Katalog

2 MAYIS 2006 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi?cumhuriyet.com.tr Türkmenbaşı’nın önerdiği doğalgazı Avrupa’ya taşıyacak proje için Rusya’nın devreye girmesi sıkıntı yaratıyor 13 İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Türkmen gazına Rusya çelmesi MAHMUT GÜRER Sil Baştan Günlük kaygılar, sorunlar arasında, anlamına ilişkin pusulamızın yol göstericiliğinden ne kadar saptığımızı algılayamadığımız konulardan biri de 1 Mayıs. Dünya işçi sınıfının onurlu, insanca, eşitlikçi yaşam için savaşımının, birlik ve dayanışma günü. 1886 yılında ABD’nin Chicago kentinde başlayan, ‘‘8 saatlik işgünü’’ mücadelesinin kanla bastırılmasından bu yana 120 yıl geçmiş. Dünya emek hareketi, sendikalar, sol işbirliğinde, 1 Mayıs’lar, emeğin bayramı olarak kutlanırken meydanlara güncel sorunları öne çıkararak taşınmak gelenek olmuş. Doğal olarak da örgütlü emek hareketinin kazanımlarının göstergesi şenlikli 1 Mayıs’lar çabasının yanında, güncel sorunlara yönelik etkin çıkışlar, gösterilerle, kamuoyunun, siyasetin uyarılması iç içelik kazanmış.. 1889 yılında 2. Enternasyonal 1 Mayıs’ı ‘‘dünya işçi sınıfının uluslararası birlik, mücadele ve dayanışma günü’’olarak ilan ederken emeğin haklar savaşımı pusulası 8 saatlik işgünü savaşımından yola çıkılarak hakların, yaşamın her alanına yönelik olarak geliştirilmesini göstermek üzere ayarlanmıştı. Kimi zikzaklar çizilse de özellikle örgütlülüğün güçlendiği ülkelerde emek hakları, kazanımları geçerliydi. Emekçiler, başta sendikal olmak üzere siyasal, demokratik örgütlenmeler şemsiyesinde ükeler içinde tek tek hakların geliştirilmesi savaşımı yanında, uluslararası ölçekte dayanışmayla geride kalanların yukarıya doğru çekilmesinde etkin rol oynamanın stratejilerini geliştiriyorlardı. Hesaba göre bugün ülkemizde ve dünyada 1 Mayıs meydanlarında gündemimizin can yakıcı sorunlarının çağımıza yaraşır ölçülerde olması gerekir, değil mi? Hele de tek kutuplu, tek ideolojili, bilimsel teknolojik devrim çağında, ekonomiler gelişirken dünyaya demokrasiyi yayma sürecinde, emeğe de pay düşmesi, hakların gelişmesi beklenir, değil mi? ??? Bugün ülkemizde, esnek çalışma sözcüğünün arkasına saklanılarak yıllarca uygulanmış iş yasasındaki çalışma hakkını geriye götüren yeni yasal düzenleme bile yürürlükte değildir. İşçilerin yarıdan fazlasının kayıt dışında, kölelik düzeninde çalıştırılmaları yetmezmiş gibi, iş yasası kapsamında çalıştırılıyor görünen 6 milyon civarındaki çalışan için de bu geri yasanın çalışma süreleri dahil pek çok hükmü uygulanmamaktadır. Sözde yasa kapsamında çalıştırılanlar için de işsizlik bahane, tahditle gelinen noktada fiili çalışma süreleri mesaisiz 1012 saate çıkarılmıştır. 12 Eylül 1980’lerde sigortalı çalışanların yaklaşık yarısı sendikalıyken, bugün özel sektörün tümünde 300 binin altında, kamuyla birlikte 700 binlerin biraz üzerinde sendikalı işçi kalmıştır. Bu yılın 1 Mayıs’ına girerken işçilerimiz ve tüm emekçilerin yakıcı gündeminde, IMF reçetesiyle gelen, sosyal güvenlik haklarındaki yılların kazanımlarını gasp eden, genel sağlık sigortası paketi vardı. Yukarıdaki sendikalı işçi sayısındaki kayıplara ilişkin rakamlar, sendikal örgütlülüğün sayısalını değil sadece moral değerler çöküşünün de göstergesi sayılabilir. Zaten yıllardır 1 Mayıs meydanlarında emeğin gücünün sendikalı işçilerden çok yandaş örgütlerin katılımıyla temsil edilmesi, yaşanan çarpıklığın bir başka göstergesi. En çarpık, korkutucu gelişmeyse provokasyonların sadece kanlı 1977 yılı 1 Mayıs’ı için değil, her zaman için tehdit oluşturması. 1 Mayıs alanlarına emek sorunları, gündeminin ağırlığını koyamaması, bazen emek çıkarlarıyla çelişen ayırımcılıkların ağır basması, günümüzün siyasal olumsuz gidişinin çarpıcı göstergeleri. Elbette bu yakıcı sorunlar, sadece Türkiye’ye ve ülkemiz emek hareketine özgü değil. Dünya ölçeğinde akıl almaz bir yoksullaşma, yoksunlaşma, sosyal damping süreciyle birlikte, insan hakları ihlalleri, kuralsız düzenin kuralsız savaşları başını almış gidiyor. Dünya tekellerinin çıkarlarının jandarmalığını yapan emperyal işgallerle terör, bu çok hızlı geriye gidişin idelojik sorgulanmasını ikinci plana itiyor. Irk ve dinler ekseninde bir ilkel hesaplaşma, çatışma, yeni dünya sömürü düzeninin ürünü olarak ülkemiz ve dünya insanını, elbette en çok emeği tehdit ediyor. Bu yılın 1 Mayıs’ında terör ve savaş karşıtlığının, kölelik düzenine doğru geriye giden emek haklarında sil baştan savaşımın bütün dünya meydanlarında, 1 Mayıs etkinliklerinde öne çıkması bundan. ‘‘Ötekilerbiz, dinler, kültürler çatışmaları, sıcak savaş, terör ekseninde yaşanan ağır insan hakları ihlalleri’’ bütün dünyada, farklı ölçeklerde de olsa ağır bir emek sömürüsünü geçerli kılıyor. Dünya emekçileri, ülkemiz insanları, 1 Mayıs’ın 120 yıl geride kalan başlangıç noktasından, pusulamızın gösterdiği yoldan çok gerilerde bir yerlere fırlatılmış olmanın ayrımında bile tam olamadan dün meydanlardan ses vermeye çalıştılar. Örgütlülükte de savrulmuş olmanın, emek çıkarlarında pusulasız kalmanın, doğal çaresizliğinde, medyatik sansür altında, çatlak da olsa sesler çıkardılar... ANKARA Yunanistan ile Türkiye arasında Türkmen gazının Avrupa’ya taşınmasını öngören doğalgaz boru hattı konusunda beklenmedik bir pürüz ortaya çıktı. Rusya’nın Yunanistan’a Türkiye üzerinden satılacak gaz konusunda bir fiyat teklifi yaptığı, Türkiye’yi ikna için de BOTAŞ yetkililerini bu konuda pazarlığa davet ettiği ortaya çıktı. Türkmen gazı yerine kendi üretiminin Batı’ya aktarılmasını isteyen Rusya, Ankara’nın karşı çıkması durumunda ise Türkiye’ye verdiği gazın fiyatını arttırmakla tehdit ediyor. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgilere göre, bu yıl içerisinde tamamlanması planlanan ve Türkmen gazını AB’ye taşıma amacı ? Rusya’nın gazın alıcısı konumundaki Yunanistan ile fiyat konusunda anlaştığı ve ülkeye Mavi Akım üzerinden ‘daha ucuz gaz’ göndereceği öğrenildi. TürkiyeYunanistan hattının bu yıl tamamlanması bekleniyor. güden doğalgaz boru hattı projesinde son dakika pürüzleri meydana geldi. Projenin amacının tersine Rusya Yunanistan’a doğalgazı ‘‘Mavi Akım Hattı’’ndan alması için teklif yaptı. İki ülke fiyat konusunda anlaşırken, Atina tarafı ‘‘Türkiye’nin iknası’’ konusunu Rusya’ya bıraktı. Bunun üzerine ise Rusya’nın ulusal gaz şirketi Gazprom, BOTAŞ yetkililerini acil olarak Moskova’ya çağırdı. Edinilen bilgilere göre, bu görüşmelerde de Türk yetkililer ilginç ? Rusya, Ankara’nın karşı çıkması durumunda ise Türkiye’ye verdiği gazın fiyatını arttırmakla tehdit ediyor. Ankara’nın, Yunanistan’ın Rusya’dan gaz almaması konusunda iknası için ABD’den yardım istediği ifade edildi. ABD’den yardım istediği ifade edildi. ABD Dışişleri Bakanı Condolleezza Rice’ın Atina ziyareti sırasında da bu durumu gündeme getirdiği ancak çok olumlu bir yanıt alamadığı belirtildi. Rice’ın Ankara ziyareti sırasında da bu konuda Atina hükümetine baskı yapmayı sürdüreceğini ilettiği öğrenildi. bir durum ile karşı karşıya kaldı. Gazprom yetkilileri Yunanistan ile boru hattı konusunda anlaşıldığını iletirken, Türkiye’den de bu karara saygı göstermesini istediler. Ancak BOTAŞ’ın daha önce yaşanan doğalgaz krizlerini anımsatarak bu duruma sıcak bakmaması üzerine ise, Rus yetkililer Türkiye’ye sattığı gaz fiyatında artışa gidebileceğini belirttiler. Bu sürecin ardından Ankara’nın Yunanistan’ın Rusya’dan gaz almaması konusunda iknası için İtalya’ya da gidecek Güney Avrupa gaz ringi olarak da adlandırılan TürkiyeYunanistan doğalgaz boru hattının bu yıl tamamlanarak 2007’de doğalgaz sevkıyatına başlaması amaçlanıyor. Karacabey ile Gümülcine arasında inşa edilecek boru hattı ile ilk yıl 750 milyon metreküp ile başlayacak taşıma miktarı 2012’de 11 milyar metreküpe çıkacak. Bunun 3 milyar metreküpü Yunanistan’a, 8 milyar metreküpü İtalya’ya taşınacak. Doğu’daki gaz kaynaklarının Türkiye üzerinden Batı’ya transferini sağlayacak olması projenin önem kazanmasına neden oluyor. Yunanistan’a kadar giden hat ikinci etapta İtalya’ya uzatılacak. Böylece Avrupa’nın Rus gazına alternatif kaynaklara da ulaşması sağlanmış olacak. ABD ve Türkiye bu proje kapsamında Azeri gazının hat üzerinden taşınmasını talep ediyor. İLK ÇEYREK SONUCU ‘Erken rezervasyona indirim’ festivalini başlatan tatil zinciri, emeklinin de peşinde Vestel Beyaz’ın kârı yarı yarıya düştü Ekonomi Servisi Hisseleri 21 Nisan’da borsada işlem görmeye başlayan Vestel Beyaz Eşya’nın net kârı bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 45.1 düşüşle 7.52 milyon YTL’ye geriledi. İMKB’nin internet sitesinde yer alan bilanço verilerine göre şirketin net satış gelirleri geçen yıl ilk çeyrekteki 158.3 milyon YTL’ye göre yüzde 1 artışla 159.9 milyon YTL ’ye çıkarken net esas faaliyet kârı yüzde 36 düşüşle 10.4 milyon YTL’ye geriledi. Yatırım giderlerinin artması, Yeni Türk Lirası’nın değerli seyri ve hammadde fiyatlarının artması gibi sebepler şirket kârındaki gerilemenin nedenleri arasında sayılıyor. Vestel Beyaz Eşya’nın 1112 Nisan’da yapılan halka arzında toplam 59.8 milyon adet hissenin satışı gerçekleşti ve şirketin halka açıklık oranı yüzde 31.5’e yükseldi. Vestel Elektronik, Zorlu Holding ve Zorlu ailesinin elinde bulunan 89.7 milyon adet Vestel Beyaz Eşya hissesini halka arz fiyatı olan 3.2 YTL birim fiyat üzerinden (yaklaşık 287 milyon YTL) satın aldı. Magic Life’ta ‘ikinci bahar’ ? ‘Her şey dahil’ klasiğini farklı kitlelere yaşatmayı hedefleyen Magic Life, Darüşşafaka ile sonbaharda devreye girecek kampanyada 55 yaş ve üstüne özel paket hazırladı. Türkiye, Mısır, Tunus, Yunanistan ve Bulgaristan’da olmak üzere 17 kulüp ve bir Nil teknesiyle hizmet veren Magic Life, en az 2’si Türkiye’de olmak üzere Akdeniz çanağında 45 tesis daha açmayı planlıyor. FATMA KOŞAR ‘ELEŞTİRMEN OLMAYIN’ Serdengeçti’den ODTÜ’lülere öğütler ANKARA (AA) Eski Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisat Bölümü’nde düzenlenen sohbet toplantısında, öğrencilerle bir araya geldi. Serdengeçti, Merkez Bankası’na başladığı yıllarda Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin egemenliğinin olduğunu, ancak daha sonraki yıllarda bu egemenliğin ODTÜ lehine döndüğünü belirterek mesleki ve hayat tecrübesi açısından devletin iyi bir okul olduğunu söyledi. Kendisinin de mezunu olduğu iktisat bölümü öğrencilerine öğütler veren Serdengeçti, ‘‘Eleştirmen olmayın, elinizi taşın altına sokun; o zaman başarılı olursunuz, işi yapan olursunuz’’ dedi. Türkiye’de genellikle, söylenenin yapıldığını kaydeden Serdengeçti, bunun yeterli olmadığını, başarılı olmak için insanın kendisinden de bir şeyler katması gerektiğini söyledi ve hayatta başarının en önemli anahtarlarından birinin de ‘‘güvenilir’’ olmak olduğunu bildirdi. BELEK Alman turizm devi tarafından satın alınan Magic Life Center Genel Müdürü ve Türkiye Satış ve Pazarlama Direktörü Başak Erel, tesislerinde konaklayan 30 bin Türk’ün sayısını ikiye katlamayı hedefledikleri kampanyada tek ödemeye yüzde 30 indirim uyguladıklarını bildirdi. Uçak, transfer, konaklama, rehber hizmetlerinin de içinde olduğu ve çok ince çalışmalar sonucunda oluşturulan ‘erken rezervasyon’ paketlerinde geçen yılki fiyatlar üzerinden indirimler yapıldığını anlatan Erel, tek ödeme istemeyenlere de yüzde 15 indirim olanağı sunarken ‘şartlarını zorlayarak’ tatile gidenler için 12 taksit imkânı da verildiğini söyledi. Başak Erel, Belek’te Magic Life Waterword Imperial’da yaptığı basınla sohbet toplantısında, Magic Life’ın 2006 sezon hazırlıklarını açıkladı. 2007 sonuna kadar Akdeniz çanağında 45 yeni tesis açılacağını ve en az 2’sinin Türkiye’de olacağını belirten Erel, bunun satın almalarla gerçekleşebileceğini de kaydetti. Magic Life, aralarında Türkiye’nin de olduğu pek çok ülkede yaptığı araştırma sonucunda farklı kesimlere ula şabilecek farklı konseptler geliştirdi. Bu çerçevede, Türkiye’de durumu iyi ancak tatile gidemeyen büyük bir emekli kitlesi bulunduğunu belirten Erel, bu kesime yönelik olarak ‘‘55 yaş ve üstünün tercih edebileceği gıda, özel spor, bakım, doktor kontrolü’’ gibi unsurları içeren paket hazırladıklarını açıkladı. Bunun için emekli dernek ve kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yaptıklarını kaydeden Başak Erel, Darüşaffaka ile kampanyalarına bu yıl sonbaharda başlayacaklarını duyurdu. Soruları yanıtlarken turizmde ‘‘Ciddi bir fiyat çarpışması olacak, başladı bile. Yatak kapasitesi fazla, çok yatırım var, 34 ay sonra ayakta kalamayanlar olacaktır’’ değerlendirmesini yapan Erel’e göre sadece fiyat unsuruyla rekabet edilemez. 79 Avro’ya kadar düşen fiyatlar üzerinden her şey dahil paketlerinin pazarlandığını, ancak hizmette ciddi kısıntılar gündeme geldiğini belirten Erel, ‘‘İstanbul’da bir ekmek arası döner ve bir içecekle karın doyursanız, maliyeti 5 YTL. Fiyat, hizmet ve kalite dengesinin kurulması çok önemli. Biz Magic Life’ta Avrupalıya sunulan avantajlar neyse, hatta daha fazlasını yerliye sunmanın formülünü bulduk’’ diye konuştu. Tesis yapacağımıza var olanları işletelim Magic Life Center Genel Müdürü ve Türkiye Satış ve Pazarlama Direktörü Başak Erel, ‘‘Teşviklerle sürekli yeni tesis açılacağına, var olan tesislerin 12 ay açık tutulmasının yolları aranmalı’’ dedi. Erel, Türkiye’nin sadece fiyat düşürerek rekabet etmesinin mümkün olmadığına değindi ve özetle şunları söyledi: ‘‘Kuş gribi neredeyse biz icat etmişiz gibi lanse edildi, biz krizi konuştuk, ama aldığımız önlemleri anlatamadık. Bunun gibi pek çok önemli eksiklerimiz var. Şu anda Antalya’da 10 bin kişiyi alabilecek bir kongre merkezi yok... Yeni tesis yerine var olanları işletebilirsek sezonluk işçi sorunu da kalmaz.’’ TİM Başkanı Satıcı’ya göre toplam 22 sektörden 10’unda dışsatım gelirleri geriledi: Pansumanla ihracat artmaz Ekonomi Servisi Görev süresi dolan eski başkan Süreyya Serdengeçti döneminde Merkez Bankası yönetimini sürekli eleştiri bombardımanına tutan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Oğuz Satıcı, yeni yönetimi ‘‘cesur’’ bulduğunu açıkladı. Satıcı, nisan ayı ihracat rakamlarının açıklandığı basın toplantısında yaptığı konuşmada, Merkez Bankası’nın bundan böyle proaktif bir politika izleyeceğine dair oldukça güçlü işaretler alındığını belirterek şunları söyledi: ‘‘Enflasyonda herhangi bir değişiklik olmamasına ve 2006’nın ilk 6 ayında herhangi bir düşüş beklenmemesine rağmen faizlerde çeyrek puan indirimine gidilmesi cesur bir adımdır. Başkan değişimiyle birlikte bankanın ? Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre nisanda ihracat yüzde 5.96 artışla 6 milyar 428 milyon 328 bin dolar oldu. Görev süresi dolan eski başkan Süreyya Serdengeçti döneminde Merkez Bankası yönetimini sürekli eleştiri bombardımanına tutan Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Oğuz Satıcı, yeni yönetimi ‘cesur’ bulduğunu açıkladı. ajandası da değişti. Topluma mesaj bombardımanı yapan değil, mesajlarını piyasaya yönelik olarak veren bir Merkez Bankamız olacak. Bu gelişmelerin hepsi biz üreticilerin, ihracatçıların gelecek adına ümitlenmesine neden oluyor.’’ Buna karşın üretici ve ihracatçı kesimin endişelerini koruduğunu dile getiren Satıcı, şu anki ruh hallerini ‘‘temkinli iyimserlik’’ olarak nitelendirdi. Satıcı’nın Dış Ticaret Kompleksi’nde açıkladığı nisan ayına ilişkin geçici verilere göre ihracatta son durum şöyle: Nisanda ihracat yüzde 5.96 artışla 6 milyar 428 milyon 328 bin dolar oldu. (2004 yüzde 42.8 ve 2005 yüzde 14.6 artmıştı.) İhracat geçen martta 7 milyar do ları aşmıştı. Sanayi ürünleri ihracatı yüzde 4.19 artarak 5 milyar 539 milyon 792 bin dolar oldu. Bu fasılda ihracatını en fazla arttıran (yüzde 23.44) sektör kimyevi maddeler ve mamulleri oldu. Onu yüzde 12.66 ile taşıt araçları ve yan sanayisi izledi. Aynı dönemde, aralarında hazır giyim ve konfeksiyon (yüzde 9.8), değerli maden ve metal (yüzde 11.9) ve çimento ve toprak ürünleri ihracatı (yüzde 6.3) olmak üzere toplam 22 sektörden 10’u aylık bazda geriledi. Satıcı’ya göre, ‘‘Bu durum ihracattaki kan kaybının göstergesidir ve pansuman tedbirlerle ihracatı arttırmak mümkün değildir.’’ [email protected] Avro, dolar karşısında zirvede Ekonomi Servisi ABD Merkez Bankası’nın iki yıldır sürdürdüğü tedrici faiz artışı kampanyasını sona erdirmeye hazırlanması nedeniyle dolar piyasalarda genel olarak baskı altına girerken Avro son bir yılın en yüksek seviyesini gördü. Avro, geçen yılın mayıs ayından beri en yüksek seviye olan 1.2643 dolara kadar yükseldikten sonra dün 1.2617/21 dolar civarındaydı. Daha önce sterlin 1.8281 dolarla son sekiz ayın zirvesini görmüştü. Dolar, yen karşısında da 113.03 yenle yedi ayın en düşük seviyesine indi. G7 gelişmiş ülkeler grubunun Asya’daki gelişmekte olan ülkelerin dövizlerinde daha fazla esneklik çağrısı doların zayıflaması arzusu olarak yorumlandı ve İran’ın nükleer amaçlarıyla ilgili anlaşmazlığın da havayı bozması nedeniyle dolar sürekli değer kaybetti. T N T 6 0 YA Ş I N D A Ekonomi Servisi Dünya çapında 200’ün üzerinde ülkeye teslimat gerçekleştiren TNT 60 yaşına girdi. 1946 yılında kurulan TNT, haftada 3.5 milyon paket, doküman ve emtiayı dünyanın dört bir yanına ulaştırıyor. 2005 yılında 474 milyon Avro ciro elde eden TNT, 2000 yılında ‘‘İnsana Yatırım Yapan Şirket’’ ödülünü aldı. TNT Ekspres Başkanı MarieChristine Lombard, Ortadoğu ve Asya genelinde hizmetlerine talebin artarak devam ettiğini, bu sayede önemli ölçüde büyüdüklerini belirtti. IMF heyeti 5 Mayıs’ta geliyor ANKARA (AA) Türkiye Masası Şefi Lorenzo Giorgianni başkanlığındaki IMF heyeti, 3. gözden geçirme incelemeleri için 5 Mayıs Cuma günü Türkiye’ye gelecek. Heyet önce 58 Mayıs tarihlerinde İstanbul’da, ağırlıklı olarak Türkiye Bankalar Birliği ile özel sektör bankalarının üst yöneticileriyle bir araya gelerek sektördeki gelişmeleri değerlendirecek. Türkiye’de yaklaşık 15 gün kalması beklenen IMF heyeti, 8 ya da 9 Mayıs’ta Ankara’ya geçecek. Ziyareti kapsamında, son makroekonomik gelişmeler, kamu maliyesi ve yapısal reformlarda sağlanan ilerlemeler ele alınacak. TBOX’TA YENİ KAMPANYA Ekonomi Servisi TBOX, 2006 sezonu ürünlerini yepyeni bir kampanya ile tanıtıyor. Hemen her şeyin satılık olduğu günümüzde TBOX da ‘Her şey satılık’ sloganından yola çıkıyor. Satılık kelimesinin anlamı üzerinde çeşitlemeler yapılan kampanyada, ‘‘Satılık, ümit veren bir kelimedir. Arzu ettiğiniz nesnelerin satılık olması değil, ‘satılık olmaması’ durumu sizi hep daha çok üzer. TBox, bundan böyle satılık... Hepinize ilgiyle duyurulur’’ deniliyor. CUMHURİYET 13 K