Katalog

9 HAZİRAN 2006 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi?cumhuriyet.com.tr Ekonominin küçülmesi, enflasyonun artması bekleniyor. Gelişmeler IMF’nin de öncelikli gündeminde 13 NOT DEFTERİ ZEKERİYA TEMİZEL Faiz, önce büyümeyi vuracak M erkez Bankası’nın faiz arttırımı kararının önce büyümenin, uzun vadede ise enflasyonun hızını kesmesi bekleniyor. Büyümenin hız kesmesiyle birlikte yatırımların azalacağına dikkat çeken uzmanlara göre, iş arayanları daha da zor günler bekliyor. stagflasyonist konuma geçti. Ekonomi küçülürken, enflasyon artıyor. Bu sene ekonomi yüzde 4 civarında büyürken enflasyon yüzde 10’un altına zor düşer. Bu beklentiler de zaten fiyatların içine şimdiden yansımış durumda.’’ TMSF Ne Yapıyor? Piyasalardaki dalgalanmaların yarattığı toz duman içerisinde, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) azar azar döviz satıyor. TMSF’nin piyasaya sattığı dövizler kurun ateşini alan bir hareket olarak değerlendiriliyor. YTL’nin dolar karşısında güçlü kalmasına katkı yapıyor. TMSF, sattığı varlıklardan sağladığı dövizleri piyasaya azar azar vererek, piyasa düzenleyici bir işlev görebilir mi? TMSF’nin böyle bir yetkisi var mı? Daha açık bir anlatımla, TMSF, piyasa koşulları içerisinde çalışan finans kurumları gibi davranabilir, elindeki kaynakları piyasaları düzenleyecek şekilde değerlendirebilir mi? Bu sorunun yanıtı ‘‘olumlu’’ ise, başka sorular onu izlemek zorunda. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı da yaptığı satışlardan elde ettiği dövizleri aynı şekilde piyasaya vererek değerlendirmeye kalkarsa ne olur? Daha da ileri gidersek, Hazine dövizle borçlanarak sağladığı kaynağı ‘‘İç Ödemeler Saymanlığı’’ üzerinden piyasaya azar azar satmaya kalkabilir mi? Bu saçma soruları çoğaltmak mümkündür. Ancak bu soruların yanıtı ‘‘olumlu’’ olamaz. Kamu düzeni, kamunun ekonomik ve mali kurumları arasındaki görev dağılımı, buna olanak vermez. Kamu kurumlarının görevlerini ne şekilde yerine getirecekleri yasalarla belirlenir. Kurumlar durumdan görev çıkaramazlar. ‘‘Yasa görev olarak vermiyor ama yasaklamıyor da, o zaman yapabilirim’’ diyemezler. Hele bir görev yasa ile bir başka kamu kurumuna verilmiş ise. Kamu kurumlarına başka bir kurumun kararlarını etkisizleştirecek davranışlarda bulunma yetkisi de verilemez. Bir ülkenin bir merkez bankası olur. Merkez bankası işlevini üstlenmeye kalkan birçok küçük kurumu olamaz. Asıl ekonomik kaos bu olur. ??? TMSF’den yapılan açıklamalara bakılırsa bu döviz bozdurma işlemi ihtiyaçlar için yapılıyor. İhtiyaç nedir? Satılan kurumların Hazine’ye olan borçlarının ödenmesi. Peki bu borç günlük olarak mı tahakkuk etmektedir? Maliye TMSF’ye, ‘‘Satılan varlığın borçlarını her gün elindeki dövizin birazını piyasaya satarak öde, böylece döviz piyasasını da düzenlersin’’ mi demiştir? Kaldı ki, kamu parasının nerede tutulacağı ve yükümlülükler yerine getirilirken izlenilecek süreç bellidir. Kamu kurumları ilk defa bu tür işlemler yapıyor da değildir. Kamu kurumları gelirlerini Merkez Bankası’nda ya da muhabiri olan bankada tutar. Bu aşamadan sonra kamu kurumları arasında yapılacak olan devirler piyasadan dolaşarak değil hesaben Maliye, Hazine ve Merkez Bankası arasında koordineli olarak ve uygulanan ekonomi politikalarına uygun olarak yerine getirilir. Hazine birliği ilkesinin gereği de budur. Oysa yapılan, bir kamu kurumunun (TMSF) yaptığı müdahalelerle kuru düşürmesi, ekonomik hareketlerin desteklemediği kur düzeyi yaratmasıdır. Merkez bankası, gerek görmediği için ya da yabancı yatırımcıların ucuz kurdan döviz alarak çıkmalarına olanak vermemek için, kura müdahale etmemekte, ancak bunu TMSF yapmaktadır. Sıcak para akımındaki azalmaya karşın yapay bir giriş yaratarak kurların düşük seyretmesine neden olmaktır. Böylece doğrudan yabancı yatırımlar arasında sayılan ‘‘satış gelirlerine’’ sıcak para işlevi gördürülmekte, piyasa dengeleri yapay bir şekilde etkilenmektedir. Piyasalar TMSF’nin satışları bitene kadar beklentiye sokulmakta, dalgalanma uzatılmaktadır. ??? Bu işlemin, ekonominin değişik aktörleri açısından, yarattığı etkiler ve bunların hukuki sonuçları kuşkusuz olacaktır. Döviz satışları sırasında ilişki içerisinde olunduğu açıklanan Merkez Bankası da hesap verme sorumluluğunun gereğini yerine getirecektir. Bu aşamada yapılması gereken, ekonomik işlevi olan kamu kurumları arasında yetki karmaşası izleniminin ortadan kaldırılmasıdır. Hazine’nin parasal işlemlerde ajanı olan Merkez Bankası görevini üstlenmeli, yetkilerini sahiplenmelidir. Kendi yapmadığı bir görevi başka bir kuruma yaptırdığı izlenimini silmelidir. Ekonomik sorunların büyümesinin nedenlerinden biri de yönetimsizliktir. Bilinmez mi, ‘‘Horozu çok olan köyde sabah geç olur’’. W est LB Hazine Müdürü Üstay, “Piyasa şimdiden yıl sonu enflasyonunu yüzde 10 olarak görüyor” derken bir Merkez Bankası yetkilisi, enflasyon rakamının IMF’ye taahhüt edilenin üstüne çıkmasıyla “Bankanın hükümetten tedbir isteyeceğini” söyledi. MURAT KIŞLALI ANKARA Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun önceki gün aldığı faiz arttırımı kararının enflasyonu hemen düşürmesi beklenmezken büyümenin hissedilir biçimde yavaşlayacağı öngörülüyor. Enflasyon rakamının, ay sonunda hedef bandın üstünde kalacağının belli olmasından sonra Merkez Bankası, IMF ile görüşerek hükümete tedbir önerileri sunacak. Bunlar temmuzdaki IMF İcra Direktörleri Kurulu’nda da görüşülebilecek. Faiz artışının borçlanma maliyetini dolaylı olarak arttırması beklenirken şimdiden kamunun yıl sonuna kadar ödeyeceği faiz miktarı 5.5 milyar YTL, kamu borcunun gayri safi milli hasılaya oranı ise yüzde 6 arttı. West LB Hazine Müdürü Burak Üstay, ‘‘Enflasyon yıl içinde yüzde 12’ye kadar çıkabilir. Türkiye’nin yabancılar için cazibesini koruyabilmek açısından piyasaların beklentisi, 6 ay sonra enflasyonun yine 89’lu seviyelere inmesi. Ama oraya ulaşamıyorsak, hâlâ yüzde 1112’de gidiyorsa, demek başka sıkıntılar var, siyasi beklentiler, parasal dengeler olabilir bunların nedeni. Bu konularda önlem alınması gerekir’’ diye konuştu. Üstay şunları söyledi: ‘‘Şimdi dünkü faiz artışları Merkez Bankası’na en azından bir üç ay kazandırır. Ama bu arada iç talep kesilecek. Bu faizlerin artışı enflasyonu 5’e düşürmeyebilir, çünkü Türkiye ARTIŞ NECDET ÇALIŞKAN KİME NASIL YANSIYACAK? YTL olan yıl sonu dolar kuru beklentisi ise bu ayın başında 1.5658 YTL ’ye çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Nisan Ayı Sanayi Üretim Endeksi sonuçlarına göre mart ayında yüzde 9.8 artan sanayi üretimi artışı nisanda yüzde 7.1’de kaldı. Merkez, hükümetten tedbir isteyecek Haziran ayı enflasyon rakamının eksi yüzde 1.15 çıkmaması durumunda, yıllık enflasyon, programdaki belirsizlik üst sınırı olan yüzde 8.5’i aşacak. Merkez Bankası’ndan bir yetkili, ‘‘Bu durumda Merkez Bankası hükümete bir mektup yazarak para politikaları dışında kalan konularda önlem alınmasını isteyecek, nelerin yapılması gerektiği ifade edilecek. Konu bundan sonra IMF’yi de ilgilendirir, IMF İcra Direktörleri Kurulu’na kadar gidebilir’’ dedi. IMF’nin 3. ve 4. gözden geçirmelerle ilgili İcra Direktörleri Kurulu kararını ‘‘boşuna temmuz ayına bırakmadığını’’ ifade eden yetkili, şunları söyledi: ‘‘Temmuz ayının başında 6 aylık enflasyon rakamını görecekler. 6 aylık bantta neredeyiz, ortaya çıkacak. Tüm bu konular görüşülecek. Ancak bu durum temmuzdaki kurul toplantısında çıkacak kararı etkilemez. IMF önceden istediği tedbirlerin ne olduğuna bakacaktır. İlave tedbir gerekirse, onlar bu dönemde görüşülür. Ancak bu görüşmelerin ziyaret şeklinde olmasına gerek yok. Gayriresmi görüşmeler zaten yapılıyor.’’ Merkez Bankası’nın ekonomide dolar kurundaki hızlı yükselişle birlikte hedeften sapan enflasyon rakamını dizginlemek amacıyla yaptığı ‘‘şok’’ faiz artışı, öncelikli olarak piyasanın yükselen tansi yonunu düşürmeyi amaçlıyor. Bankacılık ve finans kesiminin ‘‘olumlu’’ bulduğu artış, sokakta ise etkilerini farklı gösterecek. Merkez Bankası’nın haziran ayının birinci dönemi için açıkladığı beklenti anketi de ekonomide umutların zayıfla dığını gözler önüne serdi. Anket sonuçlarına göre, mayıs sonunda yüzde 6.75 olan yıl sonu enflasyon beklentisi, yüzde 8.82’ye çıkarken 2006 yılı için yüzde 5.1 olan büyüme oranı (GSMH artışı) beklentisi yüzde 4.7’ye geriledi. Mayıs ayı sonunda 1.4805 İŞ BULABİLECEK MİYİM? Son 4 yıldır yüzde 6’nın altına düşmeyen büyüme rakamlarına alışan Türkiye ekonomisinde, son faiz artışıyla birlikte bu yıl 2001 krizinin ardından en düşük GSMH artışı yaşanması büyük olasılık. Temelde tüketimi dizginlemeyi amaçlayan faiz artışı, yatırımların da önünü kesecek. Son yıllarda büyüme rakamlarına ve enflasyondaki düşüşe karşın, işsizliği azaltacak yeni iş alanları yaratamayan ekonomi yönetimi, daralması beklenen yatırımlar nedeniyle ciddi bir ‘‘istihdam krizi’’ sınavı da verecek. Yükselen faiz ortamında yatırım kararlarının ertelenmesiyle en son açıklanan ve yüzde 11.7 olan işsizlik oranının da artabileceği belirtiliyor. ZAM ALABİLECEK MİYİM? Ekonomi yönetiminin belirlediği hedefleri tutturabilmek için iç talebi belirgin bir ölçüde kısması beklenen faiz artışı, enflasyonu tüketimi frenleyerek düşürmeyi hedefliyor. Özellikle kredili tüketimi düşürmek isteyen, yeni iş alanları yaratmaya uzak duran ekonomi yönetimi, maaş ve ücret artışlarına da soğuk bakıyor. Hatta haziran sonu veya temmuz ayı başında gelmesi beklenen IMF heyetinin ek önlemler istemesi bile gündemde. TASARRUFLARIM NE OLACAK? Merkez Bankası’nın 1.75’lik faiz artışının hemen ardından 1.56 YTL’den 1.51 YTL’ye kadar düşen dolar, dün tekrar 1.551.57 YTL aralığına oturdu. Yurtdışındaki faizlerin artışı, uluslararası sermayenin de Türkiye gibi ülkelerden çıkışını hızlandırıyor. ABD Merkez Bankası başta olmak üzere gelişmiş ülkelerden birbiri ardına gelen faiz artışlarının süreceğine dikkat çeken uzmanlara göre, YTL yatırım araçlarının getirisi olumsuz etkilenecek, doların 1.50 YTL’nin altına inmesi zor. EV ALABİLECEK MİYİM? Dolar kurunda geçen ay yaşanan artış, yurtdışından borçlanma maliyetlerini de yükseltince, bankalar da bu yıl başında yüzde 1’e kadar gerileyen konut kredisi faizlerini birer birer yükseltmeye başladılar. Merkez Bankası’nın kısa vadeli faizleri yüzde 15’e çekmeden önce yüzde 1.44’e kadar çıkan konut kredisi faizlerinin önümüzdeki dönemde daha da yükseleceği belirtiliyor. Mortgage sistemi de bir türlü devreye sokulamayınca, faizlerin daha da yükseldiği bir ortamda ev sahibi olmak isteyenleri de sıkıntılı günler bekliyor. TÜSİAD: Bu oranı bekliyorduk ? Ekonomi Servisi Merkez Bankası’nın faiz arttırım kararını değerlendiren TÜSİAD International Başkanı Aldo Kaslowski, ‘‘FED veya Avrupa Merkez Bankası bunu yapmışken, Türkiye Merkez Bankası’nın da yapması doğaldır. Bu kadar bekliyorduk’’ dedi. Kaslowski, yabancı yatırımcının sürdürülebilir istikrar, sürdürülebilir bir bürokrasi istediğini ve şeffaflık aradığını belirtti. ‘Gelecek aylarda enflasyon yükselecek’ İZMİR (Cumhuriyet Bürosu) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, ‘‘Önümüzdeki aylarda yıllık enflasyon rakamlarının geçici olarak bir miktar daha yükselmesi söz konusu olabilir’’ dedi. Ege Sanayici ve İşadamları Derneği tarafından Hilton Oteli’nde düzenlenen ‘‘Para politikaları’’ konulu toplantıda konuşan Yılmaz şunları vurguladı: ? Enflasyonda yılın ilk çeyreğinde gözlenen artış, bizim açımızdan beklenen bir gelişmedir. Mayıs ayında YTL ’deki değer kaybının enflasyon üzerindeki arttırıcı etkisi 0.5 puandır. Buna altın ve petrol fiyatlarındaki dışpamukm?superonline.com Ankara Ticaret Odası 83. yaşında ? ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Cumhuriyetin ve Ankara Ticaret Odası’nın (ATO) kuruluşunun 83. yılı dolayısıyla Söğütözü’ndeki inşaatı devam etmekte olan fuar ve kongre merkezinde kokteyl verildi. Kokteyle, CHP lideri Baykal, Adalet Bakanı Cemil Çiçek, SP lideri Recai Kutan, Demokratik Sol Parti lideri Zeki Sezer, Büyük Birlik Partisi lideri Muhsin Yazıcıoğlu, Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Şevket Bülent Yahnici, milletvekilleri, işadamları ve konuklar katıldı. Durmuş Yılmaz. sal hareketler de dahil edildiğinde toplam etki 0.65 puana kadar ulaşmaktadır. Yani döviz kuru hareketlerinin fiyatlar üzerindeki doğrudan etkilerinin bir kısmı mayısta görülmüştür. ? Ancak bu etkilerin haziran ayında da yüksek olması beklenmektedir. Önümüzdeki aylarda yıllık enflasyon rakamlarının geçici olarak bir miktar daha yükselmesi söz konusu olabilir. ? Orta vadede ise parasal ve mali disiplinin sürmesiyle enflasyondaki düşüş sürecinin devam edeceğini öngörüyoruz. ? Kısa vadeli borçlanma faizlerini yüzde 13.25’ten yüzde 15’e çıkardık. İzleyen aylarda iç talepte göreli bir yavaşlama, birim maliyetlerdeki artışın durması ve enflasyonun tekrar düşüş eğilimine girmesi esas alındı. ? Alınan kararların, ekonomik aktivite üzerindeki etkisinin 39 ay, enflasyon üzerindeki etkisinin 918 aydır. Yılmaz, bazı soruları cevaplarken de şunları söyledi: ? Cari açıkta temel sorun, gelinen seviyeden çok, hangi seviyenin sürdürülebilir olduğudur. ? Faiz artışıyla ilgili kararımızın sonuçlarını gözleyecek, gerekirse kura müdahale edebileceğiz. 60 milyar dolar rezervimiz var. temizel?cumhuriyet.com.tr MALİYE YAŞAMINDAN / MUSTAFA PAMUKOĞLU Hepimiz biliriz. Amerika’da Cazcı Kardeşler olarak bilinen Blues Brothers Band topluluğu vardır... Bu topluluk zenci müzik ve cazın en önemli temsilcilerinden biridir. Onları dinlerken farklı bir ritüel içinde olabilirsiniz. Bunların müziğini dinlerken sanki her kafadan çıkan bir ses varmışçasına bir algılama içinde olursunuz. Zaten bu topluluğa farklılık veren de budur. Son siyasi olaylar ve ardından gelen ekonomik dalgalanmalar bana Cazcı Kardeşler’i ve müziklerini anımsattı. Bizim ekonomimizin Cazcı Kardeşler’i ne yapar, diye meraklandım. Hep duyarız: ‘‘Adam vergi kaçakçısı.’’ ‘‘O adam var ya parasını yurtdışında tutuyor, Allah bilir 2 milyar doları var.’’ ‘‘O siyasetçi mi, aklın durur, adam dolar milyarderi.’’ ‘‘Vallahi o yeri adama peşkeş çekmişler.’’, ‘‘Orası mı kesin o adama söz verilmiş, sana bırakırlar mı?’’ ‘‘Ekonomide kesin kriz var, temmuzda çıkacak...’’ Onlara şu soruyu sorar Ekonominin Cazcı Kardeşleri sınız: ‘‘Adamın vergi beyannamelerini ve gizli hesaplarını mı inceledin? Müfettiş misin?’’ ‘‘O adam parasını hangi bankaya yatırmış, yanında mıydın?’’ ‘‘Adamın banka cüzdanlarını mı gördün?’’ ‘‘O yerin adama peşkeş çekildiğine tanık mısın?’’ ‘‘Ekonomide temmuzda kriz çıkar, yargısına hangi verileri kullanarak varıyorsun? Dünya Bankası’nda mı çalışıyorsun?’’ Bütün bu sorulara cevap ‘‘Hayır’’dır. Ama şu cevap da hazırdır:‘‘Profesörler TV’de söyledi. Gazeteler öyle yazıyor. Görünen köy kılavuz istemez. Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.’’ Ama bütün bunlar söylentidir ve bizi yanlış sonuçlara ve haksız suçlamalara götürür. Adam hayatında bir ekonomi kitabı okumamıştır. Medyadan başlıklar halinde aldığı bilgilere dayanarak iddialarda bulunur. ‘‘Enflasyon azacak.’’ ‘‘Dolar 2.00 YTL olacak.’’ ‘‘Olmaz kardeşim, ağır sanayi lazım bize.’’ ‘‘Kimden öğrendin bunları’’ dersin. Adam, ‘‘TV’de hocalar öyle söylüyor’’ der. Peki ekonomik verileri araştıran, yazan, yorumlayan uzmanlara ne demeli. Rüzgâra göre yön değiştirirler. ‘‘Ekonomik göstergeler şahane, ekonomi çok iyi.’’ Bir döviz dalgalanması olur. Hemen bağırırlar ‘‘Biz dememiş miydik?’’ ‘‘Hemen başka bir müziğe geçerler.’’ Evet sen dememiştin, sağduyu sahipleri ‘‘Mızrak çuvalda demişti’’ dersin. Kabul etmez... Yine bildiğini çalar. Ekonomik olayları en iyi bilen, olayları bizzat yaşayan iş âlemi ile dar gelirli vatandaştır. İşadamı işin içindedir. Teoriyle değil, gerçeği eliyle tutarak ve risk alarak ekonomik olaylara bakar. Dar gelirli vatandaş, en iyi maliyeciden daha iyi bütçe yapar. Kuruşlarla ve santimlerle refah yaratır. Para politikasını, kemer sıkmayı, ya tırımı finans uzmanlarından çok daha iyi bilir. Söylentilerle hareket edenlerin, bilgi sahibi olmadan iddialı olanların, atın dokuz dilden ismini bilip de gidip eşek alan adam gibi çok bilmişlerin devamlı ahkâm kesmeleri Cazcı Kardeşler’in konserlerine benziyor. Çalınan ve söylenen parçalar nedense kulağa farklı geliyor. NOT: Resmi Gazete’nin 6 Mayıs 2006 tarih ve 26190 sayılı nüshasında ihracatçıları yakından ilgilendiren yönetmelik ve tebliğler yayımlandı. Değişiklikler var. 1 İhracat yönetmeliği (1996’da yürürlüğe giren yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.) 2 Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracata ilişkin tebliğ... 3 Takas ve bağlı muamele yoluyla yapılacak ihracata ilişikin tebliğ... 4 Bedelsiz ihracata ilişkin tebliğ... 5 Transit ticarete ilişkin tebliğ... 6 İhracı kayda bağlı mallara ilişikin tebliğ... CUMHURİYET 13 K