Katalog

2 2 NİSAN 2004 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA l l i J v U i l U1VJJ. ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Türkiye borç batağında yüzüyor. İşsizlik katlandı. Ücretler eridi. Kayıt dışılık sürüyor Bu nasü 'iyi' ekonomi?A K P iktidara geldiğinden beri ekonomiye sürekli olarak 'iyimserlik' rüzgârlan pompalandı. Ancak hem Türkiye'nin uluslararası arenadaki tablosu hem de yurtiçinde gelinen nokta, işlerin hiç de öyle anlatıldığı gibi olmadığını ortaya koyuyor. Dünya Bankası'nm Küresel Kalkınma Raporu'na göre 'en borçlu ülkeler' arasındaki Türkiye, toplam 131.6 milyar dolarlık dış borçla 7'nci sırada. Satın alma gücü paritesine göre yapılan sıralamada ise 208 ülke arasında Makedonya ve Tunus'tan sonra 96. sırada. Vergide kayıt dışı sorununu çözeceğini sürekli olarak tekrarlayan hükümet, bu konuda da sınıfta kaldı. tşadamlan ile doktor, avukat ve diğer serbest meslek erbabının martta verdiği gelir vergisi beyannameleri, söz konusu kişilerin, yanlannda çalıştırdıklan odacı ve işçiler kadar bile kazanamadığım ortaya koydu. Odacıları kadar bile kazanamaıtııslar... Vergide adaletsidik doludizgin Ya çahşanlar?.. DÎE'nin verilerine göre, 2000-2003 arasında işçi ücretleri, reel olarak dörtte bir oranında azaldı. Eriyen ücretlerle ay sonunu getirmekte zorlanan yurttaş, bu ^ kez kredi kartlanna yüklendi. Ve gelinen nokta: fj Bankalann sorunlu hale gelen kredi kartı alacaklan, [ ilk üç ayda yüzde 2O'ye yakın büyüyerek 350 trilyon lirayı geçti. îşsizliğin giderek kronikleştiği ülkede "ekonominin nasıl olduğu" sorusuna belki de en iyi yanıtı 2. kez Kamu Personeli Seçme Sınavı için kuyrukta bekleyen Buket Ünel, "Burası Türkiye... Gençlerin başka şansı var mı?" diyerek veriyor. 136 üike lclnde vedinci sırada Türlrfye 'en borçlular'liginde Ekonomi Servisi - îktıda- ra geldiğinden beri vergide kayıt dışı sorununu çözece- ğini sürekli olarak tekrarla- yan hükümet bu konuda sı- nıfta kaldı. fşadamlan ıle doktor, avukat ve diğer ser- best meslek erbabının mart- ta verdiği gelir vergisi be- yannameleri, söz konusu ki- şilerin, yanlannda çalıştır- dıklan odacı ve işçiler kadar bîle kazanamadığını ortaya koydu. Gelir vergisi beyanname- lerine göre, işadamı, doktor, avukatlann ayhk geliri, as- gari ücretli ya da odacının briit 423, net 303 milyon li- ralık asgari ücretinin altında kaldı. Mart ayı beyanlanna göre, deri sanayicileri ayda 179, lokantacılar I83,müteah- hitler220, kuyumcular ise 336 milyon lira kazandı. En çok ka- zananlar ise vergi kaçırması mümkün olmayan noterler. Noterleri sanatçı ve eczacılar izledi. Verilere göre, 46 meslek grubunun yer aldığı listede sa- dece 10 meslek mensubunun ayhk ortalama geliri milyar sı- İKim ne kadar ödeyecek?*?^ Akaryakrt tstasyonlan Aftın ırtalat vetıcaretı Bakkalıye-5uperrr.art<« &na-mşaat müteahhltlerı Ote»er-mote«ef H B T Oetsnan san (imalafl H f i Den tıcaret] yapanlar ^BSj, E c z a n e t o r ffl 9\ -**, \ k. F,nn* \r$rf: Avukatlar Q ) * jç». Dış hekımlen S 5 Ooklortar - ^ 5 ; Mûhends-mımartar * ^ F * Noterter J | l Seyahat ve tunzro ışiet H Lokantalar 1 Kurfc ımab. toptan-perakende Yfcmml mali müşavır-/ muhas Sanalpıaf Bûtün mukelteflef ortalaması _ ^ • ' •i 1 72İ548 336^66 216.396 220^498 433.470 2.023.331 383346 2.430.506 32&280 1.060^26 310.054 7MJS6 797.164 9.394.870 2S4J62 1S3J2B 214.415 1.410.920 3.053.621 S10.768 AytkOrtalma 97^04 3&2S4 18^35 19.578 61.964 724J86 52.516 300.553 37.635 108^21 25.333 78.936 75.626 4.182.908 35.923 24J91 20.992 61.715 470.019 71JB1 nınnı geçti. Listeye göre, zaten bütün işlemlennı belgelendir- mek zorunda olan noterler, ay- hk 19 milyar 394 milyon 670 bin liralık ortalama kazanç ile Türkiye'nin en zengin meslek grubu oluyor. Onlan, 3 milyar 53 milyon 621 bın liralık gelir ile sanatçılar izlerken eczane- ler 2 milyar 430 milyon 506 bin liralık ortalama kazanç ile üçüncü sırada yer aldı. Verilere göre, geçen yıl bayi paylan yükselti- len akaryakıt is- tasyonlan- nın, verdik- leri gelir ver- gisi beyannamelerine göre ayhk gelirleri yan yanya düştü. Geçen yılki vergi beyannamelerinde, ayhk ortala- ma 1 milyar 540 milyon 356 bin lira ka- zanç bildiri- minde bulunan akaryakıt istas- yonlan, bu yıl verdik- leri beyannamelerde söz konusu tutan 722 milyon 548 bin li- raya indirdi. Böylece bir önceki yıl ayda or- talama 286 mil- yon 193 bin lira gelir vergisi ödeyen istasyon- lann, 2003 gelirleri için bu yıl ödeyecekleri ay- lık vergi de 97 mil- yon 204 bin liraya geriledi. Çalışanın suçu ne? Ekonomi Servisi - Ödenen vergiler, en çok vergi ödeyen kesimin çalışanlann olduğunu bır kez daha ortaya koydu. Geçen yılki 5.7 kat- rilyon liralık vergi bütçesinin 4 katrilyon lira- sını asgari ücretli ve kamu çahşanlan ödedi. Türkiye Serbest Muhasebeci ve Mali Mü- şavirleri Odalan Birliği tarafindan Maliye Ba- kanlığı Kamu Hesaplan bülteni verilerine da- yanılarak yapılan araştırmaya göre, asgari üc- retliler 3 katrilyon liraya yaîcın vergi ödediler. Bütçe gerçekleşmelenne göre, toplam gelir vergisi içinde asgari ücretlilenn ge- çen yıl ödediği toplam vergi 2 katrilyon 912 trilyon lira oldu. Kamu çalışanlannın yılhk toplam vergisi 1 katrilyon 831 trilyon lira, be- yana tabi gelir vergisi mükelleflerinin 1 katrilyon 88 trilyon lira ve basit usu- le tabı vergi mükelleflerinin ödediği vergi de 38 tnlyon lıra oldu. ANKARA (ANKA) - IMF ve Dünya Bankası başta ol- mak üzere uluslararası ser- maye kuruluşlanndan kredi kullanarak kalkınmasını finanse etmeye çalışan gelişmekte olan ül- keler, adeta borç batağında yüzüyor. Gelişmekte olan ülkelerin toplam dış borçlan 2003 yılında 2.4 trilyon dolara ulaştı. Brezilya en borçlu ülke olurken Türkiye listede 7'nci sıradaki yerini korudu. Dünya Bankası'nın Küresel Kal- kınma Raporu'nda (Global Deve- lopment Finance 2004) gelişmek- te olan ülkelerin dış borç verileri açıklandı. Buna göre gelişmekte olan 136 ülkenin toplam dış bor- cu, geçen yıl yüzde 4 oranında net 22.3 milyar dolar artarak 2 trilyon 433.3 milyar dolar oldu. Bu borcun 2 trilyon 69 milyar do- lannın orta-uzun, 364.3 milyar do- lannın ise kısa vadeli olduğu belir- lendi. Gelişmekte olan ülkelerin kamu- ya ait ve devlet garantili dış borç sto- ku geçen yıl yüzde 4.3 artarak 1 tril- yon 536.2 milyar, özel sektör borç- lan da yüzde 3.5 artışla 897.1 mil- yar dolara yükseldi. Raporda, 2002 sonu itibanyla ülke bazında borç miktarlan da yer aldı. Buna göre anılan yıl itibany- la Brezilya 227.9 milyar dolarla en borçlu ülke oldu. Borç tutannda Brezilya'yı 168.3 milyar dolarla Çin, 147.5 milyar dolarla Rusya, 141.3 milyar dolarla Meksika, 132.3 milyar dolarla Anantin, 132.2 mil- yar dolarla Endonezya izledi. Tür- kiye ise toplam 131.6 milyar dolar- lık dış borçla 7'nci sırada yer aldı. Türkiye'nin dış borcunun 83.9 £*_ milyar dolannı kamu tarafin- ' 0 dan ve devlet garantisiyle alı- nan borçlar, 47.6 milyar dolannı ise özel sektörce kullanılan krediler oluşturdu. Gelişmekte olan ülkelerin toplam dış borçlannın 1995-2003 dönemin- de yüzde 22.3 oranında 443 milyar dolar artrığı belirlendi. Bu dönemde, Latin Amerika ve Karayip ülkeleri grubunda yer alan gelişmekte olan ülkelerin toplam borcu 150 milyar dolarlık net artışla 762 milyar dola- ra, Türkiye'nin de aralannda yer al- dığı Avrupa ve Orta Asya bölgesinin borcu 228.4 milyar dolar artarak 577.4 milyar dolara ulaştı. Tunus'un bile gerisinde Satın alma gücünde 96'ncıyız Ekonomi Servisi - Türkiye, satın alma gücü paritesine göre yapılan sıralamada, 208 ülke arasında 96. sırada yer aldı. Dünya Bankası, satın alma gücü paritesine göre kişi başına gelir sıralamasını açıkladı. Buna göre, Türkiye, 2002 verilerine göre yapılan sıralamada 96'ncı oldu. 208 ülke arasında yapılan sıralamaya göre, 6 bin 300 dolarla Türkiye, Makedonya ve Tunus'u takip etti. Sıralamada, Dominik Cumhuriyeti ile Kolombiya gibi ülkeler Türkiye'nin gerisinde kaldı. Dünya Bankası'nın verilerine göre, Türkiye, hâlâ orta gelirli ülkeler grubunda yer alıyor. ALACAK 350 TRİLYON Kredi kartlannda batık artıyor Ekonomi Servisi - Ban- kalann, tüketici kredilen- ne göre iki-üç kat daha yüksek faiz uyguladıklan kredi kartlan yeniden so- run ohnaya başlıyor. Kre- di kartı kullanımındakı bü- yümeye paralel olarak bankalann sorunlu hale gelen kredi kartı alacakla- n, ilk üç ayda yüzde 20'ye yakın büyüyerek 350 tril- yonu geçti. Bankalann "baûk" duruma gelen tü- ketici kredilen ile kredi kartı kredilerinde ilk üç aylık dönemde yüzde 11.8 oranında 60.9 trilyon lira- lık artış gözlendi. Batık tüketici kredileri- nin büyük bölümünü kre- di kartı alacaklan oluştu- ruyor. Kredi kartı alacak- lannın tutan. ilk üç ayda yüzde 16.3 büyüyerek 351.2 triryon liraya çıktı. Hızh artışta kart kullanı- mının giderek gelire oran- tısız olarak yaygınlaşması ve faizlerinin hâlâ yüksek düzeyde bulunması rol oy- nadı. Bankalann tasfiye kapsamına aldıklan tüke- tici kredilerinin tutan ise 105 trilyon lira olarak ger- çekleşti. DÖRTTE BIR ORANINDA AZALDI Ucretler krizin enkazmda kaldı ANKARA (ANKA) - Türkiye'nin IMF destekli ekonomik program uygu- ladığı, iki kriz yaşadığı 2000-2003 yıllan arasında işçi ücretleri, reel olarak dörtte bir oranında azalır- ken reel erime, üretime ve makroekonomiye ilişkin göstergelerde önemli bir iyileşme yaşanan 2003 yı- lında da devam etti. işçiler, son iki yılda eko- nomide yaşanan toplam yüzde 14.2 oranındaki bü- yümeden payuıı alamadı. Devlet İstatistik Enstitü- sü'nün (DlE) verilerine göre 2000-2003 yıllan arasında işçi ücretlerinde yüzde 25.3 oranında reel erime gerçekleşti. Ücret- lerdekı reel erime özel sek- törde kamuya göre çok da- ha yüksek boyuta ulaştı. 2000-2003 yıllannı kapsa- yan dört yılhk dönemde özel sektör ışçilerinin reel ücretleri toplam yüzde 23.7 oranında, kamu işçi- lerinin ücretleri ise yüzde 17.2 oranında düştü. Yetkililer, kendi merkezlerinde 3 gün içinde verdikleri başvuru formu sayısının 25 bine ntojtığmı söyJediler. Gençlerin umut kuyruğu Kamu Personeli Seçme Sınavı'na başvurmak için yağmur altmda saatlerce bekleyen gençler arasında daha önce özel sektörde çahşanlar da bulunuyor HACER BOYACIOĞLU ANKARA - Kamu Personeli Seçme Sınavı'nın başvuru fonnlan için oluşturulan mer- kezler, uzun umut kuyruklanna da ev sahipliği yapıyor. Kamu- da bir iş bulabilmek için yağ- mur çamur dinlemeden uzun kuyruklar oluşturan gençler, "Eskiden özel sektör iyiydL Şim- di ise kaçışyolu devtet" görüşün- de. Kamuda iş bulabihnek için 2. kez sınava girdiğini belirten Buket Önel, sınav kuyruklanm "Burası Türkiye... Gençlerin başka bir şansı var mı ki" sözle- riyle özetliyor. KPSS maratonu hafta başın- da formlann başvuru merkezle- rinden dağıhmıyla başladı. Baş- vuru merkezlerinde yaptığımız küçük gezintide, ilk günkü kuy- ruklann olmadığı görülüyor. Buna karşın merkezlerde Anka- ra yağmuru altında beldeyenle- rin sayısı azımsanmayacak bo- yutta. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülte- si'ndeki başvuru merkezi önün- de uzanan kuyrukta bekleyen 22 yaşındaki Gülşen Güner, daha önce özel sektörde çahşmasına karşın kamu ışıni daha "güven- B" bulduğunu söylüyor. Güner, "Smavdan umuthı musunuz" sorusuna ise "Deneyeceğinı'' ya- nıtını vermekle yetiniyor. Dersharıelerin de gözdesi 25 yaşındaki Buket Önel, ka- mu için yapılan personel sınav- lannda deneyim kazandığını söyleyen tsimlerden. Daha önce yapılan Devlet Memurluğu Sı- navı'na girdiğini söyleyen Önel, "Pek umudum yolc Daha önce de denedim, olmadı" demekle yetiniyor. KPSS için oluşan baş- vuru kuyruklannda iş arayan gençlerin yanı sıra dershane yet- kilileri de dikkat çekiyor. KPSS için çeşitli kurslar düzenleyen dershaneler, suıa\a gireceklerle "bire bir dhaloğa'' geçerek ade- ta "umut pazarnğı'' yapıyor. Kuyruklarla ilgili en çarpıcı bil- giyi ise ba|\-uru merkezinin yet- kilileri \eriyor. Yetkililer, kendi merkezlerinde 3 gün içinde ver- diği başvuru formu sayısının 25 bine ulaştığını söylerken "Bu rakam sadece 3 giinlük* uyan- sında bulunmayı da unutmuyor. İŞÇMNEVTtENİNDEN ŞÜKRAIV SONER Renk Değişimi Para piyasalanndaki pembe tablonun kirlenme- sinin, renk değişiminin zamanlaması bu keztutma- dı. Ortada suçlanacak fırlatılmış bir anayasa kitap- çığı yok. Ekonomik performansını yere göğe otur- tamadıklan Erdoğan hükümetinin iktidargücü ye- rel seçimlerle pekişmiş. AB'den üyeliktakvimi ala- bilmek uğruna Kıbns'ta Annan Planı koşulsuz ka- bul edilmiş. KKTC'de hafta sonu yapılacak oyla- mada "evefler çantada keklik sayılıyor. Güney'de bile evetlerden yana hızlı birdeğişim yaşanıyor... Yi- ne de para piyasalanndaki göstergeler olumsuzluk sinyalleri veriyor... Borsa yupileri dün sabahki yorumlannda yatı- rımcılara uzun vadeli dövize endeksli bonolardan uzak durmaları önerisinde bulunuyorlardı. Yükse- leceğine kesin gözü ile bakılan, ancak tarihi ve mik- tarlan bilinemeyen ABD Dolan faizlerinin, bizim gi- bi yoksul, borçlu ülkelerin ekonomilerindeki olum- suz etkisinden kaçışın olanaksız olduğunun attını çiziyoriardı. En iyimser yorumlar Türkiye'nin özel koşulları nedeniyle diğer borçlu ülkelere göre da- ha az olumsuz etkileneceği üzerine. Satır aralannda verilen bilgilerden Hazine'nin dö- viz alımında ulaşmak istediği rakamların çok geri- sinde kaldığını, çok iyi olduğu söylenen döviz stok- lan ile ilgili bilgi ve görüntülerin yanıltıcı olduğunu öğreniyoruz. Nedense daha önce üzerinde durul- mayan ithalat-ihracat açığı, borç stoku yüklerinin büyümesi şimdilerde borsa yupilerimizin dillerine dolanmış bulunuyor. Dışandan gelirken kutsanan sıcak paranın, dolann değerkazanmasıyla bağlan- tılı olarak yavaş yavaş çekilmekte olduğu da sak- lanamıyor. Gidişat, bir Brezilya kadar hızlı olmasa daTürkiye'de de borsanın düşmesi, faizlerin ufak- tan yükselmesi, dolann değer kazanması yönün- de. Borsa yupilerimiz çoktan ağız değiştirdiler. Kıb- ns oylamasının para piyasalan üzerindeki olumlu etkisinin çok sınıriı kalabileceğini, AB'den takvim almanın bile çok şeyi değiştirmeyeceğini, ağırlıklı belirleyicinin dış piyasalar, dolann gidişi olacağını daha sık söylemeye başladılar. Yupilerimiz çaktır- madan Erdoğan hükümetinin gelişi ile birlikte, "tek partili, güçlü, ekonomide başanlı iktidar" imajının pompalanması, çizilen pembe tablolar söylemle- rinden çark ediyorlar. Ecevit hükümetini, koalisyon iktidannı vuran krizin ardından, bütün dünyada ve benzerlerinde olduğu üzere yaşanan iyileşmenin doğal olduğu, şimdilerde daha bir sık söyleniyor. Krizler sonrası doğal iyileşme ile dolann değerinin ABD tarafindan düşürülüşünün bizim gibi borçlu ül- keler için rtici, arkadan gelen olumlu rüzgâr etkisi- nin tersine dönmekte olduğu da sürekli vurgulanı- yor. IMF reçetelerine, Erdoğan hükümeti uygulama- lanna bağlanan, ekonomik göstergelerin, daha doğrusu para piyasalannın olumlu gidişi üzerine çi- zilen pembe tabloların pompalanması günleri, ba- layı, cicim aylan birti. Aslında cicim aylannda da hükümetin başansı, ekonomik mucizeye katkısı üzerine, Ecevit hükü- metinin çizdiği programın, IMF reçetelerine eksik- siz uymanın ötesinde ekonomik bir neden sayıla- mıyor, sadece piyasa göstergeleri üzerinde duru- luyordu. Şimdilerde de piyasalan tetikleyen, iktidar uygulamalannı yolundan döndüren olumsuz hiçbir nedenden söz edilmiyor. Olumsuz gidişi tetikleyi- ci ek gelişmelerden kaygı duyuluyor. Yani kazara suçlanacak birileri, neden bulunsa piyasalarda bomba patlayacak. Doğrusu borsa yupileri, sermayeörgütleri, Erdo- ğan hükümeti, büyük medya sıcak ilişkilerinde, da- yanışmalarında, ekonomik gidişata ilişkin sınav günlerine henüz girmedik. Arkadan esen, olumlu itici dış rüzgârlar sayesinde herkes için geçici gü- zel havalar, cicim aylan, balayı günleri, baharayla- n, Erdoğan hükümetinin şansına bir yıldan uzun sürdü. Iktidarın ekonomide gerçeksmavdan geçe- ceği, not alacağı günler henüz önümüzde. Gerçi halkyığınlannın, ekonomideki çizilen pem- be pariak tablonun gerçek olmadığını, kendilerine, yaşamlarına yansımamasından, işsizliğin, yoksul- laşmanın, yoksunluğun boyutlannın artmasından görebilmeleri gerekiyordu. Ancak pembe tablo çi- zen çıkar ittifakı koronun sesi öylesine güçlü çıktı, kulak tırmaladı ki, akıllı insanın kendisine kırk kere deli dendiğinde deli olduğuna inanması gibi bir ya- nılsama yaşandı. Erdoğan hükümetinin yakaladığı rüzgârlan yrtir- meden yerel seçimler tarihinde aceleci davranma- sı da bundan. Başanlı oldu. Ekonomideki gerçek gidişi, cicim aylan sonrasını, hep birlikte görece- ğiz. Siyaseten tam karşılannda olsak bile, kendi- miz, halk yığınlarının yaşamlannın daha kötüye grt- memesi için başanlı olmalan en içten dileğimiz. soner@cumhuriyet.com.tr : Piyasalar risk içeriyor • VVASHINGTON (AA) - Uluslararası Para Fonu (IMF), Türkiye'de fınansal piyasalann ekonomi üzerinde olumlu etkısıne karşın önemli riskler banndırdığını belirterek "Kamu borç dinamikleri, fınansal piyasalardaki herhangi bir güven kaybına kınlgan ohnaya devam ediyor. Bu nedenle GSMH'nin yüzde 6.5"i olan faiz dışı fazla hedefinin gerçekleşmesi önem taşıyor" görüşünü savundu. EMF 'finans sektöründe denetim ve yasal çerçeveyi güçlendirmeye yönelik reformlara' ihtiyaç bulunduğunu bildirdi. DB: Kıbrıs yüzde 5 büyüyecek • LONDRA (ANKA) - Dünya Bankası Türkiye ve Kıbns Temsilcisi Andrew Vörkink, Kıbns'taki iki haDan referandumda "evet" demesi halinde Birleşik Kıbns ekonomisinin 18 ayda yüzde 5 büyüyeceğini söyledi. Bu oranın adadaki iki ekonominin şimdiki büyüme hızından bir kat daha fazla olduğuna dikkat çekildi. En başanlı ekonomi muhabiri • Ekonomi Servisi - Istanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (tSMMMO), "2003 yılının en iyilerini" ödüllendirecek. Kazananlann 31 Mayıs tarihindeki genel kurulda açıklanacak ödülleri 4 dalda verilecek. Ekonomi muhabirlerinin kendilerinin başvurabileceği ya da aday gösterilebıleceği yanşma için son başvunı tarihi 30 Nisaiı 2004 Cuma.