Katalog

CMYB C M Y B 24 ŞUBAT 2009 SALI CUMHURİYET SAYFA HABERLER 7 DÜZ YAZI ORHAN BİRGİT Yazarımız Orhan Birgit’in rahat- sızlığından dolayı bugünkü yazısını yayımlayamıyoruz. Kaya’nın mezarı... İstanbul Haber Servisi - Kül- tür ve Turizm Bakanõ Ertuğrul Gü- nay, Ahmet Kaya’nõn mezarõnõn Türkiye’ye getirilmesi konusunu eşi Gülten Kaya ile görüşerek değerlen- direceklerini bildirdi. Mimar Turgut Cansever’in cenaze töreninde soru- larõ yanõtlayan Günay, Nâzõm Hik- met’in vatandaşlõğõyla ilgili mesele- yi çözümlediklerini, Madõmak’õn al- tõndaki kebapçõ ayõbõnõ ortadan kal- dõrmaya çalõştõklarõnõ kaydetti. ‘Mihemedo’ aklandı ADANA (Cumhuriyet Büro- su) - Şivan Perwer’in 33 yõl önce yurtdõşõna kaçmasõna neden olan, TRT’nin Kürtçe kanalõ TRT 6’nõn test yayõnõnda söylenmesiyle tartõş- malara yol açan Kürtçe ‘Mihemedo’ türküsünü yayõmladõğõ için hakkõnda dava açõlan radyocu Mehmet Arslan beraat etti. Adana’da yayõn yapan Radyo Dünya’nõn genel yayõn yö- netmeni Arslan hakkõnda, Miheme- do’yu 2007’de Perwer’in sesinden yayõnlamasõnõn ardõndan Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü’nün suç duyurusu üzerine dava açõlmõştõ. Lagendijk: Endişeliyiz Haber Merkezi - Avrupa Bir- liği Karma Parlamento Komisyonu Eşbaşkanõ Joost Lagendijk, gazete- ci eşi Nevin Sungur’un Yalova’da- ki ailesini ziyareti sõrasõnda, Başba- kan Tayyip Erdoğan’õn medyayõ boykot çağrõsõnõn basõn özgürlü- ğüyle çeliştiğini belirtti. Doğan Ya- yõn Holding’e kesilen vergi cezasõ- nõn Erdoğan’õn tavrõnõn devamõ gi- bi olduğunu belirten Lagendijk, “Endişe verici bir durum” dedi. İsrail’den resmi yanıt ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - İsrail, Türkiye’nin İsrail Ka- ra Kuvvetleri Komutanõ Avi Mizra- hi’nin sözlerine ilişkin notasõna dün yanõt verdi. İsrail, İsrail ordu sözcü- lüğünün notanõn verildiği gün yaptõ- ğõ, Mizrahi’nin Türkiye ile ilgili gö- rüşlerinin İsrail’in duruşunu temsil etmediği açõklamasõnõ yineledi. Miz- rahi, Davos’ta İsrail Cumhurbaşkanõ Şimon Peres’e “Siz öldürmeyi iyi bilirsiniz” sözleriyle tepki gösteren Başbakan Tayyip Erdoğan için “Ay- naya baksõn” ifadesini kullanmõştõ. Orakçı bağımsız aday İstanbul Haber Servisi - AKP’den istifa eden Beylikdüzü Be- lediye Başkanõ Vehbi Orakçõ seçim- lere bağõmsõz aday olarak girme ka- rarõ aldõ. Önceki gün ilçe seçim ku- ruluna resmi başvurusunu yapan Orakçõ, yeniden aday olmasõ için 13 sivil toplum kuruluşundan 40 bin imza toplandõğõnõ kaydetti. TSK okullarına başvuru ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - Türk Silahlõ Kuvvetleri eği- tim-öğretim kurumlarõna başvurular başladõ. Askeri liseler ve Bando Astsubay Hazõrlama Okulu’nda eği- tim görmek isteyenler, 13 Mart’a kadar başvuru yapabilecek. Harp okullarõ, GATA ile astsubay meslek yüksekokullarõna öğrenci alõmlarõna ilişkin başvuru tarihleri ise 2009 ÖSYS kõlavuzunda yer alacak. Seki tekrar gözaltında İstanbul Haber Servisi - Jan- darmanõn uyuşturucu operasyonun- da gözaltõna alõndõktan sonra mah- kemece serbest bõrakõlan şarkõcõ Deniz Seki, soruşturmayõ yürüten cumhuriyet savcõsõnõn talebi üzeri- ne hakkõnda yakalama emri çõkarõl- masõnõn ardõndan tekrar gözaltõna alõndõ. Deniz Seki, Zekeriyaköy Jandarma Karakolu’na götürüldü. 5 kişiye 41’er bin YTL ANKARA (AA) - On Numa- ra’da numaralar “1, 5, 9, 11, 13, 14, 22, 23, 24, 25, 26, 34, 37, 38, 39, 43, 44, 48, 50, 56, 59 ve 60” olarak belirlendi. 10 bilen 5 kişi 41 biner, 9 bilenler 906’şar, 8 bilenler 55’er, 7 bilenler 8.10’ar, 6 bilenler ile hiç- bir numarayõ doğru tahmin edeme- yenler 1.50’şer TL alacak. K adõn-erkek eşitsizliği, içinde bulundu- ğumuz 21. yüzyõlda, hâlâ insanoğlunun en önemli sorunlarõndan birisi. Ka- dõnlarõn toplumsal yaşama eşit bir şe- kilde katõlma mücadelesi, yüzyõllardõr sürüyor. Ne var ki, bu mücadele, bugünün ileri Batõ de- mokrasilerinde bile ancak 19. yüzyõl ortalarõna doğru başlayabildi. 8 Mart 1857 tarihinde, Ame- rika’da dokuma işçisi kadõnlar, ayrõmcõlõğa ve in- sanlõk dõşõ çalõşma koşullarõna isyan etti. Aradan 53 yõl geçtikten sonra, 1910 yõlõnda 2. Enternasyonal Kadõnlar Konferansõ’nda Alman de- lege Clara Zetkin’in önerisiyle, 8 Mart, Dünya Emekçi Kadõnlar Günü ilan edildi. 1977 yõlõnda da, Birleşmiş Milletler, bu günü, Dünya Kadõn Haklarõ ve Uluslararasõ Barõş Günü olarak kabul etti. Burada “Uluslararasõ Barõş Günü” ifadesi önemlidir. Çünkü çok açõktõr ki, dünya nüfusunun yarõsõnõ oluşturan kadõnlara eşit haklar verilme- dikçe, dünyada barõşõn sağlanmasõ olanaklõ de- ğildir. Her yõl 8 Mart geldiğinde, kadõnlarõn içinde bulunduğu koşullara õşõk tutuyor medya or- ganlarõ... Ve araştõrmalar da gösteriyor ki, dün- ya üzerinde kadõnlarõn en kötü koşullar altõnda ya- şadõğõ ülkeler, Ortadoğu, Güney Asya ve Af- rika’daki İslam coğrafyasõnda toplanmõş du- rumda... Bu bölgelerde şeriatla yönetilen ülkelerde, ka- dõnlarõn sosyo-ekonomik, yasal ve siyasi hak- lar bakõmõndan ikinci sõnõf vatandaş konumu- na itildikleri bir gerçektir. Bunun nedenlerine baktõğõmõzda, bu ülkelerle ilgili bazõ önemli hu- suslar çõkõyor karşõmõza... 1- Bu ülkelerin anayasalarõnda, “Kadõnla erkek yasalar önünde eşit haklara sahiptir” hükmü yer alsa bile, sonuç olarak o yasalarõn mutlaka şeri- atla uygunluğu arandõğõndan, uygulamada bu eşitliği gerçekleştirme olanağõ yok. 2- Toplumda egemen güç olan dini liderlerin fet- valarõ, bütün yasalardan daha güçlü bir etki ya- põyor. 3- Bu toplumlarda genel kabul gören anlayõş, er- keklerin kadõnlara göre daha üstün olduğu... Bu- nun sonucu olarak da, erkeğin birden fazla kadõnla evlenebilmesi mümkün kõlõnõyor; mahkemelerde iki kadõnõn tanõklõğõ bir erkeğinkine denk sayõlõyor; er- kek istediği zaman kadõnõ boşayabilirken, kadõnõn böyle bir hakkõ bulunmuyor... 4- Erkek egemen toplum yapõsõ nedeniyle, ka- dõnlarõn görevi, evde kalõp kocasõna hizmet etmek ve çocuklarõna bakmak olarak algõlanõyor. 5- Bu ülkelerde, halkõn çoğunluğunun mezhe- bi, devletin resmi mezhebi olarak kabul ediliyor. Bu yüzden, devletin dinini İslam olarak açõklasalar da, aralarõnda uygulama bakõmõndan farklõlõklar görülüyor. Örneğin, Afganistan’da yönetimi devralan mü- cahitler, ülkenin resmi mezhebini Hanefi olarak ilan etti. Aynõ şekilde, 1979’da Humeyni Devrimi ile İran İslam Cumhuriyeti kurulunca, halkõn yüzde 90’õnõ Şiiler oluşturduğu için, Şiilik resmi mezhep haline geldi. Suudi Arabistan’da ise kraliyet ai- lesinin desteklediği Vahabilik resmi ideoloji oldu. Bu nedenle de, örneğin İran’da kadõn otobüs şo- förü olabilirken, şeriatõn en katõ şekilde uygulan- dõğõ Vahabilik yüzünden Suudi Arabistan’da ka- dõnlarõn araba kullanmasõ bile yasaktõr... Bu yazõ dizisinde, dünyada kadõn haklarõ mü- cadelesinin başladõğõ tarihten bir buçuk yüzyõl son- ra, İslam devletlerinde yaşayan kadõnlarõn içinde bulunduğu koşullarõ ortaya koymak istedik. Dile- riz, 21. yüzyõlda din adõna kadõnlara karşõ yapõlan çağdõşõ ayrõmcõlõk ve baskõ, artõk sona erer... İ ran Anayasasõ’nõn 20. maddesi, “kadın ve erkek bütün vatandaşların yasalar tarafından eşit şekilde korunduğunu” ve “İslami kriterlere uygun bütün siyasi, ekonomik ve kültürel haklara sahip olduklarını” hükme bağlõyor. Burada altõ çizilmesi gereken şu: Erkek ya da kadõn bütün vatandaşlar “eşit haklara” sahip değil, İslami kriterlere uygun olarak sahip olduklarõ haklarõn korunmasõnda eşitler. Anayasanõn bütününde de hâkim olan anlayõş bu... İran’la ilgili belirtilmesi gereken bir özellik de, ülkede Anayasa Koruyucular Konseyi adlõ bir kurumun varlõğõ. Yasalarõn anayasa ve şeriat ile uygunluğunu denetleyen bu konseyin, meclis kararlarõnõ veto yetkisi var. 12 üyeli Konsey’in altõ üyesi, dini lider tarafõndan atanõyor. Kalan altõ üyesi de, ülkenin yargõ kurumlarõnca aday gösterilen hukukçular tarafõndan İran Meclisi’nce seçiliyor. Konseyin ülkedeki siyasi ağõrlõğõ o kadar fazla ki, şeriata uygun bulmadõğõ birçok yasayõ meclise geri gönderebiliyor, hatta anayasaya dayanarak parlamento üyelerini veto edebiliyor. Son yõllarda kadõn haklarõ konusunda yürütülen kampanyalara büyük darbeler vurulmasõnõn ardõnda da, bu aşõrõ dinci kurumun rol aldõğõ belirtiliyor. İran’da çalõşma hayatõnda kadõnlarõn oranõ yüzde 42. Bu oran, dünya ortalamasõ olan yüzde 58’in altõnda olsa da, Ortadoğu’daki en yüksek seviye. Fakat buna karşõn, parlamentonun ancak yüzde 2.8’i kadõnlardan oluşuyor. Ortadoğu ve Afrika’da yüzde 9 olan ortalamanõn çok gerisinde. Bunun bir nedeni, İran seçimlerinde kadõnlar için kota uygulanmamasõ. Bir diğer nedeni de, adaylarõ veto yetkisi bulunan aşõrõ muhafazakâr Anayasayõ Koruyucular Konseyi’nin, kadõn adaylarõn dini inançlarõ ve İslam Cumhuriyeti’ne bağlõlõğõ konusunda ikna edilmelerinin zorluğu... İran’da daha liberal gözüken Hatemi’nin seçilmesinde kadõnlarõn büyük rolü olduğuna inanõlõyor. Bu nedenle, kadõnlarõn parlamentoda sayõlarõnõn fazla olmasõ düşüncesi, muhafazakârlarõ rahatsõz ediyor... Eşcinsel ilişkiye ölüm cezası... İran’da eşcinsel ilişkilere en ağõr cezalar uygulanõyor. Bu tür bir ilişkiye girmekten suçlu bulunan erkeklere, ilk suçlamada ölüm cezasõna kadar varan cezalar verilebiliyor. Eğer seksüel ilişki gerçekleşmemişse, 100 kõrbaç cezasõ uygulanõyor. Böyle bir ilişki kadõnlar arasõnda olursa, dördüncü suçlamada ölüm cezasõ verilebiliyor. Bu davalarda kanõt olarak suçun itirafõ ya da dört erkeğin tanõklõğõ aranõyor. Fakat koşullara göre yargõçlarõn takdir hakkõ da bulunuyor. Ahlak polisinin kimi zaman evleri basõp, bir araya gelen insanlarõ bu tür bir ilişki kurup kurmadõklarõ konusunda denetledikleri oluyor. Başlarken... İslami kriterlere uygun haklar Eşit hak vermek yerine haklarõn eşit şekilde korunduğu İran’da siyasi ağõrlõğõ çok fazla olan Anayasa Koruyucular Konseyi, kadõnlarõn üzerinde adeta bir kara bulut A nayasada kadõnlara eşit eğitim hakkõ öngörülüyor ve üniversite kontenjanlarõnda kadõnlara yönelik kotalar bulunuyor. Bunun sonucu olarak da, üniversitelerdeki öğrencilerin yaklaşõk 2/3’ü kõz öğrenci. Özellikle tõp, eczacõlõk ve dişçilik gibi alanlarda kõz öğrencilerin sayõsõ ağõrlõklõ. Fakat üniversitelerdeki kõz öğrenci sayõsõndaki artõş, dinci kesimleri tedirgin ediyor. Bu nedenle geçen yõl, Cumhurbaşkanõ Ahmedinejad’a bir rapor sunan Parlamento Araştõrma Merkezi, bu durum engellenmezse, sosyal dengeyi ve kadõn ile erkek arasõndaki ekonomik durumu bozucu bir hal alacağõnõ belirterek hükümetin uyarõlmasõnõ önerdi. İran, bugünkü koşullarda diğer bazõ Ortadoğu ülkelerine, özellikle Suudi Arabistan’a göre, kadõnlarõn eğitim ve çalõşma haklarõ bakõmõndan daha iyi durumda olsa da, 1979’da Humeyni Devrimi ile başlayan son 30 yõllõk dönemde kadõnlar üzerindeki baskõ giderek artõyor. Köktendinciliğin güç kazandõğõ bu dönemde, kadõnõn erkekten farklõ yapõda, korunmaya muhtaç bir tür olduğu, İran’da aşõrõ dinci çevrelerin sõk sõk dillendirdiği bir görüş olarak topluma dayatõlõyor. S Ü R E C E K Üniversitelerde artan kõz öğrenci sayõsõ tedirginlik yarattõ KADINLARA YÖNELİK AYRIMCILIK VE KISITLAMALAR ? Kadõn işe girmek ve yurtdõşõna seyahat etmek için kocasõndan izin almak zorunda. ? Kadõnlar yargõç olamõyor, devlet başkanlõğõ seçimine giremiyor. ? İki kadõnõn tanõklõğõ bir erkeğinkine eşdeğer. ? Tecavüze uğrayan kadõnlarõn korunma- sõ için yasal bir önlem yok. Tecavüz mağ- duru kadõnõ namus adõna öldüren babasõ, kocasõ ya da erkek kardeşi cezalandõrõlõp hapse atõlmõyor. ? İran’da reform yanlõsõ vekiller ve kadõn haklarõ savunucularõ, recm (taşlanarak idam etme) cezasõnõn uygulanmamasõ ve yar- gõçlarõn bunun dõşõnda ceza yöntemlerine başvurmasõ için sürekli olarak çağrõda bu- lunsa da, bu ceza İran’da varlõğõnõ koruyor. En son geçen yõlõn aralõk ayõnda zina ile suç- lanan iki erkek bu şekilde idam edildi. ? İran ceza yasalarõna göre, recm cezasõ, erkek ve kadõnlar arasõnda eşitsiz bir şekilde uygulanõyor. Bu cezayõ alan bir kadõn boy- nuna kadar toprağa gömülürken, erkek be- line kadar gömülüyor. Suçlanan kişi, idam sõrasõnda kaçmayõ başarõrsa özgür kalõyor. Ancak kadõnlar boynuna kadar toprağa gö- müldüğü için, erkekler gibi kaçma şansla- rõ yok. Recm sõrasõnda atõlacak olan taş- larõn, ne iki atõşta öldürecek kadar büyük, ne de hiç zarar vermeyecek kadar küçük ol- masõ da uygulamanõn kurallarõndan... ? Kadõnlar, sokakta İslami Yaşam Tar- zõnõ Koruma Bakanlõğõ’nõn görevlileri ta- rafõndan neden göstermeden durdurulup sorguya çekilebiliyor. Bu görevliler, ge- nellikle metro ve otobüs duraklarõnda bek- leyip kadõnlarõn giyim kuşamõnõ kontrol ediyor. Ayrõca parklarda dolaşõp, birlik- te oturan çiftlerin evli olup olmadõklarõ- nõ kontrol ediyorlar. VELAYET ? İran’da boşanan ya da dul kalan bir kadõn, kõz çocuklarõnõn velayetini en fazla 7, erkek ço- cuklarõnõn velayetini ise en fazla 2 yaşõna ka- dar elinde tutabiliyor. Çocuklarõn velayeti, bu yaştan sonra babalarõna ya da babalarõ- nõn ailesine geçiyor. ? Ayrõca kadõnlar belli bir yaşa kadar çocuk- larõn velayetini elinde tutuyor olsa da, o sü- re içinde bile çocuklarõn hayatõyla ilgili önemli kararlar yine babanõn ailesi tarafõn- dan veriliyor. ? İran’da boşanan kadõnlar yeniden evlenebi- liyor. Fakat bu durumda çocuklarõnõ kay- betme tehlikesi var. Baba ya da babanõn ai- lesi, çocuk kaç yaşõnda olursa olsun, vela- yeti talep edebiliyor. MİRAS HAKLARI ? İran’da geçerli olan yasalara göre, bir erkek öldüğünde, eğer çocuklarõ varsa karõsõna mi- rasõn sekizde biri, karõsõndan başka yakõnõ yoksa, sahip olduğu mirasõn ancak dörtte bi- ri kalõyor, gerisi de devlete aktarõlõyor. Ayrõca kadõna devredilen miras, emlak varlõklarõnõ kapsamõyor. ? Geçen yõl din âlimi Ayetullah Sanei, bu ko- nuda bir fetva yayõmlayarak, bu gibi du- rumlarda, erkeğin başka mirasçõsõ yoksa, mi- rasõnõn karõsõna ait olmasõ gerektiğini bil- dirdi. ? İran parlamentosunun yakõn zamanda kabul ettiği bir yasa ise, kadõnlarõn kocalarõndan ka- lan toprak ve emlak varlõklarõnõ miras olarak almalarõna olanak tanõyor. Fakat bu yasanõn yürürlüğe girebilmesi için, Anayasa Koru- yucular Konseyi tarafõndan İslami yasalara uygunluğunun onaylanmasõ gerekiyor. Son yıllarda kadın hakları konusunda yürütülen kampanyalara büyük darbeler vurulmasının ardında Anayasa Koruyucular Konseyi’nin olduğu belirtiliyor. Günay, Cansever’in cenaze törenine katılarak kızına taziyelerini iletti.