Katalog

• HAZİRAN 2004 CUMA CUMHURİYET SAYFA İNCELEME Sinan Cemgil öldüğünde, oğlu Taylan 1.5yaşındaydı. ODTÜde sınava giren Sinan, Amerikalı öğretim görevlisinin, 'Nasıl îngilizce bilmezsiniz' şaşkınlığına, şu karşılığı verir: Biz, ODTÜde Ingilizce üç kelime öğrendik. Yankeego home! Tılmıyoruz, korlmıuyoruz'TURHAN FEYİZOĞLU B ir ailenin tarihinde ülkenin toplumsal tari- hınin yansımasını da bulabilirsiniz. Cemgil ailesi buna ömek verilebilir. Adnan ve Nazife Cemgil'in ıkincı erkek çocuklan Sinan, 15 Kasım 1944 Çarşamba günü Istanbul'da dogmuştur. Sinan'ın doğduğu sene, 6 yıldır süren ve mil- yonlarca ınsanın öldürülmesine neden olan tkin- ci Dünya Savaşı sona ermek üzeredir. 14 Mayıs 1950 Pazar günü yapılan seçimlerde CHP iktidardan düşmüş, yerine Demokrat Parti (DP) gelmiştir. DP iktidanmn ilk yaptığı iş, ay- dınlan tutuklatmak olmuştur. 21 Mayıs 1950'de Doç. Dr. Behice Sadık Bo- ran, çeyirmen Adnan Cemgil, Yüksek Mimar Kemal Özmeriç, Mımar Reşad Sevinçsoy, Avukat Osman Faruk Toprakoğiu. Avukat Vahdettin Ba- rut, Muvaffak Güran ve Istanbul Üniversıtesi Hukuk Fakültesi öğrencisi Nad Ormanlar tara- findan Türk Banşseverler Cemiyeti kurulmuştur. Bu dönem, dünyada yenı dengeler kurulmak- tadır. Ikinci Dünya Savaşı'nda bir taraftan Sov- yet Rusya'nın, diğer taraftan ABD'nin işgal et- mesıyle 1948'deKore'de, "KoreCumhuriy«ti"ve "Kore Demokratik Halk Cumhuriyeo" diye fı- ilen ikı ayn devlet oluşturulmuştu. D P İKTİDARINA TEPKİ Adnan Menderes hükümetınin TBMM karan olmadan Kore'ye asker göndenp savaşa katılma- sı, iç sıyasette tartışmalara yol açtı. Türk Banş- severler Cemiyeti, DP'nin tavnru kınamak için bil- diri bastırarak, 28 Temmuz 1950'de dağıttı. Yayımlanan bıldiri nedeniyle dava açıldı. Be- hıce Boran, Adnan Cemgil, Nevzad Özmeriç, Vahdettin Barut, Reşad Sevinçsoy, Osman Faruk Toprakoğiu, Muvaffak Güran tutuklandı. Adnan Cemgil'e yönelik baskılar, ailenin di- ğer bireylerine de ister istemez yansımıştır. Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bö- lümü'nü kazanan Sinan, 1964-1965 öğretim dö- nemınde ODTÜ Mimarlık Fakültesi öğrencisidır. Sinan, öğrenciliğe başladıgı zaman ABD emper- yalizmıne karşı yürütülen eylemler ülkenin her tarafinı kapsamıştı. 1960 sonrasında, Türkiye'de öğrenciler tara- fından ilk antı-Amerikan gösteri, Kıbns konusun- daki Türkiye'ye yönelik emperyalist davranışını kınamak amacıyla, 27 Ağustos 1964 Perşembe günü, Ankara'da yapılmıştır. Orta Doğu Teknik Ünıversitesi Sosyalist Fikir Kulübü (ODTÜ SFK) ile ODTÜ Öğrenci Birli- ği'nın, 30 Hazıran 1965 günü, altıncı mezuniyet töreninde yaptıklan eylem, anlamlıdır. CENÇLİK EYLEMLERİ Rektör Prof. Kemal Kurdaş, öğrencilerin yap- tığı bu eylemi şöyle anlatmıştır: "Haurladığım ilk önemü olay 1965 mezuniyet töreninde bir grup öğrencinin eski \ıllardaki gibi tören yerine Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ne yardun eden ya da ODTÜ'de öğrencisi bulunan de\1eâerin ve nüUetierarası kumluşlaruı bayrak- laruun ya da ambiemlerinin asümasına itirazlan oldu. Öğrenciler tören yerine sadeceTürk bayrak- lannın asılmasını istiyorlardL" ABD emperyalizmine karşı gösterilen tepki, 1961-1971 dönemi devrimci gençlik eylemleri- nin ortak özelliği idi. Cemgil'in 196O'lı yıllann başında yaşadığı ve sergilediği tavır bunu yansıtacak niteliktedir: Sinan ve iki arkadaşı, ODTÜ'de bir dersten sı- nava girer. Sınavda bazı Türk öğretim görevlile- riyle birlikte bir de Amerikalı öğretim görevlisi vardır. Amerikalı öğretim görevlisi, ilk öğrenci- ye soruyu sorar. Öğrenci yamt veremez. îkinci- ye sorar. tkinci öğrenci, "Ben Ingilizce bilmiyo- nım. Sinan'asorun" diyerek, karşılık verir. Ame- rikalı öğretim görevlisi, "Yülardanberi ODTÜ'de tngilizce eğitiın görüyorsunuz. Nasıl tngilizce bil- mezsiniz?'' diye şaşkınlıkla sorar. Yanıt Sinan Cemgil'den gelir: "Biz, ODTÜ'de tngilizce üçke- Bme öğrendik: Yankee go home." Sinan Cemgil'in "Yankeego home" tavn, ölü- müne kadar devam etmiştir. VANCE'A KARŞI CÖSTERİ Amerika Dışişleri Bakanı Dean Rusk, 19 Ni- san 1966 Salı günü, Ankara'ya gelir. Çoğunlukla Ankara Ürüversitesi Siyasal Bilgi- ler Fakültesi (SBF), Hukuk Fakültesi ve ODTÜ öğrencisi olan gençler, ellerinde pankartlarla, Rusk'ın kalacağı ABD Büyükelçisi'nin evine git- mek amacıyla yurüyüşe geçer. Aralannda Sinan Cemgil'in de bulunduğu 70 eylemci genç gözal- tına alınır. ABD Cumhurbaşkanı Johnson'un Yu- nan asıllı özel temsilcisi Cynıs Vance, Türk hü- kümetine bir mesaj vermek amacıyla Ankara'ya gönderilir. Vance'in Esenboğa Havaalanı'na ge- leceğini öğrenen öğrenciler, 23 Kasım 1967 Per- şembe günü, saat 10.30'dan itibaren havaalanının bekleme salonunu doldurur. Öğrenciler: Ankara 'nın taşına bak, Şu Yankee 'nin işine bak, Bizi Yunan 'a satıyor, şufeleğin işine bak, Ankara'nın taşlıyolu, üsler dolu sağı solu, Amerika evine dön, yoktur bunun başka yolu marşım söylerler. Gençler, bir ara uçağın iniş alanma girerek oturur. Toplum polisi şefınin uya- nlanna karşın öğrenciler yerlerini terk etmez. I Mavıs 1971 Pazartesi günü, radyonun 13.00 haber bülteninde, Adıya- man'm Gölbaşı ilçesinde jandarmalaria girdiği çaüşma sonucu, "Hoca" lakapb bir genç, ODTÜ öğrencisi Alpaslan Özdoğan ve Erzurum Ata- türk Ünıversitesi öğrencisi Kadir Manga'nın (üstte arkada) öklürüldü- ğü, Mustafa Yalçıner'in yarah, Hacı Tonak'ın da sağ yakalandığı açıkla- nır. Daha sonraki haber bülteninde, öldürülen "Hoca" lakaph gencin Si- nan Cemgil (üstte önde) olduğu belirtilir. [NKUKMKKTIK l»ASİnKASYOIN? Tlhan Solçuk. 30 Kasım 11%S ( umartesi günü, ( ıımhunvet ya/etesinde ya- yınılunan ya/ısında, "!\ede- ınektir pasirikasyon?" diye- ıck, kommer luıkkında özel- k1 îjiı değerlendirmeyi yap- nuijtır "llükümcl darİH'si diizen- lenıek. kar^Mİı-% rinı hareketi- ni sahiK'Vc1 ko\mak. soçinıleıv paıa valırınıı yapıııak. iç sa- \aş(,ıkaı(n»ak«il)i "ö/el lıa- ıvkâl' veAnıerikancadeyiıııi ile 'spccial operation* CIA'nın i^ûlir. Bay Koııınıer i«jK' luı tvjkilatm «löıvvlisklir. Ankara Amcrikan Büyükel- çisi'nin Türkiyc'dvn önce Vi- elnam'da 'l'asifikasyon" ha- rekctini yöncinıcsi dc «ene CIA pro^ranıı içinde hııluıı- maktadıı. Bu pro«rama «öre 15 milyonlıık Güney Yielnanı halkınm\ü/de90ıJ 1.000 stratcjik köye. veya dikenli tel ve nıavınlarla çevrilnıiş kanıplara tuplanmaktadır. Bu pmgramı Türkive'de pek iyi tanıdı<>ımı/ AID (Ameri- kan ^ardım Teşkilatı) yürüt- nıektedir. \c \ar ki bu örgütü Cl A menıurlan idare etmek- tedir. Pasifikasyon hareketi. 11.000 stratejik köye topladı- «ı Victnam halkı ile "Milli Kurtuluş C ephesi' arasındaki ilişkikri kesnıek anıacıv la dü- /enknmi>}lir. (, ünkü \ ietnam Milli Kurtuluş birlikleri köy- lere sı/dıkça milli uyanış baş- lıyor. kö\ lüler istilacı Anıcri- kan askeıierine \e satılık Say- <>on hükünıetine karşı silahla- nıp direnmeye katılıyorlar. Anıerikan Cl A'sı sözde' Pasi- fikasyon' eylcmiylc bu milli direnmeyi kırnıak istcnıiştir. Bu yolda elinde iki silah var- dır: Para \e işkence... Bay komnıer işte bu »öreulen sonra Ankara'ya gelmiştir." Cemgil: Devrimiçm iflv lvivılcuıı atılclı Mustafa Taylan Özgür, 23 Eylül 1969 Salı günü, Be- yaat'ta silahla vurularak öl- dürülür. Taylan Özgür'ün öldürül- düğünü öğrenen ve 24 Eylül 1969 Çarşamba günü, sabah saat 10.00'da ODTÜ'de Atatürk anıtı- nın önünde toplanan devrimci öğ- renciler, Istiklal Marşı'm söyle- dikten sonra Mustafa Taylan Öz- gür için iki dakikalık _ saygı duruşunda bulu- nur. 9 aydan beri polis ta- rafindan aranan Sinan Cemgil, törende özetle şu konuşmayı yapmışur "Devrimci şehitlerm matemini tutacakzama- nunız yoktur. Zira, bu tip olay1ar mifiikurtuhış savaşı içinde olağandır. Devrimcilerin postunu ucuza satmayacağız. Türk milli mücadelesi içinde devrhncikr birer birer gidebilüier. Gün gelecek Türkiye'nin ba- ğunsızfağı ve kurtuhışu için gerekirse hepimiz vurulacagız. Bunlarbi- zi korkutmuyor, üzmüyor ancak kmimiz bUenivDr.Taylan Ozgür'ün ardından matem tutmayacağız, mersiyeier düzmeyeceğiz. O 24sa- atini devrime adamış bir ldşiydL O, bu yolda öleceğini büiyordu. Ama emperyalizmle sa\aş uğnına öl- mek şerefli bir öhundür. O, sava- şm ilk kıvıfcımlannı yakanlardan birisktir.Arükfaşistkanunlaronu içeriükamayacaklardır. Yapüacak çok işlerimiz \anhr, ikinci kurtu- hış savaşuun ilk kurşunlanan dev- rinıcilerinden sonra bizler de dü- şebiüriz, bunu korku değfl,varaca- ğunız şerefli bir nokta oiarak ka- bul edryoruz, Taylan, Kommer'in arabasını \-akarak devrim için ilk knıkanıı atmtşü. Bu krvılcım devam ettirUecektir.Türkiye'de CIAartik biradam temiziemekampanyaa aç- nuşor. Yılnuyoruz, torkmuyoruz.'' Türkiye'de ABD karşıü eylemler hız kazanır. Gıyabi tutuklama karan ile po- lis tarafından aranan ve uzunca bir süre saklanan Sinan, 14Ekim 1969 Salı günü, eski CHP Aydın Millet- vekili olan ve Aydm'da avukatlık yapan dayısı NedimMüren'inya- zıhanesinde daktiloda yazı yazar- ken Ankara'dan gelen emniyet mensuplan tarafindan yakalana- rak Ankara'ya götürülür. Bu tu- tuklulugunda, Ankara Merkez Ce- zaevi'nin 9. Koğuşu'nda kalan Si- nan, 24 Aralık 1969 Çarşamba gü- nü, beş bin hra kefaletle serbest bı- rakılır. Serbest bırakıldıktan sonra Si- nan'ı, ODTÜ'de okuyan Filistinli öğrencilerin, 15 Mayıs 1970 Cu- magünü,"15 Mayıs FiBstin Günü" dolayısıyla ODTÜ kampusunda yaptıklan kınama eylemınde gö- rüyoruz. Silahlı Kuvvetler. 12 Mart 1971 günü muhtıra verir. Sü- leyman Demirel hükümeti is- tifa eder. Cemgil ile Tayfiır Cüıem- re, 15 Mart 1971 gecesi An- kara'dan aynlır Malatya'ya doğru yola koyulur. Sinan ve arkadaşı gitmek istediği yere vanr. Fakat dağdaki yaşama uyum sağlamak kolay değildir. 31 Mayıs 1971 Pazartesi gü- nü, radyonun 13.00 haber bül- teninde, Adıyaman'ın Gölba- şı ilçesindejandarmalaria gir- diği çatışma sonucu, "Hoca" lakaph bir genç, ODTÜ öğ- rencisi Alpaslan Özdoğan ve Erzurum Atatürk Ünıversite- si öğrencisi KadirManga'nın öldürüldüğü, Mustafa Yalçı- ner'in yarah, Hacı Tonak'ın da sağ yakalandığı açıklanır. Daha sonraki haber bülteninde, öldürü- len "Hoca" lakaph gencin Sinan Cemgil olduğu belirtilir. Sinan'm cenazesi teslim alın- dıktan sonra, Istanbul'a getirilir- ken, yağmur yağmaktadır. Nazi- fe Hanım, yağmur yağmaya baş- layınca, "OgJum ıslanacak" diye iç geçirir. öğrenciler, ABD büyükelçisi Robert Kommer'in otomobilinin yanışını izJer™ geldiği gibi geri gider A rtan ve giderek genişleyen ABD aleyhtan eylemler so- nucu ABD hükümeti. bunun önünü alabilmek amacıyla ye- ni girişimlerebaş\ r urur. Buna uygun adamlannı Türkiye'ye göndermekte gecikmez. ParkerHart'dan boşalan ABD'nin Ankara Büyükelçiliği'ne, Güney Vietnam'da Banşı Koruma Progra- mı Müdürü olan CIA ajanı Robert Kommer'in getirildiği Beyaz Sa- ray tarafindan açıklanır. ODTÜ ve Ankara Üniversitesi'ne bağlı öğrenciler, Kommer'in Türki- ye'ye gelişini kınamak amacıyla 28 Kasım 1968 Perşembe günü, otobüs- lerle toplu halde Esenboğa Havaala- nı'na gider. Amaç Kommer'in uça- ğını havaalanına indirmemektir. Bu nedenle havaalanı- na giden gençler, uçağın ineceği alana oturarak, bekleme- ye başlar. Gençlerin havaalamnda Kom- mer'i kınamak ama- cıyla toplandığını öğrenen emniyet güçleri, Kommer'i iniş pistinin ucun- dan otomobille ala- rak, havaalanı bina- sına ugramadan şeh- re götürür. Uzun sü- re marş söyleyip slo- gan atarak Kom- mer'i bekleyen gençler, Kommer'in gizlice şehre götü- rüldügünü öğrenin- ce topluca Anka- ra'ya geri döner. Gençlerden bir grup, Amerikalıla- ra ait bazı işyerleri- ne saldırarak tepki- lerini dile getirir. Ay- nca, Tunus Cadde- si'ndeki Amerikalı- lara ait klübe girme- ye çalışır. Görevli bekçiler, gençlen engellemeye çalı- şır. Fakat gençler, kapıyı kırarak içeri girer ve buzdo- labı, oyun makinesi gibi eşyalan tahrip eder, bazı camlan kırar. DÜNYA AYAĞA KALKAR Tüm dünyayı ayağa kaldıracak eylem 6 Ocak 1969 Pazartesi günü, ODTÜ'de meydana gelecektir. 6 Ocak 1969 Pazartesi... Ankara'da yağmurlu bir hava vardır. ABD'nin Ankara Büyükelçisi Ro- bertKommer, ziyaret amacıyla, 1969 model Cadillac marka siyah renk- li, 06-CA-001 plakah makam oto- mobiliyle, saat 12.30'da ODTÜ'ye gelir. Kommer'in otomobilini ilk oiarak, rektörlüğün hemen yanında ve karşısında olan kantin, kütüpha- ne ve kimya laboratuvannda bulu- nan öğrenciler fark eder. Sinan Cemgil, Hüseyin tnan, Yu- suf Tunbay Aslan, Rasih Ulaş B&r- dakçı, Mustafa Taylan Ozgür ve bir- kaç arkadaşı, hızla olay yerine gi- der. Rektörlük önünde park etmiş olan Kommer'in otomobilinin çev- resinde toplanan öğrenciler, Kom- mer ve Amerika aleyhınde slogan at- maya başlar. Daha sonra öğrenciler, uzun bir çelik boruyu manivela gi- bi kullanarak Kommer'in otomobi- lini ilk önce yan, sonra ters çevirir. A T E Ş E VERİLİR Kommer, 28 Kasım 1968'de geldiği Türkiye'den 7 Mayıs 1969'da avnhnakzonında kahr. Ters çevrilen otomobilın benzın deposundan benzin akmaya başlar. Hüseyin tnan, Sinan'ın boynunda- ki kaşkolu alır Ters çevnlmiş ve benzin akıtan Kommer'in otomobi- linin benzin deposunun içine sarkı- tıp, benzin emdirdiği kırmızı siyah çizgilı uzun kaşkolu, otomobilin de- ğişik yerlerine vurur. Bu şekilde benzine bulanan oto- mobil ateşe verilır. Öğrenciler. otonun yanışını ABD'yi ve Kommer'ı kınama gösterileri yaparak seyreder. ABD Bü- viikelçisı de rektör- lük binasından otosu- nun yanışını izler. Otomobili yakan öğrenciler, olayı izle- yen gazetecılere, ha- reketlerinin nedeni oiarak, "Vıetnam'da pasifıkas>on hareke- tini idareeden bir Id- şi devTİmci Türk ta- lebekrinin bulundu- ğu bir üniversteyeeti- ni kolunu sallaya sal- layagjremez" şeklin- de açıklama yapar. HanlÇeümİLeün- deki megafonla, ya- nan otomobili seyre- denlere, "Halksava- şunnilkmeşalesibu- rada yalaldı" diye söylev çeker. ABD Büyükelçi- si Kommer'in oto- mobilinin yakılma- sı sadece Türkiye'de değil tüm dünyada geniş yankılar uyandınr. "Honçho (Kasap-işkenced)" ola- rak adlandınlan Vietnam Pasifikas- yon uzmanı CIA ajanı Kommer, 28 Kasım 1968 Perşembe günü olayh olarak geldiği Türkiye'den 7 Mayıs 1969 Çarşamba günü aynlmak zo- runda kahr. 'SoRUMLU ABD ELÇİSİ 1 Kommer'in otomobilinin yakılma- sına karşı de%Tİmcı olsun, ülkücü olsun ODTÜ'nün hemen bütün öğ- rencileri ortak hareket etmektedır. Kommer'in otomobiünin yakılma- sından sonra hakkında tutuklama karan çıkan ve aranan Sinan, 15 Ocak 1969 Çarşamba günü, OD- TÜ Mimarlık Faİdiltesi'nde düzen- lenenforumakatılarak bir konuşma yapar ve şunlan söyler: "Teslimolmayacağız.CHayın baş- hca sorumlusu ABD dçisJdü-."