Katalog

2 EKİM 2008 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA KÜLTÜR [email protected] CMYB C M Y B And’õn cenazesi, yarõn Eski Kozlu Mezarlõğõ’ndaki aile kabristanõnda toprağa verilecek Metin And yaşamını yitirdiKültür Servisi - Tiyatro araştõrmacõsõ, yazar Metin And önceki gece Ankara’da yaşamõnõ yitirdi. And’õn cenazesi, yarõn İstanbul’da Teş- vikiye Camisi’nde öğlen kõlõnacak cenaze na- mazõnõn ardõndan Eski Kozlu Mezarlõğõ’ndaki aile kabristanõnda toprağa verilecek. TİYATROYLA YOĞRULMUŞ BİR YAŞAM 17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğdu. Ga- latasaray Lisesi’ni (1946), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni (1950) bitirdi. İstanbul Belediye Konservatuvarõ’nda Ferdi von Stat- zer’in öğrencisi oldu. Londra’da yüksek lisans yaptõ, daha sonra New York’ta opera ve tiyat- ro eğitimi gördü. Yazõ yaşamõna edebiyat, opera ve bale eleştirmenliğiyle başladõ. Forum dergisini ve yayõnlarõnõ yönetti. Ulus gazetesinde 15 yõl boyunca tiyatro eleştirileri yazdõ. AÜ- DTCF Tiyatro Bölümü’nde otuz yõlõ aşkõn sü- re ders verdi. 1994’te emekli olduktan sonra Bo- ğaziçi ve Bilkent üniversitelerinde “kültür ta- rihi” dersleri okuttu. Amerika, Almanya ve Ja- ponya’da konuk öğretim üyesi olarak ders ver- di. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökenleri, et- kileşimleri ve kültürel boyutlarõ üzerinde uz- manlaştõ. Batõ etkisiyle gelişen Türk tiyatro- sunun dönemlerini belgelere dayalõ bir yöntemle araştõrdõ. Karşõlaştõrmalõ tiyatro araştõrmalarõ- nõn öncülerinden biri oldu. Bazõlarõ yabancõ dil- lerde olmak üzere 50 kadar kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanõtma-eleştiri yazõsõ ve an- siklopedi maddesi kaleme aldõ. Başlõca yapõtlarõ: Gönlü Yüce Türk, Yüzyõllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler (1958), Kõrk Gün-Kõrk Gece, Eski Donanma ve Şen- liklerde Seyirlik Oyunlar (1959), Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962), Bizans Tiyatrosu (1962), Türk Köylü Oyunlarõ (1964), Gele- neksel Türk Tiyatrosu, Kukla-Karagöz- Ortaoyunu (1969), Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923) (1971), Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839- 1908) (1972), Oyun ve Bügü, Türk Kültürün- de Oyun Kavramõ (1974), “Osmanlı Tiyat- rosu” Kuruluşu-Gelişimi-Katkõsõ (1976). Özdemir Nutku Çok önemli, değerli bir bilim adamõnõ yitirmiş olduk. Bütün yapõtlarõyla Türk kültürünü yabancõ ülkelere tanõtmõştõr. Özellikle, Türk kültürü deyince, sadece tiyatro açõsõndan değil, kültür tarihinin çeşitli alan- larõnda araştõrmalar yapmõş ve bunun için de çok önemli nişanlar ve ödüller almõştõr yabancõ ülkeler- den. Bizim için çok büyük bir kayõp. Sevda Şener Metin And benim elli yõllõk dostum, arkadaşõmdõ. Bü- tün çalõşma hayatõmda desteğini gördüm. En önem- li özelliklerinden bir tanesi, kadõn emeğine duydu- ğu saygõydõ. Ben bu saygõdan, sevgiden payõmõ al- dõm. Onun çalõşmalarõna her zaman hayranlõk duy- muşumdur. Türk kültürüne, tiyatrosuna büyük kat- kõsõ olduğu herkesin malumudur. Onu hep özleye- ceğim. Şara Sayın Metin And gibi birinin kaybõna üzülmem çok çok fark- lõ... Geçen günlerde kendisiyle yaptõğõm bir konuş- mada, “Eğer bir 7 - 8 senem daha olursa, iste- diklerimin pek çoğunu gerçekleştirmiş olaca- ğım. Yapmak istediğim çok şey var daha” demişti. O kadar çok miras bõraktõ ki... Ölümünün dõşõnda, bunlarõ yazamamasõna üzülüyorum. Onun yazdõğõ ki- taplar, bundan bir yüzyõl sonra da yararlõ olacak ya- põtlardõr. Metin And, bunlarõ yazabilmek için çok sev- diği birçok şeyden de uzak kalõyordu, zamanõnõ çok iyi kullanan biriydi. Zeynep Oral Kendi kültürümüzü hem bize hem dünyaya tanõtan... Geçmişten dakõttõklarõnõ geleceğin hizmetine veren... Yalnõz tiyatroyu değil tarihi, coğrafyayõ, sosyoloji- yi, sanat tarihini, toplumsal tarihi, mimariyi, dansõ, müziği, folkloru çok yönlü ve bütünsellik içinde de- ğerlendiren... Gelenekle çağdaşlõğõ, evrenselle yerel olanõn derinliğini bir arada kucaklayabilen ve sen- teze ulaştõran... Bir büyücü, bir sihirbaz... O benim için asla yeri doldurulamayacak bir bilim adamõ, çağ- daş bir şaman ve arkadaşõm. Ahmet Cemal Türk tiyatrosu çok önemli bir hocayõ, aynõ zamanda da çok önemli bir tiyatro tarihçisini ve kuramcõsõnõ kay- betti. Yapõtlarõnõn yõllar boyunca gerek tiyatronun ye- ni öğrencilerine, gerekse bütün tiyatroseverlere bil- gi kaynağõ olmayõ sürdüreceğine inanõyorum. En büyük umu- dum bu büyük tiyatro ada- mõnõn ve düşünürünün de- ğerinin bundan böyle yete- rince bilinmesidir. ‘Birbüyücü, birsihirbaz...’ Orhan Alkaya Yalnõzca Türk tiyatrosunun değil, dünya tiyatrosu- nun da en önde gelen entelektüellerindendi. Me- tin And’õn kaybõ, Türkiye’de tiyatronun belleği- nin çok büyük bir bölümünün de kaybolmasõ an- lamõna gelir endişesini taşõyorum. Olağanüstü bir illüzyonistti. Muazzam bir tiyatro araştõrmacõsõ- nõ, özellikle Doğu tiyatrosunun en büyük uzma- nõnõ yitirdik. Büyük bir acõ ve büyük bir boşluk his- sediyorum. Lemi Bilgin Belki çok klasik, ancak; Türk tiyatrosu gerçek bir ho- casõnõ kaybetti. Onun Türk tiyatrosuna yapmõş ol- duğu katkõlar çok büyük, ciddi çalõşmalarõ var. O hepimizin hocasõydõ. Türk tiyatrosuna emek ver- miş, yön vermiş herkes ondan çok şey öğrenmiş- tir. Yeri doldurulamaz bir tiyatro adamõydõ. Öz- geçmişine bakõnca zaten ne kadar değerli bir in- san olduğunu rahatça görebiliriz. Yurtdõşõndan sa- yõsõz ödülü var, ama Türk tiyatrosu için çok bü- yük bir kayõp her şeyden önce. Büyüğümdü, an- cak yine de dostumdu, başõmõz sõkõşõnca engin ar- şivinden ve kütüphanesinden faydalanõrdõk. Doğan Hızlan Metin And, bize çok şey öğreten, tiyatro ve bale ko- nusunda bilge tarih kavramõnõ oluşturan bir araş- tõrmacõdõr. Aslõnda kitaplarõ kadar, konuşmasõ ve hocalõğõyla da çok önemli öğrenci-okul kuşakla- rõ yetiştirmiştir. Her şeyi kaynağõndan, birinci el- den araştõrarak yazma sorumluluğunu hiç unut- mamõştõr. Kültür birikiminin ve çeşitliliğinin zen- ginliğini anlamak için kitaplarõ kadar çalõşma or- tamõnõ da görmek gerekir. Orada bir yandan Wagner operalarõnõ dinlerken, bir yandan da Ley- la Gencer’in hiçbir yerde bulamayacağõnõz vi- deolarõnõ, plaklarõnõ dinlersiniz. Onun dünyasõy- la, bale dünyasõyla, tiyatro eleştiri dünyasõyla eğer bugün sağlõklõ ve güçlü bilgi bağlantõsõ kurabili- yorsak, bunlarõ Metin And’a borçluyuz. Metin And, Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankasõ Bilimsel Araştõrma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa hükümetinin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanõ (1985), İtalya Cumhurbaşkanõ’nõn “Şövalyelik” nişanõ (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi ödül ve nişanlar aldõ. ‘Türk tiyatrosu gerçek bir hocasõnõ kaybetti’