Katalog

3 0 AĞUSTOS 20O5 SALI CUMHURİYET SAYFA DİZİ Kazanılan zorlu savaşa, Cephe Komutanı îsmetİnönüy nün önerisiyle 'Başkomutan Meydan Savaşı' adı veril Başkomutanateşhatbnda B aşkomutan Mustafa Kemal; Genel- kunmay Başkanı Fevzi Çakmak ve Bata Cephesı Komutanı Îsmet tnö- nü Paşalarla 29'30 Ağustos gecesı Afyon'da beraberdıler Bınncı Ordu Komuta- nı Nurettin Paşa'dan Ordu Karargâhına ula- şan rapor, başkomutan'ı heyecanlandırdı Başkomutan dort gundur peşınde koşulan he- defe vanldığunı anlamıştı Duruma gore Yu- nan kuvvetlen Komutam General Trikopb sanlmıştı Batı Cephesı Komutanı îsmet Paşa 30 Ağustos 1*922 sabah saat 06 OO'da ordula- ra " _ Düşmanın çekflme yoflannm kesümesi- nj", "tzmir doğrultusunda düşmanı takibin devamını', * 5. Süvari Kolordusu'nun dur- maksızın ve dintenmeksizin Kızıhaş Dere- sTnden Uşak' a yönehümesini" ıstemıştır 30 Ağustos 192Z Çarşamba sabahı, henuz tanye- n ağanrken savaş butun şıddetıyle yenıden başladı Sabah saat 06 30'da Fe\zı Paşa Af- yon'dan kuzeye doğru gıderken, Başkomutan Mustafa Kemal de Batı'dakı 4'uncu Kolordu cephesme dogru yola koyulmuştu Savaş bu- tün şiddetıyle suruyordu 30 Ağustos oğleden sonra Tnkopıs'ın kuvvetlen çok sıkışık bır dunımdaydılau" Yunan kuvvetlen batıya, Iz- mır'e doğru çekılmek gayretı ıçındeydıleT Ama artık çok geçtı YUNANHLAR KUŞATILIYOR 26 Ağustos gununden ben Yunan güçlennın peşını bırakm^yan 4 Kolordu'ya üave olarak, şımdı de savaş alanının kuzeyınden Yaıbay SaKhOmurtaltkornutasındakıöl Tumen devreye gınnış ve genye çekılen Yunan tu- menuııneteklenneyapışmıştı Bununanlamı şudur Tnkopis kuvvetlen kuzeyde 2 Ordu, guneyde 1 Ordu bırlıklen arasında sıkışıyor- du Bu sırada Başkomutan, yanında 1 Ordu Komutanı Nurettuı Paşa, 4 Kolordu Komuta- nı Alb. Kemalertin Sami ıle bırlıkte, Zaferte- pe'ye, 11 Turnen Komutam Yarbay Derviş'ın yanına geldı Başkomutan, savaşın yanı kız- gın ateşm tam. ortasındaydı Ikı taraf askerle- n, çok yakınlatrda, goğus goğuse dovüşürken, Yunan topçusunun mermılen, Başkomutan'ın bulunduğu tepenın hemen ılensınde ve he- men gensınde patlayıp duruyordu Yunanlı komutanlar, artık bırlıklenm yonetmekte zor- luk çekıyorlardı Saat 18 30 sıralannda Yu- nan topçusu, tamamen susturulmuştu Tnko- pıs, anılannda, "O zamana kadar toptanmızı az çok kuDanarak geri çekfliyonluk Fakat sır- ûmız KızıKaş yamacına dayaukhktan sonra lapırdamaya mecaKmiz kalmadT dıyor Yu- nan bırlıklen tam anlamıyla kuşatılrnıştı Savaş meydanında bu ınsanustu boğazlaşma yaşanırken, Istanbul'da AH Kemal, aynı gun (30 Ağustos 1922) Peyann Sabah gazetesın- dekı yazısmda "Olayın gelişme biçimi gösteri- yor Id, Anadotu'da savaş ve ateş yenkten rutuş- tu. Bu millean varbğı ile böyle oynamak en büyük siyasetsizliktir'' dıyerek ışbırlıkçdığmı ortaya koyuyordu Başkomutan Meydan Sa- vaşı'nın onemı, bır kılıt noktasında, çok sen bır kararla bır darbe hareketının başlatılması ve butun Yunan cephesınde son ve kesın so- nucu sağlayan bır utkunun gerçekleşünlmesı- dır 31 Ağustos 1922 sabahı, Yunan bırhklen, savaş alanını, arük zafer kazanan Turk ordu- sunun egemenlığme bırakmıştı Bu savaş bız- zat Başkomutan Mustafa Kemal tarafindan yöneüldığı ıçuı, bu savaşa Batı Cephesı Ko- mutanı General îsmet Inonu'nun onensı ıle "Başkomutan Meydan SavaşT adı venlmıştır BAŞKOMUTAN ANLATIYOR Başkomutan Mustafa Kemal Paşa üa yü son- ra Afyon'dakı ılahı geceyı şoyle anlatır " 29/30 Ağustos gecesi sabaha karşı Batı Cep- hesi Harekât Şubesi Müdürü Tevfik (Bıyıkoğ- lu) Bey, o saate kadar değişik karargâhlardan ve her taraftan gefen raporlara göre harita üzerinde işaretiediği genel durumu Cephe Ko- mutam tsmet Paşa'ya gostermiş ve o da derhal Paşa'ya göster emriyle Tevfik Bey'i yanıma göndermiştL Afyon'daki betediye dairesinde bana aynlan odada yatmakta idun. Beni uyandıran Tevfik Bey'in gösterdiği haritaya baköm. Hemen yataktan nrladım. Arkadaş- lar, haritada gördüğüm şu idi kl ordulanmız, düşmamn büyük lasmını kuzeyden, güney- den, baüdan kuşatmaya u\ gun bir durum al- mış buhınu)oriardL Şu halde tasariadığıınız ve en büyük sonucu sağlavacağını ümit ettiği- miz durum gerçekkşrvordu. Derhal Fevzi ve tsmet Paşalar'ı çağuınız dedim. l çumbz top- landık. Durumu bir daha görüştük ve kesin- tikle anladık Id, Türk'ün gerçek kurtuluş gü- neşi 30 Ağustos sabahı ufuktan bütün parlak- hğı üe doğacakor. Bu karara göre ordulara 06. 30'dan once yeni emir yazıku. Fakat durum o kadar önemli, o kadar sürat ve şiddet gerekri- riyordu ki, bu yanh emirle yetinmek yeterti olamazdL Onun için Fevzi Paşa Hazretk- ri'nden, bizzat tkLnci Ordumuz'un ve 5'ind Süvari Kolordumuz'un yanına giderek düşün- cekrimize göre harekâb yürütmesini kendile- rinden rica ettim. Birinci Ordu Karargâhı'na da ben bizzat gidecektim, tsmet Paşa'nın ka- rargâhta kahp genel durumu düzenlemesini uygun gördüm™" Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın Dumlupınar anıtı önünde konuşması (30 Ağustos 1924) EN UZUN 14GÜN KURTULUŞA GtDENYOL (26Ağustos-9Eylül) Dr. Alev COŞKUN Atatürk'ün anlatımıyla büyük Taarruz A tatürk, ıkı yü sonra 30 Ağustos 1924 tanhınde Dumlupınar Anıtı onunde aşağıdakı konuşmayı yaptı "Arkadaşlar, saatkr ilerledikçe gözlerimin önünde inkişaf eden (geüşen) manzara şu idi: Düşman başku- manHamnın şu karşıdaki tepede son gayretiyk çırpındığını görür gibiydim. Bütün düşman mevzilerinde büyük bir heyecan ve helecan \ann. Arbk toplannın, tiifekkrinin ve makineli tufeklerinin ateşlerinde sanki (A- dürücü güç kalmamışu. Bu ovada, kuzeyden ve güneyden, birbiri arkasından Uerkyen avcı hadanmızm (piya- delerimizin), guruba yaklaşan guneşin son ışıklarryia parlayan süngüleri her an daha ileride görülûyordu. Düş- man mevTİterini saran bir daire üzerinde mevzi ahnış bataryalanmızuı peşpeşe ve amansız ateşleri, düşman mevzüerini içinde bannümaz bir cehennem hahne geririyordu. Güneş baoya vaklaşnkça ateşü, kanh ve olümlü bir kıyamet kopmak üzere olduğu bütün ruhlarda duyumsamyordu. Bir an sonra cihanda buyuk bir yıkıhş olacakb. Ve beklediğimiz kurtuluş güneşinin doğabümesi için bu yıkıhş gerekliydL Karanhklar içinde bu yıkıhş meydana gehneliy dl Gerçekten, göğün karardığı bir daldkada Türk süngüleri düşman dolu o sırüara hücum ettiler. \ruk karşımda bir ordu, bir kuvvet kalmamışu. Tamamen mahvohnuş perişan bir bakryyet -üs süyuf (küıç arüğı) kitlesi buhmuyordu. Kendflerinin dediği gibi korku \e ritreme içinde şeküsiz bir kitle. kar- makanşık bir kalabahk hannde firar için bir detik anyordu. Arük gecenin koyıılaşan karanhğı, sonucu gözk görmek için guneşin tekrar doğudan doğuşunu beklemeyi gerekü kılryordu." İ L K K E Z Y A Y I M L A N A N F O T O Ğ R A F L A R SURECEK Tütjk_ordusunun ** ^ arruzu Shcesinde Afyon'daki Yunan liperieri... Büyük Taarruz sırasında Türk ordusu tarafindan esir abnacak olan Yunan Ordusu Başkomutanı Generai Trikopjs Afyon Gan önünde poz veriyor» Yunanlı askerler gazete ve mektup okurken... Yunan askerlerı siperde... Yunan askerleri stâırtaklarda Yüzbaşı Ismail Hakkı Bey'in fotoğraflarla ilgili mektubu. Geldikleri gibigittiler • Yüzbaşı Ismail Hakkı Bey'in (Okyay) sün- gülenmiş bır Yunan subayının üzerinde bul- duğu şimdiye değin hiç yayımlanmamış ve Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan cephesini belgeleyen fotoğraflar, torunu emekli Danıştay Savcısı Öcal Beningtan tarafindan Kurtuluş Müzesi'ne bağışlandı. IŞIKKANSU •-• Yunan cephe gerisine ilişkin fotoğraflan süngülenmiş bir Yunan subayının üzerinde bulan Yüzbaşı Ismail Hakkı Bey (sokJa oturan birincO silah arkadaşlanyla... ANKARA - Yüzbaşı Is- maflHakkıBey ın(Okyay). Turk ordusu zafere koşarken 27 Ağustos 1922'de Afyon cephesı Kurt Ka> ası mevkı- ınde sungulenmış bır Yu- nan subayının uzennde bul- duğu fotograflar, 83 yü son- ra Cumhunyet gazetesı ara- cüığıyla kamuoyu ıle buluş- tu Şımdıye değın hıç >a- >ımlanmamış \e Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan cephesini belgeleyen fotoğraflar, Okyay'ın toru- nu emekli Danıştay Savcısı Öcal Beningtan tarafindan Kurtuluş Muzesı'ne bağış- landı Toplam 12 fotoğraf ve o fotoğraflann bugune taşmmasma aracılüc eden Ismail Hakkı Bey üe ılgılı olarak torunu Ocal Bening- tan şu bılgılen \ erdı "Dedemlsmail HakkıBey; Istanbul Eyüp'tendir. Soya- dı Yasası çıkmazdan önce askerdeki adı tsmail Hakkı Eğrikapı'dır (Eyüp'ün bir mahallesi). tsmailHakkıBey, Kuleh' Askeri Lisesi'ndey- ken En\ er Paşa'nm binkr- cekişmindonmasryia sonuç- lanan Sankamış cephesine zabit namzeti (subay adayı) olarak götürülür. 18 yaşm- daoradaçarptşırkenbirko- lu dooar. Kars'tan tek başı- na bir ata bindirilir ve has- taneye Erzurum'agonderi- hr. Orada amelh at edüir ve kurtuhırama bir kolu çolak kahr. tstanbul'a döndükten sonra Kuvvacılara katıhr. Bir Itaryan gemisine ateşçi olarak gjrer ve Anadohı'ya geçer. tzmir'in kurtuhışuna değin eşj ve aOesi kendisin- den hiç haber alamaz. tz- mir'in kurtuluşundan he- men sonra anneannem Te\ - füca Okyay'm evine bir in- zibatsubayıgetirvçeşinintz- mir'deokruğunubfldirir. An- neannem de bir gemiye bi- ner ve İzmir'e gider. Hatta gemidey«r bulamaz, boş bir füikaya battaniye serer, tz- mir'e değin o fDikanm için- dedir. Dedem. kurtuluştan sonra Harp Okuhı tahsilini tamamlar ve 194647 gibi Yarbay olarak emekli ohır, 1973te de tstanbul'da vefat eder. 1922 Ağustosu'ndasüngü- lenen bir Yunan subayının üzerinde bulduğu 12 adet fotoğraf, önceanneme,ardm- dan bana geçti. Ben de, bu fotoğraflan, birer kopya al- dıktan sonra Ankara'daki KurtuluşMüzesi'nedevret- tim." Ismail Hakkı Bev, aı- lesıne fotoğraflarla ügılî ola- rak eskı Turkçe yazıknış bır mektup da bırakır ISMAİL HAKKI BEY'İN MEKTUBU Bu mektup >o> ledır "Pa- dişahlık idaresinm, ilerisini hesap etmeden gelişigüzel gjrmişokluğu Birinci Cihan Harbi'nden ordu \e miDetin bütün maddi ve manevi fe- dakârhğına rağmen mağhı- ben çıkması üzerine bütün cihan husumetine karşı ilk defa Turk tarihinde nüDet- çe ayaklanmak sureti ile va- tan topraklanna saldıran ve kalbigâhunız olan Ankara yakmbrma kadarsokulan ş^ mank\unan ordusuna kar- şı uçte bir nispettekibir kuv- vede kazanılanilkbüyükSa- karya Meydan Muhabere- si'nden sonra her iki tarafm birmüddet müdafaavaziye- tinde kaknasını müteakip, bundan bilistifade Türk or- dusununinsan ve malzeme- ce bütün hazırlıklarını ik- mal ederek \unan süvarile- rini bir hamlede anavatan topraklanndan çıkarmak azmi ile girişikn son ve kati nmıımi taarruz esnasmda (27Ağustos 1922)kumanda- ru bulunduğum Piyade 8. Fırkanm 189. AJaymm3. Ta- buruna mensupbulunan bö- lüğünün tam cephesme rast- layan ve ayiardan beri mü- kenunel surette tahkim edO- mişbulunanvedahaevvd în- gilizfcrin biledûnyaca aske- ri şöhreti bulunan Türk as- kerkrintnhirafkn veçhryle 6 ay evvel bu mevTÜeri sök- rüremeyeceğinisöyleyen as- keri müşahitve mütehassıs- larmm tahminlerine rağmen ADah'minayeti3eçokgüven- düderiişbu mudafaa me\7Ü ile bütünsüsile-i müdafaası- nın 36 saat gibi pek kısa bir zamanda sükût ederek Yu- nan orduJannın tarumar edilnıesinde bölüğüm tara- findan iğtinam edflen ve ta- rafundan bozulan Afyon cephesiKurt Kayası mevki- indeki birliklere ait 12 adet resimleri bir harp haûrası ve aynı zamanda işbu tari- hi, şerefli memleket davası- na naçiz şahsımın iştiraki dolayısryla saklamalda bü- yük bir şeref ve bahuyarhk duymaktayım. Bey an: 189.Alay 3.Tabur9.Böhik Komutanı Mulazun-ı Evvel (Yüzbaşı) tsmail HakkL"