Katalog

19 ŞUBAT 2008 SALI CUMHURİYET SAYFA HABERLER Sığınmacılarla birlikte nüfusu 4 milyona yaklaşan Şam, bölge ülkeleri için ticari açıdan bir çekim merkezi haline geldi 9 Halk pahalılıktan şikâyetçi ? ABD işgali sonrası Suriye’ye göç eden yaklaşık 1 milyon Iraklı, esnafı sevindirirken halkı tedirgin ediyor. Çünkü göçler pahalılığı da beraberinde getirmiş. Türkiye’ye ilgi yüksek T Türkler asimilasyon kıskacında arihimize Osmanlı eksenli bir çizgiden, bir perspektiften bakanlar, Suriye’deki Türk varlığını çok çok bin yıl öncesinden başlatırlar... 11. yüzyılda (1040) Büyük Selçuklu Devleti’nin Gaznelilerle yaptığı Dandanakan Savaşı sonrasında geldikleri kabul edilen Türkler, o tarihten itibaren yoğun olarak bölgeye yerleşmeye başlarlar... Halep, Lazkiye, Şam, Hama, Humus gibi kentlerin olduğu bölgeye yerleşen Türk nüfus 1078’de Suriye Selçuklu Devleti’ni kurar. Ünlü Selçuklu komutanları Atsız ve Tutuş’tan sonra Musul Atabeyi Nurettin Zengi’nin yönetimine giren Suriye’de denetimi daha sonra, sonradan Türkleşen ünlü komutan Selahaddini Eyyubi sağlar... Suriye, daha sonra yine bir Türk devleti olan Memlukluların (Kölemenler) denetimine girer. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran sonrası yaptığı Mısır seferinden (15161518) sonra ise Suriye’de Osmanlı süreci başlar. Bu tarihten sonra bölgede yoğun nüfus hareketleri yaşanır... Örneğin, 1865 Fırkai Islahiye hareketiyle Kozanoğlu Beyliği’nin dağıtılması üzerine Kozan (Adana) yöresindeki Türkmen aşiretlerinden birçoğu Halep yöresine göçer. Göçenler arasında bu satırların yazarının da akrabaları var. “Halep Türkmenleri” diye bilinen Suriye Türklerinin çoğu Oğuz Türkleridir... Suriye’deki Türkmenler bugün Suriye nüfusunun yaklaşık yüzde 8’ini oluşturmaktadır. Yaklaşık bir, bir buçuk milyonluk nüfusuyla Türkler, ne Kürtler gibi azınlık, ne de Araplar gibi kültürel kimliklerini koruyan asli unsur olarak görülüyorlar... Suriye’nin en yoksul kesimini oluşturan Türkler ayrıca tam bir asimilasyon politikasına muhatap biçimde yaşıyorlar... Filistinlilerin kimliklerini korumaları konusunda büyük çaba harcayan, özveride bulunan Suriye’nin Baas yönetimi, Türkmen nüfusa karşı farklı bir politika izliyor. Baba Esad’ın “Büyük Suriye” ütopyası bağlamında oluşturmaya çalıştığı tek Suriyeli kimliği politikası, Türkleri Araplaştırmayı amaçlamış. Buna karşın, Türkiye Cumhuriyeti’nin bu konuda tutarlı bir politikasının olmadığı bildirildi. T ürklere ve Türkiye’ye ilgi çok yükatılıların Demaskus ya da sek... Bu ilk başta ünlü arabesk Dimaşk dediği Şam’a Susanatçılarımızın duvarlara yapıştırılmış riyelilerle Araplar “Biladposterlerinden de anlaşılıyor... Türk adı i Şam” diyor... Şam’ın etimolojik geçtiğinde sevgi ve sempatiyle karşılankökeni Nuh’un oğlu Sam’a dek gitdığımızı görmemiz de bu izlenimimizi se de, yörede “şimal”le ilişkilendigüçlendirdi. rilerek kuzey anlamında da algılanaİlk günün sabahı otel kapısında 56 biliyor. Bu durumda Biladi Şam yaşlarında bir çocuğun Türkçe, “Türk “kuzey bölgesi” anlamına geliyor. Biparası var mı, Türk parası” diye sormaladi Şam, yüzeysel olarak “solda sı bizi oldukça şaşırtmıştı. Arkadaşlarkalan coğrafya”, Biladi Yemen ise dan birinin “Ne yapacaksın” diye karşı “sağda kalan coğrafya” anlamında soru yönelttiği çocuğun yine Türkçe, kullanılıyor. Suriyeliler Biladi Şam, “Yemek yiyeceğim” diye yanıt vermesi deyince Lübnan, Ürdün, Irak ve Suüzerine çocuğun Türk asıllı Suriyeli bir riye’nin de içinde bulunduğu coğrafdilenci olduğunu öğrendik. yayı anlıyor; yani düşlerdeki “Büyük Hamidiye Çarşısı’nda tekerlekli sanSuriye Devleti”ni kapsıyor. Ancak, dalyesiyle sigara, çakmak, tespih satışı Biladi Şam, zamanla oldukça anyaparak geçimliğini çıkarmaya çalışan lam genişlemesine uğramış, Şam bedensel özürlü bir Suriyeli de Türkçe eyalet merkezi gibi algılanmaya başkonuşmasıyla bizi oldukça şaşırttı. lanmış...Sosyopolitik gelişmeler de Düzgün bir Türkçe konuştuğunu göbu yapıyı besleyip durmuş... Örnerünce Türk olup olmadığını sordum. ğin, 5060 yıl önce, Arapİsrail saArap olduğunu söyledi. vaşından kaçan binlerce Filistinli Bunun üzerine, Şam’a sığınmış. Kimine göre Filis“Peki, Türkçeyi nerede, nasıl öğrentin göçmenlerinin sayısı bir milyon, din?” diye sordum. kimine göre bunun yarısı kadar... “Televizyondaaan...” diye karşılık verEmperyalizmin ABD öncülüğündi. de, BOP kapsamında gerçekleştirTürkiye’nin sevgiyle anıldığı, Türklediği Irak işgali sonucunda yaklaşık rin sevgiyle karşılandığı, satıcıların bir milyon Iraklının Suriye’ye, Şam’a Türklere özel indirim yaptığı Suriye’de sığındıkları bildiriliyor... SığınmaTürklerin zor koşullar altında yaşadıklacılarla birlikte nüfusu 4 milyonu aşan rını gördük üzülerek ne yazık ki ayakkabı Şam, neoliberalizmin etkisiyle böl Özellikle hava karardıktan sonra alışveriş merkezleri hınca hınç doluyor. Bölge ülkelerinden boyacılığı ve dilencilik yapan çocukların ge ülkeleri için ticari açıdan da bir günübirlik turlarla gelen turistlerin doldurduğu alışveriş merkezlerinde esnaf oldukça mutlu. büyük çoğunluğu Türktü... çekim merkezi oldu. Günübirlik tur Ancak yerli halk neoliberal uygulamalar nedeniyle fiyatların oldukça yüksek olmasından şikayetçi. larla Lübnan, Ürdün, Irak ve Türkiye’den Şam’a gelen insanlar, fiyatSuriye’de rejim muhalifi olan ürkiye’de, iç ve dış ilişkilerinin Türkiye’nin Suriye’de ların ülkelerine göre ucuz olmasınMüslüman Kardeşler örgütünü politikayla biraz ilgilenen rejim muhalifi olan Müslüman dan yararlanarak alışveriş yapıp üldestekliyor, askeri malzeme, silah, ortalama pek çok insan, PKK’ye Kardeşler (MK) örgütünü kelerine geri dönüyorlar. araç gereçleri sağlıyor, Konya ev sahipliği yapması, Bekaa’da (Cemiyet’ül İhvanı Müslümin) Çocuk öyküleri yazarı Suriyeli yöresinde kamp kurarak eğitiyor, kamplar vermesiyle ilgili 1980’lerin başında desteklemesini Meryem Hayrbek, Suriyelilerin bunpara yardımı da yaparak konuşurken Suriye’nin tutumunu örnek gösterdiler. dan yakındıklarını anlattı. Çünkü, Suriye’nin üzerine gönderiyordu... komşulukla pek bağdaştıramaz... Konuştuğumuz Arap dostların bölge insanlarının bu ilgisi esnafı anlattığına göre 12 Eylül sürecinde İşte buna misilleme yapan Türklerin bu sitemini ilettiğimiz gönendirirken fiyatların yükselmeTürkiye bir yandan içerde Suriye, PKK lideri Öcalan’a ev Suriyeliler, bu konuda kendilerinin sine, dolayısıyla alım gücü zaten düsolcularla demokratları buldozer sahipliği yaparken militanlarına da de sitem haklarının olduğunu şük olan Suriye halkı için hayat gibi ezerken bir yandan da Bekaa’da kamp yeri vermişti... söylediler. Asıl, Suriye PKK pahalılığına yol açıyor. B Tartışmalı Suriye PKK ilişkileri T Bir milyona yakın Kürt yaşıyor lde sağlıklı bir veri olmamasına karşın ortak görüş: Suriye’de sekiz yüz ile bir milyon arasında bir Kürt nüfus yaşıyor... Türklerden sonra en kalabalık etnik azınlık. Suriye yönetimi, 2007 öncesinde yaşadığı ABD’nin yoğun baskısıyla geçen çalkantılı birkaç yılın ardından Suriyeli Kürtlerle belirli bir uzlaşma sürecini yaşıyor olmasına karşın, şu anda bile yurtdışından yapılan rejim karşıtı muhalif saldırıların içerde komünistler ve Müslüman Kardeşler örgütünün yanı sıra Kürtler arasında taban bulabileceği kaygılarını taşıyor. Bunda baba Esad döneminden bu yana uygulanan politikalar ve kökleri eskilere dayanan sorunlar etkili oluyor... Kürt ayrılıkçı politikalarının temelini dış kışkırtmaların yanı sıra içerde, Kürtlerin yurttaşlık hakları sorunları besliyor... Bunun da nedeni Baas yönetiminin uyguladığı Kürt politikası... Kürtleri adeta yok saydı, yaklaşık 300 bin Suriyeli Kürt yurttaşlık haklarından yoksun biçimde yaşamak zorunda bırakıldı. Bazı bölgelerde pasaport alamadılar, doktor, avukat olamadılar. 120 bin Kürt Türkiye’de doğduğu gerekçesiyle yurttaşlık haklarından yararlandırılmadı. 200 bin kadar Kürt de nüfus kütüğüne kaydedilmeyerek “ecnebi/yabancı” sayıldı. Hafız Esad’ın ölümünden sonra en büyük kırılma ise Kamışlı olayları sürecinde (270042005) yaşandı. Bilindiği gibi Kamışlı olayları, Kürt din adamı Şeyh Maşuk Haznevi’nin işkenceyle öldürülmesi üzerine çıkmıştı. Olaylar, bir maç sırasında Kürt E lerin Bush lehine, Araplarla karşıtlarının da Saddam lehine sloganlar atması üzerine başlamış ve 40 kişi ölmüştü. Daha önce yurttaşlık ya da kültürel hak taleplerinin ötesine geçmeyen Suriye Kürtlerinin istemleri BOP’un doruk noktasında işi bağımsızlık istemeye dek götürmüştü. Kuşkusuz, bunda İsrail’in, dolayısıyla ABD’nin çıkarları Mezopotamya’daki Kürt Yahudilerle İsrail’in ilişkileri, Kerkük petrolü üzerindeki hesaplar, KerkükHayfa petrol boru hattı gibi projelerin biçimlendirdiği politikaların da payı büyüktü. Şam’a gidip Sadi’yi dinlememek uriye’de yoğun tempoya karşın Sadi’yi dinlememek olmazdı! İstanbul Kapalı Çarşısı model alınarak yapılan Hamidiye Çarşısı’ndan hızlı adımlarla geçerek bir mimari harikası olan Emevi Camisi’nin çevresini dolanıp bir koşu Fıskıyeli Kahve’de alırsınız soluğu... O gün omzunda şal olmayabilir, belindeki kuşağın ve gömleğinin rengi değişmiş olabilir, ama fesi mutlaka başında, kılıcı dizlerinin üzerindedir... Bazı öykülerinin anlatımı bir yıl süren Sadi, dinleti sırasında gürültü yapanları çoğu kez dizlerinin üzerindeki kılıcı önünde bulunan yüksek demir sehpaya vurarak, bazen de uyduruk cep telefonunu çaldırarak uyarıyor... S Demokrat görüntü Bu süreçten sonra ABD’nin ağır baskısıyla birçok alanda ödün veren bir siyaset izleyen Suriye yönetimi, Kürtlere karşı alabildiğine ılımlı bir tutum takındı. Şu anda Kürtlerin yurttaşlık sorunlarını çözme aşamasında. Kürtlerin ulusal marşları niteliğindeki “Ey rakip” ve “Herne Peş” gibi marşları toplu halde söylemelerine pek ses çıkarmıyor. Daha demokrat bir görüntü vermeye çalışıyor. “Suriye Kürt Demokratik Cephesi” imzasıyla 2005 sonlarında bir bildirge yayımlayan ve devlete bağlı olduklarını açıklayan Suriye’deki Sünni liderlikte söz sahibi Kürt liderler de uzlaşmaz tutumlarından vazgeçmiş görünüyor. Suriye şu anda kendi Kürtleriyle ilişkilerini düzeltme yolunda ciddi adımlar atmanın arifesinde. Bir yandan yurttaşlık sorunlarını çözmeye, bir yandan Kürt partilere siyasal yaşamın önünü açmaya çalışıyor. Çarpışan seyyareler raplar, otomobile “seyyare” (seyyare bizde ‘gezegen’ anlamında) diyorlar. Ortadoğu’nun bu yeni metropolünün de başı trafik belasıyla bir hoş... Bu konuda İstanbul’un tozuna yetişemese de, Adana’yı sollamış... Arap sürücüler öyle bildiğimiz türden, gözünü budaktan esirgeyecek insanlardan değil... Otomobilin burnunu sokacağını hesapladığı an, destursuz basıyor gaza... Sağdaki otomobilin on santim kayması sonucu sola, soldakinin verdiği refleksle de sağdakine vurarak yol alıyor... Adeta lunaparklardaki çarpışan otomobillerdeymişçesine davranıyorlar... Şam’da tamponu, kapıları, kaportası yamuk yumuk olmayan çok az otomobil gördük... Türkiye ilişkilerinde gerilimli süreç ürkiyeSuriye ilişkileri, gerek küresel gerek bölgesel gelişmelerin etkisiyle, tanım yerindeyse son doksan yıldır gerilimli bir süreç izledi... Osmanlı İmparatorluğu’nun çökmesi, Suriye’nin manda altında yaşaması ve neden sonra kurulması, kuruluşundan itibaren soğuk savaşın en sert yaşandığı bir coğrafyada yer alması, iki kutuplu dünyada sol kutbu (SSCB’yi) Suriye’nin, sağı (ABD’yi) Türkiye’nin temsil etmesi söz konusu gerilim politikasını besledi. Soğuk savaş sürecinde Suriye, Türkiye’yi ABD’nin maşası, Osmanlı’nın devamı ve eski sömür A T gecisi; Türkiye ise Suriye’yi Sovyetlerin uydusu olarak gördü. Suriye Türkiye’nin gözünde hep “Şam vilayeti” olarak kaldı. Oysa dışsatımının yüzde 60’ını oluşturan petrol gelirlerine dayalı devletçi bir ekonomik yapının egemen olduğu Suriye’nin yaşadığı sorunlarla Türkiye’ninkiler öyle benzer ki, saymakla bitmez... İki ülkenin daha önce birbiriyle yaşadığı DevSol, Asala, PKK, su ve Hatay gibi sorunlar çoktan raflara kaldırılmış durumda. Şu anda her iki ülke de sözüm ona liberal ekonomi konusunda açılımlar, radikal İslam sultası karşısında ılımlı İslam belasına boyun eğme, böl gesel BOP cehenneminden kendini koruma, küresel dış saldırılar karşısında dağılıp çözülmeme türünden kaygılarla boğuşup duruyor. Oğul Beşar Esad, baba Hafız Esad’ın realistpragmatist politikasını daha da esnek biçimde sürdürüyor... Bir adım geri, iki adım ileri taktiğini uyguluyor... İki ülke arasındaki ticaret hacmi arttırılmaya çalışılıyor, serbest ticaret anlaşmaları yapılıyor, iki ülke sınırının her iki yanında serbest ticaret bölgeleri kurulmaya çalışılıyor, SÜRECEK CUMHURİYET 09 K