Katalog

HATİCE TUNCER Türkülerin hikâyesini bozkõrõn sõnõrsõz, iç- ten sesi Neşet Ertaş ustadan daha iyi kim an- latabilir ki...“Türküleri, bozlakları, halay ha- valarını asırlar boyunca biz üretiyoruz. Tür- kiye’nin her yerinde varık biz, her yerinde üreten insanlarız... Atadan, dededen gelen bir kanalın getirileriyiz biz. Ta Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber, Pir Sultan Abdal, tarihler boyundan beri ge- len bir kanalın getirileriyiz biz...” Neşet Ertaş, 2 Mayõs akşamõ Cemal Reşit Rey Salonu’nda verdiği konser için İzmir’den birkaç günlüğüne geldiği İstanbul’da röpor- taj isteğimizi kõrmadõ. Gönlünde taşõdõğõ ha- zineye karşõn alçakgönüllülükle gazetemize gelerek sorularõmõzõ içtenlikle yanõtladõ. Son konserindeki izlenimleriyle başlayan sohbe- timizde Neşet Ertaş, gençlerin kendisine gös- terdiği ilginin kendisini ne kadar sevindirdi- ğini anlattõ: “Halk ozanları, âşıklar doğruyu söyler- ler. Okula gidemeyen insanlarda kelime çokluğu yoktur. Yaldızlı iltifatlı sözler bizde olmaz. Neyse lafın doğrusu o söyle- nir türkülerde. Nereye gitsem yüzde 85 gençlerimizi gördüm konserlerimizde. Ben 20 yıldır yoktum Türkiye’de. Okuyan gençlerimiz çoğalmış... Çıt çıkarmadan dinlediklerini görüyorum, 3 saat boyunca dinleme zahmetine katlananları görüyo- rum. Gençlerimiz türkülerin ne olduğunu anladılar. Yalansız olduğunu, özden gelen sözlerimizi aktardığımızı görüyorlar.” Ertaş, konserleri sõrasõnda dinleyicilerinin gülüp oynamasõndan da mutlu oluyor. Genç- lerin eğlenmelerinden hoşlanõyor ve oyuna ça- ğõrõyor. İnsanlarõ oyuna davet için yaptõğõ esp- rileri eleştiren bazõ yorumlar yapõlmasõ usta- yõ oldukça üzmüş: “Konserlerimde ağır türkülerimizi dinliyorlar, dalıyorlar, elle- ri yanlarında oluyor. Oyun havaları çal- dığımda da ‘Bir oyun havasõ çalarken elle- rinizi birbirine her vurduğunuzda günahlarõ- nõz kurumuş yaprak gibi dökülürmüş’ diyo- rum. Gülüyorlar, başlıyorlar ellerini vur- maya. ‘Hele bir de içinizden gelerek kalkar oynarsanõz, evelallah günahlõ da gelseniz evinize melek olarak gidermişsiniz’ diyorum. İnsanlar gülüyor oynuyor. İnsanların içi gülmezse dışı gülmez. O karanlık dünya- sı içinde insanların gülüp oynaması zoru- na gider. Bizimki ‘insanlar gülsün oynasõn- lar, gönülleri hoş olsun’ ifadesi.” ‘ÂŞIKLARIZ BİZ’ “Bozkırın tezenesi”ne, günümüzde halk müziği “bitti” diyenleri anõmsatõyoruz: “Tür- küler bitmez. Aşk olduğu müddetçe, âşık- lar olduğu müddetçe türküler bitmez. ‘Sa- zõmõzõ saklardõk’ dediğimiz zamanlara gi- decek olursak... O zaman tek kanal vardı, türkü okunmazdı. ‘Şimdi Batõ müziği din- leyeceksiniz’ der giderlerdi. İster dinle is- ter dinleme. 40-50 sene evvelini söylüyorum. Türkülere geçit yoktu. Özel kanallar çık- tı, herkes istediğini dinledi, neyin ne oldu- ğunu anlatı. Ben hiç okula gitmedim, ki- taplar okuyamadım. Babamdı benim ho- cam. Âşıklarız bizler. Âşıkların söylediği sözler beste olmaz. Tek kanal zamanında ‘bu bestedir, bu budur, şu şudur’ dediler. Böy- le olunca arabesk denen müzik türü aldı yü- rüdü. Halk onu kabul etti. Kanı kaynayan gençlerimiz hareketli havalar istiyorlar. Poplar çıktı, hoplamak zıplamak için. Pi- yasayı aldı yürüdü. Türkülerimizde pop- lardan daha hızlı hareketli oyun havaları- mız var. Türkülerimiz bu yüzden geç kal- dı. Bunun sebebi baştan türkülerimizin gırtlağının boğulması idi.” GÖZ BOYAMA, KULAK ŞİŞİRME Ertaş, türkülerinin notaya eksik alõndõğõn- dan, sözlerinin kõsaltõldõğõnda söz ediyor. Ağõr havalar, bozlaklar okuduğu 1.5 saatlik programlarõnõn kayda alõnmasõna karşõn yal- nõzca sonunda okuduğu bir iki oyun havasõ- nõn yayõmlanmasõndan şikâyetçi: “Ben duy- gusal bir kişi olduğum için perdelerim de çoktur. Diyezli bemollü notaya almak zah- met oluyor. TRT’nin perdeleri standart ol- duğu için orada çalınanlar da müzik ola- rak beni tatmin etmiyor. Kendi eserimi ben biliyorum. O sazın bir tınısı var, çalışı var. Bunlar, uzun diye kısaltıyorlar. Halkın ka- nalı olan TRT’nin âşıklara, özünü sözünü bilen kişilere program vermesi lazım. Bun- ların birikimini halka aktarmak için. Âşık aşkın ifadesidir. Ben şov sanatçısı değilim. Ölmemiş, hayatta desinler diye bazı şov ka- nallarının ısrarına dayanamayıp gidiyo- rum. Hay huy, göz boyayıp kulak şişirmek bu şov dediğimiz şeyler.” CMYB C M Y B SAYFA CUMHURİYET 17 MAYIS 2009 PAZAR 10 MÜZİK [email protected] SÖZ ÇOK, DİNLEYEN YOK Usta, pop kültürün yaygõnlõğõndan söz ederken babasõyla bir anõsõnõ ak- tarõyor: “Çocukken bizim köylüler evi- mizde toplanırlardı, Muharrem Usta’yı dinlemeye. Kendi sözleriyle, kendi ifa- deleriyle çaldığı türküleri söylerdi. ‘Gittiğimiz yerlerde niye evde çaldõğõn şeyleri çalmõyorsun?’ dediğimde, Rah- metli düşündü, dedi ki: ‘Oğlum söyle- yecek söz çok da sarf edecek yer yok.’ Ba- bam kendi sözlerini değil, Karacaoğ- lan’ın, Pir Sultan Abdal’ın kitabından havalandırırdı. Kendi adını söylemezdi. Benim de gra- mofon devrinden beri, 50’li yıllardan beri çalıp söylediğim hiçbir türkünün içinde adım so- yadım yoktur. Bu da baba- dan bana yan- sıyan bir d u y g u . ‘Söylenen söz yerine ulaşõrsa hak ye- rini bu- l u r ’ d ü - şünce- si. Ne- r e d e ç a l ı - n ı r s a çalınsın, bir türkü- nün havasın- dan bir başkası da çalsa, adımı söy- lemeseler de sazımın havasından biliyorlar. Bu da beni memnun ediyor.” KENDİNİ BİLMEK Ertaş, türküleri en çok okunan halk sanatçõlarõndan bi- ri. Popçusundan rockçõsõna kadar her tarzda müzik yapan sanatçõlar arasõnda Ertaş’õn türkülerini seslendirmeyen yok gi- bi. Ertaş, okumalarõ beğenmese bile hiçbir sanatçõya ilişkin yorum yapmamõş bugüne kadar: “Hoş karşılıyorum, yeter ki onun özünü bozmasınlar, sözünü tam söylesinler. Bir harf kaybolursa anlamı kaybolur o şiirin. Dünya bir insanla dolsa Allah başka yaratmazdı. Beni benden dinleyen olur, benim türkümü bir hanım sesinden dinleyen olur. Ye- ter ki müziğimin tamı notaya alınsın, çalınsın. Ben kimse- ye ‘dur’ demedim. ‘Niye şurasõnõ eksik okudun’ demedim. Çokları adımı yazar yazmaz, söz müzik kendilerinin ola- rak yazarlar, kimisi noterden kendisine kaydettirmiş. Ben insanlarla karşı karşıya gelmeyi sevmiyorum, kendini bi- len zaten bilir. ‘İnsanlar kendini bilebilseydi dünyada haksõzlõk, kavga olmazdõ. İnsan doğan gene insan ölebilseydi belki de dünyada huzurunuzdan õrak hayvan kalmazdõ.’ Kendini bilen de oluyor, bilmeyen de...” H O C A S I A Ş K T I R Ertaş, babasõ Muharrem Ertaş’tan başka bir hocasõ olup olmadõğõnõ sorunca “Hocası aşktır efendim” diyor ve devam ediyor: “Sevgiliden gelir, sevgiden doğar aşk. Biz insanoğluyuz, siz insansınız. Sizin yapınız canlı hak, bizim yapımız da canlı hak, ama sizin yapınız güzel- dir, çünkü yaradan bir candır sizin canınız hanımlar olarak. Bu aşk sizden bize gelir. Biz size âşık oluruz, o aşk yüreğimizde katmerleşir koyulaşır, bizde kalır. O aşk bizim içimizi ışıtır. Doğruyu yanlışı gösterir. Bir insan bir dünya gibidir. Güneş olmasa dünya karanlık olur. Aşk insanın içinde olmazsa insanın dünyası ka- ranlık olur. Bizler âşık insanlarız. Biz de size âşığız. Sizin aşkınız bizi söyletiyor. Sizin yüzünüz gözünüz hürmetine türkülerimiz dinleniyor.” ‘ A V R U P A ’ Y I S E V M E D İ ’ Türkiye’ye konserler için gidip gelen Ertaş, iki yõl ön-ce kesin dönüş yaptõ ve İzmir’e yerleşti: “Ben Avru-pa’nın her tarafını gezdim. Hiçbir şeyini sevemedimAvrupa’nın. Sadece yaz kış yeşilliği gitmezdi, onu se-verdim. Anadolumuzda zamanı geldiğinde buğday-lar yeşillenirdi, bakmaya doyamazdım. 15 gün son-ra bozarır geçerdi. ‘Bana göre insan dünyasõ cennet-tir/Hayvan dünyasõ cehennemdir, karõncadan file ka-dar/Vucüt ölür ama uruhlar ölmez/Bunca mahlûkat varhiçbiri gülmez/Cehennem azabõ zordur çekilmez/Azapçeken hayvanlarõ görmeli’ diye türküler söyledim. Cen-netime kavuştum yeniden, yaş da kemale erdi, 72 ya-şındayım. İzmir’de müstakil evim var. Birkaç da dik-me diktim önüne, orada rahat ediyorum.” B İ Z D U Y G U L U İ N S A N L A R I Z Kõrşehir’in Çiçekdağõ ilçesine bağlõ Kõrtõllar kö- yünde doğan Ertaş, okula gitmeden, bu müzik gele- neğinin babadan oğula nasõl aktarõldõğõnõ anlatõyor: “5-6 yaşında babalarımız bizi yanlarına alırlardı. Ta ki yetişip gelinceye kadar. Önce zil verirlerdi tempoyu öğrensinler diye. Sonra parmakları kan- lanınca kaşık verirlerdi, ritimleri öğrenmesi için. 10-15 yaşına geldiği zaman kabiliyetine göre ke- man, saz, davul zurna çalar. Konservatuvarlarda, okullarda da öğretilebilir ama yeter ki öğretici bu- nun tam özünü kavramış olsun, kendi özüne kat- mış olsun. Yoksa dışardan duyduğu gibi ayaküs- tü öğretilecek bir şey değil bu. Biz duygulu insa- nız. Biz çalırken de duygulu çalarız, söylerken de duygulu söyleriz. Duygusuz bir insanın bu duy- guları yakalaması çok zor.” K A Y N A K L A R K U R U M A S I N Artõk geçim zorluğundan, ilgisizlikten abdal müziğininkaynaklarõ kuruma noktasõna gelmiş ama Neşet Ertaş ge-leneğin devamõ için girişimlerde bulunmuş: “Ben KültürBakanlığı’ndan rica ettim bu kaynaklar kuramasın di-ye. 15 kişi Kırşehir’den Kültür Bakanlığı çerçevesin-de bizim kaynağımız üzerinde tutunuyorlar.” Büyük halk müziği ustasõ Neşet Ertaş: Kerem ile Aslõ’lardan, Pir Sultan Abdal’lardan gelen kanalõn getirileriyiz ‘Aşkolmazsadünyakaranlõkolur’ BOZLAK VE OPERA Neşet Ertaş, geçen yõl Çankaya Köşkü’ndeki ye- mekten çõkõşõnda Cumhurbaşkanõ Abdullah Gül’e “Operamızda bozlak söylensin” diye is- teğini dile getirmişti. Opera ile bozlağõn bir ara- da nasõl olabileceğini sorunca Neşet Ertaş da “Ni- ye olmasın” diye soruyor: “Ben uzun yıllar Av- rupa ülkelerinde kaldım. Opera denen bir müzik var dünya üzerinde. Operada oku- nanlar bizim bozlaklarımızın bir şekli. Ya- ni sınırsız, ölçüsüz, içten geldiği gibi, ba- ğırtılı. O melodilerini, çıkışlarını, inişle- rini dinliyorum, bizim bozlaklarımızın aynısı. Yabancıların müziklerini ya- bancılara tekrar bizim ülkemizde vermektense, bizim bozlaklarımız işlensin Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda. Yiğitleme, ağıtlama, çeşit çeşit bozlaklarımız var. En yük- seklere çıkan bozlaklarımız var. Dışardan gelen yüksek değerdeki insanlara konser ve- riliyor ya, bozlağımız opera şekliyle okunsa ne güzel olur. Onlar için de bir değişiklik olur, dünya için de bir değişiklik olur.”Fotoğraf: VEDAT ARIK