Katalog

28 -AĞUSTOS 2004 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA r M \ . l w\\\JITJJ. ekonomi@cumhurryet.com.tr 13 Türkiye'de satılan 6 milyon telefonun yüzde 20'si ülkeye kaçak yollardan sokuluyor 'Cep'te trilyonlukvergi kaybıBAŞAKSEZEN Taşınabilirlığınin kolay olması ne- deniyle kaçak yollardan kolaylıkla ülkeye sokulan cep telefonlan Tiir- kiye'de yılda 125 trilyon liralık ver- gi kaybına neden oluyor. Türkiye'de bir yılda yaklaşık 6 milyon cep tele- fonu satılıyor. Ancak sektör temsıl- cilerinın verdiği bilgiye göre bunun yüzde 20'si kaçak yollardan ülkeye sokuluyor. Sektördekı kayıt dışılığın nedenle- rini anlatan Mobil Iletişim Sistemle- ri vr e Araçlan Işadamlan Derneği (MOBlSAD) Genel Başkanı Murat v")ursun, tüketim eğiliminin yüksek olmasının kayıt dışılığın ana nedeni • Pazann yüzde 20'sinin tamamen kayıt dışı olduğu cep telefonunda devletin 125 trilyon liralık vergi kaybı olduğu hesaplanırken tüketici de satış sonrası hizmet konusunda uyanlıyor. olduğunu belirtiyor. Aynca, ÖTV ve KDV ile yüzde 26 civanndaki vergi yükünün de insanlan kayıt dışılığa yönelttiğini belirten Dursun, kolay taşınabilir bir ürün olmasımn da ka- yıt dışılığı arttırdığını söyledi. Bu durumun cıddi bir vergi kaybı- na neden olduğunu kaydeden Dur- sun, kayıt dışılığın sektörün büyü- mesi önünde ciddi bir engel oluştur- duğunu belirterek "10 binin uzerin- de çahşan işletme var ama maalesef yandan fazlası kayrt dışıticaretebu- laşnuş durumda" dedi. Bu durumun tüketici açısından da olumsuz etkileri olabileceğini belir- ten Dursun, bir sorun yaşandığında kayıt dışı ürünlerde garanti söz ko- nusu olmadığı için bir belge sunama- yan tüketicinin hizmet alamadığını söyledi. Ülkeler arasında çok yoğun bir tra- fik yaşandığını kaydeden Dursun, "Ağjrüklı olarak Uzakdoğu ülkele- rinden geririliyor. Yurtdışında spot bir piyasa oluşmuş durumda. Rahat- lıkla, Dubai'de herhangi bir dükkâ- na gidince vergiden doğan avantajı da kullanarak bavula yüzlerce cep te- lefonu doidurup gelebflirsiniz. Bu ola- >m çok fazla örgütiü olduğunu dü- şünmüyorum. Herhangi bir Idşi de bunu yapabilir" dedi. Konuyla ilgili Istanbul Ticaret Odası'ndan (İTO) yapılan açıklama- da da Türkiye'de 47 firmanın ithalat yaptığı, 5 ana üreticinin, 3 operatö- rün ve 10 bin satıcı bayinin bulundu- ğu GSM pazanndaki kayıt dışı ciro- nun yaklaşık 250 milyon Euro oldu- ğu belirtildi. Kayıt dışı GSM cihaz- lanndan devletin trilyonlarca liralık vergi kaybı olduğuna dikkat çeken İTO Başkanı Mehmet Yıldırım, "Vergisini alamayan devlet, dükkâm- nı kapamak zorunda kalan dürüst saöcı ve hakkını aramaya çalışan ama haksız duruma düşen tüketici farurasız. yani kaçak satıştan mağ- dur. Bu durumu giderebilmekiçin fa- turasız saüşı önlemek gerekjyor" de- di. Tüketicilere uyanlarda bulunu- lan açıklamada, cihazın bataryası ve şarjının orijinal olup olmadığının kontrol edilmesı, garanti belgesinin mutlaka alınması ve alışv erişte fatu- ra alınması gerektiği ifade edildi. İşadamı Ali Şen iddiaları yanıtladı Gazprom Türidye'ye yatınma hazırlanıyor SERKAN DEVÜKTAŞ ANKARA - Rusya'nın dev doğalgaz şırketi Gazprom'un Türkiye'ye 1 milyar dolarlık yatınma hazırlandığı öğrenil- di. Gazprom'la ortaklık yapan işadamı AK Şen, doğalgaz ıha- lelerinin kanuna uygun olarak yapıldığını belirtirken kendısi- ne ayncalık tanındığına ilişkin ıddialan reddeth. Rusya Devlet Başkanı YTadimir Putin'in zi- Rusva yareti öncesinde ıki „ , _ D » ilke hükümetlen Devlet Başkan, le özerk enerj! Puün'm ayareü kurumlan ara- öncesinde ifa ülke hükümetieri ile özerk enerji kurumlan arasındayoğun kulisfaauyetieri dikkat çeldyor. Ayncalık iddialannı reddeden işadamı Ali Şen, Gazprvm 'un 1 milyar dolarlık yatavn sında yoğun kulis faaliyet- leri dikkat çe- kiyor. Ziyaret sırasında iki ülkenin doğal- gaz alanındakı işbirliğini derin- leştirecek kapsam- lı bir anlaşmanın Gazprom ile BOTAŞ ara- sında imzalanması bekleniyor. Edinilen bilgılere göre Gazp- rom, Türkiye'de doğalgazın sa- tışı, dağıtımı ve depolanması gibi alanlarda altyapı için 1 milyar dolarlık bir yatınm yap- maya hazırlanıyor. Gazprom ile ortak kurduğu Bosphorus şırketi aracılığıyla dcğalgaz dağıtım ıhalelerine katılan Şen'le ilgili iddialar da gimdemin üst sıralannda. Her ifc ülke dışişleri bakanlıklan- nm da Şen'in oynadığı rolden «Emnun olmadıklan kaydedi- liyor. Rusya'nın Türkiye Bü- yikelçisi Fetr Stegny, gazeteci- yapacağını söyledi lerin Ali Şen'le ilgili sorulan üzehne, "Bir iki kez protokol oiarakkarşüaşüm. Hepsio" ya- nıtını vermekle yetındi. Cumhuriyet'ın sorulannı yanıtlayan Şen, hakkındaki id- dialara yanıt verdi. Doğalgaz ihalelerine ilişkin kurallann 4646 sayılı yasayla belirlendi- ğini, bunun da AB uyum yasa- lan kapsamında çıkanldığını anımsatan Şen, "Bu kanunla ihalenin nasıl yapılacagı açıkça belirtilmiştir. Bir kişiye ayncank tanınması müm- kün değildir n dedi. Dünyadaki gaz satışının yüzde 36.2'si- ni elinde tutan Gazprom şir- ketiyle ortaklı- ğı bulunduğunu, serbest pıyasa kurallan çerçeve- sinde ortaklık kurma- nın da serbest olduğunu belirten Şen, Gazprom'un planladıgı 1 milyar dolarlık ya- tırımın Türkiye için çok önem- li olduğunu anlattı. Şen, Baş- bakan Tayyip Erdoğan' ın Rus- ya ile yapılan görüşmelerde doğalgaz alanında "Onun sö- zü benim sözümdür" dediğini de "Yök öyle bir şey. Ben Sov- yetler'le 35 yıldır çahşıyorum. Erdoğan, iki yüdır başbakan. Ben iş yaparken ofiıtboloynar- dL Sayuı Başbakan sevmediği- miz, savgı duyınadığımız bir kişi değil ama artik kimsenin torpilry le iş yapümıyor" sözle- riyle yalanladı. 'Gerileyen' yoksulluk sınınnı, 5 kişilik bir ailenin tümü çalışsa bile aşamıyor Açlık sınır tanıırııyor ENÎ MODELLERDE HATA Siemens cep telefonlannı toplatıyor FRANKFURT(Cum- hıriyet Bürosu) - Cep te- lefonu piyasasında öıemli birpazarpayı bu- hnan Siemens, yeni pi- yısaya sürdüğü 65 sen- snde hayal kınklığma ujadı. 65 serisinin satı- ş: program hatası nede- nyle Media Narkt, T- Kobile, \odafone, E-PlusveO2 gbi büyük frmalar tara- fmdan durdurul- aı. Financial Ti- nes'ın Almanca baskı- sada dün yer alan habe- r göre, yeni model tele- jnlarda akünün hızla bşalması, telefonun ka- yinışı sırasındaki müzi- ğn yüksek tonlu olması sbi hatalar var. Özellikle müziğin aşı- r yüksek oluşunun bazı arumlarda sağırhğa ne- sn olacak sonuçlara yol îtabileceği belirtiliyor. Siemens yetkililen program hatasının kısa sürede gıderilmesi için çaba harcadıklannı, satı- cı firmalar ise düzeltil- miş 65 serisinin eylül ayı içinde yeniden piyasaya sürüleceğini umduklan- nı belirtiyorlar. Siemens telefonlannı pazarlayan büyük firma- lar bir yandan tele- fonlann satışını durdururken satı- lan telefonlan geri toplamaya ve müşterilerini diğermarkalanal- maya ikna etmeye çahşı- yorlar. Siemens tekelinüı program hatası yüzün- den satışı durdurulan te- lefonlar nedeniyle, cep telefonu piyasasında önemli paylan bulunan Nokia, Sony, Samsung gibi firmalar karşısında bu yılın ikinci yansında önemli kayıplara uğ- rayacağı tahmin ediliyor. En az 3 milyon işsizin olduğu Türkiye'de 7 mihonu a-jkın ııısan açhk suunnda yaşıyor. Çalışanlarınyüzde 96'sıyohul Ekonomi Servisi - Sosyal Sigortalar Kurumu'na (SSK) kayıtlı 6 milyonun üzerindeki çalışarun 5 milyon 800 bin- den fazlası Türk-lş'in açıkladığı 1 mil- yar 457 milyon liralık yoksulluk sının- nm altında gelirle yaşıyor. 4 milyondan fazla çalışan da 477 milyon liralık aç- lık sımnnın altında yaşıyor. 2003 yılı verilerine göre, SSK'ye kayıtlı 4 milyon 167 bin çalışarun aylık brüt ücreti 458 milyon liralık asgari ücreti aşamazken 1.5 milyar liralık yoksulluk sınınnı aşa- bilenlerin sayısı ise toplam çalışanlann sadece yüzde 3.9'una denk gelen 235 bin kişi bulunuyor. Buna göre, çalışan- lann yüzde 96.1'i yoksulluk sınınnm altında yaşıyor. Resmi işsizlik orarunın son 3-4 yıldır yüzde 10'un altına hiç inmediği göz önüne alındığında açlık .sınınnda yaşayanlann sayısı 3 milyon işsizle bir- likte 7 mılyonu da aşıyor. • Açlık sının 477 milyon lira, yoksulluk sının ise 1 milyar 457 milyon lira olarak açıklandı. Türk-lş'e göre açlık sının binde 6 düştü. Ancak bu gerileme de alt ve orta gelir grubunun, açlık ile yoksulluk arasında gidip gelişini engelleyemiyor. ISTANBUL / ANKARA (Cumhuriyet) - Asgari ücretin temmuz ayındaki 15 milyon liralık artışla ancak 318 milyon lirayı bul- duğu, özel sektörde de pek çok işletmenin ücretlere zam yapmadığı Türkiye'de, yok- sulluk sının 1 milyar 457 milyon lira, açlık sının da 477 milyon lira olarak hesaplandı. Türk-lş'in ağustos ayı için hesapladığı ra- kamlarda geçen aya göre binde 6'lık bir dü- şüş yaşanmasına karşın dört kişilik bir aile- nin bireylerinin tümü asgari ücretle çalışı- yor olsa bile yoksulluk sının aşılamıyor. Bu ailenin elde ettiği toplam gelir, yoksulluk sı- nınnın 177 milyon lira altında kalıyor. Aylık asgari ücretin net 318 bin lira oldu- ğu dikkate alındığında, açlık sının asgari ücretin 1.5, yoksulluk sının da 4.5 katına denk geliyor. Asgari ücret, 480 milyon lira- yı bulan aylık asgari gıda harcamasının yüz- de 66'sını karşılayabiliyor. Asgari ücret, yoksulluk sımnnın ise yalnızca yüzde 21'ine denk geliyor. Yoksullaşüran gerileme 477 milyon lira olarak hesaplanan 4 kişi- lik bir ailenin açlık sının, bir öncekı aya gö- re binde 6 azaldı. Açıklamada söz konusu düşüşte "mevsim koşullanna bağh meyve- sebzefiyatfannın" etkili olduğu kaydedılir- ken temmuz ayında ise açlık sının 479 mil- yon 342 bin olarak duyurulmuştu. Gıda har- camalannın yanı sıra kira, ulaşım, iletişim gibi temel ihtiyaçlar için yapılması gereken harcamalann tutan ise geçen ayki 1 milyar 457 milyon liralık sınırdan 1 milyar 449 milyon liraya geriledi. Tl I, Türki>e'ye özeDikle Ahnanya pazarmdan en çok turist getiren tur operatörteri arasında yer ahyor. Hedef daha fazla turist Seyahat devi TUPye Türkiye de talip ANKARA (AA) - Avrupa seyahat endüstrisi- nin en büyük gruplanndan biri olan ve Türki- ye'ye özellikle Ahnanya pazarmdan en çok tu- rist getiren tur operatörleri arasında yer alan TUI'nin yüzde 31 'inin satışa sunuhnası turizm sektörünü hareketlendirdi. Ekim ayında Otelci- ler Birh'ği Yasası'm çıkanp TUI hisselerine ta- lip olmak istediklerini belirten Kültür ve Tu- rizm Bakanı Erkan Mumcu, böylece müşteri tercihlerine tesir edecek stratejik bir karar pe- şinde olduklarıru kaydetti. Türkiye'nin özellik- le Yunanistan ve Ispanya 'ya karşı Avrupa turizm pazarlannda payının yüksehnesinin bu ülkele- ri bir tedirginliğe sevk ettiğini ifade eden Mum- cu, onlann da birtakım tedbü-ler ahnayı düşün- düklerini söyledi. Öte yandan Ispanyol otelcı- lerin de TUT'ye talip olması, Türkiye'de "Al- mama pazannı İspama'ya geri mi kaporacağız'' tedirginiıği yarattı. tspanya'nın bu hamlesini çok doğru bir strateji olarak yorumlayan Türk turizm yatınmcılan. Ispanya'nm bundan sonra TUI'nin müşterileri üzerinde önemli bir ağırlık koyabıhne fırsatı bulacağını ifade ettiler. Yatı- nmcılar, Türk tunzminın bundan çok zarar gör- memesi için Türkiye'nin de TUI'nin hisseleri- ne talip ohnası gereğini savundular. ANADOL'DAN ZİYARET Fındık üreticisi yalnız kaldı ANK4RA (Cumhuriyet Bürosu) - CHP Grup Başkanveİdli Kemal AnadoL fmdıkta yaşanan don olayının ardmdan üretimde ciddi azalmalar yaşandığını ve üreticinin maddi sıkıntı içinde olduğunu belirterek "Trabzon, Ordu ve Giresun'da fındık dışuıda başka bir ürün ve gelir kaynağı olmadığı için sosyal patiamalar olabilir" dedi. Kemal Anadol ve beraberindeki CHP milletvekilleri, dün Türkiye Ziraatçiler Derneği Genel Merkezi'ni ziyaret ederek, fındık üreticisinin yaşadığı sorunlan görüştü. Anadol, hükümetin acil olarak yaralan sarmak için. 2003 yılı doğrudan gelir desteğinin kalan kısmım ödemesi, 2004 yılı doğrudan gelir desteğini de bu yıl içinde vermesi gerektiğini kaydetti. Fmdıkta yaşanan olayın "50 senede bir yaşanabilecek bir felaket olduğunu" belirten Anadol, "Fmdıktan kesilen fon bankada tutulacağına. üreticinin zararmın karşılanması için kullanılmaİL Çünkü, 2005 ve 2006 yıllarının ûndık üretimi de tehUkeye düşmüştür" diye konuştu. TZD Genel Başkam Ibrahim Yetkin de Türk tarımınm her geçen gün kan kaybettiğini belirterek Türkiye'nin tanmı desteklemeyen nadir ülkelerden biri olduğuna işaret ettı. Yetkin, findıktaki zarann bu yıl 500 trilyon lirayı bulduğunu dile getirdi. İŞÇİMNEVREMNDEN ŞÜKRAN SONER Madalyanın Çirkin Yüzü En son dünkü haberierde Atina otel çalışanlannın az sayıda katılımı ile polis ablukası altında yapılan protes- to eyleminde açıklandı. Otel çalışanlan çoğunluğu için geçerli olan, "500 Euro'luk asgari ücretle geçinebilir misiniz" sorusuna yanıt istiyortardı. Olimpiyatlar süre- since ek çalışmalanın primi ise gerçekten gülünç öl- çekte kalıyordu. Görkemli, akıl almaz paralann aktığı olimpiyat şölenleri, gösterilerinin ihtişamının gölgesin- de kalan emek sömürüsüne duyarsızlığın boyutlan ür- kütücü... Yunan emekçileri, sendikalan olimpiyatlar öncesin- de de emek sömürüsünün boyutlarını kamuoyuna ulaştıracak eylemler yapmaya çalıştılar. "Olimpiyatlar Yunanistan'ın onunı, büyük ekonomikgelişmeyatın- mı, gölge düşmemeli" olarak özetlenebilecek etkin bir kamuoyu yönlendirmesi, baskısı ile çabuk susturuldu- lar. Olimpiyat tesislerinin.'en ileri teknolojilerin kullanıl- dığı devtesislerin inşaatlannda AB'nin arka bahçesi ül- kelerden getirilmiş, kayıt dışı işçilerin kölelik ücretleri, çalışma koşullanndaki büyük sömürü dünyanın umu- ru olmadı. Yeterli işçi sağlığı, güvenliği önlemleri alınmadığı için inşaat kazalannda ölen işçıler anısına düzenlenen al- tematif tören, protesto eylemleri, medya haberlerinin satır aralannda geçiştirildi. Doğrusu, alternatif törene ilişkin satır arası haberierde bile ölen işçi sayısı, sömü- rünün boyutlan, kayıt dışı, kaçak çalıştınlan işçilerin ücretlerine ilişkin bilgiler yoktu. Emek haklannda söz- de en duyarlı AB'nin göbeğinde, uygarlık adına böyle- sine görkemli gösterinin sahne arkasında, geçen yüz- yılın koşullannı, özellikle 1980'ler öncesini mumla ara- tacak kuralsız, emek sömürusü düzeni uyguianıyor, kimselerin kılı kıpırdamıyor. Bilgisayar postama düşmüş raporlar arasında, yine olimpiyatlar bağlantılı, spor ürünü piyasası özelinde emek sömürüsünü gündeme getiren bir dosya var. 35 ülkeden 500'ün üzerinde sivil toplum örgütü, dünya- nın en çok kâr eden spor giyim markalannın işçi eme- ği sömürüsüne karşı bir kampanya açmışlar. Bildiğimiz en ünlü spor markalannın çocuk ve kadın emeği de da- hil kayrtsız ekonomide işçi sömürüsünün boyutlannı anlatan bir dizı araştırma yapılmış. Bu alanda çalışma koşullannın iyileştirilmesi, emek sömürusü boyutunun bir ölçüde olsun azaltılması, kuralsız düzenden kurallı düzene geçiş için yanm milyon insandan imza toplan- mış. 500'ün üzerinde protesto eylemi gerçekleştiril- miş. öncelikle geçen yılın rakamlan ile 58 milyar do- larlık bir piyasadan söz ettiğimizin altını çizmeliyim. Sonra da bu kadar etkin protesto eylemlerine karşın Olimpiyat Komitesi'ne yapılan başvuruya dudak kıvnl- dığını vurgulamalıyım. Sendikalar da dahil, en yoğun emek sömürüsüne he- def 35 ülkenin sivil toplum örgütleri protesto eylemle- rinden vazgeçmiş değiller. Olimpiyat köyünde en azın- dan görsel yeni eylemlerie medyanın ilgısıni çekmeye çalışıyoriar. Kimi ünlü markalar etkilenerek gösterme- lik de olsa emek sömürüsünü itiraf ediyor, çalışma ko- şullannın düzeltilmesi yolunda adımlar atacaklanna iliş- kin sözler veriyoriar. Sporun görkemli şovu olimpiyatlann, tarih boyunca siyaset tarafından kullanılması, kirletilmesi bir yana, günümüz yeni dünya sömürü düzeninde ön plana çı- kan kirli ticari yüzü var... Sözde olimpiyatlann ruhunda spor ve amatöriük geçerli. Sayısız doping skandalı da gösteriyor ki sporcular hem siyasal hem de moral, ta- mamen duygusal 0) nedenlerie başarı için akıl almaz bir baskı altında kalıyorlar. Ithal koşucu kızımızın doğ- duğu ülkeden ağır tehdit aldığı haberieri, belki de bu türden baskılann en sıradanı. Onur simgesi, sözde pa- ranın bulaşmadığı her madalya, kazanan sporcu için hem siyasi irade eliyle hern de ünlü şu emek sömürü- sünün sahibi spor markalannca ödenen çok büyük paralar demek oluyor. Fikir verebilmek için, çok kullandığım bir araştınma- dan rakamlaria açıklamaya çalışayım. Nike'ın ünlü bas- ketçi Michael Jordon'a reklamda ödediği bir yıllık te- lif ücreti, o markayı üreten Endonezyalı 3 bin 500 ka- dın işçinin iki buçuk yıl çalışarak aldıklan toplam ücre- tin 7.5 katına geliyor. Sadece kulüplerin değil, tüm sporculann var oluşu, markalann reklam kampanyala- nna bağlanmış bulunuyor. Siyasal desteksiz, hele de sponsorsuz spor yaşatılamıyor. Toplumsal yarar, kamu- sal yaklaşım kavramlan, sosyal devlet tarihe gömüldü- ğünden bu yana da bu işler, ilişkiler, kiriendikçe kirie- niyor. Afgan, Irak spor takımlannın olimpiyatlarda gö- rünmeleri, Bush'un seçim reklam kampanyasına alı- nryor. ABD Olimpiyat Komitesi'nin, olimpiyat ruhunun bu açık ihlali, kirlenmesi karşısındaki masum ricasını Bush'un reklam şirketi arsızca reddediyor. Irak takımı- nı hazırlayan yöneticilerin, Bush kampanyasını protes- to etmeleri bile caydıncı olamıyor. soner@cumhuriyetcom.tr Pusinin üretimi azaldı Urfa'da son dokuma ustaları ARİFFARAÇ ŞANLIURFA-Birza- manlar Şanlıurfa'da 500 işyerinde dokunan yöre- sel başörtüsü puşi artık bir tek atölyedeki 3 tez- gâhta ayda ancak 180 ta- ne kadar üretiliyor. Tez- gâhlar talebe yanıt vere- mezken Suriye'de fabri- kalarda sentetikten üreti- len puşiler piyasaya giri- yor. El emeği göz nuru olarak üretilen puşiler 10 milyon liradan, Suri- ye'den gelen fabrika ürü- nü naylon puşiler ise 3 milyon liradan satıhyor. Şanlıurfa'da üretilen pu- şiler için Bursa'dan iplik geririliyor. Son zaman- larda masa örtüsü, şark köşesi için kullanılan puşilerin son dokuma ustalanndan Mehmet Karataş şu bilgileri ver- di: "Puşfler yüzde yüz el işL saûşı zor, kazancızor, yapıbşı TOTJ' Dokuma ustası Ali Bostancı ise "3540 \A- dır bu işi yapryonun. In- san gücü\1e, avak ve kol kuvvetiyle ûretivoruz™" derken ustalardan AB Karataş da Suriye ile re- kabet ettiklerini söyledi.