Katalog

ELÇİN POYRAZLAR WASHING- TON - ABD yö- netiminin mali kri- zi çözmek için ha- zõrladõğõ 700 mil- yar dolarlõk kur- tarma paketinin Kongre’nin alt kanadõ Temsilciler Meclisi’nde reddedilmesinin ardõndan Senato’nun planõ oylama- ya hazõrlandõğõ duyurul- du. ABD Başkanõ George Bush önceki gün yaptõğõ açõklamasõnda paketin geç- mesi için çabalarõn sürece- ği yönünde güvence ver- mişti. Senato Çoğunluk Lideri De- mokrat Harry Reid ve Senato Azõnlõk Lideri Cumhuriyetçi Mitch McConnell paketin ye- rel saatle çarşamba akşamõ (Tür- kiye saatiyle perşembe günü sabaha karşõ) Senato’da oyla- maya sunulacağõnõ duyurdu. Reid “Senato’daki Demok- ratlar ve Cumhuriyetçiler ma- li sistemimizde güveni sağla- mak ve ekonomimizi güçlen- dirmek için bu önemli yasa- ma üzerinde çalışmamızın gerekli olduğunu düşünü- yor” dedi. Senato’daki oyla- maya Cumhuriyetçi başkan adayõ John McCain Demokrat rakibi Barack Obama ile De- mokrat parti başkan yardõmcõ- sõ adayõ Joe Biden’õn da katõ- lacağõ açõklandõ. Beyaz Saray ise kurtarma pa- ketinin Senato’da oylanacak ol- masõndan memnuniyet duyduk- larõ yönünde açõklama yaptõ. Senato’nun oylayacağõ plana banka mevduatlarõna yönelik devlet garantisinin 100 bin do- lardan 250 bin dolara çõkarõl- masõ yönünde değişiklik öneri- si de eklendi. Senato’nun vergilerle ilgili tasarõlarõ Temsilciler Mecli- si’nden önce oylama yetkisi ol- duğu için kurtarma paketinin Senato’nun gündeminde olan enerji vergisi teşviklerine yö- nelik bir yasa tasarõsõna ekle- nerek oylanacağõ öğrenildi. Böylece Temsilciler Mecli- si’nde perşembe günü yapõl- masõ öngörülen oylama önce- sinde Senato’nun yasayõ onay- lamasõnõn önü açõlacak. ekonomi@cumhuriyet.com.tr SAYFA CUMHURİYET 2 EKİM 2008 PERŞEMBE 12 EKONOMİ CMYB C M Y B Alman kurtarma operasyonuna inceleme Avrupa Birliği (AB), İngiltere’nin, zor durumdaki Bradford & Bingley bankasõnõ kurtarmasõna izin verdi an- cak yine konut kredisi mağduru olan Alman WestLB Bankasõ’nõn kurtarõlmasõ konusunda inceleme başlattõ. AB Rekabet Komisyonu üyesi Neelie Kroes tarafõndan ya- põlan açõklamada, zor durumdaki bir şirketin yeniden yapõlandõrõlabileceği, mali yardõm yapõlabileceği ve tasfiye edilebileceği belirtilirken, Alman WestLB Ban- kasõ’nõn kurtarõlmasõnõn AB kurallarõna uygun olup olmadõğõnõn araştõrõlacağõ belirtildi. ABD kaynaklõ kredi krizinde 1.6 milyar Avro kaybeden Duesseldorf merkezli WestLB, hükümetin destek ver- diği uzun dönemli yeniden yapõlanma planõ ile iflas- tan kurtarõlmaya çalõşõlõyor. İngiltere de mevduata güvence verdi Önceki gün banka mevdutlarõna güvence verdiğini açõklayan İrlanda’nõn ardõndan İngiltere hükümeti de dün, mevduat sahiplerinin bankalardaki para- larõnõn 50 bin sterlinlik bölümünün garanti altõna alõndõğõnõ açõkladõ. Önceki güne kadar mevduat sahibinin parasõnõn bu- lunduğu bankanõn iflasõ halinde sadece 35 bin ster- linlik bölümüne garanti veren İngiltere hüküme- ti, böylece bankalarõn müşterilerinin kendilerini güvende hissedip, bankalardaki paralarõnõ çekmeye kalkõşmalarõnõn önüne geçmeye çalõşõyor. Ancak, Maliye Bakanõ Alistair Darling üzerinde, gerek sektörden gerekse halktan, bankalardaki mevdu- atlarõn tümünün garanti altõna alõnmasõ yolunda- ki baskõlarõn sürdüğü belirtiliyor. Dünya borsalarõnõn havasõ yok ABD Senatosu’nda yapõlacak oylama öncesinde, paketin kabul edileceğine dair beklentiler dünya borsalarõna olumlu yansõdõ. Japonya borsasõ başta olmak üzere Asya borsalarõnõn yüzde 1’i aşan yükselişlerinin ar- dõndan açõlan Avrupa borsalarõnda temkinli bir ha- va hâkimdi. Pazartesi yaşanan kara günü üstünden ata- mayan Avrupa’nõn önde gelen borsalarõnda hisse se- netleri İngiltere’de değer kazanõrken Fransa ve Al- manya’da düştü. İngiltere’nin FTSE 100 endeksi yüzde 1.6 artarak 4 bin 977 seviyelerine çõktõ, Almanya’nõn DAX Endeksi yüzde 0.7 düşerek 5 bin 793 seviyelerine geriledi. Fransa’nõn CAC 40 Endeksi ise yüzde 0.12 değer kay- betti. İngiltere’de hisse değerlerinde görülen artõşta merkez bankasõnõn para piyasalarõna 17 milyar ster- lin enjekte edeceği haberleri de etkili oldu. Senatonun oylamasõ öncesinde açõlan ABD borsalarõ ise güne düşüşle başladõ. Japon şirketlerin ekonomiye güveni azaldõ Japon şirketlerinin ekonomiye yönelik güveni, eylül ayõnda, beş yõldan bu yana ilk kez azaldõ. Merkez Bankasõ tarafõndan yapõlan ankete göre şirketler, küresel finansal kriz çerçevesinde, ekonomide kü- çülme, kârlarõnda ve sermaye yatõrõmlarõnda azal- ma bekliyor. Japon şirketleri, küresel ekonomik dal- galanmanõn ileriki aylarda da devam edeceği yö- nünde görüş bildirdiler. Uzmanlar, küresel finansal krizin reel ekonomiye et- kisi çerçevesinde, Japon şirketlerinin durgunluk işa- reti verdiğini vurguluyorlar. KÜRESEL KRİZİN ETKİLERİTemsilciler Meclisi’nde reddedilen kurtarma planõnõ Senato görüşüyor Pakete Senato kurnazlõğõ TİM VERİLERİ İhracat 130 milyar doları aştı Ekonomi Servisi - Türkiye İhracat- çõlar Meclisi’nden (TİM) yapõlan yazõlõ açõklamaya göre, ocak-eylül döne- minde Türkiye’nin ihracatõ yüzde 35.43 artõşla 102 milyar 472 milyon 723 bin dolara ulaştõ. Eylül ayõ itibarõyla son bir yõllõk ih- racat da yüzde 32.67 artõşla 132 milyar 770 milyon 573 bin dolara çõktõ. Türkiye’nin eylüldeki toplam ihra- catõnõn yüzde 86.04’ünü gerçekleştiren sanayi grubunda, yüzde 37.45 artõş ile 10 milyar 464 milyon 846 bin do- larlõk ihracat yapõlõrken, ihracatõn yüz- de 11.21’ini oluş- turan tarõmda yüz- de 30.26 artõşla 1 milyar 363 milyon 238 bin dolarlõk, yüzde 2.75’ini oluşturan maden- cilikte ise yüzde 30.88 artõşla 334 milyon 465 bin dolarlõk ihracat ra- kamõna ulaşõldõ. Sanayi sektörü alt başlõğõ altõnda yüzde 68.28 payla ilk sõrada yer alan sa- nayi mamulleri içinde en büyük payõ, yüzde 18.05 ile demir çelik ürünleri alõr- ken, ikinci sõrada yüzde 17.64 ile taşõt araçlarõ ve yan sanayi yer aldõ. Eylülde ihracatõnda gerileme yaşanan ürünler yüzde 15.12 ile diğer sanayi ürünleri, yüzde 7.45 ile zeytin ve zey- tinyağõ, yüzde 7.07 ile kesme çiçek ol- du. TİM Başkanõ Mehmet Büyükek- şi, ihracat stratejilerinin devam ettiril- mesi durumunda yõl sonuna kadar ih- racat hedeflerinde bir değişiklik ön- görmediklerini belirtti. 8AYLIK RAKAMLAR Sosyal güvenlik açığı 17 milyar YTL Ekonomi Servisi - Sosyal güvenlik sisteminin açõğõ ocak-ağustos döne- minde geçen yõlõn aynõ dönemine gö- re yüzde 2.1 azalõşla 17.1 milyar YTL olurken, sistemin açõğõ geçen aya gö- re 1.2 milyar YTL arttõ. Sekiz ayda 43.5 milyar YTL gelir elde eden Sosyal Gü- venlik Kurumu’nun (SGK) gideri ise 60.7 milyar YTL’ye yükseldi. SGK’nin ağustos ayõ verilerine göre, sekiz aylõk dönemde 15 milyon 599 bin 579 aktif sigortalõ, 7 milyon 873 bin 255 de emekli bulunduğu belirlendi. Kurumun sekiz aylõk dönemde elde ettiği 43.5 milyar YTL’lik gelirin en önemli ka- lemini 35.5 milyar YTL ile prim tah- silatõ oluşturdu. Kurumun sekiz aylõk gideri ise 60.7 milyar YTL’ye yükseldi. Giderlerde, 38.6 milyar YTL’yle emekli aylõğõ ödemeleri ilk sõrada yer aldõ. 16.9 milyar YTL’lik sağlõk gi- derlerinin 9.4 milyar YTL’sini tedavi, 7 milyar YTL’sini de ilaç harcamasõ oluşturdu. Sağlõk harcamalarõnda ila- cõn payõ yüzde 42, tedavinin payõ yüz- de 55, optik ve diğer sağlõk giderleri- nin payõ da yüzde 3 oldu. Anõlan dö- nemde bütçeden 16.6 milyar YTL açõk için, 3.2 milyar YTL faturalõ öde- meler, 1.7 milyar YTL de ek ödeme için olmak üzere toplam 21.5 milyar YTL transfer yapõldõ. 2000 yılı öncesinde “Afrika’nın ekmek sepeti” olarak adlandırılan ülke, şimdi kendi halkını dahi doyuramıyor. 2000 yılından sonra hız kazanan çöküşün sebebi olarak 1980’den beri iktidarda olan Robert Mugabe gösteriliyor. Mugabe, az sayıdaki beyazların elindeki toprakları 2000’li yılların başında üretimden anlamayan siyahlara vererek ülkeyi besinsiz bırakmakla suçlanıyor. Yeni tedavüle çõkan Zimbabve Dolarõ da yüzde 11 milyonluk enflasyona yenildi Bankada 20 bin, pazarda ‘0’ DUYGU ATAHAN Yõllõk enflasyonun 11.2 milyona ulaştõğõ Zimbabve’de halkõn elin- deki paranõn hükmü kalmadõ. De- ğeri saniyeler içinde eriyen Zim- babve Dolarõ’nõ çekmek için halk, banka şubelerinin önünde saatler- ce bekliyor. Geceleri kaldõrõmlarda uyuyarak ertesi gün kuyruğun ba- şõnda olma mücadelesi veren Zim- babveliler sabahõn erken saatle- rinde sõraya girmelerine karşõn pa- ralarõnõ akşama doğru belki çeke- bildiklerini söylüyorlar. Önceleri sa- dece bir dilim ekmek almaya ye- t e - cek 1000 Zimbabve Dolarlõk gün- lük para çekme limiti hafta başõn- da 20 bin dolara yükseltildi. Ancak sabah çekeceği 20 bin Zimbabve Dolarõ ile 20 dilim ek- mek alabilecek bir Zimbabveli, akşam çektiği parayla günlük 30 bin 877’lik enflasyon hesaba katõldõ- ğõnda bir dilim ekmek dahi alamõ- yor. Aldõğõ parayla markette sõra- ya giren bir Zimbabveli için de du- rum çok farklõ değil. Hiperenflas- yon yüzünden, bir dilim ekmek al- mak için sõraya giren Zimbabveli, sõra kendisine geldiğinde ekmeği alamadan marketten çõkmak zorunda kalõyor. Halkõn kara borsada üç beş ABD Dolarõ karşõlõğõnda bin- lerce Zimbabve Dolarõnõ elden çõkarmasõ da ülkedeki para kõtlõğõnõ tetikliyor. 20 bin Zimbabve Dolarõ, kara bor- sada sadece 20 ABD Dolarõ ediyor. Ülkenin para birimi olan Zimbabve Dolarõ sürek- li değer yitirdiği için halk sattõğõ ürünler karşõlõğõnda Güney Afrika Randõ ya da do- larõ tercih ediyor. Hatta para yerine takasõ tercih edenler de var. Nakde 4 bin, kredi kartına 310 bin Ülkede alõşveriş yapmak da ciddi bir matematik sõna- võna dönüşmüş durumda. İki tavuk parçasõndan oluşan bir öğle yemeğinin fiyatõ nakit 4 bin Zimbabve Dolarõ iken, kredi kar- tõyla 310 bin Zimbabve Dolarõ’na çõkõyor. Yõllõk enflasyonun yüzde 11 milyon 200 bin olduğu hesap- lansa da bu rakam bazõ akademis- yenlere göre 20-30 milyon civa- rõnda. 2000 yõlõ öncesinde “Afri- ka’nın ekmek sepeti” olarak ad- landõrõlan ülke, şimdi kendi halkõ- nõ dahi doyuramõyor. Halkõn yüz- de 80’i işsiz. 2000 yõlõndan sonra hõz kazanan çöküşün sebebi olarak ülkenin ba- ğõmsõzlõğõnõ ilan ettiği 1980’den be- ri iktidarda olan Robert Mugabe gösteriliyor. Mugabe, az sayõdaki beyazlarõn elindeki topraklarõ 2000’li yõllarõn başõnda siyahlara vererek ülkeyi be- sinsiz bõrakmakla suçlanõyor. Mu- gabe’nin siyahlara da toprak vere- rek iyi niyetli bir girişim yaptõğõ an- cak üretimden anlamayan siyah halkõn, Zimbabve ekonomisinin can damarõ olan tarõmõ dağõttõğõ be- lirtiliyor. 1990’da 300 bin ton olan buğday üretilen ülkede bu rakam 2007 yõlõnda 50 bin tona düştü. 2000 yõlõnda yabancõ para girişinin üçte ikisini sağlayan tütün endüs- trisi tamamen dağõldõ. Ülke ekonomisi son 10 yõlda ise yüzde 65 küçüldü. Üretim yerle bir olmasõna ve ülkeye para girişi ol- mamasõna rağmen devlet harca- malarõnõ sürdürdü ve harcamak yapmak için para üstüne para bas- tõ. Bu da enflasyonu tõrmandõrdõ. Bu durumun halka faturasõ ağõr oldu. HIV/AIDS, yetersiz beslenme ve yoksulluk nedeniyle her hafta 3 bin 500 kişi ölüyor. 1994’ten bu yana ortalama yaşam süresi kadõnlarda 57 den 34’e, erkeklerde 54’ten 37’ye düştü. İSTANBUL’DA YILLIK ENFLASYON YÜZDE 13 ENERJİDE ÖZELLEŞTİRMEYE MOLA Elektrik dağõtõmõnda iki bölge için devir sürecini başlatan, iki bölgenin de ihalesini gerçekleştiren Özelleştirme İdaresi Başkanlõğõ (ÖİB), dağõtõm özelleştirmesine ara verecek. Dört bölgede devrin gerçekleşmesini bekleye- cek olan ÖİB, ardõndan kalan 15 bölgeyi sõrayla ihale ilanõna çõkaracak. Dört ihaleden ikisinde devir sürecine geçen, ikisinin ise ihalesini yeni yapan ÖİB, bu devirlerin tamamlanmasõnõ bekleyecek. Önümüzdeki dönem devirlerinin tamamlanmasõ beklenen Başkent Elektrik, Sakarya Elektrik, Meram Elektrik ve Aras Elektrik bölgelerinden toplam 2.4 milyar dolarõn gelmesi bekleniyor. İstanbul’da perakende ve toptan fiyatlar bazõnda enflasyon oranlarõ ramazan alõş- verişleri, okullarõn açõlmasõ ve kõş hazõrlõklarõna karşõn eylül ayõnda düşük çõk- tõ. İstanbul Ticaret Odasõ’nca (İTO) yapõlan belirlemelere göre eylül ayõnda il- de tüketici fiyat artõşõ yüzde 0.13, toptan eşya fiyat artõşõ yüzde 0.16 düzeyinde gerçekleşti. Perakende fiyat artõşõ eylül ayõnda yüzde 0.13 olurken dokuz aylõk artõş yüzde 6.29, yõllõk artõş yüzde 13.64’e ulaştõ. Toptan Eşya Fiyatlarõ Endek- si’ne göre de toptan fiyatlarda eylül ayõnda yüzde 0.16 artõş yaşanõrken dokuz aylõk artõş yüzde 9.06, yõllõk enflasyon 10.9 düzeyinde gerçekleşti. “Faturayı biz ödemek istemiyoruz” diyen Amerikalılar, Wall Street Borsası önündeki eylemlerine devam ediyor. Cumhuriyetçileri rahatlatmak için plana vergi teşviki ve mevduat garantisinin arttõrõlmasõ konusunda bazõ maddeler eklendi. Meclis’ten “ret” alan plan, Senato’da vergi teşviklerine yönelik bir yasa tasarõsõna eklenerek kabul ettirilmeye çalõşõlacak. Zimbabve’de temmuz ba- şõnda hiperenflasyonla mücadele etmek için para- dan 10 sõfõr atma kararõ alõnmõştõ. Sõfõrlar atõlmadan önce, halk para çekmeye cüzdan yerine bavullarla gi- diyordu. Bankadan kucak dolusu parayla ayrõlmasõna karşõn deste deste paralarõn ancak üç domates, bir laha- na ya da bir dilim ekmeğe yetmesi Zimbabve’nin “Bir dilim ekmek alamayan mil- yarderler ülkesi” olarak ta- nõmlanmasõna neden oldu. Borsanın etrafındaki lüks restoranlarda 175 dolara hamburger yiyen bankacı ve borsa aracılarını protesto eden işsizler, Wall Street’te 1 dolara elma satıyor.  Yõllardõr hiperenflasyonla boğuşan Zimbabve’de hafta başõnda çõkan yeni 10 bin ve 20 binlik banknotlar da işe yaramadõ.  Bankadan sabah çekeceği 20 bin Zimbabve Dolarõ ile 20 dilim ekmek alabilecek bir Zimbabveli akşam çektiği parayla bir dilim ekmek dahi alamõyor. Mali krizin nedeni ABD sisteminin “sorumsuzluğu” Rusya Başbakanõ Vladimir Putin, ABD’de başlayõp tüm dünyayõ etkileyen küresel mali krizin kay- nağõnõn Amerikan finans sisteminin “sorum- suzluğu” olduğunu söyledi. Bakanlar kurulunda yaptõğõ açõklamada, “Mali kriz artık somut ki- şilerin değil, lider olduğunu ileri süren bir sis- temin sorumsuzluğunun sonucu” diyen Putin, en üzücü olanõnsa artõk sistemin uygun kararla- rõ alamamasõnõ görmek olduğunu ifade etti. Putin: Mali krizin nedeni ABD sistemi Neelie Kroes