Katalog

SAYVA CUMHURİYET 7 EYLÜL 2004 SALI 14 J V U L J J . U X C kuftur@cumhuriyet.com.tr SAHNEDEN AYŞEGÜL YÜKSEL Yüz yıllıkbellekten dökülen• Evimizde biriktirdikJerimiz bir anlamda yaşamımızın aynntılı özeti gibidir. Yitirdiklerimizi bir kez daha yaşantımıza katan ve belleğimiz için yüz yılı aşan bir kapsama alanı oluşturan... Minik torunum bir hafta kalmaya ge- liyor. 'Hijyenik' olmaderdineboyaba- dana derlcen eve doluşturduğum her şey eteklerime döküldü. En aşağı yüz- yıllık bir belleğe sahip olduğumu o za- man anladım. Geleceğe hazırlanırken geçmişe dalış yapmak, ne ironi! Nasıl gelmişlerse bir araya, önüm- de kılıfi içinde bir 'bağa' (kaplumba- ga kabugunu andınr biçimde olan, ar- tık üretilmediğini sandıgım) gözlük ve bir çift üç yaşa uygun bebek pabucu duruyor. fçi kadife kapiı deri gözlük kıhfının üstünde yaldızlı harflerle 'Fenni Goziükçü Anestidis; Suftan Ha- mam ve Beyoğlu, İstanbul' yazıyor. Pabuçlarm topuk kısımlan da terlikgi- bi giyilebilsin diye sonradan makas- la kesilmiş. Bağa gözlükleri kullanan kadın, mi- nik pabuçlann sahibi bebeğın anne- annesi. Hem de -doktor zamanında yetişemediğinden- 'zonınlu' ebesi. Bu iki anıyı bebeği doguran kadın saklamış ve o günden bu yana yaşa- dığı iki ayn kentteki altı ayn eve taşı- mış. Bostancı'daki evde yaşanan 'acfl dogum' olayının tek tanığı benim ar- tık. (Dört buçuk yaşın fotoğraf gibi be- lirleyici belleğı!) çocuk bellefll Bağa gözlük takan kadını Kurtalan Ekspresi'nden Ankara'da indirip do- ğuya dogru hareket ettiğimizde, onu bir daha hiç göremeyeceğimizi bile- mezdik. Küçük pabuçlann sahibi ço- cuk bu nedenle 1885 doğumlu anne- annesini bır tek resimlerinden tanır. Trenden inerken unutulan siyah üstü- ne beyaz benekli yün atkının, çocuğu doğuran kadın tarafindan -kısa bir sü- re sonra- nasıl günlerce gözyaşlany- la ıslatıldığını anımsamak da bana dü- şüyor. Geçen yüzyılın ortasına yakla- şıldığı yıllarda Siirt'ten kalkıp Istan- bul'daki hasta yatağına ya da cenaze- ye yetişmek olası değil. Bir başka torba içinde, kadının ço- Soldan Sağa: (Vst sıra) Melih Cevdet Anday, Mengü Ertel, Vedat GünyoL Haldun Taner; (ahsıra): Necati Cumab, Mina Urgan,Can YüceL cuğu doğurduğu sırada 'şark hizme- ti' yapan kocasının 'paşaJık' döne- minden kalma yaldızlı 'apolet'/yaka' yedeklen, ağızlığı, çaknıaklan, baba- sından ona, ondan da küçük pabuçla- nn sahibi çocuğa kalan Istiklal Madal- yası'nın sıkı sıkıya korunmuş belge- leri. (Onlan sahibine iletmeliyim.) Bir zarfın içinde bağa gözlüldü ka- dının kendisınden 22 yıl daha çok ya- şamış albay ve mebus emeklisi koca- sının eski Türkçe yazılarla dolu def- terlen ve bir sayfaya yapıştırdığı, ken- di annesinin geçmiş yüzyılın başlann- dan kalma fotoğrafı. Belki de son kez birlikte olduklan günler. Yaşadığı yet- miş yıllık sıla hasretini ne çok -en çok da belleği ve dikkati benden on kez da- ha güçlü olan küçük pabuçlann sahi- bi çocuk- dınlemişizdir ondan. Yaşlı bir adarru 196O'lı yıllann başında bi- le sağlığına zarar vermeden doğduğu kente ulaştırmanın olanaksızlığı... Küçük pabuçlann sahibi çocuğu doğuran kadına gelince, ondan arta kalan anılar yalnız çocuklanna, to- runlanna değil, daha birkaç kuşağa yetecek düzeyde. Bir Cumhuriyet kı- zı o. Bağa gözlüklü kadın 'nzası' ol- saymış yurtdışında 'mübendisliktah- süi' yapabilecekmiş. (Maarif Vekâle- ti 'nden gelen 1936 tarihli çağn mek- tubu özenle saklanan kâğıtlar arasın- da.) Belgeci ve hurdacı. Geçmişe sa- hip çıkan, geleceğe uzanan. At binen ve tabancayla hedef vuran. Gezme ve sanat tutkunu. Yanı başından dünya at- lasını ayırmayan. Uzun 'sabahhklar' içinde zarafetini bozmadan 'elektrik sigortasT sarabilen ('alet' çekmece- sinden çıkan aygıtlar ve yedek parça- larşaşırtcı). Yaz sıcağında pompalı gaz ocağında pöfliye pofluya patlıcan kı- zartan. Ama 'çekici' olrnayı herzaman başaran. En önemlisı, yaşama sanatı- nı bilen. Mîna Urgan'la, Haldun Ta- ner'le, Melih Cevdet Anday'Ia aynı kuşaktan. Güzelllklerl anımsamafc Sıra benim biriktirdiklerime geldi. Mîna Hanım'ın, Haldun Bey'ın, Me- lih Bey'in elyazılanyla ilettiklen yü- reklendinci övgüler, kitaplardaki im- zalan, zarif yılbaşı kartlan, çalışma- lanma gazete ve dergilerde yaptıkla- n değınmeler, fotoğrafları... Vahit Turhan. Berna Moran, Özcan Baş- kan hocalann kitaplan, yazılan, ders notlan. AkşitGöktürk'ünyapıtlan... Başka kitaplar, başka imzalar... Sa- bahattin Kudret Aksal Oktay Arayı- cı, Memet Baydur... Şükran YüceT in yıllar sonra karşıma yeniden çıkıve- ren 'Düş Gölgesi' başlıklı kıtabındaki öykülerin kimınde anlatılan Erkan Yücel'in kulaklanmda çınlayıveren sesi. Kolilere sığmayan tiyatro dergi- lerinde ve kitaplarda yankılanan baş- ka güzel sesler; AsıfÇiyiltepe'nın, Gü- ner Sümer'in, Sermet Çağan'ın, Va- sıfÖngören'in, MuammerÇıpa'nın. Yavuzer Çetinkaya'nın, Yaman Okay'ın. trfan Şahinbaş'ın, Necati Cumalfnın, KerimAfşar'ın, Mengü Ertel'in, Can Yücel'in, Memet Fuat'ın. Şükran Güngör'ün, Vedat Günyol'un ve daha nicelerinin... Yitirdiklerimi- zın... Yaşam, 'biriktirmek' demek ki. (Bı- rikmiş tonlarca fotoğrafın sözünü et- medim bile.) Belleğin gücünü yüz yı- lın ötesine ulaştıran. Altı ayn kuşa- ğın yaşadıklannı birbirine bağlayabı- len... Yine de bir dolu boşluk varbel- leğimde. Küçük pabuçlann sahıbin- den destek almalıyım... Repertuvar tiyatrosu gibi çalışacak Çığır Sahne 12 oyunla 'perde' diyor • Topluluğun sahneleyeceği oyunlar, Türk ve yabancı yazarlardan.'Bir Yastıkta', 'îyi Geceler Anne', 'Nora', 'Şahane Düğün', 'Hepsi', 'Hayvanat Bahçesi', 'On Küçük Zenci', 'Richard Harden'Leonardo da Vînci'nin yaşamından esinlenen 'Leonardo', 'SalaklarSofrası', 'Politik Olarak Seks' ve Oğuz Aral anısına hazırlanan bir oyun bu Çocuklar için tasarlanan oyunlar da 'Kuklacı' ve 'Memo Uzayda'... Yeni kurulan Gençlik Tiyatrosu'nun ilk oyunu ise 'Akvaryum' olacak. SELCENAKSEL Pangaltı'daki eski Haldun Dormen Tiyatrosu binasını yeniden bir sahne olarak düzenleyen ve 5 Nisan'da "Ha- mam" ve "Dövme B yle perdelerini se- yirciye açan Almula Merter ve Çıgır Sahne, bu tiyatro mevsiminin başında, ekimde 12 yeni oyunu sahneye koyma- nın hazırlığı içinde. Şu günlerde Çığır Sahne'de bir yan- dan oyuncu ve yönetmenlerçalışıyor: bir yandan da bir aksilik sonucu binanın gör- düğü hasar nedeniyle onanm çalışma- lan sürdürülüyor. çocuk ve gençlik tiyatrosu Merter, binanın sahne dahil hemen tüm bölümlerinde oluşan hasann, yeni mevsimde perde açmalanna engel ola- mayacağını belirtiyor. O ve arkadaşla- n, daha çok projelerini gerçekJeştirme heyecanı içinde. "Çığır Sahne yine adı- na uygun,yepyeni bir işyapıyor. Birözcl tiyatro, repertuvar trvatrosu yapıyor. Ya- ^ Ş h Ti ö temhie çahşıjor" diyen Merter, çocuk tiyatrosu ve gençlik tiyatrosu birimle- rini de kurduklannı söylüyor. Topluluğun sahneleyeceği oyunlar, Türk ve yabancı yazarlardan. Bazı özel projelerin de sahnelenmesi söz konusu. 'Bir Yasükta\ 'İ>i Geceler Anne', 'No- ra', 'Şahane Düğün', 'Hepa', 'Hayvanat Bahçesi', 'On Küçük Zenci', 'Richard Harden' bu oyunlardan. Leonardo da V1nci"nin yaşamından esinlenen 'Le- onardo', 'SalaklarSofrası', 'PoütikOla- rakSeks' ve Oğuz Aral anısına hazırla- nan bir oyun bu mevsim Çığır Sahne'de. Çocuklar için tasarlanan oyunlar da 'Kuklacı' ve 'MemoUzayda'... Yeni ku- rulan Gençlik Tiyatrosu'nun ilk oyunu ise 'Akvaryum' olacak. "7'den 70'e herkesi ilgilendiren. kla- sik olsun, komedi olsun» Bu bakış açı- suıdan yaklaşûk bu mevsime. İnsanla- ra değişikşeyler vermek gerekhor; ikin- ci hafta gelmek istryorlarsa, bence,deği- şik bir oyun seçme şanslan olmah. Farkh beğenisi olan sevircilere hitap etnıek isti>oruz. Bilet fry aüannuzı da De\1etve Şehir Th atrolan'yla eşit tu- tacağız, daha fazJa seyirci>e ulaşabil- mek için." Çığır Sahne'nin kadrosunda pek çok isim var. Naşit Ozcan, CeHle To- \t>n, ÜmitÇırak,MuratŞen,Arzu Ya- nardağ,Berna Oztürk,Orhan Bıjık- h, Fatih Ürek,DenizArcak, Ayça Şen, Azra Balkan, Cüne>1 Sa\ıL Nilgün Karababa, Faruk Akgören, Deniz Şen, Sevinç SuTna... Teknik ekibin ve yönetmenlerin bazılanysa Almu- la ve Ferdi Merter, Erkan Taşdemir, Hkran Pehlh'an, Serkan Gürel. Al- mula Merter, 'İyi Geceler Anne'de oyuncu olarak da seyırci karşısına çıkacak. Aynca 'Salaİdar Sofrası' ve 'Nora'da da çalışıyor. Merter için özel bir önem taşıyan iki proje var: "Sağırvedilsizler için ti- yatro1 ve 'Otistik çocuklaıia üyatro'. "Ekim ayı itibanyla sağır ve dilsiz- ler için oyunlar başlayacak. O>nana- cak her o> un, önce, bir anJatıcıva iz- letnnlecekve haftada birgün onuneş- liğinde sahnelenecek. Bu projeyi ha- >atageçirirken,sadecebirSagırveDit- siz Okulu'ndan destek aldım. Ku- rumlar. her nedense, th atro denince du- raksı>or. Oysa başka âlanlarda çok da- ha kola>' destek bulunabiB>or. Bu ve di- ğer projelerimde bunu gördüm" diyor Merter. Çığır Sahne'nin yeni oyunlan arasında tek kişilik oyun yok. Merter, oyunculan arasında dil bilme zorunlu- luğu getirmiş, anlaşmalı kurslara de- vam etmelerini istemiş onlardan. Bunun bir nedeni de yurtdışında oyunJan sah- nelemek. Çığır Sahne, 17 Eylül'de 'Sa- laklar Sofirası'yla me\ simi açıyor. Ar- duıdan. 15 gün arayla bir oyunun daha ilk gösterimi yapılacak. Merter, ocak ayına kadar hemen tüm oyunların sahnelenmeye başlanacağını söylüyor ve çok özlediği oyunculuğa bu yıl ağırlık vermek istiyor. 12 Eylül'e dek sürecek DeauvilleFilm FestivalibaşladıDEAUVİLLE (AFP) - 30. Deauville Film Festivali 12 Eylül'e dek sürecek. Festiva- lin bu yılki onur konuklan, Steven Spielberg ve George Lucas. Oscar ödüLü fümi 'Bir ErkekveBir Kadm'ı (A Man and a Woman), Deauville'de çekerek kenti dünyaya tanıtan Fransız yönetmen Claude Le- louch bu yılki jüriye başkan- hk ediyor. Yanşan filmler ara- srnda MichelGondry'nin yö- nettiği 'Eternal Sunshine of the Spotiess Mind' da bulunu- yor. Film Amerika'da göste- rime girdığinde büyük heye- can uyandırmıştı. Festival Amerikan filmle- rine, Avrupa'da gösterime gır- me tarihlerinden önce seyir- ciyle buluşma fırsatı verme- si açısından büyük önem ta- şıyor. Venedık Fıhn Festivali ile tarihleri çakışan festival, Hollyvvood yıldızlanna aynı dönemde AvTupa'da daha faz- la rekJam şansı tanıyor. Spielberg'in Venedik Film Festivali 'nin açılış filmi olan 'TheTerminal', Deauville'de de seyirci karşısına çıkacak. Festivalin onur konuklann- dan olan yönetmenin, arala- nnda 'Üçüncü Türden Yakuı- laşmalar' (Close Encounters of the Third Kind) ve 'Er Ryan'ı Kurtannak' (Sa\ing Private Ryan) da bulunduğu tüm filmleri gösterilecek. Lu- cas'ın ise 'Yıldız Savaşlan' (Star Wars) dizisi ve 'Ameri- canGrafitti' filmleri izleyiciy- le buluşacak. Gösterilecek di- ğer filmler arasında 'Kedika- dın' (Catwoman), Matt Da- mon'un yeni filmi 'The Bo- urne Supremacy' \ e Robert Redford'lu 'TheCIearing' bu- lunuyor. Festivalde aynca Norman- diya Çıkarması'nın 60. yıl et- kinlikleri çerçevesinde. Tom Hanks'in yönettiği ve Spiel- berg'in yapımcılığını üstlen- diği 'Kardeşler lakmu' (Band of Brothers) dizisinden bö- lümler gösterilecek. YAZIODASI SELİM İLERİ Safiye Ayla Kalan Müzik, Safiye Ayla'nin ve Zeki Würen'in geçmiş günlerde, zamanlarda kalmış yorumlannı günümüz dinleyicisine sundu. Bülent Aksoy'un her zamanki titizliğiyle hazırlanmış kitapçıklarda iki disk. Safiye Ayla'dan veZeki Müren'den ikişer disk. Geçmiş zamanlann sevilmiş, kim bilir kaç kez dinlenilmiş, evlerde söylenilmiş yüze yakın şark/sı. Gerçekten de o şarkıları dinlerken, Kadıköyü'ndekı evı, Cihangir'de bazı evleri, komşularımızı, hep bir arada şarkı okumaları hatırladım. Radyo başına üşüşmeleri. Her birsaz sanatçısının ustalığından söz açmalan... Böylesi bir sahneden, yıllar önce, Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın'da epey esinlenmiştim. Komşumuz bir hanımın bağıra çağıra ve ille Safiye Ayla'yı taklit ederek şarkı söylemesi hayranlık uyandırmıştı. Onu yazmıştım. Fakat hemen ardından, herkes, "Hiç Safiye gibiolabilirmi?!"d\yor, dudak büküyordu. "Safiye bambaşkadır..." Bu sahne, bu şarkı, bu sözier çocukfuğumdaydı. Safiye Ayla'yı gençliğimde tanıdım. Armağan ve Altan flkin'in Etiler'deki evinde. Bir de bir başka Ayla Hanım; soyadını şimdi hatırlayamlyoru m. Etiler, o zamanlar, villamsı evlerden ibaretti ve bu evlerden hiçbiri işyeri olmamıştı. Safiye Ayla, Armağan'lara yakın oturuyordu. Birakşam onlara yemeğe geldi. Efsanesi dınmemiş bir insanı görmek beni her zaman heyecanlandırır. Kaç yaşındaydı? Bilmıyorum. Muhakkak ki, yaşsız kadınlardandı. Geçen zaman küçük, hain oyunlar oynamış: Sözgelimi, kulağı ağır işitiyor. Ama Safiye Ayla da tedbirinı almıştı. Işitemediği vakit, gülümsüyor, pekâlâ yanıt yenne geçebılecek mtnltılarla sohbeti bozmuyor, ikide birde "Ne dediniz?" demiyordu. Bülent Aksoy, yaş meselesinde, anılardaki Safiye Ayla'yı üzmemiş: "Istanbul'da doğdu. Doğum tarihi için çeşitli kaynaklarda değişik tarihler verilmiştir." Bence, Safiye Ayla'ya yaşını sık sık sormuş olanlar, onu üzenler, bu hayat hikâyesindeki görkemli başlangıcı hep kaçırmışlar: Safiye Ayla, babasını hiç görmemiş. Hafız Abdullah. kızı doğmadan ölmüş. Sonra annenin ölümü. Safiye Ayla üç yaşındaymış. Kimsesiz kalan çocuğu, Bebek'teki Çağlayan Yetimler Yurdu'na vermişler... Kalan Müzik'in zarif kitapçığında Safiye Ayla'dan anılar da yer alıyor. Ünlü edebiyat adamlan, Yahya Kemal, Halikarnas Balıkçısı, Nâzım Hikmet, Hüseyin Cahit Yalçın, Naci Sadullah. Manolyaların unutulmaz ressamı Ibrahim Çallı... Safiye Ayla, 1930'lardan söz açarken, "Naci Sadullah, Kemal Tahır ve Ömer Rıza Doğrul üçlüsü, artık her akşam bizım evde toplanıyordu. Sofralarkuruluyor, yenilip içiliyor, saatlerileriedikçe söyleşiler koyulaşıyordu" diyor. Aynı geceleri, aynı sofraları Kemal Tahir de anlatırdı. Safiye Ayla'nın konukseverliğini, ikramını... Gençliği yâd ediş gibi anlatırdı. Şimdi bu yazıyı yazarken, ikinci diskten, Saadettin Kaynak'ın nihavend şarkısı "Menekşelendi Sular"\ üst üste dinliyorum. Safiye Ayla "Menekşelendi Sular"\ yıllarca yorumlamış. Hep aynı su şırıltısı ahenginde, inanılmaz bir yorumla. Radyo Cumhuriyet'te bu şarkıyı birçok kez dinleyiciyle paylaşmıştim. Ikı üç hafta geçmesin, genç bir hanım telefonla arar, "Safiye Ayla'nın şarkısını çalmayacak mısınız" dıye sorardı. Bir tılsım var bu şarkıda. Ama "Hayal içinde akıp geçti ömr-ü derbederim"de de tılsım var. Urperiyorsunuz... öneriler: Kitap / Görülmeyen Adam, Ralph Ellison, Mehmet H. Ooğan'ın çevirisi, Literatür, 2004. Ezgi Saydam Ripon Festivali'nde • Kühür Ser\'Bi - Mezzosoprano Ezgi Saydam, Londra'da Uluslarası Ripon Müzik Festivali'nin kapanış konserini verecek. 18 Eylül'deRipon Katedrali'nde gerçekleşecek olan konserde sanatçıya şef Janusz yönetimindeki Manchester Camerata ve Kuzey tngiltere'nin en iyi korolanndan biri olan Leeds Filarmoni Korosu eşlik edecek. Sanatçı konserde Beethoven'ın 9. Senfonisi'ni seslendirecek. ÜıHülerden Sudan'a yardım • Kültür Senisi - REM, Davıd Gray, Ash. Badly Dravvn Boy, FaithJess, Jet gibi tanınmış müzisyenlerin de bulunduğu bir grup sanatçı, Sudan'ın Darfur bölgesüıdeki mülteciler için bir yardım albümü yapmak amacıyla bir araya geldi. Sudan'daki hükümete bağlı birlikler ve muhalifler arasındakı çatışmalar 50 bine yakın kişinin ölümüne ve 1.4 milyon kişinin e\ini terk etmesine neden olmuştu. Özel olarak seçilmiş 14 şarkı içeren albüm. Oxfam'ın internet sitesinden bignoisemusic.com) ücret karşıhğı indirilebiliyor. Elde edilen gelir, Sudan'daki 137 mülteci kampına yiyecek ve ilaç yardımı için kullanılacak. Çeklerin Kelt kökenleri • Kültür Senisi - Çeklerin tarihsel kökenlerine duyduklan merakın artması Kelt kültürüne duyulan ilginin de giderek artmasma neden oluyor. Ülke, Hıristiyanlığın yayılmasıyla yok ohnaya başlayan Kelt kültüründen önenıli izler taşıyor. Otava ve Elbe gibi birçok yer ve ırmak isminin kaynağını Kelt efsanelerinden aldığı düşünülürken, ülkenin batısındaki Bohemya bölgesinin de adını yaklaşık 2 bin 5 yüz yıl önce burada yaşamış olan 'Boiohaemum' adlı bir Kelt klanından aldığı sanılıyor. Bohemya Kalıntılan ve Arkeoloji Enstitüsü yöneticisi Vladimir Ctverak, "Tıpkı Avusturya- Macaristan tmparatorluğu dönerrü ve 2. Dünya Savaşı sonrasında Slav kültürüne bir ilgi olduğu gibi. Avrupa'ya geri döndüğümüz 1989'dan beri de Kelt kültürüne ilgi artıyor" diyerek bunu hayal gücünün modern hayatın hızına ve teknolojiye tepkisi olarak tanımladı. *