Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29 EKİM 2007 PAZARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER “Cumhuriyet serbest düşünce yanlısıdır. Candan ve yasal olmak koşuluyla her düşünceye saygımız vardır. Her anlayış bizce saygındır. Yalnız bize karşı çıkanların insaflı olması gerekir. ” M. K. ATATÜRK (4 Aralık 1923) umhuriyetimizin kuruluşunun 84. yıldönümünde cumhuriyet kavramının anlamı, herkes için ifade ettiği değerler nelerdir, diye sorduğumuzda, onları irdelemek ve ortaya çıkarmak istediğimiz zaman şunları görürüz: Cumhuriyet sözcüğü, aslı Arapça bir sözcük olup anlamı, halk, ahali, büyük kalabalık demektir. Aslında tüm dillerdeki anlamı bir ve aynıdır. Latincesi ‘res publica’ olan bu sözcüğün anlamı “kamuya ait şey” ya da “kamu malı” demektir. Cumhuriyet sözcüğünün belirli nitelikleri bulunmaktadır: Bunlar; seçim, demokrasi, kamunun çıkarının ön plana çıkarılması düşüncesi, hükümet ile millet arasındaki özdeşlik gibi temel düşünce ve kavramlardır. Öncelikle cumhuriyetin seçimle olan ilişkisine bakalım: Burada anlaşılması gereken şey şudur; devlet başkanı ve kamu hizmeti görevlilerinin seçimle belirli zamanlar için işbaşına gelmeleridir. Demokrasi ise Mustafa Kemal’in sözleriyle, “Demokrasi ilkelerinin en çağdaş ve mantıksal uygulanmasını sağlayan hükümet şekli cumhuriyettir” şeklinde ifade edilmiştir. Görüyoruz ki cumhuriyet, de AÇI MÜMTAZ SOYSAL Türkiye Devleti Bir Cumhuriyettir Dr. Handan DİKER Yeditepe Üniversitesi Öğretim Görevlisi mokrasi ve halk iradesinin egemenliği birbirlerinden şekilde korunmasını zorunlu kılan bir devlet şekayrılmaz ve birbirlerini tamamlayıcı kavramlardır. linde, cumhuriyet ilan edilse bile onu yaşatmak Cumhuriyette, bir kişi ya da bir zümrenin çıkarları olası değildir.” değil, kamunun çıkarı ya da kamunun yararı düşünTürkiye’de cumhuriyet aslında 23 Nisan 1920’de cesinin her şeyin üstünde tutulduğu bir devlet ve hü devlet şekli olarak ilan edilmiştir. Çünkü bu tarihte kümet şeklini anlarız. açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin başlıca söy“Türkiye Devleti bir cumhuriyettir” söylemi, iki lemi “egemenlik ulusundur” şeklinde olmuştur ki anlamı bir arada barındırmaktadır; devlet ve hükü zaten bu da cumhuriyeti ifade etmektedir. Mustafa met şekli olarak cumhuriyeti. Devlet şekli olarak Kemal’in cumhuriyet ve cumhuriyetçilik anlayışı tacumhuriyette, egemenlik millete ait ise o bir cum mamen ulus egemenliğine dayalı bir anlayış olup en huriyettir, denir. Hükümet şekli olarak cumhuriyet güzel ifadesi de onun şu sözlerinde yerini buluyor: te ise görünen, yani şekilsel cumhuriyeti anlarız; “Türkiye Büyük Millet Meclisi ulusaldır. Tam başta cumhurbaşkanı olmak üzere başbakan ve ba anlamıyla maddeye dayanır. Gerçekçidir. Birtakanlardan oluşan o siyasal yapılanmayı. Ama tüm kım sanılar arkasında o sanılara ulaşmak için bu yapılanma içinde seçim sistemi en temel yeri değil ama iletmek hayali ile ulusu kayalara çaroluşturmaktadır. parak, bataklıklara batırarak, en son kurban Türkiye’de cumhuriyetin ilanı bir tarihsel gelişi ederek yok etmek gibi cinayetten kaçınan bir hümin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. 1 Kasım 1922’de kümettir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin büsaltanatın kaldırılması ile zaten cumhuriyete doğru tün programlarının dayanağı şu iki temel ilkedir: giden yol açılmıştır. Saltanat ile cumhuriyetin hiçbir Tam bağımsızlık, kayıtsız şartsız ulusal egemenzaman örtüşmeyeceğini bilen Mustafa Kemal, Nu lik. Birinci ilkenin açıklanması ulusal ant, ‘Misaktuk’ta bu düşüncesini şöyle belirtir: “Çürümüş bir ı Milli’ idi. İkinci ve yaşamamız için gerekli olan hanedanın, halife unvanıyla başının üstünden ilkenin belirgin biçimi ise anayasa, ‘Teşkilatı Esazerre kadar uzaklaşmasına olanak kalmayacak siye Kanunu’dur.” Gurur ve Çözüm ONUNCU YIL Marşı birkaç ay öncesinde olduğu kadar gururla söylenmiyor artık. PKK saldırısına ve Barzani küstahlığına hükümetin tez ve güçlü karşılık veremeyişi halk yığınlarında belirgin bir hayal kırıklığı yaratmışa benziyor. Ama, askere henüz toz kondurulmuş değil. Geçenlerde bir taksici “Operasyon için Başbakan’ın Bush’la görüşmesini bekliyoruz” sözünü Genelkurmay Başkanı’nın bağımsızlık anlayışına yakıştırmayınca, yakınındakilerden biri “Merak etme; o mahsustan böyle söylemiştir, karşı tarafı yanıltıp daha önce baskını başlatmak için” demekten kendini alamamıştı. Kısacası, “onurumuzu korumak” için de olsa Kuzey Irak’ta “mutlaka bir şeyler yapılması” artık kaçınılmaz bir beklentiye dönüşmüştür. e var ki, elbet derinliğine düşünülerek alınması gereken böyle bir karar, sorumluluk taşımayan insanların duygusallığıyla alınamaz. Sorunun, çok sayıda ve son derece kritik boyutları olduğunu unutmamak gerekiyor. Şimdilik, en azından şu söylenebilir: Böylesine bir beklentiyi karşılamak amacıyla yapılacak harekâtın akıllıca ve en az kayıpla mümkün olan en kalıcı sonucu verecek biçimde gerçekleştirilmesi gerekecektir. Yoksa, sınır ötesinde yuvalanmış bir tedhiş odağının ara sıra bir başka toprağa girip çıkmakla ortadan kaldırılmasını beklemek yanlış olur. Yapılanın hiç değilse daha sonraki çözüm arayışlarına yararlı olabilmesi ya da o bakımdan doğru bir başlangıç oluşturması düşünülmelidir. Örneğin, Irak sınırının akla daha yakın ve daha kolay savunulur bir çizgiye çekilmesine şimdiden zemin hazırlamak niçin düşünülmesin? Lozan sonrasında Musul sorununun çözülmesi için toplanan İstanbul Konferansı çıkmazsa girince, bir yandan Şeyh Sait İsyanı ve Sason, Raman ayaklanmaları sürerken köşeye sıkışmış Ankara Hükümeti’ne kabul ettirilen o sınırdan hayır gelmeyeceği zaten belliydi. Genel Sekreteri İngiliz olan ve Türkiye’nin üye bile olmadığı Milletler Cemiyeti’nce Estonyalı bir emekli generale Brüksel’de çizdirilen öyle bir sınırdan hayır mı gelir? Sınırın sarp dağların güney eteğine çekilmesinin, hem Misakı Milli’nin tamamlanmayışını kısmen telafi etmeye hem de komşu iki ülkenin yan yana barış içinde yaşamalarını kolaylaştırmaya yarayacağı bellidir. Türkiye, şu ortamda “operasyon” girişimini durdurmanın bedeli olarak, işgalci ABD’nin ve emrindeki Bağdat yönetiminin önüne böyle barışçı bir planla çıkabilir. Plan, kabul görmese de, o konuda harita üzerinde yapılacak hazırlıkların, şimdi yapılması düşünülen harekâtın yönünü ve amacını da belirlemede yardımcı olacağı kesindir. ugün 84 yaşını tamamlayan olgun bir cumhuriyet, haklılığının gerisine kuvvetini de koyarak bölgesinde kalıcı barış sağlayacak çözümler ortaya koyma sorumluluğunu Atlantik ötelerinden gelenlere bırakacak kadar da cesaret yoksunu olabilir mi? Çevresindeki sorunlara çözüm önermek en çok ona yakışır. [email protected] C N Cumhuriyetin kesin olarak ilan tarihi olan 29 Ekim 1923’te ise şu gerçek artık apaçık ortadadır: Yeni bir devlet kurulmuştur. Bu devletin kurucusu, yapıcısı, yaratıcısı ve biricik lideri Mustafa Kemal Atatürk’tür. Bu devlet, temeli ulus egemenliğine dayalı, çağdaş, demokratik ve laik bir hukuk devletidir. Yani bir cumhuriyettir. Cumhuriyet yönetimini belirleyen, şekillendiren ve anlamlandıran da o ülkede yaşayan insanlardır. Bu nitelikli ve değerli insan topluluğu, Mustafa Kemal için önemli bir potansiyel olup, o her fırsatta bu değerli topluluğa karşı duyduğu güveni dile getirmiştir. Günümüzde de cumhuriyet düşüncesi, bu temel kavramlar ve Mustafa Kemal’in işaret ettiği görüşler çerçevesinde değerlendirilmeli ve ele alınmalıdır. O zaman ancak bin bir zahmetle kurulan Cumhuriyetimizin önemi ve değeri gelecek kuşaklara aktarılarak gerçek ifadesini bulacaktır. Yapıcı olmak ve değerleri korumak öncelikli hedeftir. Mustafa Kemal’e kulak verelim; o, şu satırlarda altı çizilmesi gereken düşüncelerini zaten ifade ediyor: “Türkler, demokrat, özgür ve sorumlu vatandaşlardır. Türk Cumhuriyeti’nin kurucuları ve sahipleri yine kendileridir. Türk, kişisel özgürlüğünden, çıkarlarından anayasada belirtilmiş olduğu kadarını Cumhuriyete bırakmıştır. Cumhuriyet, kişinin kendine bıraktığı bir bölük özgürlüğü, kişinin ve Türk ulusunun yurtiçinde özgürlüğünü, dışa karşı ise bağımsızlığını sağlamak için kullanır.” B CUMHURİYET 02 CMYK