Katalog

24 HAZİRAN 2004 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA NATO İSTANBUL DORUGU 2004 Lieberman ve Hagel hazırladı Amerikan Senatosu'tnın gündemindeki yasatasansı TT*V emokrat Parti senatörii Joe / 1 Lieberman ve Cumhuriyetçi Parti J~J senatörü Chuck Hagel, geçennisan ayında ABD Senatosu'na Büyük Ortadoğu Projesi'ne ilişkin bir tasan sundular. "2004 ı Büyük Ortadoğu ve Orta Asya Kalkuuna YasasT tasansı olarak tanımlanan bu metnin amaç bölümünde, "Bu yasanın amacı, özellikle özel sektörün geJiştirümesiyle Büyük Ortadoğu ve Orta Asva'da siyasi özgüriük ve ekonomik kalkımnamn sağlanması için yardımın yetkiiendirilmesidir. Bu yardım kapsamında, Demokrasi Vakfi, Kalkınma Fonu ve Kalkuuna Bankası isimli 3 yeni kurum da katkıda bulunacakür" denildi. Tasannın "Kongrenin Saptamalan" başlıklı üçüncü bölümünde. BOP'un temellerine ilişkin şu vurgularyapıldı: "11 Eyiül 2001'deld terörist saJdınlar, ABD'nin dış politikasındaki dönüm noktasının sinyallerini vermistir. El Kaide ve baglantdı gruplar, Afganistan, Pakistan, Büyük Ortadoğu ve Orta Asya ile dünyanın her verinde birbirleriyle bağjanüh bir terörist şebekesi ohışturmuşlardır. Terorizmle savaş, ABD'nin, Büvük Ortadoğu ve Orta Asya'yı kendi siyasi, ekonomik ve güvenlik dinanuklerine sahip stratejik bir bölge olarak değerlendirmesini gerektirmektedir. KültüreL, coğrafık ve dil çeşittiliği zenginligine sahip Büyük Ortadoğu ve Orta Asya, ekonomik kalkınma ve siyasi özgüriük açısından ortak engellerle karşı karşıyadırlar. Yoksulluk ve ekonomik azgetişnüşlik, tek başlanna terorizme neden olmamakla beraber, ekonomik biiyiime, serbest ticarct ve özel sektörün kalkınması terorizmin gelişmesine neden olan radikal siyasi eğilimlerin önünün kesildiği bir ortamın gelişmesine katkıda bulunabilir. Küresel savaşın kazanılmasının ardından ABD ve diğer bagışçı ülkeler, daha açık siyasi ve ekonomik sistemlere ulaşılması için reformlann yerine getiriimesi arzumuzu pavlaşan Büyük Ortadoğu ve Orta Asya yurttaşlannı desteklemetidir. A\rupa Büiiği üyefa'ğüıe dönük beklentileri açısından desteklenmesi gereken Türkiye, Büyük Ortadoğu ve Orta Asya'ya ekonomik kalkuuna ve istikrar getiriimesi çabalannda öncü ve eşsiz bir rol oynamaktadır. Başkan, Büyük Ortadoğu ve Orta Asva'da siyasi ve ekonomik kalkuımanın teşvik edilmesi için Büyük Ortadoğu ve Orta Asya ülkelerinin yanı sıra Avrupa'yı ve diğer ülkelerle beraber çalışacak yeni mekanizmalar geliştirmelidîr. Büvük Ortadoğu ve Orta Asya dinanüklerinin küresel güvenliğe ciddi etkileri olmasından dolayu NATO arûk stratejik odaklamasuu bu bölgeye çevirmeli ve Irak, Afganistan ve Akdeniz'deki rolünü arttırntabdır." Yeni fonlar ve bankalar rasannın "Yardunuı Yetkilendirilmesi" başlıklı beşinci bölümü de. ABD Başkanının "Büyük Ortadoğu ve Orta Asya'da ekonomik ve siyasi özgürlüklerin. serbest ticaretin, özel sektör geüşmesinin teşvik edilmesi amacıyla çeşitn' programlan içeren yardımlan sağjamakla yetküendirilmesTni öngörüyor. Bu programlar. tasanda şöyle tanımlanıyor: 1. Kalkuuna Bankası: Başkan, özel sektörün geliştirilmesi için Büyük Ortadoğu ve Orta Asya Kalkınma Bankası kurulması amacına dönük olarak diğer bağışçılar ve Büyük Ortadoğu ve Orta Asya ülkelerinin temsilcileriyle çalışmaya yetkilendirilmiştir. 1 Kalkuuna Fonu: Başkan, küçük ve orta ölçekli işletmelerin geliştirilmesi, özel sektörün güçlendırilmesi konulannda destek veren sivil toplum kuruluşlarını da içerecek şekilde belirlenen kamu ve özel yardım programlannın idaresi ile uygulanmasında yardım edecek çok taraflı Büyük Ortadoğu ve Orta Asya Kalkrnma Fonu kurulması için diğer bağışçılar ve ülkelerin temsiJcileriyle çalışmaya yetkilendirilmiştir. 3. Demokrasi Vakfl: Başkan, sivil toplum, demokratik reform, iyi yönetişim uygulamalan ve hukukun üstünlüğünün geliştirilmesini desteklemek amacıyla diğer bağışçılar ve Büyük Ortadoğu ile Orta Asya bölgesinin sivil toplum liderleriyle beraber çok taraflı Demokrasi Vakfi kurmak için yetkilendirilmiştir. Tasanyia Başkan Bush'a geniş yetküer tanuuyor. İ Doç. Dr. Yaşar Hacısalihoğlu, BOP'un bölgedeki üniter yapılan çözmeyi amaçladığını söyledi Türkiyeüs yapılacak' / stanbul Ünrversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Yönetim Kurulu üyesi Doç. Dr. Yaşar Hacısalihoğlu, Büyük Ortadoğu Projesi'nin (BOP) bölgedeki üniter yapılan çözmeye dönük bir girişim olduğunu dile getirdi. Hacısalihoğlu Türkiye'yi lojistik üs yapma ve askeri açıdan Irak odağına çekme isteğini içeren tasanmın Anadolu'nun su alanlanna uzandığını da ifade etti. Yaşar Hacısalihoğlu, BOP'un stratejik açıdan anlamını, ana başhklarıyla şöyle değerlendirdi: BOP, cumhuriyet yerine ılımlı Islamı önerlyor: F as'tan Çin sınınna kadar uzanan genişletılmiş Ortadoğu'nunjeopolitik bölgelerinin kesişme alanı Türkiye'dir. Projenin yürütücüsü sıfaüyla ABD, Türkiye'yi BOP içinde odak ülke olarak görmek istemektedir. Bu odaklanmanın Türkiye 'den iki beklentisı vardır. Birincisi, Türkiye'nin askeri gücünün, BOP için mızrak ucu olarak kullanılmasıdır. Ikincisi ise, Yaşar Hacısalihoğlu. Türkiye'nin BOP'a sürüklenmesi, gelecek adına onanlması güç sorunlan yaratacaktır. Şayet Türkiye; BOP'a bulaştırılırsa öncelikle bölgesine ve Avrasya'ya yabancılaşacak, yeni düşman ve düşmanlıkJar kazanacak ve Soğuk Savaş sonrasının yeni bağımlılığına yelken açmış olacaktır. Ortadaki Büyük Oyun: BOP Hazırlayan: Işık Kansu-Sertaç £ş BOP'un sivil etkinliğine yönelik olarak "reform" söylemi için Türkiye'nin model haline getirilmesidir. Türkiye için, ulusal bağımsızhk ve ulus egemenliği temeline dayanan Cumhuriyet kimJiğinin modelliği yerine "ıhmh Isüun" nitelendirilmesi yeğlenmektedir. "Ihmh İslam" dinsel değil, siyasal bir nitelemedir ve ABD kaynaklıdır. Bu kavramın öne çıkartılmasının iç içe geçen iki nedene dayandığı söylenebilir. Birincisi, Türkiye'nin laiklik duyarhhgı yüksek çevrelerine yönelik "ölümü gösterip srtmaya raa etme" çabasıdır. Ikincisi, Türkiye'nin antiemperyalist Atatüikçü çizginin zayıflatılarak, hem Türkiye için hem de Avrasya uluslan için yeniden ilham kaynağı olmasımn ve direnme gücüne yeniden ışık tutmasımn engellenmesidir. BOP. bölgedeki ünrter yapılan çözmeye yönellktlr: O?, aslında A\Tasya coğrafyasında "mekânuı özelleştirilmesi'' seferidir. Avrasya jeopolıtığınin omurgasını oluşturan Fas'tan Çin sınınna kadar uzanan geniş coğrafi alan, BOP'un " özeüeştirme harekâtT için tek pazar haline gelmelidir, ama parçalan küçük olmalıdır. Buna göre; federatif yapılar, küçük devletçikler yaratılmalı ve onlann pazarlık güçleri kınlmalı, doğal kaynaklan üzerinde daha zahmetsizce egemenlik kurulabilmelidir. Taşeron rolünü benimsemiş olsa da Türkiye'nin, bu süreçten olumsuz etkilenmemesi olanak dışıdır. Çünkü, Türkiye'nin öncelikle komşulan için olmazsa olmaz koşul saydığı ve varlığına Pakistan ve Pakistan'da 1979'da Başbakan Zülfikar AIi Butto'yu de\irip düzmece gerekçeierle idam ettiren Zjya-ül Hak şeriat yasalannı uygulayacağuu ilan etmişti. Suud ve CIA, paralanyia ülkede 2 bin 500 medrese açılnuşü. Tatiban'ın kadrolan bu medreselerde yetiştirihyor, buradan Afganistan'a gönderiliyordu. Afganistan'da savaşan mücahitlere de CIA pasaporru sağlanarak Amerika'ja getirUiyor, New York'ta Brooklyn'de kurulan Al-Kifah kampında eğitiliyorlardL O dönemlerde Pakistan Başbakanı Benazir Butto. baba Bush'a -Bir Frankestayn yaranyorsunuz" demişti. Taliban TIHAKGenelSekreteri VahapErdoğdu: y yu ABD karıştınyor TT^öktendinci terör eylemlerini durdurma / y gerekçesiyleyolaçıkanve özellikle Islam JL V . coğrafyasına Büyük Ortadoğu Projesi ile "demokrasi, modernleşme ve üısan haklarT ge- tireceğini ileri süren ABD, bugüne değin aynı ül- kelerde gericiliğin ve baskıcı reiimlerin hep baş- ta gelen destekçisi oldu. Türkiye însan Haklan Ku- nımu (TfHAK) Genel Sekreten Vahap Erdoğ- du'nun hazırladığı raporda, konuya ilişkin şu bil- gilere yer verildi: ABD, bir yandan bölgedeki Ingiliz petrol şir- ketlerine ortak olurken, bir yandan da ABD pet- rol şirketleri petrol kaynakJannı kontrol alrına alıyordu. ABD, geçmişte Mısır'da Nasır'a karşı Müslüman Kardeşler'i, Endonezya'da Sukar- no'ya karşı Sarekat'i tslam'ı, Pakistan'da But- to'ya karşı Cemaat-i İslami'yi, Afganistan 'da laik-komünist Ne- tibuDah'a karşı Taliban'ı, Iran'da da demokratik, ulusalcı muhale- feti susturmak için Şah RızaPeh- levi'yi destekledi. Mollalann ha- reket alanlanru genişletti. Petro- lü ulusallaştırmak isteyen Mu- saddık'ı devırmek için CIA'nın gerid mollalara 5 milyon dolar da- ğıttığı, ABD resrrü belgeleriyle kanıtlanmıştır. Irak'ta Islamcı bir grup yoktu. Komünistler ve de- mokratlann üJkede belirlı bir ağır- lığı vardı. O nedenle Baas Partisi içerisindeki bir kesimi harekete geçirerek, komünistleri ve pet- rol sendıkası işçilerini saf dışı etmek görevini Saddam'a vermişti. Müslüman Kardeşler drgütü Ariel Şaron"un 1971 "de. îsraıl'e karşı gerilla savası vermek üzere yerinden örgütlenen FKÖ"yü kanlı bir biçimde ezmesinin ardından, geçen gün- lerde Şaron'un flize ile öldürdüğü Şeyh Ahmet Yasin, Mujamah adı altuıda Islamcı bir örgütlen- meye girişti. Örgüt; önceleri gençlik kulüpleri, spor tesisleri, sağlık kJinikleri, Kuran okullan açtı. Müslüman Kardeşler ile işbirliğine giren örgüt, petrol zengıni Arap ülkelerinden destek görmek- lekalmadı, îsrail'dendemaddi destek sağladı. Is- rail örgütü destekleyerek, FKÖ'nün gücünü azalt- mak istiyorda Bu örgütlenmeyeparalel olarak Sey- yit Kutub'un ideolojisini izleyen îslami Cihad örgütü kuruldu. Hamas (îslami Devrim örgütü) bu iki örgütün üyelerinden oluşturuldu. Seyyit Ku- rub, Müslüman Kardeşler örgütünün en önde ge- len ideologlanndandı ve îngiliz gizlı servisi ve CIA desteğiyle Nasır'a karşı düzenlenen suikasta ka- rıldığı için idam edildi. 982'de Suriye'de de, Hama'da ayakJanan Müs- lüman Kardeşler, 10 bin insanın yaşamına mal ol- muştur. Örgüt, 1981 "de Mısır De%let Başkanı En- vıer Sedat'ı öldürdü. Sedat'ın yerine geçen Hüs- nü Mübarek, pek çok ödün vermesine karşın ey- Vahap ErdOğdU: ABD, geçmişte Mısır'da Nasır'a karşı Müslüman Kardeşler'i, Endonezya'da Sukarno'ya karşı Sarekat'i îslam'ı, Pakistan'da Butto'ya karşı Cemaat-i İslami'yi, Afganistan'da laik-komünist Necibullah'a karşı Taliban'ı, Iran'da da demokratik, ulusalcı muhalefeti susturmak için Şah Rıza Pehlevi'yi destekledi. Mollalann hareket alanlannı genişletti. lemlerin önüne geçemedi. 1990 Ekimi"nde Par- lamento Başkanı Rtfat Mahcub'u öldürdüler. 1992'de laikliğin önde gelen savunuculanndan Fa- raj Fo'yu öldürdüler. 1997'de Laxor'da. çoğu ru- rist 58 kişiyi öldürdüler. Bu mücahitler, ABD'de de boş durmadılar. Kampın lideri EI Said Nasu1 , herkesin gözleri önünde fanatik bir Yahudi yi öl- dürdüğünde, yakalanınca, evınde büyük binala- n tahrip edebilecek bomba yapımına ilişkin bil- giler, Empire State Buildıng ve Dünya Ticaret Mer- kezi'nin fotoğraflan bulundu. ABDpolisi ofayı geçiştirdi. 1993 'te 1 tona yakrn patlayıcı yüklü bir minibüs, ABD'deki Dünya Ticaret Merkezi bod- rumunda patladı. 6 kişi öldü ve 1000 kışi yara- landı. Yakalananlann "Kör tmam" olarak bılınen Şeyh Ömer Abdurrahman'ın müritlen olduğu saptandı. Amerikan camilerinde imamlık yapan Şeyh Abdurrahman'ın, Enver Sedat cinayeti ile ilgisi belirlenmiş ve ABD'ye kaçınlmıştı. BOP'un ilk adımlan Afganistan, emperyalizmin Asya egemenliği için en kilit coğrafyasının üzerinde yer ahnaktadır. Sovyet sisteminde sonun baslangıcı, Afganistan müdahalesi ile oluşmuştu. 1998 yılında büyük bir petrol şirketinin başında bulunan bugünkü ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, "Hazar bölgesinin birdenbire bu denli stratejik önem ka- zandığı bir dönem düşünemiyonun" diyordu. Bölgedeki gaz ve petrolün Rusya ya da Azerbay- can üzerinden geçirilmesi, Rus- ya'nın Orta Asya cumhuriyetle- ri üzerinden siyasal ve ekonomik denetimini güçlendirecekti. Iran üzerindengeçinlmesi, Iran rejimini güçlendirdi. Afganistan üzerinden Pakistan ve Hindis- tan 'a ulaştınldığında, stratejik ve ekonomik olarak en verimli so- nuç olacaktı. Pakistan'ın ABD'nin yanında • Taliban'ı desteklemelerinde bu —>. — projenin büyük payı vardı. 1995 'te ABD şirketı Unicol, Türkmenistan'dan Afganistan üzerinden Pakis- tan'ın Umman denizi limanlanna ulaşacak olan boru hattı için görüşmelere başladı. Şirket, Afga- nistan"da istikrarlı bir yönetim istiyordu. 1996'da Taliban, yönefimi ele geçirince, hattın güvence- sini sağladıklarını düşünüyorlardı. Ükyıl ABD'nin Taliban'a karşı politikalannı bu şirket belirliyor- du. Bu proje Doğu Afrika'da ABD elçiliğinin 1998'de bombalanmasından dört ay sonra "şim- döik'' rafa kaldınlmış oldu. 2001 Ekimi'nde Af- ganistan bombalanıp Taliban dağıtıldıktan sonra Unicol'ün danışmanı ZabnayHahizad, ABD'nin özel temsilcisi olarak Afganistan'a atandı. Şirke- tin memurlanndan HamidKarzai de kurulan hü- kümetin başına geçirildi. büyük özen gösterdiği "toprak bütünlüğünden yana ouna" politikası geçerliliğini yitırecek, bu politikayı savunamaz hale gelecek ve bu durum kendi toprak bütünlüğüne yönelik duyarlılığında ciddı aşınmalara neden olacaktır. Türkiye askeri açıdan ırak odaflına cekllmek Irtenlyor: A BD, Irak işgalinde karşılaştığı /\ çıkmazdan kurtulmarun JLJL. çaresi olarak tüm bölgeyi denetleme gücüne BOP yoluyla erişmeyi arzulamaktadır. Bu bağlamda Türkiye'ye özellikle BOP kapsamında Irak'tan yansıyacak güvenlik sorunu; giderek istikrarsızlaşan ve o oranda da karmaşıkJaşan Irak odağına Türkiye'nin askeri zeminde çekilme riskidir. Kabul edilmelidir ki, bugün Irak, yeni bir Filistin'dir. BOP. Türklye'nfn su alanlarına uzanıyor: O rtadoğu'da su, yaşanmış ve yaşanan birçok çatışma ve savaş atmosfennin örtülü nedenidir. Türkiye'nin terörle mücadelesınde su, GAP üzerinden yürütülen bir stratejinin tayin edici unsurlan arasında tutulmuştur. Proje kapsamında baraj yapımlannda dış fınansman desteklennde sıkıntıiar yaşanması. su tutma \e aktanmında yaratılan uzlaşmazlıklar. bölücü terörün bölgeye odaklanması, bölgenin su denkleminden Türkıye'nin güvenliğıne yansıyanlardır. Türkiye, bölgenin su konusundaki ıhrilaflı ülkelerinin gözünde kaynak ülkedir. Fırat ve Dicle'ye odaklanan bu yaklaşım, Irak'taki işgalin seynne bağlı olarak yeni bir "su güvenlik alanının" yaratılmasından yanadır. BOP ve onunla önemli paralellikler taşıyan "Büyük Israil Projesi" gıbi Israil stratejıleri, bölgenin "su denklemini" yeniden oluşturma amacındadır. Buna göre, Türkiye'nin mevcut Suriye ve Irak özelinde görülen su sorununa yeni boyutlar ve aktörler eklenecektir. Israil'in genişletilmiş Ortadoğu ölçeğinde belirleyici rol üstlenmek ıstediği yeni su denklemi, Irak"ın kuzeyinden başlayarak Fırat ve Dicle havzalanrun bütünlüğünü içeren suya dayalı yeni güvenlik alanı yaratacaktır. Israil- Sunye görüşmelerinde Golan Tepeleri'nin su kaynaklanna ilişkin pazarlıklarda Türkiye'ye vurgu yapılrnış ve anlaşmazlıklann giderilmesi için Türkiye'nin su kaynaklan denkleme dahil edilmeye çalışılmıştır. Görünen odur ki; tıpkı petrol ve diğer enerji kaynaklannda olduğu gibı, bölgede suyu yönetmek ve denetlemek, bölge dengelerini korumak ve bozmakla dolayısıyla bölge ekonomi-politiğini elınde tutmakla eşdeğer hale gelecektir. Bu nedenle Türkiye'nin iddia edildiğinin aksıne su zengini olmadığının bılinciyle, artan nüfus ve ihtiyaçlannı karşılanmasıru gözeterek su yönetim planlaması ve stratejisi gelişrirmek zorundadır. BOP, Türkiye'yi lojistik üs yapıyor: rürlaye'nin BOP'a sürüklenmesi, gelecek adına onanlması güç sorunlan yaratacaktır. Türkiye'nin kendi iradesi ve kararlanyla belirlenmemiş bir projeye taşeron rolüyle soyunması; öncelikle ulusal güvenliğini sağlayamama zafıyetine yol açacaktır. BOP, Türkiye'yi kullanılması gereken lojistik bir üs olarak da görmektedir. Buna bağlı olarak aslında 1 Mart 2003 tezkere süreci yeniden işletilmek istenmektedır. Ama bu defa TBMM onayı dahi aranmaksızın Türkiye'nin yeniden ABD'ye yeni üsler ve limanlar sunması istenmektedir. Karşılığında Türkiye; tıpkı "stratejik ortak" gibi bu kez "demokratik ortak" nitelemesiyle yine içi boş bir yakıştırmayia avutulmaya çalışılacaktır. Şayet Türkiye; BOP'a bulaştınlırsa öncelikle bölgesine ve Avrasya'ya yabancılaşacak, yenı düşman ve düşmanlıkJar kazanacak ve Soğuk Savaş sonrasının yeni bağımlılığına yelken açmış olacaktır. Yarın: BOP'un askeri ve siyasi anlamı