Katalog

21 OCAK 2005 CUMA CUMHURİYET SAYFA ekonomi(twcumhuriyet.com.tr 13 Ulusal kirnya sektörii hammadde konusunda önemli ölçüde dışa bağımlı. Bu da ürün maliyetlerinin artmasına yol açarak sektörün rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Özelsektör daha çok nihai tüketim mallarına yönelik ve kâr marjı yüksek üriinlere yoğımlaşma eğilimi içinde. Fırsatlar ve tehditler Dünyada kimyasallar alanındaki bilimsel gelişmelernanoteknolojı, biyokimya, genetik, organik kimya alanlarında yoğunlaşmakta. Türkiye'nin gelecekte kimya sektöründe iddia sahibi olabilmesi için önünde fırsatlar var. Bunlar AB ile yakın ilişki, doğal kaynaklar açısından zengin bir ülke olmak, önemli enerji kaynaklarına yakınlık ve insanlardaki girişimcilik ruhu olarak sıralanabilir. Ancak teknoloji üretmekteki deneyim eksikliği ve koordinasyonsuzluk sektörün önündeki en büyük tehditler. Kimyacüar Ar-Ge'yi sevmiyorTürkiye 'nin dünyanın ilk 10 ekonomisi içinde yer alması hedefinin gerçekleşebilmesi için etkin bir kimya sanayisi stratejisi oluşması şart. Teknolojik gelişimini bu yönde planlamak zorunda. abun, deterjan, temızlik malzemeleri, kozmetik, ilaç, yapıştırıcılar, LPG boya... Tüketiciyi doğrudan ilgilendiren ürünler açısından oldukça uzun bir liste... Buna bir de encrjiden tarıma, sağlığa, ulaştırmadan gıdaya, inşaata, elektronığe, tekstilden çevre korumaya kadar birçok sektörc hammadde ve ara mallan üretimini ekleyın. Kimya sektörünün ne kadar geniş bir yelpazeye hitap ettiğini göreceksıniz. Yılda yaklaşık 11 milyar dolarlık bir üreüm hacmine sahıp. Faaliyet gösteren firma sayısı 1100- 1200 bunların yaklaşık 274'ü yabancı sermayeli şirket. Sektörün yüzde 89'u KOBİ. Aynı yapı AB içinde de mevcut. Kimyasallann dış ticaretinde ithalat baskın. Öyle kı sektörün ıhracatı, ıthalatının ancak yüzde 18.7'si. 2000'de 7.4 milyar dolarlık ithalat yapan sektörün, 2001 krizinde ithalatın gerilememesinde ilaç ithalatmın çok önemli bir rolü var. Sektör, Türkiye'nin dış ticaretinde yüzde 10.5 pay sahibi. Kımyasalların 2000-2004 (6 ay) ithalatı 31.6 milyar doları buluyor. Kimyasallar ıthalatta, makıne - ulaşım araçları ve yakıttan sonra üçüncü sırayı alıyorlar. Hn fazla ıthal edılen kımyasal ürün ise ilaç ve plastikler. Sentetık reçıne, boya hamnıaddesı, sabun, deterjan gibi ürünlerin hammaddelerinin çoğu ithal. YATIRIM YAPILSIN PETKİM'e sahip çıkılmalı T ürkiye'nin petkim devi PETKtM. Avrupa standartlarında üretim yapan bir kurum. Önceki yıllarda Türkiye'nin ihtıyacının yüzde 50'sını karşılıyordu, ancak bu oran yüzde 30'lara kadar düştü. Kimya sanayicileri, PETKtM'in özelleştirılmesi sürecinin hızlandırılması görüşünde. Ancak bir diğer görüş de PETKtM'in yatırımlanna hız verilmesi yönünde. Pazarda yüzde 70 oranında açığın ithal mallarla doldurulduğunu ileri süren uzmanlar PETKİM'in özelleştirilmesi yerine özel sektörün isterlersc kendi aralannda konsorsiyumlar kurarak yenı yatırıma girebıleceklerinı belirtiyorlar. Yeni tesis kurulabilir PETKİM kadar büyük olmasa da bir petrokimya tesisinin kuruluş maliyetinin 2.5-3 milyar dolar dolayında olduğunu belırten uzmanlar, bunun özel yatırım teşvikleri ile desteklenmesinın nıümkün olduğunu savunuyorlar. Zira yeni bir yatırımın hem Türkiye ekonomısine getirisi çok yüksek olacak hem de yüksek katma değerlı üretıme geçilmiş olacak. Türkiye'de "know-how" var, teknoloji var ancak yatırıma ve Ar-Ge'ye pay ayrılmıyor Sektörün ekonomldeki yerl Satışlar - ^ Toptan ithalat ,d|Kr> Hammadde ithalatı | " " » j Mamül ilaç ithalatı I 1 Ihracat " HJfi Istıhdam ^ Kışı başı ilaç tuketımı ^ ^ ^ ^ 2000 2 7 milyar $ 1 5 milyar $ 800 mılyon $ 700 mılyon $ 140 mılyon $ , 19.300 68.6$ 2003 4 2 milyar $ 2 4 milyar $ 1 2 milyar $ 1 2 milyar $ 246 milyon $ 23.175 85$ Turkıye'nın dunya pazanndakı payı % 0.75 % 0.85 Biyotek ilaca öncelikşart Stratejik bir sektör olarak tanunlanan ilaç sektörii bu- gün küresel rekabet gücünü son derece zayıflatmış du- rumda. İthalatı sürekli artan sektör ulusal bir plan çerçc- vesinde acil olarak yeniden yapılanmak zorunda. Istan- bul Sanayi Odası tarafından hazuianan raporda ,'idarive mali özerkliğe sahip Ulusal İlaç Kurumu'na ait yasanın bir an önce çıkması gerekti- ği vurgulamyor. Sektörün önünü açacak bir diğer olgu da, biyotckııoloji ürünlerinin gelişririlcbUmesi için gerekli mekanizmalann yaşaına ge- çirilmesi.ÖmeğinSağhk Ba- kanlığı bünyesindeki ilaç rııhsat komisyonlan etkin çahşmıyor, ilaçlann pazara sunulabilmesi için şart olan ruhsaüanduına 18-30 ay gi- biçok uzun bir süredesonuç- landınlryor. AB'de ise bu sü- re 7 ay ile sınırlı. Sektörün ekonomideki yeri SABUN-DETERJAN-KOZMATİK Sabun 2000 2003 Deterjan 2000 2003 Kozmetik 2000 2003 Üretim (mılyon $) 201 250 1.459 1.408 1.424 1 .410 İthalat (mılyon $) 9.2 6.8 103 138 Ihracat (milyon $) Kişı başı tüketim ($) (*) 2002 yılt vorisldir 130 175 2.65 0 i 159 212 62 130 11.2 22.8 21 1 Sektörün ekonomideki yeri Üretim (bin ton) İthalat (bin ton) ^ ~ ~İ* Tüketim (bin ton) 1 ^X^ /[, lf Ihracat (bin ton) j & V " #İ[ Istihdam İ L * > ~ *^> (')2002yılıverisidir 2000 3.163 T 2.408 5.281 29 1 •2003 3.410 2.124 5.093 121 4.858 (*) Yüksek hacimli bu ürünlerin önemli bir kısmı Uzakdoğu'dan özellikle de Çin'den getinlıyor. Bir diğer sorunlu alan, propylen sentetık elyaf. Bu ürün kumaş ve battanıye üretımınde kullanılıyor. Ve Türkiye polypropilen ihtiyacının yüzde 85'ıni ithal edıyor. Türkiye'nin dünyanın ilk 10 ekonomisi içinde yer alması hedefinin gerçekleşebilmesi için etkin bir kimya sanayisi stratejisi oluşması şart. Teknolojik gelışımını bu yönde planlamak zorunda. Ancak Türkiye'de petrole dayalı kimya üretim zıncırinin olmadığı da çok açık. Kimya sanayısinde özel sektör daha çok nıhaı tüketim mallanna yönelik ve kâr marjı yüksek olan maddelere yoğunlaşma eğılimı içinde. Özel sektörün tercih ettiği bu tıp maddeler arasında sabun, deterjan ve ilaç sayılabilır (DPT raporu). Ar-Ge mantığı henüz oluşmuş değil, ayrıca kımyayla ile ılgıli birimler arasında koordinasyon da yok. Vlzyon 2003te 5 alan belirlendi TÜBlTAK önderliğinde gerçekleştirilen Vizyon 2023'te kımyayla ilgili 3 alan belırlenmiş durumda: Biyoteknoloji, ileri malzeme ve kompositeler. Dolayısıyla bu alanlarda yapılacak olan yatırımlara öncelik vermek, onları desteklemek hem sektörün geleceği hem de ülke ekonomisi açısından önem taşıyor. Burada devlete de önemli rol düşüyor, kimya sanayicılerine de. Kimya Sanayıcileri Derneği Başkam Timur Erk bor madenınin (borax) kimya sektöründeki kullanımına değiniyor. Erk, "Borax, yangın söndürücüleri ve deterjan hammaddesi olarak kullanılan sodyum pcrboratta kullanılıyor. Türkiye bor rezervleri çok büyük olan bir ülke, ancak bor dışanya gidiyor, işlenerek katma değer ekleniyor ve biz bunu ithal ediyoruz" diyerek konunun önemine dıkkat çekıyor. Kimya sektörüne damgasını vuran bir diğer önemli husus da merdiven altı dıye tanımladığımız kayıt dışı üreticilerin sayısının hayli fazla olması. Bu da sektörde haksız rekabeti körüklüyor. NOTDEFTERİ ZEKERtYA TEMtZEL Yazanmızuı yazısı elimize ulaşmadığından yayımlayanııyoruz. ATO'dan Başbakan'a mektup 'Do-re-mi duyulan heryerden paraisteniyor' ANKARA (ANKA) - Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Ay- gün, Başbakan Recep Tay- yip Erdoğan'a bir mektup yazarak, beş ayrı müzik birliğine telif hakkı öden- mesini şikâyet etti. Aygün mektubunda, yö- netmelik gereğince, arala- rında MESAM, MSG, MÜYAP, MÜYORBlR ve RATEM'in bulunduğu beş müzik bırliği tarafın- dan 50 metrekareyı aşan ve muzik yayını yapan iş- yerlerinden ayn ayn ve de- ğışen oranlarda yıllık telif ücreti istendiğinı anımsa- tarak bunun bürokratik bir sorun haline geldiğıne dikkat çekti. Aygün mektubunda, "Müzikbirliklerielindere- hin kaldık, ısnkçalmaktan korkar olduk. Devlet bü- rokrasisini mumla arıvo- ruz" dedi. Belırlenen tarifelerin geçen yıllardaki yasal boş- luk nedeniyle alınmayan telif haklarını telafi ede- cek şekilde belirlendığini kaydeden Aygün, "Bu ta- rileler intikam tarifeleri- dir. Geçen dönem hesap- laşnıasıdır" diye konuştu. Aygün aynca şunlan söy- ledi: "Ticaret merkezle- rindeki tuvaletlerden çahş- nıa ofislerine kadar, asan- sörlerden park yerlerine kadar bütün açık alanlar tarifelendiriliyor. Taksiler, dolmuşlar, otobüsler, okul seırisleri, siıkleı. siııcma- lar, tiyatrolar, deniz oto- büsleri, kısaca do-re-mi se- si duyulan her yerden pa- ra isteniyor." 1 milyar dolara ulaşılamadı Yabancı sermayede yıneyaya ANKARA (ANKA) - Beş yıldır sürdürülen 1MF programı ve Avrupa Bırli- ğı perspektifıne rağmen Türkiye, doğrudan yaban- cı sermaye yatınmında ge- çen yıl da umduğunu bu- lamadı. Sadece 937 mil- yon dolar olan geçen yılın ilk 11 ayında Türkiye'ye gelen yabancı sermayenın büyük bölümü de üretimi değil hızmetler sektörünü seçti. Merkez Bankasının ve- rilerine göre, yabancı ser- mayeli şirketlerin önceki yıllarda yabancı ortakla- nndan, ıleride sermayeye dönüştürebilecek şekilde kullandıklan 305 milyon dolarlık borçla birlikte net giriş 1 milyar 143 milyon dolar oldu. Ocak-kasım 2004 döneminde, Türk yatınmcılann Türkiye'den yurtdışına yatırım ama- kaldık cıyla çıkardıklan sermaye ise 825 milyon dolarla, Türkiye'ye gelen serma- yeye oldukça yakın bir bü- yüklük oluşturdu. Yabancılann Türki- ye'de son yıllarda gıderek yoğunlaşan gayrımenkul alımlan Merkez Bankası tarafından bu yıldan iti- baren yabancı sermaye doğrudan yatırım girişi olarak sınıflandırılmaya başlandı. Bu nedenle, Merkez Bankası'nın açıkladığı ödemeler dengesi istatis- tiklerinde Türkiye'ye ge- çen yılın ilk 11 ayında 2 milyar 117 milyon dolar- lık yabancı sermaye girişi yaşandığı bilgisi yer alı- yor. Ancak bu tutann 974 milyon dolarlık önemli bir bölümü sadece yabancıla- ra gayrimenkul satışlann- dan kaynaklanıyor. İŞ-KUR'a başvuru arttı îş bekleyenlerin sayısı 757 bini aştı ANKARA (ANKA)-lş bulmak amacıyla Türkiye îş Kurumu'na (IŞ- KUR) umut bağlayanlann sayısı Eylül 2004 sonu itibanyla son bir yıllık dönemde yüzde 41.6 oranında arttı. Daha iyi koşullarda iş bul- mak isteyenlerle birlikte ÎŞ-KUR'dan işe yerleştir- meyi bekleyenlerin sayısı 822 bin 979 oldu. IŞ-KUR, eylül ayı ista- tistik bültenini açıkladı. Buna göre, asgari ücret se- viyesinde de olsa ücret al- dığı bir işi olmadığı için İŞ-KUR'a başvurarak iş bulmak için bekleyen iş- sizlerin sayısı Eylül 2004 itibanyla bir önceki yılın eylül ayma göre 41.6 ora- nında artarak 767 bin 644'e çıktı. Kayıtlı ışsiz sayısı ge- çen yıl eyîülde 535 bin 190 kişi olarak belirlen- mişti. Iş bulması için İŞ- KUR'a umut bağlayanla- nn yüzde 37.8Te büyük bölümünü oluşturan 286 bin 806 kişi bir yıldan da- ha uzun süredir bekliyor. TOBB 'den bazı öneriler TJL c JOBB sektörel sorunlar ve çözüm önerılerı raporunda kimya sektorü alt başlığı altmda şunlar sıralanıyor: • Filyos, Alıağa, Yumurtalık, Yarımca, Azo Sanayu, Gemlik, Bandırma bölgelerının en kısa zamanda 'endüstriyel bölge' olarak ılan edılmelıdir. • Solvent ithalatı: Mevsımsel çalışan kuruluşlar solventi karaborsadan temin etmekte ya da üretim yenne direkt bitmış ürün ithalatına kaymakta ve ıstıhdam gıderek azalmaktadır Kimya sanayısının ana hammaddelerinden olan solvent ıthalatında yaşaııan bürokratik gecıkmeler bir an önce çözülmelıdır. MALİYE YAŞAMINDAN /MUSTAFA PAMUKOĞLU [email protected] 30.12.2004 tarihinde kabul edilen bu ka- nun ile Kurumlar Vergisi, KDV, ÖTV Kanun- larında da bazı değişiklikler yapıldı. iştirak Hisseleri ile Gayrimenkullerin Satışından Doğan Kazançta Istisna Uy- gulaması Kurumların, en az iki tam yıl süreyle ak- tiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile gayri- menkullerin satışından doğan ve serma- yeye eklenmesine karar verilen kazançlar bazı şartlarla her yıl uzatılan geçici madde- lerle Kurumlar Vergisi'nden istisna ediliyor- du. Bu istisna daimi istisna haline getirildi. Bu kapsamda lehe alınan paralar de Gider Vergisi'nden istisna edildi. Bankalara Borç Karşılığı Devredilen Gayrimenkuller Bankalara borçlu durumda olanlar ile ke- fillerinin bu borçlara karşılık bankalara dev- rettikleri (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) gayrimenkuller ve iştirak his- selerinin satış ve devri de iki tam yıl şartı aranmaksızın Kurumlar Vergisi'nden ve KDV'den istisna olacak. Bankalar da ala- caklarına karşı elde ettikleri bu gayrimen- 5281 Sayılı Yeni Vergi Kanunu (2) kullerin satışındaanılan istisnadan yararia- nacak. Gayrimenkul ve İştirak Hisselerinin Satışında KDV Istisnası Kurumlar iki tam yıl süre ile aktiflerinde yer alan gayrimenkulleri ve iştirak hissele- rini sattıklan takdirde bu kazançlann ser- mayeye ilave edilip edilmediğine bakılmak- sızın KDVtahsiletmeyecekler. Bununla şir- ketlerin mali yapılannın güçlendirilmesine katkıda bulunma amaçlanmaktadır. Eğer bu gayrimenkuller satılmayıp bağış veya hibe edilirse bu istisnadan yararlanılama- yacak. Bu kıymetlerin ticaretini yapanlar is- tisna kapsamı dışındadır. izmir'de Yapılacak Dünya Üniversite- lerarası Spor Oyunlan ile İlgili KDV Is- tisnası 2005 yılında yapılacak bu oyunlar ile il- gili yetkili kurula yapılacak mal ve hizmet teslimlerinde KDV uygulanmayacak. Milli Eğitim Bakanlığı'na Bilgisayar ve Yazılım Teslimlerinde KDV Istisnası Bilgisayar ve donanımlann bedelsiz tes- limleri ile bunlara ilişkin yazılım teslim ve hizmetleri ve bunları bağışlayacak olanla- ra yapılacak teslim ve ifalar 31.12.2010 yı- lına kadar KDV'den istisna edildi. Bu istis- na ile eğitimin vazgeçilmez parçası haline gelmiş bilgisayar donanım ve yazılımların eğitim kurumlanna verilmesi veya bağışlan- ması teşvik edilmektedır. TUBİTAK-MAMT Serbest Bölgesi ile ilgili Teşvikler 4691 sayılı Teknoloji Geliş- tirme Bölgeleri Kanunu'nun geçici 2. mad- desi ile getirilen teşviklerden TUBİTAK Mar- mara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi yönetici şirketi, bu bölgede faali- yette bulunan Gelir ve Kurumlar Vergisi mü- kellefleri ile bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personelı de yararlana- caktır. Bakanlar Kurulunun ÖTV ile İlgili Yet- kileri Arttırılmıştır. Bakanlar Kurulu ÖTV vergileme ölçüle- rini değiştirebilecektir. Bu önemli bir yetki- dir. III sayılı listede her bir mal itibanyla ÖTV'yi sıfıra kadar indirmeye (daha önce yarısına kadar), IV sayılı listede yer alan mallar için ÖTV'yi yüzde 25 arttırmaya (sı- fıra kadar indirmeye daha önceden var) Ba- kanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Harçlar da Damga Vergisi Gibi Mak- buz Karşılığında Tahsil Edilecektir. Tüm harçlarda pul yapıştırma kaldınldı. Bunun yerine harca tabi her işlem veya bel- ge düzenlenmesinde makbuz karşılığı harç ödenecektir. Fakirlere Yardım Amaçlı Teslim Edilen Gıda Maddeleri İle ilgili Değişiklik Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacı- lığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıfla- ra bağışlanan gıda maddeleri yanında te- mizlik, giyecek ve yakacak yardımlarının maliyet bedeli de ticari kazançlarla ilgili Ge- lir Vergisi'nin tespitinde gider olarak yazı- labilecek. Diğer gelir sahiplerinin Gelir Ver- gisi'nden indirim konusu yapılabilecek. Eğitim ve Sağhk Harcamalarında Yüzde 5 Sınır Yüzde 10'a Çıkarıldı. Gelir Vergisi'nde beyan edilen gelirin yüz- de 10'unu aşmamak kaydıyla mükellefin kendisine, eşine ve küçük çocuklarına iliş- kin yaptığı eğitim ve sağhk harcamaları Ge- lir Vergisi'nden indirilir. Örneğin bir avukat dişleriyle ilgili bir harcama yapmışsa bunu yukandaki şartla Gelir Vergisi'nden indire- bilecektir. Birçok Kanundaki Hadler YTL'ye Gö- re Yeniden Belirlendi. Bu hadler ve atıflardaki değişiklikleri sı- ralamak istemiyoruz.. Okuyucularımız bil- meli ki eski hadler artık geçerli değil. YTL üzerinden belirienen sınıriar ve ölçüler ge- çerli. Sevgili okuyucular, bu kanunla birçok okuyucumuzu ilgilendirecek menkul ser- maye kazançlan, bunun beyanı ve hisse senetlerinde stopaj uygulaması gibi birçok önemli değişiklik de yapıldı. Bu değişiklik- lerin her biri, bir yazı konusu. Yeri geldikçe açıklamaya çalışacağız.