Katalog

AĞtSTOS 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DIZI Eıfzı Veldet Velidedeoğlu, halkşürindeki 'mâni'formunda dörtlükleryazmaktan da büyükkeyifalırdı HukukadamınınozanyönüMEtlÇ VEÜDEDEOĞLU Çf ayın Sami Karaören, ınce duyar- \ Lıklarla örülü bır yazısında bu ko- İ^J nudaVelıdedeoğluiçın: "•Şairola- ralv •rtaya çıkmatü. anıa o kişilieği içinde taşranbir ulukişjydi" dedikten sonra ar- dıncan: "GMbirşairdLŞairtiksavından uzaL, şiirter yazardV diye ekler. \;lidedeoğlu"nun, bu saptamalar içinİe katılacağı: "Şairlik savından uzac şiiıier yazardı" değerlendirmesi oluriu. Rk çok genç insan gibi Velidedeoğ- lu ca ilk gençlik döneminde coşkula- nnı duy gularuu şiirle anlatmayı dener; n e a r k ı , yine bu denemeyi yaşayan pekçok genç gıbi yazdıklannı beğen- me:: oysa içlerinde. "îşte aylarca za- maı, aşkımur ey şuh kaduu, / Bıkma- dat bekliyonını hasretin akşamlan- w"gıbi ılgı çekıcı dızeler de vardır. Velidedeoğlu 1930'larda tümüyle bınktıgı şnr denemelerine 1965'ten Hocalann hocası 100 yaşında 1 ek çok genç insan gibi Velidedeoğlu da ilk gençlik döneminde coşkularını, duygulannı şiirle anlatmayı dener. Velidedeoğlu 1930'larda tümüyle bıraktığı şiir denemelerine 1965'ten sonra yeniden başlar. Bir söyleşi sırasında Şükran Kurdakul, Velidedeoğlu'nun dizelerinde 'sonsuz yatsı' motifinin Türk şiirinde ilk kez kullanıldığım söylemiştir. sonra yeniden başlar; işte bu dönem- den kalan bir ömek: Parça parça göçüyoruz yaşamdan, Güzin dökülen yapraklar gibi. Toprak ana emiyor bizteridamla damla Baharda eriycn kariar gibl Bu dönemde çevirı denemelerine de başlar Velıdedeoğlu; Casar Flaischlen (1864- 1920), Thomas Hardy (1840- 1928),VıctorHugo 1802- 1885),Bofle- au( 1636-1711) ılgisini çeken şairlerdir. Bunlardan, ülkemizde daha çok "Tess" adlı romanıylabilinen Thomas Hardy ile Velidedeoğlu, gençhğınde gittiğı Paris'te bir kitapçı vitrininde küçük tahta bır le% - haya Fransızca yazılmış "Bonheur" (Mutluluk) dizelerini okuyarak tanışır. Hemen o gün satın aldığı bu levha yıl- lar boyu evımızin en değerli parçası ol- muştur. Vehdedeoğlu'nun tümünü sıcak bır dılle çevırdığı şiırden ıkı dörtlük: Eğer saat çalarsa bir gün / Gönlünce Hiç bana sormadan Sabahı uzun sürdü Olduöğle Belirdi ikindi VT e daha yoUar bitmeden Ne çabuk geldi akşam! Yaşiı bir kuş yitirdi eşini Bütün seskr dindi Gün uzak dağlara indi tşte batryor. batsın! Söykme kiınseye /Muduluğunu Asmadallangölgekndnirseeğer/Yıp- ranmjşevini Sırurlaonunyapraklanyla /Kendiçev- renım. Velidedeoğlu'nun kendi şıırlen ara- sında en çok sevdıği "Yol Kesen Ir- mak"tır. İşte ondan bır bölünv. Salmışlar bir yokuluğa beni Velidedeoğlu, dersleri, kitapları ve çalışmalanyla binlerce hukukçuyu yetiştirdi Etrafinaışık saçan rehberı r 7~elidedeoğlu, bizlere hukuku sadece bir \/ kurallar yığını olarak anlamaktan V kaçınmamız gerektiğini; hukukla yasanın özdeş kavramlar olmadığını; soyut yasa kurallannı, uygulama ile somutlaştırmanın ne demek olduğunu öğretti. Prof. Dr. AYDEN AYBAY 1 985 yılında Türk Hukuk I K.urumu'nun Prof. H. Veldet JL Velidedeoğlu'nun 80. yaşına girmesi dolayısıyla çıkaracağı "Anı Kitabı" ıçin, kurumun o zamanki Başkanı Prof. M. Aksoy benden de bir yazı istemıştı. Adalet ve Hukuk konusunu ışledığim bu yazı, kurumca büyük hocamıza Hukuk Devleti Savunuculuğu için venlen Onur Ödülü dolayısıyla çıkanlan anı kitabında yayımlandı. Adalet ve huRuR Bu makalenin başlangıcında sevgili hocamla ılgili aşağıdaki bölüm yer almıştı: "Ünlü bir doğa bilimcisi olan Louıs Agassiz, yarunda doktora çahşması yapmak üzere kendisine başvuran ve ilk kez laboratu\-anna gelen genç bir adayın. "ışe nasü başlayacağını' sonnası üzerine, masaıun üzerinde doran taşlardan birini rastgele seçerek, 'bunu inceleyip gelmesini' söyler. Aradan on beş, gün geçtikten sonra genç doktora adayı hocaya gekrek, incelemesini tamamladiğını bildirir. Bunun üzerine bilgjn hoca,' Olmadı bayım' der, 'benimle bu konuda konuşmaya hazır olamazsuuz, çünkü size verdiğim o taşın incelenmesi. öyle on beş günde fılan bitirilecek iş değildir." Aradan otuz yıldan fa/Ja bir zaman geçtikten sonra, acaba ben, sevgili hocamın, o eşsiz anlaümı ile bizlere hukuku. adaleü. bilinıL, bilgeliğj öğreten Ord. Prof. Dr. Hrfa Veldet Veüdedeoglu'nun huzurunda, *adalet ve hukuk' konusunda bir şeyfcr söylemeye hazır sayılabinr nıiyim? Benim kuşağundaki hukukçulara yalruz hukukun ne olduğunu değfl, onun uğruna savaşımın da ne olduğunu ve değerini öğreten; karanhk güçlere ve hukuksuz kaba kuvvete karşı hukuku savunmaıun ne büyük erdem olduğunu bıkmadan yineleyip aşılayan; 19401ı yülann sonunda nice büyük üstadın kural canıbazhklan üe derslerini doldurduklan dönemde fakülteye yeni gelen hukukçu adaylanna, aydmhk ve berrak açıklamalan ik hukukun sosyal içeriğini ve hedefini tanrtan ve ydlar sonra da, öğretim uğraşuıdan zorla uzaklaşünlan eski öğrencisini (beni!) arayıp. ona. yaşanunnı sonuna kadar unutamayacağı onurlandıncı sözler söyleyen büyük hocanın hoşgörüsüne sığuıarak. hazır olabildiğim kadar, adalet ve hukuk konusundaki 'bazı gözlem ve düşüncelerimi' açıklamak istiyorum. Dileğim, genç doktora adaymın durumuna düşmemiş ounakür. Ama öyle de oba sevgili hocamın beni bağcjlayacagına manrvorum."" Şimdi, aradan hemen hemen 20 yıl geçtikten sonra, yazının, bu başlangıçtan sonra gelen bölümlerine yeniden gözatmca, sevgili hoca'nın, "Tahte-i tedrisinden" geçmiş olmanın, o zamanki bütün öğrencileri gibi bana da neler kazandınp, kattığını daha iyı algılıyorum. Onun, hukuk devletinin yıbnaz savaşçısı olarak Onur Ödülü ile ödüllendirilmesinin bir nedeni de, sanınm, bu ıdi. Bizlere hukuku sadece bir kurallar yığını olarak anlamaktan kaçınmamız gerektiğini; hukukla yasanın özdeş kavramlar olmadığını; soyut yasa kurallannı, uygulama ile somutlaştırmanın ne demek olduğunu; yargının niçın "hukukun doğumevT sayıldığını vb. hep ondan ögTendik. Özellikle hukuk sisteminin oluşmasında mahkemelere tanuıan yetkilerin (yasa boşluğu doldurma, takdir yetkisi kullanma, yorumlama, kıyas vb.) ne kadar önemli olduğunu v^ırgular \ e geleceğin uygulayıcılan olan avukat, savcı ve yargıçlan yol gösterici bilgilerle donatırdı. sosyal içerik Daha ilk sınıfta. 1948- 1949'da derslerinde onun hukukun ya da hukuk kuralının "sosyal özünden" ya da "sosyal içeriğinden" söz ettiğıni anımsıyorum. 1961 Anayasası'na giren "sosyal hukuk devleti" terimi yarulmıyorsam Kurucu Meclis'in çalışmalan sırasında, onun tarafından önerihniştir. Devletin temel amaç ve görevleri arasında '"kişinin temel hak ve hürrryetleriru, sosyal hukuk devleti ve adalet ükeleriyk bağdaşmayacak surette suurlayan ~. engeDeri" kaldırmak olduğunu açıklayan hükmün (1961 AY'sı md.5) de yıne onun temiz Türkçesüıin ürünü olduğu anlaşılmaktadır. Türk Devrimi'nin aydınlatmacı temeli üzerine kurduğu dersleri, kitapları bilimsel yayın ve çalışmalan ile binlerce hukukçunun yetişmesine çok değerli ve unutulmaz katkılarda bulunmuş olan Prof. Velidedeoğlu, aynca yaşamrnın son yıllanna kadar, ülkemizin temel toplumsal sorunlan üzerinde (büyük bir bölümü Cumhuriyet gazetesinde) yayrmlanmış olan yüzlerce makaleleriyle de Türk halkına de\Tİmci atılımlar konusunda ışıklı bir rehber olarak yol göstermiştir. Onun aziz anısı önünde bir kez daha saygı ile eğüıyorum. SÜRECEK Ordinaryüs Prof. Dr Hıfn Veldet Velidedeoğlu'nun cüppesryk 1948 yıhnda çekOenbir fotoğrafi. Devrim içinyapılan savaş y \ rof. Dr. İsmet Sungurbev f-J 20, kız kardeşi Prof. Necla X. Giriffioğlu tam 10 yıl hocalann hocası Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu'nun kürsüsünde, kendi deyişleriyle "tam bir uyum içinde birükte çalışmaktan" büyük onur duyarlar. Ancak "Yüce Atatürk'ün de\Tİm ve ilkelerinin, bu arada kadın-erkek, kız çocuk- erkek çocuk eşitliğinin yılmaz sa\"unucusu" olmanın Velidedeoğlu ve İsmet Sungurbey'in yaşamlarında önemli bedelleri olacaktır. Onlar devrimci, solcu, insan kımlikleri ile, yaşam boyu savaşmak, muhalefette kaUnak gibi bir kaden paylaşacaklardır. Ödünsüz de\Timci kimliği ile özellikle 12 Mart, 12 Eylül yönetimleriyle karşı karşıya gelen, demokrasiden sapma gösteren sivil siyasi iktidarlarla çatışan, elbette üniversite içinde tutucu, reformlar karşıtı yönetimlerle uzlaşmayan Velidedeoğlu. yıllannı verdiği hukuk fakültesi, üniversitesi ile bağlannı koparmış olarak son yıllannı yaşadı. Velidedeoğlu'nun anısına yıllannı verdiği hukuk fakültesince bir armağan kitabmm hazırlanmasının bile düşünülmemesi, Prof. îsmet Sungurbey'e dert olur. PTotestosunu kendince dile getirmek üzere kendi çabası ile tek başına bir armağan kitabı hazırlar, yayımlatır. Prof. Sungurbey, "Bilimsel kimliği, üretimi çok tarbşmah, yaşavan hocalara bile anı kitapları yavırnlarmak âdet oldu. Velidedeoğlu Hocama yapılan haksızlığı, saygısızhğı hiç bağışlayamadun. De\Timci kimliği bir \ana, büimsel değeri, hocauğuun yeri, boşluğu doldurulamaz" diyor. Prof. Sungurbey 12 Mart sürecınde gözaltına alındığında, kendisini ziyaret etmek üzere Da\oırpaşa Kışlası kapısına gelen, meyve getiren, ancak içeriye alınmayan Velidedeoğlu Hocasuıın jestini özlemle anımsıyor. Bir de henüz doçentken derse sokup öğrencilere tanıtırken, kendisini bilimsel anlamda onore etmek üzere "en genç profesörümüz" diye sunuşunu hiç unutmuyor... Derken Ve sonsuz yataya hazırlanırken Bir alün ırmak kesti yolumu... Bir söyleşi sırasuıda Sayın Şükran Kurdakul, bu şiirdeki "sonsuz yatsı" motifinin Türk şiirinde ilk kez kullanıl- dığını belirtmiş, aynca şiirin tümü üze- rinde de Velıdedeoğlu'nu keyiflendiren saptamalarda bulunmuştu. Velidedeoğlu, halk şıirindekı "mâni" formunda dörtlükler yazmaktan da bü- yük keyif alırdı; işte onlardan iki dört- lük: Çiçekkrden bal deren Aşkın sımna eren Kalbime ha\at veren Taze ahuvar mısın? Lâle rrü, sümbül müsün? Gonca mısuu gül müsün? Bir kerecik koklasam Acaba solar mısın? 'Boşluğu doldurulamadı* Aydınlanmacı bir düşünür KAZ1M KOLCUOGLU* O rd. Prof Dr Hıfzı \eldet Vehdedeoğlu, Istanbul Üniversitesi'nin en sevilen hocalanndan biriydi. Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Kürsüsü Başkanı'ydı. Velidedeoğlu Hoca'nın öğretim yıh açılışlanndaki ilk dersleri şölen havasında geçerdi. Çok güzel konuşur ve çok güzel ders anlatırdı. Bu açıhş derslennde yetkin bir aydın olarak ülkenın durumu hakkındaki görüşlerini de açıklar, öğrencilerini aydınlatırdı. Kürsüsünde pek çok öğretim üyesı olmasına rağmen kendi derslerine mutlaka kendisı girerdi. 1968 yılında Hukuk Fakültesi'nin öncülüğünde îstanbul Üniversitesi öğrencileri "ünifersite reformu takbi" ile merkez binayı işgal ederek dersleri boykot etmişlerdi. Ben de o yıllarda Türk gençliğinin en üst düzey kuruluşu olan Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı'nın genel başkanıydım. Üniversite Reformu Yasa Taslağı hazırlama çalışmalan yapıyorduk. Bu konuda bazı öğretim üyelerinden de görüş almamız gerekti. Hemen ilk aklımıza gelen Velidede Hoca'ydı. Hoca'nın Göztepe'deki e\ ine gittik. Biz kendi görüşlerimizi aktardık. Baktık ki hocamızın bu konuda çok ilginç görüşleri var. Ondan çok yararlandık ve hazırladığunız taslağa büyük katkı sağladık. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu Hoca, TBMM kâtıpliğinden ordinaryüs profesörlüğe, buradan hayata veda edene kadar aydınlanmacı bir yazar ve düşünür, çok değerli bir bılim adamı olarak ülkemizin diline, kültürüne ve hukukuna önemli katkılarda bulunmuş bir kişüiktir. 1leri yaşına rağmen temız Türkçe'den ödün vermemesi bugünün aydınlanna örnek olacak bir niteliktir. Kaybıyla bıraktığı boşluğu henüz dolduran çıkmamıştır. *ht. Barosu Başkam Cörevini çok iyi yaptı' MustafaKemaVin çizgisinden sapmadı Prof. Dr. AYSEL ÇELİKEL ~Y" Tlusal egemenliğin ve Cumhuriyetin f / kuruluşuna tanıklık etmiş bir V«y cumhuriyet aydını olan Hıfia Veldet Velidedeoğhı Hocam, yaşamı boyunca topluma devrimlerin bilincini benimsetmeyi görev bilen kişiliği ile asla unutulamayanlann başında gelir. Genç yaşmda görev aldığı ilk Meclis'teki yeni rejim tartışmalan ve Mustafa Kemal'in olağanüstü de\Tİmci çizgisinin, Velidedeoğlu Hocam'm, yeni rejimin ilkelerinin yaygınlaştınlmasında kendisini ulusa karşı sorumlu hissetmesine neden olduğunu düşünüyorum. Öğrencilerinin, hocalann. eşi bulunmaz anılan ve olağanüstü deneyimlerinin yarunda. Türk devriminin temeli olan Medeni Kanun'un topluma ve kadınlanmıza kazandırdıklanm. onun yumuşak ve etkileyici üslubu ile dinlemeleri gerçekten bir şans olmuştur. Ben de bu şanslı öğrencilerden biri oldum. Benim neslimin laikliğe ve demokrasiye bağlılığında, ödün vermez kimliğinde bu derslerin rolü büyüktür. Velidedeoğlu Hocamız, aramızdan aynldığı zamana kadar bildiklerini ve yorumlanıu her pazar Cumhuriyet gazetesinde etkili ve bilimsel bir üslup içinde yazdı. Yeri bugüne kadar doldurulamadı. O şimdi görevini mükemmel bir şekilde yapan bir hoca olarak ışıklar içinde. iyi kı doğmuş...