Katalog

2 3 TEMMUZ 2005 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DİZt Terörün federasyonu: El Kaide üresel Affiş & KAİDE I Mehmet FARAÇ ateş düştüğü yeri yakıyor. Bu ateş düştüğü her yerde terör belasının kan deryasını oluşturvyor. ABD, Türkiye, Ispanya ve son olaraklngiltere... Terörün federasyonu haline gelen El Kaide, bu ülkelerin ardından başka Avrupa Ülkelerini de vuracağı tehdidini savuruyor. ABD ve Avrupa ya da bunlara destek veren Ortadoğu ülkelerinde El Kaide'nin yarattığı korku büyüyor. Bu korkuyu yaratan gücün ardında hangi sosyal, siyasal ve dini referanslar bulunuyor? CIA'hın mağaralarda, uçsuz bucaksız çöllerde yıllardır arayıp bulamadığı Usame bin Ladin ve kadrosu kan bataklığıyla neyi amaçlıyor? Süper devletleri vuran küresel ateşi kimler, nasıl körüklüyor? El Kaide nereden, nasıl besleniyor, nereye gidiyor? Terörün federasyonu haline gelen El Kaide, Selefi-Vahhabi ideolojisini referans alıyor, şeriatı dünyaya hâkim kılmaya çalışıyor Bin Ladm hağnadbktan besleniyor^yielevizyonlar 11 Eylûl 2001 gü- m nü Newyork'taki tkiz kuleler'e M. çarpan uçak görüntülerini ya- yımladığında dünyanın büyük bölümü- nün El Kaide ve Usame bin Ladin'den haberiyoktu. Aslındaörgüt 1992'den bu yana birçok ülkede bombalı saldı- nlar gerçekleştirmiş olsa da. özellik- le Avrupa, örgütün bu denli acımasız ve güçlü olduğu konusunda bilgi sa- hibi değildi. O gün tüm dünya hem El Kaide'yi hem Ladin'i tanıdı hem de 'Büyük Şeytan" ABD ve yandaşlan- na cihad ilan eden küresel ateşle yüz- yüze kaldı. Bugün kimi kaynaklara göre 50, ki- milerine göre de 80 ülkede hücreleri bulunan El Kaide nasıl bir örgüt, kim. nerede kurdu, hangi referanslardan beslendi? Örgüt nasıl bu denli etkin ola- bildi, eylemleri nasıl organize etti, he- def ve amaçlan neydi? Bir teröristin profili.. Dünyanın en çok aranan teröristı Usame bin Muhammed bin Awward bin Ladin'inkişisel servetiyle cihadın vurucu gücü haline getirdiği örgüt her geçen terör şemsiyesinin altına dünya- nın çeşitli bölgelerinde yeni hücrele- ri çekiyor. Ladin 10 Mart 1957'de Suudi Ara- bistan Riyad'da doğdu. 23 eşi olduğu öne sürülen ve bir helikopter kazasın- da ölen Muhammed bin Ladin'ın sa- yısı 50'yi geçen çocuklarından biri. Cidde'deki Kral Abdul Aziz Üniver- sitesi'nde yüksekeğitimini tamanüadı, 1979 yılında mezun olduktan sonra aynı üniversitede işletme yönetimi mastın da yaptı. Dini yaşamı, üniversite yıllannda tanıdığı lslamcı örgütlerin teorisyeni, 1966'da idam edilen SeyyidKutub'un kardeşi, Muhammed Kutub ve Afgan Araplannın ideologlanndan Filistinli akademisyen Abdullah Azzam'la ge- lişti. 1941 'de Filistin'de bir köyde dünya- ya gelen Azzam, Şam Üniversitesi'nde Islam hukuku eğitimi almış, 1967'de Israillilere karşı savaşmıştı. Ladin, 1828'de Mısır'da Hasan El Benna'nın kurduğu Müslüman Kardeş- ler Örgütü'nün (Ihvan-ı Müslümin) üyesi olan Azzam'ın fıkir yapısından büyük oranda etkilendi. Örgüt içinde, Usame bin Muhm- med bin Ladin,Usamebin Muhammed bin Avad bin Ladin, Şeyh Usame bin Ladin, Ebu Abdullah, Mücahit Şeyh, Hacı, Abdul Hay, Emir diye adlandı- nlan Usame bin Ladin yükseköğreni- mini tamamladıktan sonra Afganis- tan'da devam eden Afgan-Rus savaşı- na, mücahitlerin safinda katılmak üze- re 1979'da Arabistan'dan aynldı. La- din, Sovyetler'e karşı savaşan Arapla- nn liderliğini ve finansmanmı da üst- lenmişti. Yatınmlan; emlak yönetimi. deniz taşımacüığı, kamu hizmeüeri. in- şaat, bankacılık. ilaç. nakliye, tanm ürünleri ve diğer bazı ticari faaliyet- leri kapsıyor. Ladin'in birçok ülkede paravan şirketler aracıhğıyla çok sa- yıda ticari kuruluşa hissedar olduğu da kaynaklarda geçiyor. MAK'tan El Kaide'ye Ladin önderliğinde kurulan El Ka- ide, (Al Quada, Al- Qa'ida), sempati- zanlan ve destekçilerince, "ElKaeda, ElKadir,AskeriÜs,Yahudi]ereveHaç- hlara Karşı Cihad tçin Kurulan Ulu- sal İslami Cephe, lslami Selamet Kur- hıluşu, Kutsal Yeıierin Korunmaa tçin Çahşan Grup, KutsalTopraldannÖz- gürtuğü tçin Çahşan İslami Grup" gı- bi tanımlamalarla da anılıyor. Aslında El Kaide'nin kuruluş çalış- malan eskiye dayanıyor. 1980 yılı or- talannda Pakistan Peşaver'deki Afgan Direnişi'nde yer alan mücahitlere ma- li ve silah yardımı sağlanması amacıy- la Filistin Müslüman Kardeşler Orgü- tü lideri Abdullah Azzam ile birlikte Mekteb ül Hidamat (Mektab al hkide- mat)-MAK "Hizmet Bürosu" isimli oluşumun kurulma çalışmalan El Ka- ide'nin kuruluşuna da dayanak göste- riliyor. Kuruluş bazı kaynaklarda İslami Çözüm Vakfi olarak da geçiyor. MAK. aralannda ABD, Mısır, Su- udi Arabistan ve Pakistan'ın da bulun- duğu yaklaşık 50 ülkedeki temsilcilik- leriyle gönüllüleri toplayarak savaşmak üzere Afganistan'a gönderme işlevı görmüş. Çeşitli kaynaklara göre La- din, bugüne kadar aydınlaOlamamış ne- denlerle 1988 yılında cihad yolunda- ki en yakın arkadaşı Azzam'la olan iliş- kisini kesti. Bu aynhğın Ladin'in kendisine ait bir örgüt kurma isteğinden kaynak- lanmış olabileceği düşünülüyor. Lider kadro... Abdullah Azzam'la yollannı ayı- ran Ladin, Muhammed Atıf ve Ebu Ubeyde El Banshiri ile birlikte 1988 yılında El Kaide örgütünü kurdu. "Ka- ide" kelimesi sözlük anlamıyla "düs- tur, temel" anlamlanna geliyor. El Kaide'nin ilk kuruluşunda lide- rin EbuEyyub Ellraki (Iraklı Eyyub), Genel Emir'in Ladin olduğu iddia edi- liyor. Ladin'in ilk kez Cidde'deki üniver- sitede tanıştığı, kendisini lider göre- rek saygı duyduğu Ürdün asıllı bir Fi- listinli olan Azzam ve iki oğlu 1989'da Peşaver'de bir bombalı saldında ölün- ce MAK'ın bütün elemanlan ve var- lığı da El Kaide'ye geçti. Usame bin Ladin ve El Kaide isim- leri birbirleriyle özdeş hale gehniş ol- salar bile. örgüt sadece Ladin tarafın- dan tek başına yönetilmiyor. Ladin'e en üst düzeyde Hüsnü Mübarek yö- netimine savaş açmış olan Mısırh Dr. Ayman al- Zewaİüri danışmanlık ya- pıyor Al- Zewahiri, El Kaide'nin dini li- deri ve Usame bin L aden'in muhte- mel varisi olarak biliniyor. Al-Zewahiri ülkesindeki tslamı ha- reketlere 1970'lerinsonundakatılmış üst sınıftan Mısırh bir cerrah. Enver Sedatsuikastı ile bağlantısı olduğu id- diasıyla üç yıl cezaevinde kalan Ze- wahiri, Afganistan'a giderek Usame bin Ladin ile tanışmış, onun özel dok- toru ve damşmanı olmuş ve Ladin'in politik düşüncelerinin gelişiminde de önemli rol oynamış. El-Zewahiri de La- din gıbı CLA tarafından Afganistan ve Pakistan'da aramyor. El Kaide'nin referansı... 1980'lerde Afganistan'daAl-Zewa- hiri'ye katılan Muhammed Atef ise El Kaide'ye gönüllü savaşçı katılımı- m sağlamak ve bunlan eğıtmekten so- rumluydu. Atef 'in ABD'nin Afganistan'a yö- nelik operasyonununda öldüğü iddia ediliyor. Örgütün birçok eylemini Atef'in kod ismi olarak bilınen "Abu Hafe El MısrTadına oluşturan tugay- lar üstleniyor. Atef'in kızı Usame bin L aden'in ogullanndan biriyle evli. Diğer önemli El Kaide üyeleri için- de Mustafa Hamza, Rifte Ahmed Ta- ha,Muhammed tslamboh' isimleri öne çıkıyor. El Kaide'yi bir şemsiye örgüt hali- ne getiren Usame bin Ladin, sayılan onbinlere varan militanlannı hangi di- ni ideoloji ya da felsefeye dayanarak bünyesine alabiliyor? Örgütün dünyanın dört bir yanında- ki yapılanmalan göz önüne alındığın- da çekim merkezi olan referansın çok etkileyici olması gerekiyor. Aslında Ladin'in dini birikim açı- sından düşünce dünyası, Müslüman Kardeşler'in doktrini ve Suudi tarzın- daki Selefili-Vahhabiliğe dayanıyor. Ladin'in "Vahhabffiği" gerçek kimli- ğine kavuşturma amacı taşıdığı, ayn- ca bir dönem yoldaşı olan Abdullah Az- zam'ın referans kaynaklan arasmda önemli bir yerinin olduğu biliniyor. ," * KaidU örgütü, 1992'den bîı yana birçok r^lfej SRJÖE KL^ -** ülkeÇebombahsaijdipfarg&rçşkleştimiiş. * jT{[ s A « A ^ ^ a ^ - - ^ %' V ^ j £ *v&3r — 1 ^ » » - Wİ Akıl ve bilime kesin olarak karşı1ar nen gruplar, ıdeolojiyi tüm dünyaya yaymak için şiddeti kullanmaktan ka- çmmıyor. Terörün küreselleşmesi bi- raz da El Kaide'ye yön veren Selefi- liğin, vatan, millet. toprak gibi kav- ramlan yok saymasından kaynaklanı- yor. Selefiler, dörthakmezhebikabul etmedikleri için dini yanlış yorumla- makla suçlanıyor. Suudi Arabistan Kralhğı. Selefile- rin devamı olarak tanımlanan Vahha- biliği resmi mezhep olarak benimsiyor. Suudi Arabistan'da yasayan topluluk "Vahhabi" ya da "Vanhabiye" olarak niteleniyor. Mezhep. adını, kurucusu Muham- met bin Abdühahhab'dan alıyor. (1703- 1792) Vahhabi mezhebinde Kuran ve sünnet dışmda dinsel ve hukuksal kay- nak kabul edilmıyor, diğer mezhep- lerce benimsenen akılcı yöntemler ge- çersiz sayılıyor. lslamcı örgütlerin Mısırh teorisyen- lerinden SeyyidKutub'un, ibnTeymi- ye ve onun güçlendirdiği Selefılik'ten önemli ölçüde etkilendiği biliniyor. Selefi-Vahhabi düşüncesi, Afganis- tan'daki bağnaz uygulamalarıyla terör estiren Taliban'uı da hareket noktası- nı oluşturuyor. El Kaide'nin dünya gö- rüşü ise Vahhabilik çerçevesınde cihad olarak tannnlanıyor. Gerilla eğitimi 2001 yılı sonlarında koalisyon güç- leri Taliban'ı iktidardan indirene ka- dar, El Kaide örgütünün merkezi Af- ganistan'da bulunuyordu. Bu tarihten sonra El Kaide küçük gruplar halinde en kısa anlanmıyla Is- lam dünyasmın tarihteki kök- tendinci ana akımlanndan biri olarak niteleniyor. Selefıhk akımı Vah- habiliğin dinsel kökenini oluşturuyor. Ük kurucusuAhmetbin Hanbelolan, tbnTeymiyye'nın yeni fikirler ekledi- ği ve 14. >üzyılda güçlenen Selefıli- ği, dünya Müslümanlannın yüzde 12'si benimsiyor. îsim köken olarak "Se- lef" ten geliyor. Ideolojisi ise Müslü- manlann ilk nesli olan Sahabelere dö- nüşü içeriyor. tdeolojinin temelinde- ki tez Kuran'a, dahası ilk ka>Tiaklara dayanmayı öngörüyor. Bu düşüncede, Kuran ve sünnet dışındaki kaynakla- ra sert eleştiriler yöneltiliyor. Dini literatürdeki Selefilik, tslamın çıkış noktasındaki bilgiler, ayet ve ha- dislerdeki ifadelerin net anlatımını ka- bul eden ehli sünnet toplulu- ğu olarak da geçiyor. Muha- lifler, Selefılıgı "mezbepsiztik akum" olarak tanımlıyor. Günümüzde tslam dünya- suıdaki çatışma biraz da bura- dan kaynaklamyor. Selefiler sadece kendilerinin izlediği çizginin Kuranyolu olduğuna inanıyor. Bu düşüncenin mi- marlan ve destekçileri akıl ve bilimle ilgih yorumlara kesin- likle karşı çıkıyor Günümüz- de kimi radikal dinci örgütle- rin dayanak aldığı bu ideolo- ji, son derece bağnaz bir dü- şünce yapısmı banndınyor. İdeolojinin destekçileri yüz- yıllar bo>Tinca her türlü mo- dernleşmeyi dindensapmaola- rak yorumlayarak karşı çıkıyor. Bu düşünce yapısından besle- Ideolojilerini tüm dünyaya yaymak için şiddet kullanmaktan asla kaçınmıyorlar. Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Or- tadoğu'ya yayılarak özellikle bu böl- gede Amerikan hedeflerine yönelik olarak terörist saldınlar gerçekleştir- meye başladı. Afganistan ve Pakis- tan'da en az 12 kampı bulunan örgü- tün karargâhının ise Afgan-Rus sava- şı sırasında Pakistan Peşaver şehri ya- kınlannda olduğu yönünde bilgilerbu- lunuyordu. Ancak karargâh 1991 -1996 yıllan arasında Laden'in Sudan'a ge- çişiyle birlikte bu ülkeye taşınmıştı. El Kaide, gerek Cihad Bölgeleri ola- rak adlandınlan ülkelerde savaşmak için gelen militanlann eğitimi. gerek- se hücrelerin yapılanması için Afga- nistan, Sudan, Yemen ve Pakistan gi- bi ülkelerde bannma ve kamp olana- ğı sağlıyordu. Bu kamplarda her tür- lü süahlann teorikve pratik eğitimi sah- te seyahat belgesi düzenleme, gizli iletişim teknikleri kul- lanma, patlayıcı üretimi ve kullanma, pusu kurma, su- ikast düzenleme, bilgi topla- ma, fotoğraflama, keşif, fi- nansman temini, tophnn için- de dikkat çekmeden kamuf- le olma gibi eğitimlerin ya- runda ideolojik olarak tsla- mm radikal yorumu ile ele alınan cihad, şehit olma gibi eğitimler veriliyordu. Verilen ideolojik eğitim- lerde ABD, tsraü, tngiltere ve Rusya gibi birtakım Batı ül- kelerinin tslam düşmanlığı yaptıklan, İslam ülkelerini sömürdükleri, Müslümanla- ra zulmettikleri, islami yok etme>i hedefledikleri gibi fi- kirler be>inlere işleniyordu. EN BÜYÜK GÜÇ: LADİN Amaçları şeriatı dünyaya yaymak El Kaide örgütü üst düzey kadrolan, kendile- ri için faaliyet gösteren ve kendilerini destekle- yen yerel hücrelerle cılız bağlantılara sahip. Bu nedenle, örgüte yönelik operasyonlarda yerel hücrelerden üst düzey kadrolara ulaşmak genel- likle mümkün olmuyor El Kaide'ye bağlı örgütler Türk Hizbulla- hı'nın örgütlenmesi yapısı olan "Üzümsalkımı" yani aynı kökte ayn hücre yapısını kullanıyor. El Kaide'de her hücre bağımsız olarak eylem ya- pabiliyor, diğer hücrelerde faaliyet gösteren ör- güt üyelerinin kimlikleri bilinmiyor. Orgüt bir yönüyle üst şûra ve bağımsız hücrelerden olu- şuyor. Üst yönetimin kendine özgü yapılanma- sı dışmda üç bölüm dikkat çekiyor. Hücreter: Örgüt tarafindan özel eğitim veril- miş ve dünyamn birçok ülkesine dağılmış grup- lardan oluşuyor. Mücahitlen Afganistan savaşından bu yana ör- gütün kamplannda eğitim gören, Afganistan, Bosna, Çeçenistan Türkiye ve Filistin gibi dün- yanın birçok bölgesinde yaşanan çatışmalara ci- had yapmak amacıyla katılan kişilerden meyda- na geliyor. El Kaide gerek Cihad Bölgeleri ola- rak adlandınlan ülkelere savaşmak için gelen mücahitlerin eğitimi gerekse de özel bazı hüc- relerin eğitimi için Afganistan, Sudan, Yemen, Pakistan gibi ülkelerde eğitim kamplan ve ba- nnak sağlıyor "Terörün konfederasyonu" olarak da tanım- lanan El Kaide'nin çatısı altında faaliyet göste- ren her grubun kendisine göre uyguladığı fark- lı yöntem ve yapılanmalar dikkat çekiyor. Bu du- rum da El Kaide örgütünün somut, anlaşılabi- lir, tarif edilebilir olmaşjnın önündeki engeller- den biri olarak gösteriliyor. Örgüt bünyesinde es- nek bir yapı içinde zaman zaman birbirine gir- miş durumda olan bir yapı da kafa kanştınyor. YerelÖrgütlenmeter: Değişik tslam ülkelerin- de faaliyet gösteren radikal lslamcı gruplan bir arada tutuyor. Bu örgütlerin bir kısmı El Kaide çansı alnnda faaliyet gösterirken bir kısmı bu ör- gütle doğrudan veya dolaylı irtibat sağlıyor. El Kaide örgütünün üst yönetimi ve yapılan- ması içinde bazı kurullar yer alıyor Örgütteki Damşma Kurulu bunlardan biri olarak öne çı- kıyor. Örgütün büyük kararlanna ve faaliyetle- rine bu kurul onay veriyor. Orgüt askeri konularm onaylandığı bir Aske- ri Konüte. mali işlerle ilgili konularla ılgılenen Ticari Komite, dini konulann görüşüldüğü Di- ni Komite (Fetva Komitesi) ve Medya Komite- si'ni de bünyesinde banndınyor Cihadın başı Ladin Şeriatı dünyaya egemen kıhnak için en büyük güç haline gelen Usame bin Ladin, Afganistan Savaşı sonrası, Mısu" islami Cemaati, Yemen Cihad Örgütü, Pakistan El-Hadit Grubu, Lüb- nan Partizan Birliği, Libya Savaşan tslami Ce- maati. Ürdün Beyyiat-ı tmam Grubu ve Ceza- yir tslami Cemaati örgütlerinin katılımıyla oluş- turulan Cihad Komitesinin başma geçti. Bu komite, adı geçen örgütler için basın ya- ym faaliyetlerini yürüten Londra'daki Enfor- masyon Gözlem Merkezi'ni ve yine Londra'da bürosu bulunan Danışma ve Reformasyon Ku- rulu'nu yönetiyor. Aynca Usame bin Ladenböl- gedeki ılımlı tslamcı devletlere karşı faaliyet gösteren militan gruplara destek vermeye devam ediyor. Suudi Arabistan yönetimi, Afgan sava- şı sırasında iletişimde olduğu radikal isimlerle bağlanülannın güçlendirilmesi girişimlerini en- gellemek amacıyla 1989 yılında Ladin'in pasa- portuna el koydu. Ancak bu gırişimler Laden'in dünyanın dört bir yanında örgütlenmesini engel- leyemedi. Birçok ülkeden radikal dinciler onun saflarma katıldı, örgütün militan potansiyeli gi- derek büyük bir orduyu andırmaya başladı. SURECEK