Katalog

28 AĞUSTOS 2006 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Kalp ve damar hastalıklarının ortaya çıkmasında önemli rol oynayan yüksek kolesterolle ilgili bilinmesi gerekenler Damarlardaki tehlike: Kolesterol açan ateroskleroza zemin hazırlayan Büyümegelişmede kolesterol türü. İyi etkili ve kandaki en kolesterol ise yüksek önemli yoğunluklu HDL. HDL yapıtaşlarından biri ne kadar yüksek olursa olan kolesterol, o kadar iyi, damar yüksekliği sertliği riskini durumunda kalparttırmıyor. damar hastalıklarının Ne kadar olmalı? en önemli nedenleri D.G.: Bazı yerlerde arasına giriyor. 35’in üzerinde olmalı Tansiyon ise kalp deniyor ama 45’in hastalıklarının üzerini tercih ediyoruz. oluşumunda temel Prof. Dr. Deniz Güzelsoy. 65’in üzerinde olursa taşlardan birini koruyucu özelliği daha oluşturuyor. ön planda oluyor. İyi kolesterolkötü kolesterol nedir? Bazı insanlarda 200’ye yakın Normal değerleri nedir? kolesterol düzeyi için normaldir Kolesterolü nasıl kontrol altına denilebiliyor. Bunun nedeni nedir? tutabiliriz? Tansiyonumuz neden D.G.: 200’e yakın kolesterol normal yükseliyor? Kolesterol ve tansiyon değildir. Ancak ideal kolesterol hastalarıyla risk grubunda düzeyi kişiden kişiye değişiyor. bulunanlar için soru işaretlerinden Türkiye’de kötü kolesterol düzeyi yalnızca birkaçı. ortalaması çok yüksek değil ama iyi Kolesterol sorunu yaşayanlar için kolesterolümüz de yüksek değil. İstanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Deniz Kolesterolünüz sizi tehdit Güzelsoy’la konuştuk: ediyor mu? Kolesterol nedir? D.G.: Kandaki yağlardan bir tanesi Neden değişiyor? kolesterol. Kolesterol temelde D.G.: Kişilerin çeşitli özellikleri, bulunması gereken bir yapıtaşı, damar sertliği açısından yüksek molekül, önemli işlevleri var ama riskli ya da düşük riskli olduklarını her şeyde olduğu gibi bunun fazlası gösteriyor. Damar sertliği açısından da vücuda zarar veriyor. Fazlanın yüksek riskli kişilerde kötü ne olduğu kişiden kişiye kolesterolün ideal rakamı daha değişmekle beraber, 70’in altında düşük, az risklilerde ise biraz daha kötü kolesterol düzeylerini ideal yüksek değerlerde olabilir. Hiçbir kabul ediyoruz. risk faktörü olmayan bir kişide ancak Kolesterolün ne gibi yararları var? 190’ın üzerinde bir kötü kolesterol D.G.: Kolesterol birçok olayda değeri varsa, ilaç kullanmayı yapıtaşıdır. Büyümede gelişmede öneririz. Ancak 2 veya daha fazla birçok yerde fonksiyon gören bir risk faktörü varsa, bunlar da 160’ın madde, sıfır kolesterol düzeyi ile üzerindeyse ilaca başlarız. Bilinen bir kalp hastalığı varsa, bir bypass yaşam düşünülemez. ameliyatı olduysa ya da şeker İyi kolesterol kötü kolesterol hastalığı varsa, şeker hastalığının nedir? varlığı da tek başına önemli bir şey, D.G.: Kötü kolesterol, düşük 130’un üzerinde olduğu zaman dahi yoğunluklu olanı, LDL olarak ilaca başlama ihtiyacı olabilir. tanımlanıyor. Damar sertliğine yol ŞULE KÖKTÜRK ? Prof. Dr. Güzelsoy “Damar sertliği açısından yüksek riskli kişilerde kötü kolesterolün ideal rakamı daha düşük, az risklilerde ise biraz daha yüksek değerlerde olabilir. Hiçbir risk faktörü olmayan bir kişide ancak 190’ın üzerinde bir kötü kolesterol değeri varsa, ilaç kullanmayı öneririz. Ancak 2 veya daha fazla risk faktörü varsa, bunlar da 160’ın üzerindeyse ilaca başlarız” dedi. ? Hastaların kimi zaman “Ben şunu yedim, rahatsızlık duydum” dediklerini anlatan Prof. Dr. Güzelsoy “Kolesterolün yüksekliğini siz hissetmezsiniz, ama bu uzun dönemde, damar sertliğine en önemli katkı sağlayan etkenlerden biridir. Damarlarda birikerek bir plak oluşturuyor ve o plak gelişiyor. Plak üzerinde çatlama olabiliyor ve hastalığa yol açıyor” diye konuştu. L ABORATUVAR HATALARI Her ölçüm doğru kabul edilemez Bütün kolesterol hastaları ilaç kullanmıyor o zaman? D.G.: Her ilk bulunan kolesterol rakamı ile ilaca başlama kararı verilmemeli. En az 1 ay sonra test tekrarının ardından karar verilmeli. Laboratuvar hatası da olabilir. Her ölçümü doğru olarak kabul edemeyiz. Önce diyet listeleri veririz, düşük kolesterol içeren diyet listesi, ondan sonra bir kez daha görürüz ve daha sonra karar veririz. Karar verirken net ve kesin olmalıyız, çünkü başlayacaksak hasta ömür boyu ilaç kullanacak. ‘‘Bir süre kullanalım bekletelim, tekrar karar verelim, ilacı keselim’’ gibi bir yaklaşım var, kolesterol tedavisi bir antibiyotik tedavisi değil. Eğer metabolizmanız sizin bu şekilde çalışıyor ve kötü kolesterolünüz yüksekse bunu hep yapacaktır, ilaç kullanmadığınız sürece. İlaç kullanmaya gerek olup olmadığının kararını tekrar kontrollerle vereceğiz ve hastanın yüksek riskli olup olmadığına bakacağız, limitlerimizi planlayacağız. Verdikten sonra da belirli aralıklarla kontrol edeceğiz. Bazen ara veriliyor, neden? D.G.: Eğer bir yan etki görülürse ilaca ara verilebiliyor. Ara verme ya da azaltma durumunda hemen geçer yan etkiler. Bu ilaçların karaciğer üzerine yan etkileri var, ancak çok ender görülüyor ve kalıcı değil. O nedenle ara vemek çok doğru değil. Bazen ilacı kullanırken bile karaciğer üzerindeki etki kalkabiliyor. Maliye Bakanlığı’nın Bütçe Uygulama Talimatı ile kolesterol ilaçlarına getirdiği kısıtlama hakkında ne düşünüyorsunuz? D.G.: Bu ilaçların kısa bir süre kesilmesinin ani olarak bir zarar vermesi söz konusu değil. Ama bilinmeli ki kolesterol ilaçları düzenli kullanılmalı. Nasıl düşürülür? Prof. Dr. Deniz Güzelsoy’un, diyet ve egzersiz önerileri şöyle: Diyetle kolesterolü yüzde 1015 düzeyinde düşürebiliriz. Kilo vermek, egzersiz yapmak önemli. Hayvansal yağ, sakatat türü, yoğun kolesterol içeren gıdalardan uzak durmak gerekiyor. Tavuk, balık tercih edilen et ürünleri, ama yağlı yerlerinden kaçınmak gerekiyor. Kolesterol diyeti, hayat kalitesini çok etkileyecek düzeyde olmamalı, yaşamı çekilmez kılmamalı. Miktar olarak az yerseniz, 200 gram tavuk eti yiyeceğinize 100 gram kırmızı et yerseniz çok da büyük fark olmayacaktır. Görünür yağları temizlenmiş et ya da kuzu pirzola yerine dana biftek yiyebilirsiniz. Günde 2 tane köfte yiyen kişinin gram olarak alacağı kolesterol miktarı çok fazla değildir. Asla ağzınıza koymayın diyeceğim tek şey sigara. Diğerlerinin hepsini dikkatle, ölçülü, bilinçli kullanabilirsiniz. Eskiden yumurta yemeyin diyorduk ama şimdi haftada iki defa, sarısını dahi rahatlıkla tavsiye edebiliyoruz. Egzersiz iyi kolesterolün yükselmesinde etkili. Haftada 1 gün ağır spor yapmak yerine, düzenli olarak hafif sporları yapın. Günde 1520 dakika yürüyün örneğin. Hasta olan kişiler, sabahın erken saatlerinde, aşırı sıcakta ya da soğukta egzersiz yapmamalı. Hastalar ne soracaklarsa doktorlarına sorsunlar, doktorlar da hastaları bilgilendirsinler. Kolesterol ilaçları çok ender olarak kas hasarına yol açabiliyor ve kalıcı olabiliyor. Aşırı yorgunluk, adale zafiyeti olduğu zaman kas hasarı akla gelmeli. D AMAR SERTLİĞİNDE ETKEN Yüksekliği Kalp ameliyatı sırasında hissedilemez doktorunuzla konuşun! Koşuyolu Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin başhekimi Prof. Dr. Cevat Yakut ile söyleşimize devam ediyoruz: Hasta uyutulmadan yapılan bypass. Bu nasıl gerçekleştiriliyor? C.Y: Koroner bypass ameliyatları ile ilgili en güncel gelişmeler arasında, ‘yüksek torakal epidural anestezi’ dediğimiz yöntemle, boyundan ve boyun altındaki toraks çıkım bölgesinden yapılan anestezi ile hastanın göğüs bölgesi uyuşturuluyor ve hasta ağrı duymuyor. Hasta uyutulmadan, yapay solunum cihazına bağlanmadan, kendi solunumunu sürdürerek ameliyat ediliyor. Ülkemizde Ankara’da bir merkezde ve kendi merkezimizde uygulanan yöntemle yüksek risk grubunda yer alan hastaların ameliyat sonrası dönemde hızla iyileşmesini temin etmek mümkün oluyor. Eylül 2003 tarihinden bu yana merkezimizde 45 vakaya başarı ile uygulandı. Hangi hastalara yapılıyor? C.Y: Anestezi almasında ciddi risk bulunan hastalarda, uyutulduktan sonra bir daha kendi solunumunu devam ettiremeyecek kadar ileri derecede solunum yetmezliği olanlarda ve üst solunum yollarında tümördarlık bulunanlarda uygulanır ve çok kısa sürede iyileşmesini planladığımız hasta grubunda. Kalp cerrahisinde gelinen son aşama nedir? Kardiyolojide stent ve benzeri uygulamalarla daralan damarlar daha iyi tedavi edilebildiği için, ameliyat sayısı, Türkiye ve dünyada göreceli olarak azaldı. Ancak organ nakli alanında bazı sorunlar yaşanıyor. Bekleyen hasta sayısı çok ancak bağışlayan az. Ayrıca Prof. Dr. Yakut: Organ bekleyen hasta çok ancak bağışlayan az. kalp nakli için alınacak kalp sağlıklı olmalı. Bu durum karşısında bilim adamları da kalp transplantasyonuna alternatif yöntemler aradı. Çeşitli gelişmeler yaşanıyor. Makine kalpler Ne tür gelişmeler yaşanıyor? Kalp sonuçta bir basit pompa. Bu pompayı mekanik olarak yapma eğilimi var. Yani makine mü hendisliğini, biyomedikal teknolojiyi ilgilendiren bir konu. Hastanın kemer, walkman gibi kullanabileceği, 1 haftalık pillerle çalışan yapay kalpler var. Ancak burada bazı sorunlar yaşanıyor. Makineyi yapmak mümkün, hatta çok kolay, ancak hastanın vücuduna uygun küçüklükte yapmak, conta sorununu ortadan kaldırmak, sıfır sızdırmayla bu makineyi üretmek gerekiyor. Diğer bir sorun da pıhtılaşma. Çünkü kan yabancı yüzeylerle karşılaşınca pıhtılaşıyor. Pıhtılaşmayan yüzeyler yapmak gerekiyor. Bir diğeri de pil sorunu. Pil uzun süre dayanmıyor. Genetik mühendisliği alanında ne tür gelişmeler yaşanıyor? Hastanın kendi kalbini kullanarak kalp kasını hücre yönünden güçlendirmek bir diğer alternatif. Biz kalp naklini kardiyomiyopatili yani kalp kası işlemez hale gelenlere yapıyoruz. Biyolojik anlamda kalp kasını güçlendirebilirsek, işler hale getirebilirsek o zaman ne makine takmaya ne de başka birinin organına gerek duyacağız. Bu nedenle kalbin pomba gücünü taşıyan sol ventrikülün kasılmasını arttırmak için ölü bölgelere hücre ekerek o hücrelerin, ölü hücrelerin yerine geçmesini sağlıyoruz. Kötü kolesterolün yüksekliğinin ne gibi sonuçları olur? D.G.: Bazen hastalar der ki, ‘‘Ben şunu yedim ve rahatsızlık duydum’’... Kolesterolün yüksekliğini siz hissetmezsiniz, ama kolesterol yüksekliği uzun dönemde, damar sertliğinin oluşumunda en önemli katkı sağlayan etkenlerden biridir. Damarlarda birikerek bir plak oluşturuyor ve zamanla o plak gelişiyor. Plak üzerinde çatlama olabiliyor ve tıkayıcı damar hastalığına yol açıyor. Bu hastalıklar, tıkanmanın olduğu yere göre, kalp damarlarında olur kalp krizine yol açar, beyin damarlarında olur felce yol açabilir, tüm damarlarda aynı şeyleri yapabiliyor. Sadece atardamarlarda mı oluyor? D.G.: Toplardamarlarda damar sertliği gelişimi şansı yüksek değil, ancak çok nadir olsa da rastlanıyor. Basınca daha çok maruz olan damarlar olduğu için atardamarlarda hasara yol açıyor. Damar sertliğinin tek nedeni kolesterol değil sanırım... D.G.: Kolesterol en önemli neden ama damar sertliğinin oluşumuna katkıda bulunan bir sürü şey var. Damar sertliği ile ilgili birçok şeyi bilmiyoruz, karmaşık bir olay. Şeker hastalığı nedenlerden bir tanesi, tansiyon yüksekliği, sigara içimi, ailevi faktörlerin hepsi damar sertliğinin oluşumunda etkili. Diyabet (şeker hastalığı) nasıl etki ediyor? D.G.: Diyabetin, insülin eksikliğinin özel olarak yağ (lipid) profilini bozucu etkisi var. Damar sertliğinde, damarın iç yüzeyi olan ‘endotel’in fonksiyonlarının bozulması söz konusu. İnsülin bu bozulmayı önleyici etkisi olan bir ilaç. Şekerin yüksekliğinin de damar bozucu etkisi var. Artık bütün dünya şeker hastalığını koroner hastalığının eşdeğeri gibi kabul ediyor. Eğer şeker hastalığı varsa, yakın veya uzak gelecekte mutlaka damar sertliği olacak gibi düşünüp hastayı bu yönde takip ediyoruz. SÜRECEK CUMHURİYET 09 K