Katalog

16 MAY1S 2004 PAZAR CUMHURİYET SAYFA KULTUR kulturiü cumhuriyet.com.tr 15 KULE CANBAZI SUNAY AKEV Aydedenin çocukluğu!..A} 'ın neden şekil değiştirdiğini düşünmek, aynı ınnağın kıyısında su içtiği canlılardan ayırdı ilk üısanı. O, bu sorunun yanıtını ara- makiçin yola koyuldu. Hilale benzeyen nal- lar çaktı atlann ayakJanna. Gemilerinin yel- kenJeri riizgârla dolunca hilal şeklini aldı. Ok- yanııslar aştı, dağlann doruğuna çıktı. Uçmak için yaptığı kanatlann kendisini bir gün Ay'a ulaştıracağı inancını hıç kaybetmedi. Tiirk kültüründe apayn bir yeri vardır hila- lin. Ay'ın bu şekli öylesine sevilir ki, kız ço~ cuklara "Hilal" adı verilir. Eski Türk efsane- lerinde. Oğuz Han'ın altı oğlundan birinin adı da "Ay"dır. Dünyanın uydusu güzellik kavramı olarak kullanılır Türkçede. Omeğin, gülümseyen, yüzü aydınhk bir insana "Ay yüzlü" denir. Hilalin yer aldığı övgüler ise ka- dına yöneliktir. Halk edebiyatında, sevgiliye "Hilal kaşlı" diye seslenen pek çok şiir var- dır. Ay çöreğı vitrinini süsler nice pastanenin. Yaptıgı çöreğe hilal şeklini vermek için, pen- cereden gökyüzüne bakan ilk fınn işçisi kim- di acaba? Hilalin ağızda dağılan lezzetidir ay çöreğı. Çayla birlikte ay çöreği yemenin tadı bambaşkadır. Bu çöreğin, kuşatma sırasında Osmanlı sancağındaki hilalden etkilenen bir Viyanalı finncı tarafından yapıldığı da söyle- nir. Açlığı bastırmak için satın alınan bir simi- din, paylaşılmak üzere bölünmesiyle de hilal çıkar ortaya. Hem de iki tane!.. TopraRtan ftşkıran esM eserler Türkiye Cumhuriyeti bayrağındaki hilalin kökeni Orta Asya'ya kadar uzanır. MÖ 4.000 yıhnda Orta Asya'dan gelen Türkler tarafin- dan oluşturulan Elam uygarhğuıın Sus kentin- de bulunan vazoda hilal ve yıldız tasvin göze çarpar. Hun Imparatorluğu döneminde. hila- lin her doğuşunda törenler düzenlenirdi. Ana- dolu Selçuklulan'ndan kalan Divriği'dekı ca- minin kapısında. mermer üzerine hilaller ve al- tı köşeli yıldızlar işlenmiştir. Istanbul dakı De- niz Müzesı ve Askeri Müze'de, üstlerinde çok sayıda hilalin bulunduğu bayraklar görürüz. Yıldız. bayraktaki hilalin yanına ise III. Selim tarafindan konulur. Sekız köşeli olan bu yıl- dız, Abdülmecit döneminde beş köşe olarak tasarlanır. Türkiye Cumhunyeti'nin kurulma- sının ardından, 29 Mayıs 1936'da çıkan bay- rak kanunuyla, hilal ve yıldız daha estetık bir konuma getirilir. Nemrut Dağı 'ndaki mezar kabartmalannda arslan resminin yanında görülen hilal, Bizans döneminde Istanbul da da karşımıza çıkar. Bi- zanshlar, Istanbulun simgesı olarak orkinos bahğıyla öküzü kullanırlardı. Bu iki sembol ilk Bizans parasında görülür. Karanlık bir gece- de kente girmek ısteyen Makedonlann oyunu, Ay'ın bulutlar arasuıdan sıynlıp ortalığı aydın- latmasıyla bozulur. Saldınyı durdurmayı ba- şaran Bizanslılar, kendilenne yardımcı olan hilal ve yıldızı unutmayıp paralann üstüne ta- şırlar. Sümerler, Etiler, Persler gibi Anadolu'nun birçok eski uygarlığında hilal ve yıldızın bir- likteliğini görürüz. Bu birliktelik yalnızca gök- yüzünde değil, doğada da vardır. Anadolu'nun Akdeniz'e bir hilal gibi uzanan koylanndaki denizyıldızlan bu birlikteliğin en güzel örne- ğidir. Denizlerle çevrili Anadolu'nun kıyılan- na doğru koşan dalgalar da, hilal şekJini aür- lar kınlmadan önce. Yeryüzünün kültür mira- sı en zengin kara parçalanndan biri olan Ana- dolu, topraktan fışkıran eski eserlerinin yanı sıra, doğanın yarahcılığıyla da hilal tarafindan kuşatılmıştır. Minarelerin tepelerindeki hilaller. kayan yıl- dızlan tutmaya çalışan birer insan avucu gibi- dirler. Yalnızca, Haliç'ın kıyısındaki Defterdar Camii'nin minaresine hilal konulmamıştır. Bir yazı ustası, yani hattat olan Mehmet Çelebi, yaptırdığı caminin minaresine bir hokka ve kaîem koydurtur. Hilalin yerini hokka, yıldı- zın yerini kalem alır. Defterdar Camii, bu özel- liğiyle yeryüzündeki tüm tapınaklar arasında özgün bir yere sahiptir. Her kellme bir yıldızdır Masal ülkesinde hilalin adı "Aydede'Mir. Çocuklar, hilalin üstüne oturarak düşler deni- zine sarkıtırlar oltalaruu. Salıncak bile kurar- lar hilale. Çocuklar için hilal, bir uzaylının ar- mağan ettiği oyuncaktır; gülümseyen bir insan ağzıdır. At nallannın hilal şeklinde olduğunu yazmıştık; çocuklann süvaricilik oynadığı tah- ta atın sallanan kızaklan da hilal şeklindedir. Hilal de zaten Ay'ın çocukluğu değil midir? Dünyanın takısı hilal, kadınlann da boyun- lannı, ellerini, yüzlerini süsler. Hilali, koh/e, yüzük ya da küpe gibi takılarda kadın güzel- İiğini aydınlatma çabasında görürüz. Bir ka- dın kulağına takılı hilal biçimindeki küpe, ger- çeği gibi sahnır boşlukta. Gökyüzünün dün- yaya armağanı olan hilal. sevdiklerimize ar- mağan olarak sunacağımız eşyalann da vaz- geçilmez süsüdür. Her kelime bir yıldızdır. Gecenin siyah ku- maşında binlerce yıldızın yanıp sönmesi gibi, okuduğunuz bu yazıdaki kelimeler de göz kır- parlar size. Böylesıne yıldızlı bir gökyüzü hi- lalsiz olur mu?.. Elbette olmaz!.. Biz de, yazı- nın sonuna nokta yerine daktilo tuşlanndaki hilali konduralım...) 22 - 28 Mayıs Hasanpaşa Gazhanesi'ne 'Ses Vermek 9 Kültür Servisi- Hasanpaşa Gazhanesi 22 - 28 Mayıs tarihleri arasında düzenlenecek bir şenlikJe kapılannı ücretsiz olarak herkese açıyor. 1996 yılından bu yana Kadıköy - Hasanpaşa Gazhanesi'ni çok işlevli bir kültür merkezi olması için çalışan Gazhane Çevre Gönüllüleri bu yıl da 111 yıllık endüstri mirasının dekorunda konserler, atölyeler ve sergilerle ses yeriyor. Kadıköy Belediyesi, ÎTÜ, MÜ Güzel Sanatlar Fakültesi ve Borusan Kültür Sanat Merkezi, Gazhane Çevre Gönüllüleri'ni destekliyor. Havagaa fabrikası ve çevresi bir hafta boyunca Borusan Borulan Konseri, düdük tasanm ve yapımı, Itfaiye Bandosu, flüt konserleri ve atölye çalışmalan ile katılımcılanm bekliyor. Marmara Güzel Sanatlar Fakültesi'nin düzenJeyeceği resim ve heykel atölyeleri bir hafta boyunca 11.00 - 18.00 saatleri arasında katılımcılanyla buluşuyor. Festivalde ÎTC Mimarlık Fakültesi'nin hazırladığı ön tasan sergileniyor. Festival programı şöyle; 22 Mayıs Cumartesi saat 15.00'te Borusan Borulan Konseri, 23 Mayıs Pazar günü İstanbul Üniv.Devlet Konservatuvan Nefesli Sazlar Orkestrası'nın konseri. 24 Mayıs Pazartesi Tanju Özergin'in yönettiği 'Düdük tasanm ve yapımı' atölyesi. 25 Mayıs Salı günü saat 15.00'te Halit Itorgay ve öğrencileri flüt konserinin yam sıra 26 Mayıs Çarşamba günü 15.00'te Ayla Uludere ve öğrencilerinin flüt konseri izlenebilir. 27 Mayıs Perşembe günü saat 15.00 te İ.B.B. Kent Orkestrası Bando Grubu müzikseverlerle buluşacak. 28 Mayıs Cuma günü saat 19.00'da Bülent Evcil-Ferda Ankan'ın vereceklerı flüt-arp konseriyle şenlik sona erecek. (0 216 449 08 07-0 216 449 04 76) P Dünya Sanatı Dergisi yeni içerik ve tasarımıyla satışa sunuldu Dkyazm saııata yansımalarıKültür Senisi -1996 bahanndan bu yana sa- natseverlenn gözünde özgün bir yer edinen 'P Dünya Sanatı Dergisi' yeni sayısını yenı bir içerik ve tasanmla yayımladı. Bugüne kadar dünyanın önde gelen sanat tarihçılerinin, uz- manlann ve yazarlann sanatı. sanatçıyı ve sa- nat yapıtlannı inceledikleri yazı- larına yer veren P, bu temel yapı- sını korurken sanatın güncelliği- ni, uluslararası sanat piyasasında olup bitenleri, dünyanın belli baş- lı kentlerindeki önemli sergileri de okurlanna aynnnlı ve kapsam- lı bir biçimde sunuyor. Derginın bu sayısına geçen günlerde vitirdiğimiz işadamı Sa- kıp Sabancı'nın sanata yaptığı katkılann anlatıldığı küçük bir an- ma yazısıyla başlanıyor. Daha ön- ceki sayılarda yer alan 'Tak- vim'in yerini bu sayıda dünyadan ve Türkiye"den önemli sergilerin geniş kapsamlı olarak verildiği 'Vernissage' alıyor. 'Vernissage' bölümünde 'Mirö Pa- ris'te', '2004 Rubens YüV, 'Dolmabahçe Sa- rayı'nda Hanedandan Bir Ressanı", 'Resim- lerde Bahçe', 'Mucha RetrospektifT, 'Yapı Kredi'de Karagöz Tasvirleri', 'Heykelin Bü- yüsü', 'Bizans Sanatı New York'ta', 'Röne- sans'ta İslam Yansımaları' başlıkh yazılara yer veriliyor. Yeni bölümlerden biri olan 'Sanat Pazan' 2003'te duslararası sanat piyasasında • P, sanatın güncelliğini, uluslararası sanat piyasasında olup bitenleri, dünyanın belli başlı kentlerindeki önemli sergileri de okurlanna aynntılı ve kapsamlı bir biçimde sunuyor. satılan en pahalı 10 resme ve ilginç satışlara ay- nlırken 'Bir Koleksiyoncu' bölümünde Ro- bert Von Hirsch tanıtılıyor. Derginin 33. yeni sayısının ana bölümü 'Bahçe ve Sanat'a aynl- mış. Bu bölümde Bilkent Üniversıtesi konuk öğrerim üyesi Louise Barry, 'Cennet Bahçe- leri'ni. Eski Mısır sanatı uzmanı Lise Manniche 'Eski Mısır Uy- garlığında Saray ve Tapınak Bahçelerinı. Victoria & Albert Müzesı'nin eski yöneticisi Roy Strong. 'İngiliz Resminde Bah- çe İmgeleri'nı, Fransız sanat ya- zan Max Seifert, 'Ressam ve Bahçıvan Monet'yi, sanat tarihçi- si Nurhan Atasoy, 'Osmanlı'da Bahçe Köşkleri'ni, sanat tarihçi- si Pelin Şahin Tekinalp, '19. Yüzyıl Türk Resminde Yıldız Sarayı Bahçeleri'nı, ingiliz bah- çe tanhçisi Caroline Holmes, 'Bahçe Aletleri'nı inceliyorlar. P dergisinin en önemli sürprizlerinden biri de ye- ni bir çizerlerinin olması. 1980'den bu yana baş- ta Le Monde, Le Monde Diplomatique, The Washington Post olmak üzere dünyanın saygın gazete ve dergılerinde desenleri yayımlanan Selçuk Demirel bu sayıdan başlayarak her sa- yının iki sayfasında sanatseverlerle buluşacak. 'Bir Koleksiyon' bölümünde ise Rafi Porta- kal'ın 'Cimcoz Koleksiyonunda Bedri Rah- mi Resimleri' başlıklı yazısına yer veriliyor 100 sanatçının yer aldığı ve özel bir kurguyla tasarlanan sergi 21 Mayıs'a dek görülebilir Uluslararası çini buluşmasıîstanbul'da Kültür Servisi - Artemis Sanat Merkezi, 21 Mayıs'a dek seramik alanında uluslararası bir buluşmayı. 'Çini Projesi, Hedef: Dünya' adlı sergıyı ağırhyor. ABD'de 1980'li yıllarda kurulan Trans Cultural Exchange (TCE) tarafindan gerçekleştirilen proje kapsamında düzenlenen sergide, 100 sanatçınm yapıtı, özel bir kurguyla sergileniyor. Projeye destek olmak için toplam 2200 yapıt üreten sanatçılann 100 yapıtından oluşan bu sergi, projenin Türkiye ayağını oluşturacak. Yapıtlann her biri. 10x10 cm. boyutlannda. Ressam Gülay Alpay'la, 100 yapıtı bir araya getirdiği kurgulama aşamasında, Fransız sanatçı Ralph G. Brancaccio ve projenin uluslarası platformda yürütücülüğünü üstlenen TCE Başkanı ABD'li sanatçı Mary Sherman birlikte çalıştılar. Alma Suljeviç, Marko Pasalic, Malvina Sammarone, Irja Rantala, Özlem Kalkan Erenus, Hong Son Nyugen, VVhitney Forsyth, Roger Boyce, Doris KJotser, Andrei Vovk, sergide yapıtlan yer alan sanatçılardan bazılan. (0212 23345 11) > ESINTİLER ZEYNEP ORAL İstanbul'da Erguvan Zamanı Hiç Bitmesin Aya Irini Müzesı'ndeyim. Çağdaş İngiliz besteci John Tavener'in daha önce hıç duymadığım bir ese- rinı dınliyorum. Hem çok tanıdık geliyor, hem çok ya- bancı... Tanıdık gelmesi Bizans makamlarını temel al- masından olsa gerek. Yabancılığı çözümlemeye çalı- şıyorum. Kâh Rafael VVallfisch'in viyolonsel solosu- nun peşıne takılıyorum, kâh Akbank Oda Orkestra- sı'nın... Hayır, hayır, asıl peşinetakıldığım, yüreğimle kenet- lendiğim Şef Cem Mansu^un elleri. Gözlerimi ayıra- mıyorum ellerinden. Boşlukta müziği yoğuruyor elle- riyle, bıçimlendiriyor, yoğunlaştırıyor, yeniden varedi- yor... Sonra o uçuşan parmaklar, müziği yakalayıp, avuçlanyla bize sunuyor... İstanbul'da Erguvan Zamanı... Cem Mansur'unAk- bank'la düzenlediği beş günlük festivalin adı bu. O- nun deyişiyle "Istanbullu kimliğimizin, müzik yoluyla sorgulandığı etkinliklerden biri". Daha önceki "Bach, Caz ve Lale devri", "Alla Turca ","1789, Akl-ı Selim'in Müziği'', "At-Nağmeler"üen sonra, yıne harika bir bu- luşla örüyor kozasını: Doğu Batı ekseninde, Bizans ile Osmanlı müziği, gelenekleri ve mımarisi bütünlüğün- de, inanç dünyasıyla bilgi çağmdaki çağdaş arayışla- rı birleştiren bir programla, uygarlıkların (belki de uy- garlığın demeliyim) devamlılığını ve bu devamlılıktan en büyük payı almış olan Istanbul'un sureklilığini vur- guluyor ve ıspatlıyor... ••• (Ben deli miyim! Neler yazıyorum, nelerle uğraşıyo- rum... Bunlardan söz etmeye, şu yukarıda belırttim konserden tat almaya hakkım var mı! Şu yazıyı yazdığım gün tüm gazeteler, Meclis'te uyuyanların fotoğraflarıyla doluydu. Laik eğitim yeri- ne dini eğitimı yerleştirmek, imam hatiplılerin önünü açmak, bunları üniversitelere ve kılıt noktalara yerleş- tirmek, bu toplumu dönüştürmek yolunda yasa tasa- nsı ıçın bütün gece çalışmışlardı. Adım adım ülkeyi kendi ıdeolojileri doğrultusunda karanlığa gotürmenin fotoğrafıydı o Meclis sıralanna düşmüş uyuklayan ka- falar!) ••• "İstanbul'da Erguvan Zamanı", bu akşam Kudsi Erguner ve topluluğu, Türkiye ve Yunanıstan'dan sa- natçılarla, Türkçe ve Rumca şarkılarla, "Istanbul'u Din- liyorum" başlıklı konserle sona erecek. Ben "Namus Cınayetleri ve Medya" konulu bir ko- nuşma yapmaya Stockholm'e gittiğımden, konseri dinleyemeyeceğim. Ama Kudsı'nin muzığini. ney'ini ve söylediklerıni içimde taşıyorum ve çoğaltıyorum. Kudsi Erguner eski Istanbul müziklerinidınselyada din dışı diye ayırmaya karşı. Bu ayrımı yapay buluyor. Istanbul türküsü diye bılinen birçok türkünün Ladino dilinde ya da Rumca versıyonda ilahiye donüştüğüne işaret ediyor. "Tavema ile kilise, meyhane ile camimü- zikleri soyut olarak ele alındıklannda aradaki estetiğin ve zevkin birbihne ne kadar yaktn olduklan görülür... Şiirterdeki soyut sevgili, kilise ve tekkelerde ilahi aşk, özel hayatta ve eğlencede ise somut sevgili olarak al- gılanmıştır. Istanbul halkının müziği, çoğu kez melodi- lerde ortak, sözlerde farkiıdır ve nağmelerinin zengin- liği, bu kentin güzelliği, zarafeti ve büyüsüyle doğru orantılıdır" diyor. Türkçe ve Rumca şarkılar... Belki de yeryüzünün en müzikal iki dili sarmaş dolaş olacak bu gece... ••• (Içim acıyor... Düşünün kı, öyle bir ülkede yaşıyo- ruz ki, komşu ülkenin Başbakanı, bizim Başbakan'ın eşini uğurlarken, iki yanağından öptü diye ya da öpe- medi de dokundu diye olay oluyor! Fotograf sansür- lenmeye çalışılıyor. Başbakan eşınin "birşey olmadı" çırpınışları; "Olsaydı Tayyip Bey buna müsaade eder mıydi, yanımdaydı kendisi..." açıklamalan ne kadar iç- ler acısı, ne kadar zavallı! Insanın tüylerini ürpertiyor! Diplomatlar önceden herkesi uyarıyormuş: Türkler geliyor! Erkekseniz kadınlara, kadınsanız erkeklere zinhar elinizi uzatmayın, el sıkışmayın!) ••• İstanbul'da Erguvan zamanı... Daha konser alanı- na Aya Irini'ye girdiğim an, o taş duvarlardaki dev bo- yutlu, özenle aydınlatılmış fotoğraflarla büyülendim. Bizans ve Osmanlı ustaların, sanatçıların, kente ka- zandırdıkları eşsiz eserlerin aynntıları, Ali Konyalı'nın, artı değer niteliğindeki fotoğraflarından yansıyordu. Fotoğraflar, bu eşsiz mekâna farklı boyutlar, farklı de- rinlikler katıyordu. Minicik bir aynntının, örneğin bir fresk, mozaik, ikon ya da minyatürden alınmış bir de- tayın birkaç kat büyütülmüş sureti, hem bizim bakışı- mızı, hem de baktığımız mekânı dönüştürüyordu. İki imparatorluğun adsız sanatçılarına müthiş bir sarılmaydı Alı Konyalı'nın sergisi. Ve bu sanatçılann geride bıraktıklan eserler nedeniyle "İstanbul'da Ergu- van Zamanı"nm hiç bitmeyeceğini vurguluyordu. İstanbul'da erguvan zamanı hiç bitmesin istiyorum. Aydınlık, uygar, yaratıcı, duyarfı dünyanın hep bir par- çası olmak... (Şu parantezleri nasıl atsam ki kafamdan! Hiç bu pa- rantezlerle aydınlık dünyanın bir parçası olunabilir mi...) Zeynep - zeyneporal.com Faks: 0212-25716 50 BUGUN • AYA tRİNt'de 'İstanbul'da Erguvan Zamanı Festivali' kapsamında 17.15'te Halil Berktay ve Über Ortayü'nın konuşmacı olarak katılacaklan 'Bir Köprii Olarak Istanbul, Dün, Bugün' konulu söyleşi, 19.30'da Ensemble Kudsi Ergüner'in 'Istanbul'u Dınliyorum' konseri. (0 212 252 35 00) • ALİBEY KÖY ERZURUM KAZANCILAR DERNEĞİ'nde 13.30'da Neşe Dosterin 'Kadın Örgütlenmesi ve Sivil Toplum Örgütleri' konulu söyleşisi. (0212 618 77 78) • ALKAZAR StNEMASInda 'Portekiz Filmleri Haftası' kapsammda 12.00'de 'Yas'. 14.00'te 'Eve Dönüyorum', 16.00da 'Solgun Yıllar'. 19.00'da 'Solgun Yülar', 21.15'te 'Bir Tann Komedisi' fihnlerinin gösterimi. (0212 293 24 66) M M BANK ÇOCUK FİLMLERİFESTİVAÜ Göstenmler Alkazar, (0 212 293 24 66J. Majestic 0 212 244 97 07), Sinema TURSAK (0 212 325 43 31), Alman Kültür Merkezi (0 212 249 12 80), Italyan Kültür Merkezi (0 212 293 98 48) ve Osmanlı Bankası Müzesi Sineması'ndp (0 212 335 22 70) surüyor. ,