Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12 EKİM 2005 ÇARŞAMBA 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr Son yanm yüzyılın en kavgacı şairi, en tartışmacı düşünce adamı artık yok LAttilâ Ilhanöldü sanesı İstanbul Haber Ser\isi - Bir şiinnde "An gelir, Attilâ tlhan ölür" demişti. O an. öncekı gün geldi. Ünlü şaır. yazar ve düşünür Attilâ İlhan (80), Kanlıca'daki evınde saat 22.15'te geçirdiği kalp krizi sonucu aramızdan aynldı. Gazetemiz yazan Attilâ Ilhan son nefesini kardeşı Çolpan İlhan, yegeni Kerem Ahşık ve asıstanı Belin Sarmaşık'ın kollannda verdi. Attilâ 'An Gelir' "göriinmez bir mezarlıktır zaman şairler dolaşır saf saftenhalannda şiir sörleyerek kim dııysa / korkudan ölür -tahrip gücü yüksek-saath bir bombadır patlar an gelir attilâ ilhan öliir " İlhan ıçin perşembe günü saat 10.00'de Mecidiyeköy'deki Kanaltürk binasında, saat 11.00'da Atatürk Kültür Merkezi'nde düzenlenecek törenden sonra cenazesi Teşvikiye Camisi'nde kılınacak öğle namazının ardından, Aşiyan Mezarlığı'nda toprağa verilecek. Attilâ tlhan. sağlık sorunlan ve doktorlannın uyanlan nedeniyle gazetemizdeki yazılanna kısa bır süre önce veda etmiştı ve üzerinde çahştığı romanı "GaaPaşa"'nın, önümüzdeki ay Iş Bankası Kültür Yayınlan'ndan çıkacağı açıklanmıştı. Ilhan son olarak, Kanaltürk'tekı sohbetlennin yanı sıra Bilgi Yayınlan'ndan çıkan "Bir MÛlet Uyanıyor" dızisinın de editörlüğünü yapıyordu. aşarkenyaratmış birşairdi CHP GENEL BAŞKANIDENİZ BAYKAL: Çılgın Türkler'in anlaşılmasına yardımcı oldu ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu)-CHP Genel Başkanı De- niz Baykal, Attilâ tlhan'ın ölü- münden duyduğu üzüntüyü di- le getirirken "Türkiye'nin ulu- sal duyarnlığının gelişınesine, çılgın Türkler'in yapnklan- mn anlaşılmasına yardımcı ol- muş çok değerli bir insandır. Kaybı yazm. kültür, sanat. dü- şün ve medya dünyası için çok büyük bir eksiklik, büyük bir boşluk yaratacak" ded'ı. Baykal, partisınin grup top- lantısında yaptığı konuşmada ilhan'ın Türk edebiyatının Cumhuriyet döneminde yetiş- tirdiği çok seçkin bir yazar ol- duğunu vurguladı. Baykal. "Cumhuriyet döneminin, 2. dünya savaşı dönemi roman- tiznüni en iyi dile getiren, müt- hiş duyarh. çok değerii bir şair ve romancı aym zamanda seç- kin bir düşünce adamıdır. İ İ- kesinin sonınlannı sorguiayan, önemli saptamalar yapan ve inançla savunan ve son dönem- deyapbğı konuşmalanyla Tür- kiye'nin ulusai duyarlüığının getişmesine, 'çılgın Türkler'in yapbJdarmınanlaşümasmayar- dnnaotmuşçokde- ğern" bir insandır'' dedi. Attilâ tlhan'ın ölümünün ardından yapılan değerlendır- meler de şöyle: DSP Genel Baş- kanıZekiSezer: Ül- kemizin yetışrirdiği kitlelere mal olmuş büyük bir şair vedü- şün adamını, Ata- türkçülüğün yılmaz savunucusu ve bır ay- dınlanma savaşçısını yitirdik. 0; sanah, görüşleri ve eksilmeyen enerjisiyle Türk ulusuna ve in- sanlığa ışık saçan hizmetler vermiştir. SHP Genel Başkanı Murat Karayalcın ve İstanbul Millet- vekili Ahmet Güryüz Ketenci: Şiirimizin, romanımızın ve de düşünce hayatımızın bu büyük kaybını en derin hislerimizi paylaşıyor, bütün Türkıye'ye başsağhğı diliyoruz. Kendi ül- kesine, toplumuna, insanına ve toprağına bağlı, aydınlık yüz- lü, Cumhunyetimızin sevgili evladı Attilâ îlhan'ı unutma- yacağız. Cumhuriyetimizin ulu çınanru, devrimci ve demokrat Attilâ îlhan'ı yaşatacak aydın- hk bir Türkiye'nin varhğı tek tesellimizdir. ANAVATAN Genel Başkanı ErkanMumcu Attilâ İlhan; şiirleri ve romanlanyla, Türk edebiyat dünyasına yön ver- miş, Örnek olmuş, dar kalıplar içerisınde değerlendirilmesı ve yorumlanması mümkün olma- yan büyük bir düşun adamıdır. DYP GenelBaşkanı Mehmet Ağar: Çok değerii düşünür, ta- rihi doğruyu süzerek ulusçulu- ğuna yansıtan değerii yazar \ e şair Attilâ İlhan'ın vefatı hepi- mizi derinden üzmüştür. Ata- türk düşüncelerini özümseye- rek aydın kimliğı \e fiknya- tıyla Türk halkına ışık olan At- tilâ Ilhan, yazdığı bırçok btap ve şiırle tanhımızdekı müm- taz yenni almıştır. CHP Grup Başkanvekili Ke- mal Anadol: Çok yanlı bır sa- nat ve düşün adamıdır. Ömrii- nün son yıllannda Cumhuri- yet'te yazdığı yazılar karşıtla- n tarafından bile özenle oku- nur ve tartışılırdı. Attilâ tlhan sadece yazm yaşamının değil, ülkemizın büyük bır kaybıdır CHP İstanbul Milletvekili Nurettin Sözen: Çok üretken, çok çalışkan bir yazardı. Son yıllarda düşünce insanı olarak kendisini izledik. Kimlikli ve namuslu ınsanlann gıderek azaldığı günümüzde eksıklıği daha çok hissedilecek. AKP Şanhurfa IVfilletveküi Attilâ Maraş: 'Yasak Seviş- mek' diye bır kitabı çıkmıştı. Oradaki şiirleri çok sevmiş- tik. Gece koynuma alıp yatar- dım o kitabı. BBP Genel Başkanı Muhsin Yaacıoğju: Türk mılletı, ıde- alist ve büyük bır insanını kay- betmıştir. Ancak, eserleriyle ve milletimize yaptı- ğı büyük hizmetler- le, gelecek nesiller O'nu fikirleriyle ya- şatacaktır. Çankaya Belediye Başkanı' Prof. Dr. Muzaffer Eryılmaz: Nıce kuşaklan şiirle- ri ve yazılanyla var eden büyük adam, sen rahat uyu. ADD: Türk mil- letinin yenıden uyanışının ve bu uyaruşın başat gücü Ke- malistlerin düşünsel önderlerin- den Attilâ tlhan'ı kaybetme- nin üzüntüsü içindeyiz. Büyük Usta'ya Tann'dan rahmet, Cumhunyet gazetesi ailesine başsağlığı dileriz. \LKemaTin yanında rahat uyu. Yayıncı Ahmet Küflü: Hem 60 senelik arkadaşımı, hem de 40 senediryayıncı olarak kitap- lanru yayımladığım bır yazan kaybettim. Türk edebıyatı çok nadide bir insanı kaybetri. YazarMehmetEroğhı: Cum- huriyetimizin özellikle ikinci yansının en önemli kişüiklerin- den biriydi. 12 Mart günü ta- nıştık. 3 üniversıteli Demok- rat Izmir'deki bürosuna gitmış- tik. "Şimdigöreceksinizgünü- nüzü" demişti. O sırada bazı solculann 12 Mart darbesı ko- nusunda ıyimser görüşleri var- dı. Gördüğüm en çalışkan in- sanlardanbinydı. Ben de çalış- karum, onu bu konuda ızledim. Attilâ îlhan'ı sadece "şair" ve "yazar" değıl, "düşünce ada- mı" diye adlandırmak daha doğru olur. "Şair" ve "ya- zar"dan öte onlan da kapsa- yan ama daha geniş bır tammın içıne konması gereken bir kı- şılıktı. Soluk gibi bir kışıliktı, ancak nefessiz kaldığımız za- man yokluğunu hissedeceğiz. Attilâ flhan, Türk edebiyatına damgasını vuran şıırlennın yanı sıra senaryolan. "HangT soru- suyla başlayan sensı, Ulusal Kur- tuluş Savaşımıza ve Cumhunyet ta- rihine ilışkın araştırma \e ıncele- melenyle de genış kıtlelerde derin izler bıraktı. 15Haziran 1925'tetzmır'inMe- nemen ilçesinde doğan tlhan, ılk ve ortaöğreniminın büyük bölümünü, kaymakam olan babasının görevi nedeniyle Izmir'in yanı sıra Ana- dolu'nun farklı ilçelerinde yaptı. Izmir Atatürk Lisesi 1. sınıf öğren- cisiyken mekfuplaştığı bir kız ar- kadaşına yazdığı Nâzım Hikmet şiirleriyle yakalandığı için, 1941 yılında 16 yaşındayken furuklandı ve okuldan uzaklaştınldı. Üç haf- ta gözaltında kalan tlhan, 2 ay ha- pıs yattı. tlhan, "Türidye'ninhiçbiryerin- deokuyamayacağuıa" dair belge verilin- ce, öğrenimine ara verdi. Danıştay kara- nyla 1944 yılında okuma hakkını yeni- den kazanınca istanbul Işık Lisesi'ne kay- doldu. Lise son sınıftayken CHP Şiir Ar- mağanında "Cebbaro^uMehemmed" şi- iriyle ikincilik ödülünü, pek çok ünlü şa- iri geride bırakarak aldı. Daha sonra kay- dolduğu tstanbul Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi'ndeyken "Yığuı veGün" gibi der- gilerde şiirleri çıkmaya başladı. 1948'de ilk şiir kitabı "Duvar"'! kendi olanakla- nyla yayımladı. 1949'da üniversite ikinci sınıftayken "Nânrn Hikmet'i kurtarma hareketi- ne" katılmak üzere gittiği Parıs'e, 1951 'de "Gerçek" gazetesindeki bir yazısından dolayı ko\uşturmaya uğra- yınca, yeniden gitri. Türkiye'ye döndük- ten sonra Hukuk Fakültesfne de\am etti, ancak son sınıfta gazeteciliğe baş- layınca, öğrenimini yanda bıraktı. 1953'te Vatan gazetesinde sinema eleş- tinleri yazmaya başladı. Sekiz yıl îzmır'de kaldığı dönemde Demokrat tzmirgazetesinin başyazarlı- ğını ve genel yayın yönetmenliğini yü- rüttü. 1957'deaskerlığiniErzincan'damu- habereci olarak yaptı. 1973'te Bılgı Ya- yınevi'nin danışmanlığını üstlenerek An- kara'yataşındı. 1981 yılına kadar .\nka- ra'da yaşadı. "Fena HaJde Leman" ad- lı romanını tamamladıktan son- ra tstanbul'a yerleşti. Ga- zeteciliğe Milliyet ve Gelişim Yayınlan ile devam etti, Güneş veMeydangazete- lerinde yazdı, 1996 yılında gazetemizde yazmaya başladı. Yazarlığının ya- m sıra yıllarca TRT 2'de, son olarak da Kanaltürk'te haftada bir gün "Attilâ İl- han Ta Sohbet" programında izleyicileriy- le buluşmaktaydı. Şiir kitaplan: Duvar, SislerBulvan, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum, Bela Çiçeği, Yasak Sevişmek, Tutuklunun Günlüğü, Böyle Bir Se\Tnek, Elde Var Hüzün, Korkunun Kral- lığı, Aynlık Sevdaya Dahil, Kimi Sev- sem Sensin. Romanlan-Oyküleri: Sokaktaki Adam, Zenciler Birbinne Benzemez. Kurtlar Sofrası, Aynanın İçındekı- ler, Bıçağın Ucu, Sırtlan Pa- yı. Yaraya Tuz Basmak, Der- saadet'te Sabah Ezanlan, 0 Karanlıkta Biz, Fena Halde Leman, Haco Hanım Vay, Allahın Süngüleri, Yenge- cin Kıskacı. Denemeleri- Anılan: Abbas Yolcu, Yanlış Ka- dınJar Yanlış Erkekler, Anı- lar ve Acılar, Hangi Sol, Hangi Batı, Hangı Seks, Hangi Sağ. Hangi Atatürk, Hangi Edebiyat, Hangi La- iklik, Hangi Küreselleşme. Senaryolan: Senaryolannda ilk yıllarda Ali Kapta- noğhı adını kullanan ilhan'ın en ünlü se- naryolan Sekiz Sütuna Manşet, Kartal- lar Yüksek Uçar, Yann Artık Bugündür, Yıldızlar Gece Büyür. Aynca Şofor Ne- bahat, Yalnızlar Rıhtımı, Devlerin Öfke- si fılmlerinın de senaryolannı yazmıştı. Attilâ İlhan'ın Defteri Gerçekçilık Savaşı, tkinci Yeni, Faşiz- min Ayak Sesleri. Batı'nın Deli Göm- leği, Sağım Solum Sobe, Ulusai Kültür Savaşı, Sosyalizm Asıl Şimdi, Aydınlar Savaşı, Ka- dınlar Savaşı. Cumhuriyet Sö_\1eşile- ri: Gazetemizdeki söy- leşilerini topladığı, Bir Sap Kırmızı Karanfil, Ufkun Arkasını Görebil- mek, Sultan Galiyef, Dö- nek Bereketi. Çevirileri Kanton'da İsyan (Malra- ux'dan), Umut (Malra- ux'dan), Basel'in Çanlan (Aragon'dan) GAZETEMİZDEKİ VEDA YAZISI "•••Izin Arzuhali*./' (...şaka maka, bir yıl daha geçti; ayıptır söy- lemesi, elden geldiğince, yaşamakta olduklan- mızı, yakın tarihimizin penceresinden bakarak değerlendirmeye, gerektiğinde tartışmaya çahş- tık. Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurnaaz! .. bu münasebetle, bir süre için izninizi rica edi- yorum; siz de, halkımızın o güzel tabiriyle, 'ku- lağmızı dinleyin'. Birkaç hafta sonra, aynı ka- rarlılık, aynı açık sözlülük, aynı gözü peklikle, yeniden tartışmaya başlanz. Kendi hesabıma, yaşadığımız koşullar altında, bunun bir zorun- luluk olduğuna inanıyorum. ...'parola' VATAN, işareti 'NAMUS'! aksi tak- dirde. sen yoksun; hiçbirimiz yokxız!..) (Cumhuriyet, 12 Eylül 2005) YAYIMLANAN ÎLK ŞllRİ balıkçı türküsü mavi dudaklarmda denizin çıplak bacaklı balıkçılarm türküsü dalgalar türkümüzü söyler yeni bir gün doğuruyorken dünya sabah yıldızı parlayıp duruyorken ağları kurutalım çocuklar bahkçılar hey balıkçılar denize vererek uvkularını dalgalan kırıp devirerek toplar gümüş pullu balıklannı denizin sisli ufkundan sabahın türkülerimizle uçar gibi geliyoruz ağları ilk ışıklarda kurutalım çocuklar Attilâ İlhan ' Yeni Edebiyat' gazetesi 1 Birinci Teşrin 1941 Sayı: 23 Yenişiirin öncüsüydü Ahmet Ofctay Attilâtlhan. Cumhuriyet döneminin önemli şaır ve düşünce adamlanndan bıriydı. Şiiriyle 1950 kuşağı şaırlennın bır bölümünü etkilemiş, dahası, Garip şi- ınnın karşısında konumlandırdığı kendi özgün şiiriy- le bır bakima 2. Yeni şiinnın önünü açmıştır. Kuşku- suz, yahıız şiirini öne alamayız Attilâ îlhan'ı değer- lendınrken. Onun antiemperyalist, antikapitalist ve Atatürkçü ılkeler doğrultusunda bir sentez arayışını dillendıren düşünce yazılan, her zaman eleştırel oku- maya açık önemli bır toplam oluşturmaktadır. Ro- mancılığını da bır kalemde bir kenara atmamak ge- rektığinı söylemelıyım. Attilâ Ilhan, önümüzdeki yıllarda da tartışılacak, tartışılması gereken üretken bir yazardı. Şunu da eklemeliyım son bir söz olarak, Attilâ, ne yazık ki ölümlennın ardından TUrgut Uyar ve Edç Cansevergibi çağdaşlanna kendisinden bek- lenmeyen bır haşinlik, kadırbilmezlik, ve değerbil- mezlıkle bakmıştır. 'Benim için r enomen olmuştur' ilhan Berk Attilâ tlhan benim için hep bir fenomen olmuştur, hep de öyle kalacaktır. Ne zaman Attilâ Îlhan'ı düşünsem kendi kendime hep böyle derdim. Selim ilerl Gerçekten çok üzüldüm. Her ölüm insanı üzüyor ama bu kez bambaş- ka. Attilâ tlhan beni adeta elimden tutup yazar yapan kişiydi. 40 yıl sürmüş, çok güzel anılarla bezen- mış bir dostluğumuz vardı. Onun yokluğunu bütün hayranlan gibi bende çok hissedeceğim. Attilâ tl- han Ta birlikte edebiyarımızda bir devrin kapandığını düşünüyorum. Bütün saatlerini ayrı ayrı yaşardı Fazıl Hüsnü Dağlarca Attilâ İlhan önce çok çalışkan bir adam- dı. Yaşamasına yenıden dikkatle bakarsak bütün saatlerini ayn ayn yaşadığım gö- rürüz. Çok gezi yapması. onun baktığı yeri daha geniş görmesini sağlamıştır. Sanat dünyasında değişik yönleriyle gö- rülür, siyasal kişiliği de onu değişik ya- şam kıyılanna ulaştırrruştır. Attilâ İlhan'ın Atatürk üzerine söylediklerine, yazdık- lanna katılmıyorum. Dilerdim kı bu ko- nuda ayn ayn düşünmeyeiım. İlk haberi duyduğum zaman ölü bulunması olayı benı çok üzmüştür. Ölümünün acısını bana iki kat duyurmuştur. Hepımız onu severiz, dilerim bu ona yeter. Artf Damar \( tlhan benim gençlik arkadaşımdı' Attilâ tlhan la aynı yıl doğduk, tabiı başka kentlerde. Benim gençlik arkadaşımdı. Attilâ îlhan'ı tanımadan ön- ce CHP'run düzenlediği şiir yanşmasında Cahit Srt- kı'nın ardından ikinci olduğunu hatırlıyorum. O yanş- mada Dağiarca da üçüncü oldu. Genç yaşta bu ona bü- yük ün sağladı. Onun ilk şıirinı 1941 'de Yeni Edebiyat Dergisı'nde okumuştum. Çok yetenekliydi, çok iyi bir şaırdı, çok çalışkandı. Çeşitli konularda kitaplar, yazı- lar yazdı. Hatta 'Duvar' kıtabını Nâzım Hikmet hapis- hanede görüyor. aynca Attilâ Ihhan'ı en çok beğendiğı şaırler arasında sayıyor. Kendisiyle 1949'da tanıştık, hava değişimiyle asİcerde tstanbul'a gebnıştım. Pan- galtı'da Suna Pastanesf nde tanıştık. Aynı gün İlhan Berk de oradaydı. Attilâ İlhan. henüz yayımlanmamış olan 'Sokaktaki Adam' romanından parçalar okudu ba- na. Sonra Şükran Kurdakul'un Gümüşsuyu'ndakı Ataç Kitabevi'nden 'SislerBulvan'nın çıktığını hatırlıyorum.