Katalog

1 7 TEMMUZ 2005 PAZAR CUMHURİYET SAYFA DIZI Turgut Özal sorumluluğunda siyasi iktidar Türkiye'ye gelen radyasyon yüklü bulutu halktan saklayınca... Azracfyasyondaııçokzarar görctük A radan 19yılgeçmış Bızyetış- kınlenn bıle belleklerınden pek çok şey sılınıruş Gençler na- sılsa bılmıyorlar Ancak bınle- nnın de canlanru yakan, yaşanan acılı bır şeyler \ ar Işte tartışmalar, kavga da tam bu canlann yandığı noktadan çıkıyor Turkıye de kansere yakalanan hastalann sayısında gozden kaçmayan bu- artış var Hele de Karadenız kokenhler, gençler arasında artışı gormemek olanaksız bır şey Kanser korkusu yureklere ışlemış Işın boyutlan, yoreden kımı aılelenn çocuk yap- maktan v azgeçmesı panığıne \ armış Lazca rock sanatçısı Kazun Koyuncu nun kanserden olumu tartışmalan brr kez daha tazeledı Yore halkından ofkelı çıkışlar geldı Meslek orgut- len bılımsel taramalann yapılması, onlem aluıması çağnlanm daha bır gur sesle yapar oldular tnanılır gıbı değıl ama hukumet, Atom Enerjısı Kurumu adına ya- pılan açıklamalarda, Turkı- ye'de, yoredekı kanser hasta- lıklan ıle Çernobıl arasında bu- ılışkı kurulamayacağı soylendı Hanı yalan da değıl Bılunsel Sükran Soner BELGELERLE ÇERNOBIL — YALANLARI değıl ' • olarak kansere M yakalanmış jmr v hıçbır hasta v_ ıçın, nedene yone- lık kesın bır şey soyle- me olanağı yok Ancak rad- yasyona hedef olma ıle kanse- re yakalanma arasındakı ılışkı- yı de reddedebılmek soz konusu Bıre bır hasta uzennden soylenemı- yor, ancak hâlâ Hıroşıma bolgesınde kansere yaka- lanma oranı dunya ortalamasının ustunde çıkıyor Çemobıl kazasının bırçok bomba etkısınde radyas- yon yaydığı da bır gerçek Gerçı Turkıye radyasyon yuklu bulutlar konusunda, yakınlık ılışkısıne gore en şanslı ulkelerden bmydı Bulutlar o tanhtekı Işlenmiş mayıs çayı sûngünunde yüzeyden de olsa yaprağın kirlenmesıyle 60 bın bekerele kadar bır kırlılık yaratan radyasyondan söz edıyoruz. Türkiye yoğun radyasyon yüklü bulut almada 'şanslı' komşu ülkelenn başında sayılıyordu. Ancak sıyası ıktıdarın bıldığı, halkımızdan saklanan bulutun Kuzeydoğu Karadenız dağlannı aşamayarak yoğunlaşıp yağmurla kıriılığı yörede bırakması nedeniyie ınsanların hem havadan, bıtkı örtüsünden, ıçılen sütten, yenılen etten.. çok yönlü ek radyasyon almasıydı söz konusu olan. tablo yaşanmıştı Ne yazık kı az kırlenme ıle çok zarar gorme nokta- sına gelen Turkıye'nın durumunu bır kez daha gun- deme getırmek, tartışmak zorunda kalıyoruz Çun- ku başta Ozal, donemın sıyası ve burokratlannın sorumluluğundakı bu suçun bedelını gunumuzde odemekte olan ınsanlar v ar Çunku kanser artışlan- nın once bılımsel olarak saptanması, sonra da bu saatten sonra bıle alınabılecek onlemlenn hızla alınması gerekıyor Erdoğan hukumetı ıktıdannın, burokratlannın Çemobıl'ı reddetmek gıbı bır lukslen yok Ortada, ulkede, Karadenız yoresınde, gençler arasında kanser artışlan gıbı bır gerçek du- ruyorsa, alınması zonınlu, alınabılecek pek çok ya- şamsal onlem soz konusu Çernobıl gerçeğı redde- dıldığı, ışın kolayına, sorumluluktan kaçma >oluna sapıldığı ıçındır kı "Belgelerie Çernobil \alanlarT başlıklı bır yayına gereksınım duyduk Sıl baştan, ulkemıze gelen, halkımızdan saklanan radyasyon bulutlannın, bunlardan habersız onlem alma>an halkımızın radyasyondan etkılenmesının, ozellıkle Doğu Karadenız yoresınde o donem ıçın yaşanan geçıcı ama voğun radyasyon kırlenmesı- nın, çaydakı yuksek radyasyonun oykusunu, Çernobıl'ın kanserle ılışkısını gundeme getırmek zorundayız ruzgânn etkısıyle AvTupa ulkelenne doğru akmıştı Ama kuçuk de olsa Turkıye ûzenne gelen radyas- yon yuklu bulutlar da olmuştu Kalıcı, uzun surelı zarar etkılı bır brlenme yapmamıştı Gelın gorun kı halkına, sağlığına duyarsız, sorumsuz bır sıyası ıktıdar ehyle, az kırlenme, çok zarar gorme gıbı bır AB ÖNLEMLER ALDI Avrupa çırpındı Türkiye sakladıÇernobıl nukleer santral facıası, patlaması 26 Nısan 1986 olarak kayıtlara geçtı Ara patlamalar ve vangınlarla radyasvonlu bulut ya- vılması 13 Mayıs a kadar surdu 5 bm metre yukseklığe kadar çıkan \e ruzgârlann yonune gore pek çok ulkenın uzenne yavılan top- raklannı bıtkı ortulennı kırleten havs an ve ınsanlanna zarar veren radyoaktıf maddelerle yuklu bulut- lar oluştu Kanserojen etkısı vuk- sek, ancak kendı kendıne parçalan- ma, yok olma suresı hızlı, şok etkı- sı bırkaç ayda bıtebılecek ıyot 131 ve etkısı yıllarca de\am edecek, kanserojen etkı gucu de buna gore devam edecek cesıum turlen soz konusuydu Butun dunya nefeslen kesılmış, bı- lrm msanlannın bulutlara ıhşkın verdıklen bılgılen ızlıyorlardı Pat- lamanın şok etkısınde kaza bolge- suıdekı olumler, ılk etkı ıle ortaya çıkan bınlerce kanser hastası, ılk yıllann toplu olumlen aslında ka- zanın ılk gorunen sonuçlanydı AB ALARMPA Dunya facıa sonrasında > aşanacak zararlan en aza ındırmek uzere alı- nabılecek onlemler uzennde çır- pındı Bulutlardan payını alan AB ulkelen alarma geçırıldı Çernobıl onleme bılımsel komıtelen, sağlık ekıplen oluştu Butun gıda madde- len, toprak taramadan geçınlıyor, standartlar ustunde radyasyon go- rulen gıdalar ımha edılıyor, bulut- ların hareketlen ızlenıyordu Boy- lece AB ulkelen uzennde dolaşan radyasyon yuklu bulutlardan ko- pan bır parçamn, Edırne uzenn- den, 3 Mayıs tanhınde Türkiye'ye gınşı zamamnda saptanmış ve ge- reken uyanlar da yapılmış oldu Hıç değılse yore halkının tarlalara çıkmaması, sokaklarda falan dola- şdmaması, sebze ve meyvelenn yıkanmadan yenmemesı, sutun ıçılmemesı, hayvanlann otlağa çıkanlmaması etın yenılmemesı gıbı onlemler alındı Yıne de yorenın sağlıkçılan, halkı gozlem- lenne dayanarak gunumuzde bır kanser patlamasından yakınmak- talar Tabıı ortada bılımsel araştır- ma, tarama, \ en, alrnmış sağlık onlemınden soz edemıyoruz Rachmyondan korbnaâğınuzm öyküsüdür [fînı kerkır nıiyasyoıüM Şt KR\N KlTENCt Kuzeyden gelen 1Rihitlar saklanıyor Cumhuriyet 10Ocakl993 D R . A L İ S A V A Ş E R İ ' D E N U Y A R I Yüzde bir artış 1 milyona yakın ölüm demek Ilk alarm fındıkta verildiO tanhlerde bu ulkenın \atandaşlan ola- rak ızlenen radyasvonlu bulutlarm Turkı- ye uzenne fazlaca gelmemesımn keyfım yaşıyorduk Doğrusu çok ucuz atlatmış- tık AB ulkelennde laboraürvarlar \ ızır \ızır çahşıyor, her gun dunyanın urunu ımha edılıyordu Aradan aylar geçıyor, olaym sıcağı unutuluyordu kı, yurtdışı- na ıhraç edılmış ılk findık urunlenn- de yapılan taramalarda, AB ol- çum sınırlanmn ustunde rad- yasyon gorulmeye başlandı Tabıı bızımkıler fmdıklann gen çevnlmesı uzennde sıya- sı, ekonomık çıkar oyunlan aramışlar, fındığımızda çıkan radyasyon oranlan- run, az yenen bır urun olması nedenı ıle ette, peynırde aranan srnırlar ıle aynı ol- çumlerde tutuhnasırun haksız olduğunu savlamışlardı Habercı olarak ışın ıçıne burnumu sokmuş, findık uretım bolgele- rmı dolaşmış, uygulamalan araştırrmş- tım Fmdık tuketımı oranı duşukluğu an lammda kanserojen ılışkısı kurmada bı- razcık haklılık payı ortaya çıkmakla bır- lıkte AB ulkelerınde belrrlenmış olçum- ler ustunde radyasyon olduğu da ortada bır gerçektı Işm acı yanı fındığın ıçme radyasyonun nasıl gırdığı sorgulanmıyor- du Topraktan, kolaınden gelmış olması- nın mantığı \ oktu Besbellı bahar çıçek- len, yağmurla men bulutlardan gelmış radyasyondan etkılenmıştı \nimsiyorum, gazetemızde ça- hşan, OTdu kokenlı, findık ıh- racatçısı aıleden bu- arkadaşı- mız bu ışı kurcaladığım ıçuı bana çok kızmıştı Satmadıklan findık- lan evde çoluk çocuk yedıklennı, brr şey ohnadığmı soyleyıpduruyordu Bende ne halı varsa gormesı yolunda dualar okuyor, çocuklanna vedrrmemesı ıçm bağınp çağınyordum Turkıye'de konuya ılışkın hıçbu" sorgulama, başkaca araştır- ma olmadığı ıçm bu konu da kısa bır zaman dılrmı ıçınde unutulup gıttı G Gazetecılık olarak guzel bu" rastlantı Çocukluk arkadaşım, Berlm'de Çernobıl kazası son- rası oluşturulan bılım komıtesı uyesı, Berlm îsukleer Tıp Hastanesı Baş- hekımı Dr AB Savaşeri tatıl ıçın Türki- ye'ye geldı Tabıı kı Çemobıl'ı, fındığı konuşup durduk Bu" de 6 Eylul tanhmde gazetemızde yayımlanan çok gemş, çar- pıcı uyanlann olduğu bır soyleşı yaptık Ozetle Alı, Çernobıl sonrası olup bıten- len, olacaklan ınsan sağlığma yonelık tehdıtlen aynntılan ıle anlatırken "Bilinı düması, insanhk Karadenız uzerinde ne olup bitüğiııi hâlâ bilmrvor" dıye onemlı bu- uyanda bulunmuştu Ne akar sularla akan radyasyonun etkısı ne de bulut ha- reketlen ızlenememıştı Çunku Sovyetler (\J Bırlığı gunluk yakıcı sorunlara onlem al- maya oncelık vermış, dunyaya uyancı açıklamalardan kaçmmıştı Bılımsel tah- rrunlerde sadece ılk yayılan radyasyon- dan değıl, kalıcı kırlenmeden yore msa- nınm oransal olarak kanser artışlan ıle karşı karşıya kalacaklan, çok onemlı, çok yaygın bır kırlenmenın olduğu \ar- sayılıyordu Alı, sonuç olarak bılmıın kabul ettığı bu- gerçeğın altmı çızdı Yuzde bir oranın- daki radyasyon kirliliği artışı, kanser olumlerinde 6 binden 1 mirvona kadar çıkabilecek bir artış anlamına geh\or- du. Toprak anahzlen saptamalanna gore AB ulkelennde ortalama yuzde ıkı, ıkı buçuk oranlannda bır kırhlık artışı soz konusuydu /• 1 rt<jn\üda <,alışan \ukleer lıp Pmfesoru 4/; Sauışen. *Çernobil kazasının Karadeniz\iekr etkisi hâlâ tam olarak bilinmiyor' Zararlan yıllar sonra süruyor 6EylüU993 Çayda çok yüksek oranda radyasyon çıktı Doç. Arayıct'nın telefondaki son sözü: aliıı varsa Ou-u Jjn kiHiu>ı>rkcn ik K d k , r i v M Kisr VJ Se > ii, Bıra^ da içtn hu konuda -h Fjk k, m\ ı r Bı tau do " sadli t ıp » • Dıs S<.mıhd Ara.ıcı danhugun idırıda ı/1 " k ı^r^ anlatnıa>ını h!e\cbıldım j 2 ıı jncak jıj! 1 " J ' js. k |gn u fn-^ J n nında'! Ok •a/'- k u/cre an'aimaan' okumu^ Jü u •>on iaf-ıa' - w ^ i < ı i O\k_ j v k a y k uf j I n bmmı ka ^ enı bıimmeven ozel bır du- run otadM gerektiğı sonu- Liına vannışlar Semıha Arâ«r çocukUr. sfc hriıkıe i i r R,7e de geçırni) ol- *-ii <, Nra/ da^j 'azia Kd\g lanniij Evınde Rae ye gıdenicr ıçuı gcicnck <4an ve dostlara da|!ti!an âzd pa ks'ienm ş çavlardan \antn5; !ar .ahlil etmeve karar rm şier 4* bın bekerde saran »ukuk rad\d_\)on bu lunca ne \dpacaklanni şa^ir b-n Cumhuriyet -11 Ocak 1993 K asım ayının son gunlenne gelmıştık Almanya'da bır skandal haber patlak verdı Hanı onlar hâlâ her gun, bıkmadan, yılmadan gıda maddelen- nı taramadan geçınyorlardı ya Turb- ye'den paketlı, Çay-Kur urunu çaylardan ahnmış orneklerden 60 bın bekerele _ varan çok yuksek, şok oranda radyas- yon çıkmıştı Bızımkıler yalanlıyorlar- dı Yapılmış çay ıhracatı ohnadığını soyluyorlardı Laboratuvarlar da Çay- Kur ambalajlı, pıyasadan alrnmış çay orneklen olduğunda ısrar- ^ — ^ cıydılar Bırden fazla ornek soz "~" konusuydu Bır gece sabaha karşı, Istanbul Unrversıtesı Kımya Fakulte- sı'nden arkadaşım Prof Setniha Arayıa tarafin- dan uyandınldrm Ahnanya'dan gelen haberler uzenne merak edıp pıyasadan çay or- neklen almışlar, ortalama 30 bın bekerel oran- lannda çok yuksek radyasyon saptamışlardı Ancak unrv ersıtelere bu konularda araştırma yapma yasağı konmuştu Bulduklaruıı kayıtlara geçırmelen, kamuoyunu uyarmalan söz konusu değıldı Gunlerdır uykulan kaçıyordu Çozum olarak da benım uykumu kaçırmaya karar vermışlerdı Etrafi bıraz sorguladım Gerçekten Turkıye'de radyasyon tara- ması yapacak bu- laboratuvar bula- mayacağım sonucuna vardım Tabu Berhn'den, Alı'den yardım ıstedım Berlın Beledıyesı ıstenılen orneklen goturmem koşulu ıle, ucretı kar- şılığında resmı rapor verebıleceğını bıldırmış Alı'nın uyanlan uzenne, Rıze'den toprak, bıtkı ortûsu, gıda urunlen, denız suyu, balık ve butun Turkıye'den pıyasadan çay orneklen alarak Berlın'e gıttım SURECEK