Katalog

25 MAVfS 2004 SALI CUMHURİYET SAYF/ INCELEME ÖLÜMLER ARTIYOR: Özellikle Doğu Karadeniz ÇERNOBİL VURCUSU: Son yıllarda artan kanser ASIL ETKİLER 2016DA: Dünya Sağlık Örgütü ve BölgesVnde kansere bağlı ölümlerde ciddi artışlar ölüm ve hastalıkları 18 yıl önce gerçekleşen Çernobil Birleşmiş Milletler, Çernobilfaciasımn boyutlarımn gözleniyor. En çok ölüm nedeni olan kanser türleri faciasımn etkilerine bağlanıyor. Ancak bunu önümüzdeki yıllarda artacağı uyarısında bulundu. akciğer, lösemi, troid, meme ve multible myolom. kamtlayacak ciddi bir araştırmayapılmadığı gibi, veri Uzmanlar Türkiye 'nin, geç kalmasına karşın hâlâ Bölgede neredeyse her ailede kansere rastlamyor. toplamada gerek Sağlık Bakanlığı vegerekse bazı adımları atabileceğini belirtiyor. Bunlann Bazı ailelerde başka bir ölüm nedeni yok gibi. üniversiteler sınıfta kalmış durumda. Bölgedeki başında ilgili tüm kurumların ortak bir çalışma k Bölgede en küçük bir sağlık sorunu bile Çernobil'le birçok hastamn İstanbul ve Ankara 'da tedavi görmesi yürütmesi ve başka ülkelerin deneyimlerinden ilişkilendirilir duruma geldi. , "^^ veri toplanmasını zorlaştırıyor. yararlanması geliyor. ^ KaradenizBölgesi'nde ölümlerarttyor, ancaknedeniniMmsetam olarakbümiyon Ne araştırma nede sağlıklıbir veritabanıvar KaııseıtleÇeıııoMkıışkıısııAHMET ŞEFİK B aşta Doğu Karadeniz Böl- gesi olmak üzere, kanser nedeniyie ölümlerde bü- yük arOş görülmesı, üzerin- den 18 yıl geçen Çernobil nükleer faciasını yeniden tartışma gün- demine oturttu. Ancak, radyoaktif ser- pintiye uğradığı bilinen bölgede, kan- ser ölümlennın tam olarak neden kay- naklandığı, ölüm ve hastaJıklann han- gi düzeyde geliştiği bilinmiyor. Çünkü aradan 18 yıl geçmesine karşın ne Sağ- lık Bakanlığı, ne ilgili kurumlar ve üni- versiteler ciddi bir çalışma yapapabildi, sağlıklı bir veri tabanı oluşturabildi. Fa- cianın ardından, yetkililerin halktan bil- gileri sakladığı ve bazı besin maddele- rinın pıyasaya süriilerek yurttaşlann rad- yasyon etkilerine açık bırakıldığı iddi- alan başlatılan hukuk sürecine yeni bir aşama kazandırdı. En cıddı kırlenmenin olduğu çayda 130 bin ton ürünün pıya- saya sürüldüğü ıddia edildi. Istanbul'daki Trabzon Dernekler Bir- liği Başkanı Tahsin Usta ve arkadaşla- nnın Doğu Karadeniz'de büyük artış gösteren kanser ölümleri nedeniyie, Çer- nobil nükleer faciasımn Türkiye üze- rindeki etkilerini halktan gizledikleri gerekçesıyle dönemın Sanayi ve Tica- ret Bakanı CahitAral ıle Türkiye Atom Enerjisı Kurumu (TAEK) Başkanı Prof. Dr. Ahmet Vüksel Özemre hakkında suç duyurusunda bulunması, Çernobil ve kanser tarüşmasını Türkiye'nın gün- demıne oturttu. Etkilenn şıddetinin ye- ni görülmeye başlandığını. artık bu dö- nemin cıddı biçimde sorgulanması ge- rektığini belirten Usta dava gerekçesi- nı, "Kanserde arnş olduğunu gözlenıek için bilim adamı olmava gerek yok. Üs- tetikağırhkh olaraktroid kanseri Bu da radyasyon etkisini gösteriyor. Ne yazık ki ciddi bir veri tabanı ohışturulmamış. Gerçekleri halktan gizJeyenlerin ortaya çıkaniması çok önemB" dıye açıkladı. 130 bln ton çay Çemobil'in ardından, kamuoyunun ve bazı bilim ınsanlannın ısrarlı çıkış- lan nedeniyie özellikle çayda ölçümler yapıldı. Kamuoyundan gizlenen bu öl- çümlerde çaydakı radyasyon. normal sınırlann çok üzennde saptandı. Yetki- lilerçavın sağlıklı olduğu yolunda açık- lamalarda bulunurken facianın üzerin- den 8 ay geçmesinden sonra 58 bin ton çayın, yüksek radyasyon içermesinden dolayı depolarda güvenlik altına alınma- sı istendi. Dönemin Çay-Kur Genel Mü- dürü Tuncer Ergüven, çayın radyasyon etkilerinın kendilerinden de gizlendiği- nı, bütün bölgenin kirli olduğunu 1993 yılında öğrendiklerine dikkat çekerek "Hükümetin baskKiflekamuoyunaaçık- lanmadı. Aynı hükümet Trakya'da ön- lem akü, ama Doğu Karadeniz kaderi- n€terkedüdi"dedı. ClKlSİ 5 0 y i l SUTGCGK Dünya Sağfak Orgütû, Hiroşiına ve Nagazaki'ye aüian atom bombasından 200 kat daha fazla etidsi olduğunu belirttikleri Çernobil faciasımn zarariannın 50 yıl süreceğjni hesapladL Resmi olmayan rakamlara göre kazanın meş dana geküği 26 Nisan 1986 ile 1990 arasında 25 binden fazla insan yaşamını yitirdi Facianın etkilerinin bu tarihten sonra çok daha vahim olacağuıa dikkat çekildl Bu sürede en az 200 bin kisinin sadece troid kanserine yakalanacağı öne sürüldü. Bu hesaplamalar dikkate ahndığında, yapıiacak araşorma ve abnacak önJemlerin önemli olduğu vurguiandı. 'Biraz radyasyon iyidir' Gerçekten Çemobil'in etküeri konusunda Türkiye halkj aldatıhnış nuydı? Bilgiler halktan gizienmiş mhdi? Aradan 18 yd geçmesine karşın sis perdesi kalkmış değfl. Ancak özellikle radyoaktif serpinti ve bazı besin maddeJeri üzerine etkfleri konusunda bugün geçmişe göre daha çok bilgi sahibiyiz. Özellikle Doğu Karadeniz'in en önemli tanmsal ürünü olan çay üzerine yürütülen tarnsma ve bugün gefinen nokta. toplumun ciddi olarak yanıraldığını ve halk sağhğı ile oynandığını gösteriyor. Böyle bir etkilenmenin olmadığını ısrarla savunan ve tefcvizyon ekranlan karşısında çay içerek gösteri vapan dönemin Sanayi ve Tfcaret Bakanı Cahit AraJ'uı -Biraz radyasyon abnak iyidir*' sözleri halen kulaklarda yanîalanıy or. Dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in çayda radyasyon ounadığını açıklaması bir yana, dönemin Başbakanı Turgut ÜzaJ'ın "Radyoaktif çay daha lezzetiT sözleri. ülkeyi yönetenlerin olaya yaklaşımuu ortaya koyuyor. TAEK'nin, depolarda bulunan 65 bin ton civanndaki çayın kullamlmaması- nı istediğini kaydeden Ergüven, özel sektöriin elinde bulunan 30 bin ton ça- yın ise piyasaya gittiğinı bildirdi. TAEK'nin talimatıyla radyasyonlu çaylann yakılmasına karar verildı. an- cak yakma işlemı sırasında havaya rad- yasyon yayıldığı için bu işlemden \az- geçildi ve ürün depolara kılitlendi. Ola- yın daha vahim boyutu ise depolarda 5- 6 yıl bekletilen çaylann önemli bir kıs- mının çalınarak kullanıma sunulması. GreenpeaceAkdeniz Sorumlusu Mel- daKeskin. Çemobil etldleri üzerine yap- tığı bir çalısmada, bu dönemde 130 bin ton çayın halka içirildiğini iddia etti. Çay üzerine dönen bu yanılhcı bilgi akı- şının asıl nedeni ise Türkiye'nin Avru- pa'ya ihraç ettiği çayın geri dönebile- ceği kaygısı. Benzen bir olay bölgenin diğer önem- li ürünü fındıkta gerçekleşti. Normaluı üzerinde radyasyon içeren findığın bir kısmının Rusya'ya satıldığı, bir kısmı- nın da askeri biriiklere veilkokullara gön- derildiğı iddıalan halen yanıtlanmadı. Öte yandan, serpintiye uğrayan Trakya ve Karadeniz'de besin maddelerinin ve yeraltı sulannın kırlendıği bızzat Aral tarafından açıklandı. Aral, "Hükümet gerçekten de Çemobil'in etkilerini giz- lemistir" itirafında bulundu Kirlenme- nin dığer bir boyutu da deniz sulannda gerçekleşti. Dinyeper ve Tuna Nehri aracılığıyla Karadeniz'de ciddi radyas- yon kirlenmesi saptandı. Ne yapmalı? Kanser hastalıklanndakı artış ve bu- nun Çernobıl'le ilişkisi CHP Ordu Mıl- ietvekıli Idris Sami Tandoğan tarafın- dan TBMM gündemine gennldi. Tan- doğan ve arkadaşları Çernobil etkileri- nin araştınlması ile ilgili Meclis araş- tırma komisyonu kurulmasını istediler. Olayın basında sıkça ele alınması üze- rine Sağlık Bakanlığı, Devlet Istatistik Enstitüsü ıle ortaklaşa bir çalışma yü- rütme karan aldı. Çafışma ile ülke ça- pında kanser taraması yapıiacak. .Ancak uzmanlar bu çalışmayı yeterii bulmadı. Türkiye'nin gündemine oturan bu bilin- mezliğın aşılması için uzmanJar şunJa- n önerdiler: • Ügili bütün kurum ve kuruluşlar sağ- lıklı veri toplama sistemine geçmelı ve verileri bırbınyle paylaşmah. • Çernobil etkilenne uğrayan ülke- lerdeki durum araştınlmalı, bu ülkeler- le ortak çalışma yürütülmeli. • Birleşmiş Milletler (BM). Dünya Sağlık Örgütü <WH0) başta olmak üze- re uluslararası çapta projeler üretilme- li. durumun saptanmasının ardından ge- Gaya hipotezinin babası İngiliz bilim adamı Lovelock'tan çevrecileri kızdıran açıklama: 'Küreset ısınmaya karşt Jj nükleer enerji | zorunlu' y hipotezinin"' babası İngiliz bilim adamı James Lwelock, "Gezegenin ısuımasuıı ancak nükleer enerjinin önleyebileceğini'' ıddia etti. 84 yaşındaki bilim adamı, îndependent gazetesinin serbest kürsüsünde yayımlanan makalesinde, ''Ben çevre uzmanıyua Hükümetteki dosdanmı. nükleer eneniye anlamsızca karşı çıkmaktan vazgeçmeye da>et ediyorum" dedi. "Fosil enerji kaynaklannı kuDanmamabvız. Rüzgâr ve su gibi yenilenebilir enerji kaynaklan ise ancak uzun vadede işe yarar hale getirflebflir'' diyen uzman, "Oysa 50 yılımiz bfle yt)k. Fütürist enerji kayîiaklannı araşünp deneyier yapacak zaman da yDk" ifadesini kullandı. Lovelock, sera etkisi yaratarak gezegenin ısınmasına yol açan gazlann azaltılmasıru öngören Kyoto iklim sözleşmesini, 1938'de fkinci Dünya Savaşı'nın arifesinde imzalanan Münih anlaşmalanna benzeterek sözleşmenin hiçbir şeyi çözmediğini, sadece siyasilere bir şeyler yapıyorlarmış havası verdiğini kaydetti. Lovelock, 60'laraı sonuna doğru ortaya attığı "Gaya hipoteziyie*1 Dünya'nın kendi düzenini kuran canlı organizma olduğunu ve bu sayede milyonJarca yıldır ayakta kalabildiğini öne sürmüştü. Bilim adamlarmın uzunca bir süre burun kıvırdığı bu hipotez, çevrecıler ve Şeni çağ" hareketlerince hemen benimsenmişti. Lovelock'un makalesini değerlendiren Greenpeace'in Ingikere'dekı yöneticisı Stephen Tindale, "Lovelock, gezegenin ısınması konusunda sert tepki beklemekte haklı. ancak nükleer enerjiyi çözüm olarak sunmakta hakh değiL Zira aük sorunu yaraüyor" dedi. Toprağın Dostlan adlı derneğin yöneticisi Tony Juniper de "tkünı değişîldiği ve radyoaktif aoklar, uzun vadede ölümcül tehdit ohışturuyor. İlle de bunlardan birini mi seçmeüyiz" diyerek görüşünü belırtti. rekli önleyici ve tedavi edici çalışmala- ra ağırlık venlmeli. • Kanser hastalıklannda büyük ar- tış görülen Doğu Karadeniz'de mevcut olanaklargeuşûrilmeli, donarumlı bir On- kolojı Hastanesi açılmalıdır. Ne dedller? Prof. Dr. Tevfik Özhı (KTÜ Tıp Fa- kültesi). "Neyazıkkielinüzdeciddihiç- birveri yok. Devietin ilgili kurumlan da bügilerini bizimlepayiaşmıyor. Büyük bir bilinmezin içindeyol almay^a çauşıyoruz. Kanserotaylanndaki arnş Çernobfl'den mi kaynakiamyor yoksa diğeretkenler- den mi? Yazık ki hâlâ bu noktada çırpı- nıyoruz." Ahmet Ömeroğhı (Trabzon Ticaret Odası Başkanı). "Doğu Karadeniz'de olay sayisuıdaciddiaroş saptadık. Trab- zon ihtivaca cevap \ermediğı için İstan- bul veAnkara yohı tutuluyor. .Neredey- seherevdebirkanserolavıyaşanıyor.Bu- nun ne ölçüde çevre ya da başka unsur- lardan kaynaklandığuu bilmiyoruz." Annan uyardı BM Genel Sekreteri KofiAnnan, Çer- nobil'in etkilerinin tam olarak 2016 yı- lında anlaşılacağmı anımsatarak gerek- li araştırma ve önlemlerkonusunda uya- nlarda bulundu. Annan tarafından ha- zırlanan raporda, felaketin etkili oldu- ğu bölgelerde 3 milyon çocuğun teda- vi görmesi gerektiği, birçoğunun ana rahminde öleceği vurgulandı. Raporda, 1 milyonun üzerindeki ınsanın gelecek- te ciddi sağlık sorunlan yaşayacağı. an- cak 2016 sonrasında daha \ahım bir tablonun ortaya çıkacağı uyarısında bulunuldu. Bilim adamları caresiz Yeterii araştırma yapılmadı K aradeniz bölgesinde giderek artan kanser olaylannı Çernobil'e bağlamak bilımsel açıdan anlamlı görülmüyor. Ne Sağlık Bakanlığı. ne kanser araştırma kuruluşlan ne de üniversite hastaneleri bu konuda ciddi bir araştırma ortaya koyabiidi. sağlıklı veri toplayabildi. Dolayısıyla iddialar havada kaldı. Gerek kanser olaylanndaki artış ve gerekse Çernobil'in etkıleri konusunda ciddi araştırmalara gereksinme duyuluyor. Çeşitli basın yayın araçlan ve ilgili kurumlardaki veriler isegüvenilir değıl. Özellıkle Doğu Karadeniz'deki sağlık müdürlükleri ve Trabzon'daki Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Tıp Fakültesi'nde yıllar ıtibanyla güvenilir verileri yok. Bölge insanının kanser tedavisi için îstanbul'daki Çerrahpaşa ve istanbul Tıp (Çapa), Ankara'daki Hacettepe Tıp fakültelerini seçmesi, bölgedeki gerçek durumu ortaya çıkarmada büyük güçlük yaratıyor. Trabzon Tabıpler Odası Başkanı Ahmet Ömeroğhı. bölgede en çok lösemi \e troid kanserine rastlandığını. ancak tedavılerin istanbul ve .Ankara'dakı merkezlerde yapılması nedeniyie incejenemediğini açıkladı. KTÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Faal Aydın ise kanser hastasında artış göruldüğünü, ancak bunun Çernobil'le ilişkisinin bilımsel olarak saptanamadığına dikkat çekti. Aydın, "Çernobil gibi kazalarda oiaym üzerinden 10-15 yıl geçdkten sonra hastahklar patiryor. Şu anda riskü dönemdeyiz. Bölgede her tür kanserde aroş var. Pölikliniğe her gün 30 hasta başvurur. Seniste de 30 dvannda hastamız tedavide. Araşorma eksikligi vardn-" diye konuştu. Serpintinin etkili olduğu illerden Zonguldak'taki Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimi Prof. Doç. Dr. Mustafa Çömert de kanser olaylanndaki ciddi artışın Çernobil'le ilişkisinden kuşkulandıklannı söyledi. Cömert, pataloji bölümünde az görülebilecek kanser türlerine sıklıkla rastlandığına işaret ederek "Bu anormal bir durum. Eğer bunun Çernobil'den olduğunu kanıtiarsak, herkese geçmiş olsun demekten başka çare yok" şeklınde konuştu. istanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Pataloji Bölümü öğretım üyesi Prof. Dr. Uğur Çevikbaş da. hasta sayısında artış gözlediklerini, ama bunun gözlem düzeyinde kaldığını vurguladı. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi ve Ulusal Kanser Dairesi Kurulu, Çernobil'in kanser olaylannı arttırmadığı kanısında. Kanserle Savaş Dairesi Başkanı Murat Tuncer, bu tür ıddıalann bılimsel olmadığını, Çernobil sonrasında kanserde artış göruldüğünü, ancak bu artışı Çernobü'e bağlamanın doğru olmayacağını ifade etti.