Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 EKİM 2006 PAZARTESİ 6 DİZİ Küreselleşme düzeni çalışan kadınlara yoksullaşmayı, sosyal güvenlik haklarından yararlanmadan kayıt dışında çalıştırılmayı dayatıyor Kölelik; kadınların çalışma düzeni böylece yaşamı değiştirme ve dönüştürluslararası Çalışma Örgütü’nün me gücü olmayan sözde belgeler olarak (İLO) istihdam raporunda, kalmaya mahkum olurlar. 2005 yılında dünya genelindeki işsiz sayısının 2.2 milyon artarak 191.8 milyona yükseldiği bildiriliyor. ‘‘KüreKadın istihdamı yönünden sel istihdam krizi yaşandığına’’ vurgu Türkiye’de durum: yapılıyor. Rapora göre; işsiz sayısı, 1995 yılına oranla 34.4 milyonluk bir artış Ülkemiz yönünden kadın istihdamıgöstermiştir. İşsizlerin hemen hemen nın bugün gelinen süreçte sorunlarla yarısını 1524 yaşları arasındaki gençdolu olduğu açıktır. Oysa ülkemizde ler oluşturmaktadır. İstihdam olunan yekadınlar, Cumhuriyet Devrimleri kazatişkin yaştaki kadınların oranı, 1995 yınımlarıyla, diğer ülke kadınlarından dalında yüzde 51.7 iken 2005 yılında yüzha olumlu koşullara sahip oldular. Cumde 52.2’ye yükselmiştir. Bu veriye göhuriyet hükümeti, laik ve demokratik bir re, dünyadaki tophukuk sistemini lam işgücünün yüzinşa ederken tüm de 40’ını kadınlar toplumun gerekoluşturmaktadır. sinimleri gibi kaAynı raporda, işsizdınların gereksilik oranının en yüknim ve istemlerisek olduğu bölgeler ni de doğru bir arasında yüzde biçimde saptadı. 13.2’lik oranla OrÖrneğin ‘eşit işe tadoğu ve Kuzey eşit ücret’ ilkesi, Afrika ülkelerinin Türk hukuk sisgeldiği belirtilerek teminde yerleşik gelişmiş ekonomibir ilkedir. ler ve AB’de, Kadın yoksulluğu dünya çapında kadın Oysa Avrupa 2004’te 7.1 olan iş bedeni üzerinden ticareti de patlattı. ülkelerinde, ersizlik oranının kek çalışanlarla 2005’te 6.7’ye indiği ifade edilmektedir. eşit ya da eşdeğer işte çalışan kadınlaILO Genel Müdürü Juan Somavia’ya ra daha az ücret ödenmesi uygulaması göre, bu rakamlar, küreselleşmenin eşityaygın bir uygulamadır. siz toplumsal etkilerinin sonucudur ve Genel olarak kadınların yüzde 45.3’ü bugün dünyada, dev boyutlara ulaşan ücretsiz aile işçisidir. Bu oran kırsal keküresel bir istihdam krizinin yaşanmaksimde yüzde 69.4’e ulaşmaktadır. Tarım ta olduğunun açık kanıtıdır. dışı sektörde ücretli çalışan kadın oranı, son derece düşüktür. 2002 araştırmaOlumluluk aslında larına göre kadınların yoksulluk düzeyolumsuzluk lerinde giderek bir artış söz konusudur. İstihdam, özellikle yüzde 57.4 oranınBu raporda, kadın istihdamı yönünda kadının çalıştığı tarım sektöründe, geden küçük bir olumluluğun varlığı gibi niş ölçüde mevsimsel özellik taşımakgörünen artış ise özünde başka bir olumtadır. Tarım sektöründen kaynaklanan işsuzluğun göstergesidir. Bütün bir dünsizlik ise kadınlar için yüzde 18.2, eryada istihdam krizinin yaşandığı bir sükekler için ise yüzde 11.3’tür. Kadın gireçte, her alanda ikincil durumda olan rişimciler, güvence olarak gösterecekkadınlar yönünden durumun aydınlık leri varlıklarının olmayışı ve garantör veolması zaten beklenemez. Yoksulluk, ya kefil bulma konusunda karşılaştıközellikle kadınları vurmaya devam etları sorunlar nedeniyle banka kredisi mektedir. için başvuruda bulunmaktan dahi çekin1980’li yıllardan başlayarak, AB, Dünmektedir. ya Bankası, IMF gibi kuruluşlar aracıİstihdama katılım, aynı zamanda bir lığı ile yürürlüğe konulan yeni ekonoeğitim sorunudur. Ancak kadın eğitimi mik programlar, özellikle gelişmeye çayönünden yeni verilere baktığımızda, lışan ülkelerde, ulusal pazarları, dolatüm eğitim düzeylerinde toplumsal cinyısıyla da ulusal devleti önemli ölçüde siyet eşitliği ilkesinin açıkça ihlal edilyıkıma uğratmıştır. Böylece, devletin diği görülmektedir. Türkiye’nin güneişveren olarak etyinde ve doğukin olduğu ülkelersunda, 614 yaş de işsizlik artmış, arasındaki kız çoinformel sektör hızcuklarının yüzde la büyümüştür. ‘‘İh50’sinden fazlası racata yönelik saokula gidemenayileşme politikamektedir. Kırsal ları’’ ucuz ve gükesimlerde ise vencesiz kadın 1114 yaş arası emeğini ‘tercih edikızların yüzde lir’ kılmış ve bu du60’ından fazlası rum sanal bir artıokula kayıtlı deşa neden olmuştur. ğildir. İstihdamın bu şeHükümet, kakilde kadınlaştırıldın hareketinin ması, ücretlerin düyoğun mücadeşük tutulmasına, lesinden de etkisosyal güvenlik ve lenerek, önceki korunma olanaklahükümetler dörından yoksun işçineminde başlanişveren ilişkilerinin mış olan yasal rekabul ettirilmesine, formlar çerçeveemek pazarının kusinde TCK ve İş ralsızlaştırılmasına Yasası’nda kaneden olmaktadır. dınlar yararına önemli değişikKayıtlı ekonolikler yapmıştır. mide yoklar Konumuzu ilgilendirmesi yönünden ‘‘işyerinILO rakamlarınde cinsel taciz’’in da da görüldüğü giyasal yaptırıma bi, 190 milyon kadının yaşadığı Av Lübnan’da savaş sonrası enkaz altında ve kavuşturulmuş rupa ülkelerinde Hizbullah’ın denetiminde kadın yaşamı. olması olumlu bir adımdır. kadınların istihdam Halen geçerli olan Ön Ulusal Kaloranı erkeklerden düşüktür. Avrupalı kınma Planı’nda (20042006) cinsiyet kadınlar, bugün kendi istihdam alanlaeşitliğinin insan hakları, sosyal adalet rını, Bangladeşli, Filipinli, Polonyalı ve demokratik temsille doğrudan bağkadınlara kaptırıyorlar. Kadın yoksullantılı olduğu ve kadınlarla erkeklere luğu, göreceli olarak daha az yoksul eşit muamelenin, ekonomik kalkınma ama sonuç olarak yoksul kadını vuruve toplumsal barışın kurucu öğesi olduyor. ğu ifade edilmektedir. Bu durumdan kurtuluşun birinci adıDPT tarafından 2005 yılın da yamı, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, yımlanan Birleşmiş Milletler Binyıl Zirulusal devletin korunması ve güçlendivesi Kalkınma Hedefleri Türkiye Raporilmesidir. Tek tek ulusların eşit güçleru’nda da 2015 yılına kadar tüm (kızre sahip olmadan kurdukları, uluslaraerkek) çocukların ilkokul eğitimi almarası birliklerde eşitlikten söz edilemez. sı ve 1524 yaşları arasındaki tüm nüEşit bir birliği, ancak eşit durumda olanfusun okuryazar hale getirilmesi, talar arasında kurmak mümkündür. rım dışı sektörde kadın istihdamının arAksi halde eşitsizlik küreselleşir ve eşit durumda olmayanların sömürüldütırılması konularında değerlendirmeleğü yeni bir ‘‘düzen’’ ortaya çıkar. Böyre yer verilmiştir. le bir düzende, zaten eşitsiz durumda olan Çalışma yaşamına girişte ayrımcılıkadınların, her alanda daha çok hak kayğı önlemek üzere bir Başbakanlık gebına uğrayacakları açıktır. İyi niyetlernelgesi çıkarılmıştır. Ocak 2004’te çıle kurulmuş sözleşmeler ya da direktifkarılan genelge ile kamu sektörüne işe ler, sadece vitrinleri süsleyen ama yaalmada kadınerkek ayrımcılığı yapılşama katılmayan, bilince çıkamayan, maması istenilmiştir. U U luslararası Çalışma Örgütü (ILO) istatistikleri 1980’ler sonrası, kadın ve çocuk emeği sömürüsünün geometrik rakamlarla arttığını ortaya koyuyor. Uluslararası düzenlemelerde son durum T ürkiye tarafından 1985 yılında kabul edilmiş olan ve ayrımcılığın önlenmesi konusunda taraf devletleri yükümlü kılan CEDAW’a atıfla, anayasamızın eşitliği düzenleyen 10. maddesine bir fıkra eklenmiş ve kadın ve erkeklerin eşitliği ve devletin kadınerkek eşitliğini sağlayacak tüm önlem ve tedbirleri alacağı ifadeleri ilgili madde metnine konulmuştur (7 Mayıs 2004). Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ne Ek İhtiyari Protokol, TBMM Genel Kurulu’nda 30 Temmuz 2002 tarihinde kabul edilmiş, 29 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İhtiyari Protokol’le kurulan CEDAW Komitesi’ne, sözleşme kapsamında, bireyler ya da bireylerden oluşan grupların ayrımcılığa uğramaları halinde şikâyet hakkı sağlanmakta, ayrıca kadınların haklarının ciddi ve sistematik ihlali durumunda komiteye, ilgili ülkenin rızasını alarak inceleme yapma yetkisini vermektedir. Avrupa İnsan Hakları Konvansiyonu’nun 14. maddesi cinsiyet temelli ayrımcılık dahil her türlü ayrımcılığı yasaklamaktadır. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı da kadınlara özgü birçok hak getirmektedir. Türkiye’nin de kurucu üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nde, İnsan Hakları Genel Müdürlüğü adıyla ‘‘Kadın Erkek Eşitliğini İzleme Komitesi’’ görev yapmaktadır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin, kadının insan haklarına ilişkin tavsiye kararları bulunmaktadır. Avrupa Birliği’nin, kadınerkek eşitliğine ilişkin düzenlemeleri daha çok işgücü piyasaları ile ilgilidir. Kadınerkek eşitliği konusu AB’nin ikincil mevzuatını oluşturan direktiflerle düzenlenmiştir. ların hangi ölçüde yapıldığını ortaya koymak, yapılmayanların yapılması için kamuoyu oluşturmak olabilir. Mesela devletin ve hükümetin Pekin Eylem Planı dahil çeşitli belgelerde (Pekin+5, Pekin+10, CEDAW Rapor sunumu, Binyıl Kalkınma Zirvesi Deklarasyonu’nda) ve konferanslarda hangi sözleri verdiği ve neleri yapmadığı (özellikle kadınerkek eşitliğine ilişkin kurumsal yapının güçlendirilmesi ve geliştirilmesi ve finansal ve bütçesel taahhütler açısıdan) STÖ’ler tarafından hazırlanacak bir taahhütler haritası aracılığı ile denetlenebilir (Bunu Pakistan’daki kadın NGO’lar bir ölçüde yapmışlar). Hedef F.2 ‘‘Kadınların kaynaklara, istihdama, piyasaya ve ticarete tam ve eşit erişimi ve katılımını kolaylaştırmak’’ başlığını taşımaktadır. Bu çerçevede, Hükümetlere, kadın küçük girişimciliği ve kendi hesabına çalışma olanaklarının artırılması işlerin kadın örgütlerine yüklenmiş olmasıdır. Kadın istihdamının küçük girişimciliği teşvikle sınırlandırılması yanlıştır. Devletin bütünlüklü bir istihdam stratejisinin bulunmaması, mesleki eğitim sisteminin yıllardır reforme edilememiş oluşu, mesleki eğitimden artık sadece İH’lerin anlaşılması, ciddi bir problem olarak karşımızdadır. Bu ortamda STÖ’lerin mesleki eğitim vermesinin düşünülemeyeceğinin altı çizilebilir. Finansal sektöre bağımlı ve zenginliğin el değiştirmesine odaklı yeni iş alanları yaratmayan büyüme stratejileri istihdam sorununu çözmek yerine daraltmaktadır. Diğer taraftan, işverenlerin pek azı sosyal sorumluluk nosyonuna sahiptir. Bu nedenle, işverenler hâlâ en büyük üretim maliyeti olarak işçi ücretlerini görmekte, kadın işçileri tamamıyla sistem dışı bırakıp enformel sektöre itmektedirler. Ayrıca hükümetler ekonomik kararlara STÖ’lerin katılımını sağlayacak yapılar oluşturmadıkları için Ekonomik ve Sosyal Konsey iyi çalışmamaktadır. Konseye kadın kuruluşlarının katılımı da zaten söz konusu bile değildir. Hedef F.3 Özellikle yoksul kadınlara işletme hizmeti ile eğitimi sağlamak ve bilişim teknolojileri, kaynaklara ulaşım konusunda bilgilendirmek... Devlete bu konuda çok sayıda görev verilmiştir. Bunların içinde; kadın ve erkek girişimcilere eşit muameleden kadın girişimciliği için özel fonlar yaratmaya kadar birçok faaliyet yer almaktadır. STÖ’lere de kadın işletmeciliğinin ve girişimciliğinin (enformel sektördekiler de dahil) desteklenmesi için ve devlete verilen görevlerin yerine getirilmesinin sağlanması için savunuculuk görevi verilmiştir. Hedef F.4 Kadınların ekonomik anlamda üretken kapasitelerinin artırılması ve ticari iletişim ağlarının kurulması. Burada devletlere ya da hükümetlere STÖ’leri, kooperatifleri, kadın girişimlerini, döner sermayeleri, taban örgütlerini (kadın), yardım gruplarını Pekin Deklarasyonu desteklemek ve güçlendirmek görevi verilve gereksinimler: mektedir. Ekonominin yeniden yapılandırılması ve yapısal uyum programlarının tasaTürkiye’nin, 4. Dünya Kadın Konferımında eşitlik perspektifine yer verilmesi ransı’nda bildirmiş olduğu taahhütler ve kadınların gözetilmesi öngörülüyor. Kagöz önüne alınarak Pekin Eylem Platdınların örgütlenmelerinin desteklenmesi, formu’nda 12 kritik alan belirlenmiştir. kadın çalışmaları bölümlerinin güçlendirilKonumuzla ilgili olan alan ‘Kadın ve mesi de öneriler içindedir. Ekonomi’ başlığı altında yer almaktaSTÖ’lere ise kadın girişimciler arasında dır. Burada yer alan sorunlar çerçeveiletişim ağı kurulması, kadınların beceri eğisinde ‘Kadın İstihdamı’ konusundaki timleri, kadın girişimciliğinin desteklenmesomut durum ve önerilerimiz şöyle açıklanabilir: Yeni dünya sömürü düzeninin Rus kadınına yansıması yoksulluk oldu. si, kadınlara daha çok fon ayrılmasının sağlanmasına yönelik savunuculuk faaliyetleri Hedef F.1 Kadınların ekonomik hakgibi görevler verilmiştir. görevi yüklenmiştir. Hükümetlerin kadınların gelarını geliştirmek ve onlara bağımsızlıklarını kaİşverenlere de ayrımcılık yapmama, işletmelerlir yaratıcı etkinliklere katılımını artırmak için gezandırmak: İşe erişim, sağlıklı çalışma koşulları de kadınların karar alma pozisyonlarına gelişlerirekli tedbirlerin alınmasını öngörmektedir. ve kaynakları kontrol gibi konularda görev, esas nin önünü açma, kadın çalışanları mesleki eğitim Bu çerçevede, kadınların istihdama yönelik eğiolarak devlete düşmektedir. ve yükselmede ayrımcı uygulamalarla karşı karlimleri ve yeniden eğitimleri için önlem alınması, Eşit değerde eşit işe eşit değerde eşit ücretten şıya bırakmama gibi yükümlükler getirilmiştir. uygun yasal çerçevenin oluşturulması ve ILO sözvergileme sistemine kadar yasal değişikliklerin Ancak kadınlara uygun görülen esnek çalışma, leşmelerine uyumlu yasal ve pratik düzenlemeler gerçekleştirilmesi, bütçenin açık ve şeffaf bir şesüreli süresiz sözleşmeler günde 11 saatlik bir çayapılması öngörülmektedir. kilde hazırlanması gibi konularda gerekli önlemlışmayı gündeme getirmiştir. Uzun sözün kısası STÖ’lere de istihdam, piyasa ekonomisi hakkınler alınmalıdır. Ülkemizde kadınların fiilen eşit dedüzenlemeler kadınları formel piyasadan çekmeda bilgilendirme konularında kadınların gereksiğerdeki işe, eşit ücret aldığını söylemek güçtür. Kayi, kayıtdışı sektörde köleleştirmeyi amaçlamaktanimlerine yanıt verecek bilgilendirme materyaldınerkek kazanç farkı, kadınlar aleyhine yüzde dır. (Avrupa Konseyi) lerinin hazırlanması ve/veya dağıtılması, o alan40’tır (2004 İnsani Kalkınma Raporu). Ücret farkda eğitim vermesi, hükümetlerle işbirliğini güçlılığını yaratan en önemli neden, işgücü piyasasın‘‘Cumhuriyet Kadınları Derneği’nin Kadın İstihlendirecek toplumsal stratejiler geliştirmesi ve sidaki ayrımcılıktır. Bunun yanı sıra, kadının aile ve dam Zirvesi’ne hazırladığı rapordan alınmıştır. ’’ vil toplum üyelerinin iş yaratma kapasitelerinin arçalışma yaşamını uyumlaştıracak mekanizmalatırılmasının teşvik edilmesi gibi görevler verilmişrın yokluğu da önemli bir sorundur. YARIN: NÜKHET SİRMAN tir. Deklarasyonda ilginç olan, devletin sorumluBurada STO’lara düşen görev bu çerçevede çıNeden kadınlar üzerinden? luğunda olan görevlerin ve şirketlerin yapacağı karılan İş Yasası’nın ve diğer ilgili yasaların bun CUMHURİYET 06 K