Katalog

SAYFA CUMHURİYET 30NİSAN2004CUMA 10 DIŞ HABERLER dishaba cumhuriyet.com.tr A 1 Mayısy tayaklaşık 50yıllık tarihinin 5. genişlemesini sağlayacak olan Avrupa Birliği nereyegidiyor? AB'debirson,birbaşlangıçMİNE ESEN Temelleri 1957 yıhnda Almanya, Fransa, İtalya. Belçika. Hollanda ve Lüksemburg taraftndan atılan Avrupa Birliği (AB), 5. genişlemesini gerçekleştireceği 1 Mayıs'ta 10 yeni ülkeyi daha bünyesine katıyor. Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Polonya. Slovenya, Slovakya, Malta ve Kıbns Rum kesiminin katılımıyla 25 üyeli bir birliğe dönüşecek olan AB'nin nüfusu da bu dalga sonucunda 380 milyondan 450 milyona yükselecek. Yüzölçümü yüzde 23 artarak yaklaşık 4 milyon kilometrekare olacak. Siyasi gözlemcilere göre tüm bu etkileyici rakamlardan daha önemlisi Avrupa'nın, tkinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan bölünmüşlüğün ardından yeniden birleşik bir Avrupa yaratma hayalini yaşama geçirme çabası. Bu yoldaki ilk adım, 1989'da Berlin Duvan'nın yıkılarak iki Almanya'nın birleşmesi ve Almanya Demokratik Cumhuriyeti'nin doğrudan AB üyesi olmasıyla atılmıştı. Şimdi katılacak 10 ülkenin 8'i de eski Doğu Bloku ülkesi. Soğuk Savaş yıllannda Batı'nın kullandığı "Demir Perde" ka\Tamı artık Avrupa'nın iç sının haline geliyor. 'Karanlığa atlamak' AB bu genişlemeyle, dünyanın en büyük piyasa ortaklığının yaratılması, yeni iş sahalannın açılması, yatınmlann çoğalması gibi büyük kazançlar peşinde. Son bir yılı Irak'ın işgali, Madrid saldınları ve terör tehditlerinin gölgesinde geçiren Avrupa, özellikle ABD karşısında oluşan bölünmüşlüğü giderme amacında. Ancak umutlarla gerçekler farklı. Birliğin böylesine büyük bir genişlemenin ardından gelecekte nasıl yönetileceği ve bölünmeden ayakta nasıl kalacağı ile ilgili tartışmalar BALTIKLAR'IN KAPLUMBAĞASı LITVANYA A U yeni ülkeyi daha bünyesine alacak olan AB,bu genişleme dalgası sonucunda 25 üyeli bir birlik haline gelecek. AB'nin nüfusu 380 milyondan 450 milyona yükselecek, yüzölçümü yaklaşık 4 milyon kilometrekare olacak. AB'mn şımdıkı ûyelen • 7 Mayıs'ta AB'ye katılacaklar Avrupa Birliğî'nin 25 üyesi J ATP 2X404 sona ermek şöyle dursun, hızlanacak gibi. 50 yıla yakın tarihindeki en büyük genişlemeyi yaşayan AB'nin bu atılımını "Doğu Avrupa'nın yeniden doğuşu" olarak nitelendirenler olduğu gibi "karanhğa atlamak" şeklinde yorumlayanlar da var. Birlikle ilgili öncelikli kaygılann arasında, 15 üyeyken bile başta anayasa olmak üzere birçok konuda tek ses olamayan AB'nin 25 üyeyle ne yapacağı, uluslararası konularda ortak kararlara nasıl imza atacağı bulunuyor. Genişlemeyle birlikte gözler yeniden AB- ABD ilişkisine çevTİlecek. Birliğin lokomotifleri Fransa ve Almanya'nın başını / çektiği grubun ABD'nin Irak işgaline karşı çıkmasıyla gerilen ilişkiler, ABD Savunma Bakanı Donald RumsfekTın bu ülkeleri kastederek "Eski Avrupa" benzetmesiyle su yüzüne çıkmıştı. AB'nin, ABD liderliğüıdeki Irak işgaline karşı ortak bir politika geliştirememesi, birliğin iki kampa bölünmesine yol açmıştı: Fransa-Almanya eksenine karşı, tngiltere önderliğinde, birliğe yeni katılacak üyelerin desteğindeki ABD yanlısı grup. Bütçenin dağıhmı. tanmsal reform ve Irak politıkasına daır tartışmalar AB'nin Lizbon'dan Helsinki'ye tek para birimini uygulamaya sokması ve Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Polonya, Slovenya, Slovakya, Malta ve Kıbns Rum kesiminin katılımının ardmdan, şu anda bile dış politikada bölünmüşlük sergileyen AB'nin ortak kararlara nasıl imza atacağı merak konusu. kıtanın bölünmüşlüğünü giderme gibi projelerinı gölgeliyor. Birliğin ana hatlannı çizen Avrupa Anayasası'nın ne zaman uygulamaya konacağı ise netlik kazanmış değil. Toplu göç kaygısı Doğu Avrupa dan batıya "toplu göç" yaşanacağı ve kaçak ışçı sayısında artış olacağı yorumlan şu ankı 15 AB ülkesinın kamuoyunu da ciddi şekılde kaygılandırıyor. Yeni üyeler hızlı ve gelışen bir ekonomik tablo çizseler de GSYÎH bakımından 15Mere göre oldukça fakirler. Genişlemeyle birliğe katılacak ek nüfusun Avrupa'nın mılli gelirini sadece yüzde 5 oranında arttıracak olması, kişi başına milli gelirin düşmesi anlamına geliyor. Yeni üye ülkelerin hiçbiri tam olarak hazır değil Peki ortaya nasıl bir Avrupa Birliği çıkacak? AB üyelerinin kendileri bile Avrupa'nın geleceğine dair farklı düşün'celere, kurgulara sahip. AB üyelerinin çoğu. özellikle de Ingıltere. Danimarka ve tsveç dışında Euro'ya geçen 12 ülke daha fazla bütünleşmeden yana; vergilendirme, göç ve dış politika gibi konularda karann oyçokluğuyla alınmasını ıstiyor. tngiltere liderlığindeki grup ise ulusal hükümetlerin bu konulardaki kontrolü ellerinde tutmalan ve veto hakkını saklı tuhnalanndan yana. AB'nin küçük üyeleri, ortak çıkarlan destekleyecek ve büyük üyelerin etkilerini önleyecek güçlü bir AB Komisyonu ile federal bir AB'den yana. Büyük üyeler ise ekonomik ve asken güçlerine denk daha büyük güç ve yetki peşinde. Geçen mart ayında A\Tupa Parlamentosu'nda (AP) görüşülen genişleme raporuna bakılırsa aslında yeni üyelerden hıçbin üyelige tam olarak hazır değil. AP Dış Ilişkıler Komisyonu'nun Alman Başkanı Ehnar Brok tarafından kaleme alınan rapor, bu ülkelerden çoğunun birçok alanda AB kriterlerinden uzak olduğunu gösteriyor. Malta ve Kıbns Rum kesimi dışındaki diğer 8 ülkenin en önemlı sorunu yolsuzluk. Baltık ülkelerinde Rus azınhklara. Orta Avrupa'da Çingenelere yönelık ayrımcı uygulamalar dikkat çekiyor. Birliğe yeni katılacak Doğu Avrupa ülkelerinde sık sık yaşanan hükümet değişiklıklerinın AB'nin karar alma mekanizmalannda aksamalara neden olabileceği uyansı da yapılıyor. LİTVANYA: SSCB'den 1990'da aynlarak bağımsızhğını ilan eden ilk Baltık ülkesi olan Litvanya, üç Baltık ülkesi içinde yapısal reformlan hızla yaşama geçirmesi ve giderek büyüyen ekonomisiyle öne çıkıyor. Ancak ülkede örgütlü suç, ürkütücü boyutlarda. Bunun son örneği, Devlet Başkanı Rolandas Paksas'ın organize suç örgütleriyle bağlantıh bir Rus işadamına maddi destek karşıhğında vatandaşlık hakkı tanımak suçlanndan parlamento tarafından azledilmesi oldu. Üyelik görüşmelerine 1999'da başlayan Litvanya'nın serbest dolaşım, göç, balıkçıhk, kara para aklama konulannda bir an önce gerekli önlemleri ahnası bekleniyor. Baltık ülkeleri arasında en büyük tarım sektörüne sahip olan Lirvanya'nın bu sektörde de reformlar yapması talep ediliyor. En hassas konu ise enerji sektörü. Litvanya, enerji ihtiyacının yüzde 70'ini, 2009'akadar kapatma sözü verdiği Rus tasanmı Ignalia Nükleer Enerji Santralı'ndan karşılıyor. Tüm bu eksikliklere rağmen güçlü bir bankacılık sektörüne sahip olan ülke ekonomisi başanlı grafiğini sürdürüyor. "Balök'm kaplumbağası" olarak nitelendirilen Litvanya, yavaş ve sağlam adımlarla yoluna devam ediyor. ESTONYA: "Teknoloji kaplanı" olarak adlandınlan Estonya, elektronik ve telekom alanında güçlü. Ancak ülke nüfusunun üçte ikisini oluşturan Rus topluluk nedeniyle dil yasalannı AB standartlanna yükseltmekte sorunlar yaşıyor. bölgelerarası sosyo-ekonomik eşitsizlikler ön plana çıkıyor. Elektrik ve gaz sektörlerinde geciken özelleştirmeler eleştiriliyor. Serbest dolaşım, çalışma hakkı ve kadın-erkek eşitliği, yolsuzlukla mücadele, kara para aklama da Estonya'nın yok edemediği sorunlar arasında. LETONYA: Letonya, hazırhklarda öteki Baltık ülkelerinin biraz gerisinde. Dünya Bankası ve AB peş peşe yaşanan istikrarsız koalisyon hükümetleri nedeniyle özelleştirme çalışmalarmın gecikmesinden şikâyetçi. Ifade özgürlüğü, serbest dolaşım, tanm, maliye ve gümrük birliği Letonya'nın en ciddi sorun yaşadığı alanlar. Eğitim, formasyon, kültürel ve görsel yayın politikalannda eksikleri var. Letonya, topraklanndaki Rus azınhğın haklannı henüz tam olarak güvence altına alamadığından dolayı eleştiriliyor. Yolsuzluğun kaygı verici boyutta olduğu ülkede, Rus azınhğın sosyal planda entegrasyonu ve eğitim haklan tam olarak sağlanmış değil. yacaristan'da 1 Mayıs kutlamalan öncesinde IVAüzerinde yeni AB ü\ekrinin bayraklannın olduğu dev pastalarve şeker Euro'lar hazırtandı. (AP) Şekere ve tuza hücum AB'ye girdikten sonra fiyatlann artmasmdan endişe eden Estonyalılar gıda stokluyor; ev yapımı votka sevenler şeker için kuyruklarda AB, yeni üyeleri karşılamaya hazırlanır- ken yeni üyeler de AB'ye hazırlanmaya çalışıyor. Ancak ilişkinin geleceğiyle il- gili belirsızlikler, ilginç tablolann ortaya çıkmasına neden oluyor. Ülkelerinin 1 Mayıs'ta AB'ye girmesıy- le birlikte fiyatlann artmasmdan endişe eden Estonyalılar, tuz ve şeker stoklama- ya başladılar. SovyetlerBirliği'nin 199O'lı yıllann başında dağılmasıyla bütün temel gıda maddelerinde yaşanan kıtlık, şimdi olduğu gibi, Estonyalılan stok yapmaya yöneltmiş, bakkallar önünde uzun kuy- ruklar oluşmuş ve raflarda tuz bu- lunmaz hale gelmişti. Estonya AB'ye girdiğinde, şe- kerin fiyatının ikiye katlanması bekleniyor. Çünkü daha hesaplı olan dünya pazan fiyatlan değil, nispeten yüksek olan AB fiyatlan geçerli olacak. Letonya'da, mağazalardaki pa- niğin televizyonlara yansımasının ardından, özellikle ülkenin fakır olan ve Rusça konuşanlann yaşa- dığı doğu bölgelerinde tuza ve şe- kere hücum arrtı. Ülkenin kuze\ - doğusunda bir köydeki bakkal dük- kânının 5 aylık tuz \ e şeker stoku- nu 2 haftada sattığı belırtıliyor. Kı- şuı anlannı beslemek için şekere ihtiyaç duyan ancılar, yasadışı alkol imalatçılan ve e\ yapımı votka sevenler de stok yap- mak için harekete geçmiş durumdalar. Erkekllğlmiz elden mi gidiyor? 10 yeni üye ülkede AB ile ilgili iddialar öyle boyutlara vardı ki, Polonya basın ajansı (PAP) Doğu Avrupa'nın kafe ve barlannda dolaşan en son söylentileri der- leyip yayımlayan özel bir senis kurdu. Buna göre, Polonya'da balıkçılar AB üye- Polonya'da çok sayıda AB bayrağı dikiliyor. (AP) liğinden sonra kendilerine saç filesi tak- ma zorunluluğu getirileceğinden korku- yorve "Erkekfiğnnizelden migidecek" di- ye söyleniyorlar. Macaristan'da süt tutkunlan tam kay- maklı sütlenn raflardan kaldınlacağın- dan kaygılı. Çeklerin endişesi, o meşhur pis kokulu peynirlerin yasaklanması. Çeklerin bir numarah özel tele\ izyonu Nova, AB'nin çiftçilere, domuzlara ağıl- lannda sıkılmasınlar diye oyuncak dağı- tılması talimatnamesi gönderdiğini iddia etti. Bunun üzerine Avrupa Komisyo- nu'nun Prag temsilcisi. resmı ya- lanlama yayımlayarak "Biz sadece çiftlik hayvanlanyetiştiricinğrvle il- gili yenistandartiarkayduk" açık- laması yaptı. AB üyeliğiyle ilgili sorulan ya- nıtlayan bedava telefon hatlanna yöneltilen sorular da birbirinden kuşkucu. Bir Slovak sürücü, "Sko- da'm çok eski ve katalizöre uymu- yor. Elimde tutabilecek mijim?" diye kaygüanırken bir başkası ne kadar ha\ıaç yetiştirmesine izin \ e- rileceğıni soruyor. YARIN: DİĞER ADAYLAR VE TÜRKİYE ÇEKLERİN TERCİHİ ' VVASHINGTON 10 milyon nüfusuyla AB ailesıne katılacak olan Çek Cumhuriyeti, sık sık zayıf hükümetlerin işbaşına gelmesinden ötürü eleştirilere hedef oluyor. Kamuoyu her ne kadar AB yanlısı olsa da bürokrasiyi hantallaştıracağı düşüncesiyle, Brüksel'e kuşkuyla bakıyor. AB için geçen haziranda yapılan referandumda halka dolaylı olarak "hayır" oyu kullanması çağnsı yapan Devlet Başkanı Vaclav Klaus, AB'nin özgürlükleri yok ettiği, kurallardan başka bir şey getirmediği görüşünde. Klaus, diğer yeni üyelere de "BeklentOerinize kavuşamavacaksuuz" uyansı yaptı. Çeklerin çoğu Fransa-Almanya lokomotifindeki AB'de, dengelerin değişmesi gerektiğini düşünüyor ve ekliyorlar: "Bir grubun yönİendirmesini ne biz ne Baltık ülkeleri ne de Polonya kabul eder. Denge sağlamak için her zaman diğer müttefikimiz Washington'la flişkide olacağE." Prag'ın Roman nüfusun koşullannı hâlâ tümüyle düzeltememiş olması ve Alman-Çek sınınnda kaygı verici boyuta ulaşan insan ve özellikle de çocuk ticareti, öncelikle çözüm bekleyen sorunlar arasında. MACARİSTANIN EKONOMISI DÜSÜŞTE Macaristan'da hızlı bir büyüme sürecinin ardından düşüşe geçen ekonomi, halk kadar AB'yide endişelendiriyor. Merkez Avrupa ülkeleri içinde yüzde 5.8'le en düşük işsizlik oranına sahip olan ülkede, ekonomide yaşanan sorunlar hükümetin başuıı ağntıyor. Önce 2008'de Euro'ya geçme planlan yapan hükümet şimdiden bu tarihi 2010'a atmış durumda. Budapeşte yönetiminin bir diğer endişesi de birlik üyesi olduktan sonra çok sayıda kişinin diğer AB ülkelerine göç etmesi. Başta Romanlar ohnak üzere, azınlık gruplanna karşı dışlanma ve aynmcılıkla mücadele edilmesi gerekiyor. Yolsuzluk önemli bir sorun olmaya devam ediyor. SLOVENYA'DA ETNİK ÇEKİŞME Yolsuzluğun devletin üst kademelerinde yaşandığı Eski Yugoslavya cumhuriyetlerinden Slovenya'ya, kamu ihaleleri alanında AB normlanna uyulması çağnsı yapılıyor. AB, Slovenya'nın Hırvatistan'la ilişkilerini düzeltmesini istiyor. Hiç caminin olmadığı başkentte yaşayan Müslüman azınlığın cami yapma istekleri ise önümüzdeki ay bu konu da yapılacak referandumdan çıkacak sonuca bağlı. tnanç özgürlüğüne yönelik böyle bir sınırlandırmanın kabul edilemez olduğunu söyleyen Müslüman nüfusun liderlerinin konuyu Anayasa Mahkemesi'ne taşımasına karşın mahkeme referandum karanndan vazgeçmedi.