Katalog

1 ARALIK 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI ekonomi@ cumhuriyet.com.tr Vergide iııdirim isteği • Başbakan Erdoğan ile bir araya gelen şirket yöneticileri, özellikle vergi konusunda, Türkiye'nin, AB'ye yeni üye olan ve üye olma yolundaki diğer ülkelere göre oldukça avantajsız durumda bulunduğunu vurgulayarak bunun da rekabet durumlannı olumsuz etkilediğini söylediler. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Türk iye' nin çok güzel bir pazara sahip bulunduğunu vurgulayan Unilever Dünya Başkanı ve Avrupa Sanayicileri Yuvarlak Masası (ERT) Genişleme ve Avrupa Sahası Çalışma Grubu Başkanı Antony Burgmans, Türkiye Avrupa Birliği (AB) üyesi olsa da olmasa da yatınmlara devam edeceklerini kaydetti. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve bazı bakanlarla önceki akşam bir araya gelen yabancı yatınmcılar, hükümete yeni yaünmlar için ''vergide indirinT koşulu getirdı. Yatınmcılar arasında Investor AB, Bayer, BP, DaimlerChrysler, Ericcson, Fiat, Nestle, Nokia, Petrofîna, Philips, Profılo, Renault, Shell, Siemens, Solvay, Total ve Unilever gibi şirketlerin CEO'lan yer aldı. Şirket yöneticılerinin özellikle vergi konusunda, Türkiye'nin, AB'ye yeni üye olan ve üye olma yolundaki diğer ül Unilever Dünya Başkanı Burgmans, AB olmasa da Türkiye ile yola devam edileceğini söyledi 13 EKONOMİ POLJTtK ERİNÇ YELDAN İç Borçlanma Dinamikleri Değerli Cumhuriyet okurian, Bu haftadan başlayarak her çarşamba bu köşede sizlerie birlikte olacağız. "Ekonomi Politik" başlığını verdiğimiz bu köşede yoğunlukla Türk ve dünya ekonomilerindeki gelişmeleri sizlerie birlikte yorumlamaya çalışacağım. Bu yorumların, salt iktisat mekaniği içinde değil, toplumsal sistemin bir parçası olarak ekonomik yapıyı biçimlendiren sınıfsal çatışmalar perspektifinden sürdürülmesine özen gösterecegim. Günümüzde ekonomik analiz kavramını sadece borsadövizfaiz üçgenine indirgeyen ve bir mühendislik teknisyenliği olarak gören dar çerçeveli anlayış yerine, ekonominin bütününe bölüşüm perspektifinden bakan biryöntem kullanmaya çalışacağım. Zira ekonomi dünyasının ancak böylesi bir sınıfsal perspektif ve bütünsellik içinde değeriendirilebileceği görüşündeyim. ••• Bu satıriann yazıldığı sırada IMF heyeti, Devlet Bakanı AJi Babacan tarafindan yeni standby programının aynntılannı degerlendirmek üzere Türkiye'ye çağnlmış idi. IMF'nin "yeni" programı şekillendikçe bu konuya deginecegiz. Ancak yeni standby'ın, aslında 1998'den beri Türkiye'de sürdürülmeye çalışılan ve kamu kesimindefaizdışı fazla yaratarak borçların ödenmesini amaçlayan, daraltıcı maliye politikalannı 2005 ötesine de taşıyacağı açıktır. Dolayısıyla bu yazıda kamunun borçlanma dinamikleri üzerine gözlemlerimizi hatıriatmakta yarar görüyorum. Hazine Müsteşarlığı'nca geçen hafta yayımlanan borç istatistikleri, AKP'nin iktidara geldiği 2002 yılında 149.9 katrilyon TL olan konsolide bütçe iç borç stokunun, 2004 Ekim ayı itibanyla 225.6 katrilyon TL'ye ulaştığını belgelemektedir. AKP hükümeti 2004 yılının ilk on ayında toplam 150.3 katrilyon TL borç ödemesi yapmış ve 137.7 katrilyonluk yeni borçlanma gerçekleştirmiştir. Söz konusu veriler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir. YASED ÜYELERİ UMUTLU 'Yatırımcı müzakereleti beldiyor' İSTANBUL (AA) Yabancı Sermaye Derneği (YASED) üyeleri, Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne (AB) tam üyelik müzakerelerine başlamasıyla birlikte doğrudan yabancı yatırımlann artacağına manıyor. Yabancı Sermaye Derneği (YASED) "Barometre Kasnn 2004 Araşürması'"nın sonuçlan bir basm toplantısıyla açıklandı. Araştırmaya göre, YASED üyelerinin yüzde 39'u AB ile tam üyelik müzakerelerinin 2005 yılının 3. çeyreğinde başlayacağını öngörüyor. YASED üyelennın yüzde 46'sı AB ile tam üyelik müzakerelerinin 1115 yıl kadar sürmesini beklerken üyelerin yüzde 41'i 610 yıl, yüzde 8'i 15 yıldan fazla ve yüzde 5'i 05 yıl süreceğini ifade ettiler. 2004 yılı büyüme beklentisi yüzde 8.2. YASED üyelerinin tahminlerine göre 2004 sonunda GSMH artışı yüzde 8.2 olarak gerçekleşecek. Unflever Dünya Başkanı ve Avrupa Sanayicileri Yuvarlak Masası (ERT) Genişleme ve Avrupa Sahası Çahşma Grubu Başkanı Antony Burgmans (sağda) ve ERT'nin Türkhe'den tek üyesi Biuent Eczacıbaşı toplanüya kabkh. kelere göre oldukça avantajsız durumda bulunduğunu, bunun da rekabet durumlannı olumsuz etkilediğini vurgulayarak Türkiye'nın vergi avantajının sağlanması isteğini dile getirdikleri öğrenildi. Burgmans da Türkiye'de iyi işleyen bir yasal sistem, etkin ve kolaylaştınlmış bir gümrük sistemi ve rekabetçi vergi oranlannın yabancı yahnmcı için gereklı olduğunu söyledi. Toplantı sonrası sorulan yanıtlayan Unilever Dünya Başkanı Burgmans de Erdoğan'la gerçekleştirdikleri görüşmenin pozitıf bir havada geçtiğini ifade etti. Görüşmede Türkiye'ye yabancı sermaye çekilebılmesi için 3 noktanın altını çizdiklenni vurgulayan Burgmans, *İyi işleyen bir yasal sistem, etkin ve kolaylaşünlmış bir gümrük sistenünin hayata geçirilmesi, vergi oran ve uygulamalannda şeffamk olmah" dedi. Başbakan Erdoğan'ın bu önerileri dikkatle dinlediğini anlatan Burgmans, "Dolayısıyla geleceğe güvenle bakmanyız" dedi. eTR ÖDÜLLERİ DAĞITILDI 'AB 'de biri hayır derse facia olur' • ÖTV artışlannın otomotiv satışlannı etkilediğine dikkat çeken Carnoy, "Ben, 1 yıldır buradayım, ama 3 kez ÖTV artışı yaşadım" dedi. HAKANAKARSU 17 Aralık'takı AB zirvesinde Türkiye'ye yönelik olumlu bir cevap çıkması durumunda, 2005 yılında otomotiv pazannın 550575 bın adet arasında gerçekleşeceğini söyleyen Peugeot Otomotiv Genel Müdürü Yann Carnoy, eğer bir ülke "hayır" derse facia yaşanacağını kaydetti. ÖTV artışlannın otomotiv satışlannı etkilediğine dikkat çeken Carnoy, "Ben, 1 yıldır buradayım, ama 3 kez ÖTV artşı yaşadım. ÖTV artişı, kasımda bir sonuç varatü, arahk ayı sabşlannda da muhakkak bir sonucu olacaknr" dedi. Temmuz, ağustos, eylül ve ekim aylannda önemli bir stok fazlası varken şimdi stok baskısının cıddi şekilde azaldığını belirten Carnoy, "Stoklanmız çok ayalmış dunımda. En fazla \S ayhk stok var ki buna Fransa'da şu an üretilmekte olan araçlar da dahiL Bu, iyi bir şey" diye konuştu. Carnoy, Peugeot olarak Türkiye'nin taahhütlerini yerine getirememesinin merkezdeki bakış açısını değiştirip değiştirmediğinin sorulması üzerine, bunun bir şey değiştirmediğini ifade et Peugeot Otomotiv Genel Müdürü Carnoy, pazarda 550575 bin satış bekliyor Konsolide Bütçe İç BOPÇ Stokunuı Gelişimi (Katrilyon TL) 2002 Toplam borç ödeme Yeni borçlanma Toplam ıç borç stoku İç borç net artış Biıtçeaçığı Içborçstoku/GSMH(%) Manborçlanma/Barçslokum 141.1 125.3 149.9 27.7 40.1 54.5 102.5 2003 2004Ekim 166.3 1582 194.4 44.5 402 54.5 105.5 150.3 137.7 225.6 312 24.8 54.4* 70.8 TÜStAD Başkanı Sabancı ödül töreninde konuştu. BtLGÎSAYAR ALIMI 0 4 çeyrek dönemlik toplam. (Hazıran ıtıbanyla) 'eDevlet azınhğın elinde kalmamah' Ekonomi Servisi Türk Sanayici ve Işadamlan Derneği (TÜStAD) ve Türkiye Bilişim Vakfi (TBV) tarafindan düzenlenen eTR ödülleri sahiplerini buldu. eDevlet kategonsinde Adalet Bakanlığı UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) ile eYerel Yönetim Hizmetleri kategorisinde ise Bursa Osmangazi Belediyesi ödül aldı. Hilton Oteli'nde düzenlenen törende, Adalet Bakanbğı'nın ödülü, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı AbdüOatif Şener tarafindan Müsteşar Yardımcısı Osman Bölükbaşı'na, Bursa Osmangazı Belediyesi adına da Bilgi İşlem Daıresi Başkanı Sabri Oztürk'e venldı. Adalet Bakanhğı'nın eDevlet kapsamında hazırladığı ve ödüle layık görülen Ulusal Yan Hizmetleri Projesi ile adalet sistemindeki bürokrasinin önüne geçümesi amaçlanıyor. Projenin yaşama geçinlmesiyle avukatlar bürolanndan harç yatırabılecek, dava açabilecek, dosyasım inceleyebilecek, dılekçe verebilecek ve internet üzerinden dunışma günlerini takip edebilecek. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Şener, kongre kapsamında verilen ödüllerin önemine değinerek bu yıl için eTR ödüllerinin adınm"eTürkNobelT ya da "eTürk OscarTan" olması önerisınde bulundu. Şener, salondaki katılımcılara önerileri oylattı ve oylama sonucunda "eTürkiye eTürk Oscar'larT önerisi kabul edildı. TÜStAD Başkanı Ömer Sabancı, eDevletle ilgili yatınmlar kapsamında yurttaşlann da dikkate alınması gerektiğini vurgularken aksi halde bu hizmetlerin ancak "küçük bir azınlıgın yararianabileceği avncahldar'' olarak kalacağım söyledi. AB ülkelerinin 19952001 yıllan arasında bilişim ve iletişim teknolojilerine yaptığı yatınm miktannın 1.9 trilyon Euro olduğunu belırten TBV Yönetim Kurulu Başkam Fanık Eczacıbaşı, Türkiye'nin bir an önce bu yöndeki yatınmlannı hızlandımıası gerektiğinivurguladı. Ülker: Ihale iptali haklı ANKARA (ANKA) Ülker Grubu, şikâyetleri üzerine Jandarma tkmal Merkezi Komutanlığı'nın bilgisayar alımı ihalesinin iptal edilmesini "haklı bir iptal" olarak değerlendirdi. Ulker Grubu'ndan yapılan açıklamada, iptal karanna ilişkin bazı basın organlannda yer alan haberlere tepki göstenlırken "Yetküi merci (Kamu İhafc Kurumu) tarafindan Data Tekmk hakta buhınarak ihak iptal edflmiştir. Sonuç olarak böyle bir gerçeğin başhkla çarpıtıhnası markamız için ağır bir haksızhk yanında zarar verici bir niteük taşunaktadır" denildi. Açıklamada, Data Teknik Bilgisayar'ın 1989 yılmda kurulduğu ve Exper markalı bilgisayar üretimi yaptığı ve genel markalarda satış açısından birinci sırada olduğu belirtildi. Data Teknik'in Türkiye ve Avrupa standartlannda TSEISO 9001 ve CE kalite belgelerine sahip olduğu vurgulandı. Peugeot Otomotiv Genel Müdürü Yann Carnoy getecek için tedirgin. ti. "Merkezdeldler hâlâ Türldye'nin önemli bir pazar olduğu kanaatindeler" dıyen Carnoy, dünyanm ulusal pazarlar, AB ve dünyamn geri kalanı olarak üç büyük rekabet alanına aynldığını söyledi. Carnoy. "Dünyanm geri kalanı diye adlandırdığımız grubun içinde Peugeot Türkiye, açık arayla Peugeot'nun bir numarah şubesl tkinci, Brezflya" şeklinde konuştu. Carnoy, sektörde 2005 yılı hedeflerini açıklarken Türkiye'nin AB üyeliğine ilişkin 17 Aralık zirvesinde verilecek karann önemini vurgulayarak şu görüşleri dile getirdi: "Ben kesinükle Türkiye'ye olumlu cevap çıkacağmdan eminim, ama 17 Arahk'ta Polonya ya da başka bir ülke hayır derse o zaman bir facia olur. O zaman pazar 200 bine düşer." Veriler iç borç stokunun milli gelire oran olarak yüzde 54 oranında süregeldiğini göstermektedir. Milli gelınn olağanüstü bir büyüme konjonktürü geçirdiği bu dönemde, iç borçlann da aynı tempoda yükselmekte olduğunu gösteren bu tespit, hükümetin iç borç yükünü düşüremediğini, ancak sabit bir oranda tutabildiğini vurgulamaktadır. Ancak burada daha önemli olan gözlem, iç borç stokundaki artışın, bütçe açıklanndaki daralmaya rağmen sürmekte oluşudur. İç borçlanmadaki net artış 2004'ün ilk on ayında 31.2 katrilyon düzeyindedir. Oysa söz konusu dönemin birikimli konsolide bütçe açığı 24.8 katrilyon olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Türkiye, bütçede oluşan açığın finansman gereğini aşan birtempoda içborçlanmaktadır. Bu rakama 2004'te yapılan ve 10 katrilyonu aşmış bulunan net dış borçlanmayı da ilave ettiğimizde, toplam kamu borçlannın artık kendi dinamikleriyle bütçe açığının finansmanından bağımsız olarak hareket ettiğini görmemiz mümkün olmaktadır. Tablonun son satın da bu olguyu vurgulamaktadır: Türk kamu maliyesi, 2002 ve 2003'te sene başındaki borç stokuna oran olarak yüzde 100'ü aşan yeni borçlanma içindedir. Veriler 2004'ün ilk on ayı itibanyla yüzde 70'e ulaşan bu temponun 2004 içinde de korunduğunu dile getirmektedir. Dolayısıyla borçlanma, mali dengelerden bağımsız olarak, kendi içsel dinamikleriyle artışını sürdürmektedir. AKP hükümeti, "faiz dışı fazla" hedeflerine ulaşma başansıyla övünürken (ve IMF bağımlısı medya da bu başanya alkış tutarken), borç stokundaki artış temposunun sadece faiz dışı fazlalar yaratarak çevrilmesinin giderek güçleştiğini görmezden gelmektedir. Son derece yüksek bir büyüme konjonktürü ve devletin asli kamu hizmetlerindeki olağanüstü kısıntılar pahasına elde edilen faiz dışı fazlalara rağmen vanlan bu noktada borçlanmanın yükünün gerçekte artıyor olması, yakın gelecekte Türkiye'nin kamu finansmanı dengeleri üzerine ciddi bir sınav vereceğini açıkça ortaya koymaktadır. İLGİ TOPLUMUNA DOĞRU/ ÖZLEM YÜZAK Dünyadan örnekler verdiğimiz geçen haftaki yazıda Avrupa'nın teknolojik inovasyon kulvanndaki küresel rekabet gücünü giderek yitirdiğini yazmış ve Türkiye'nin de üyeliğe hazırlandığı birliğin içinde neler olup bittiğine bu hafta yer vereceğimizi belirtmiştik. Her şeyden önce şunu vurgulamak gerekir ki "Avrupa Birliği eksiklerinin çok iyi farkında". öyle devekuşu gibi kafayı kuma gömme lüksü olmadığını da iyi biliyor. Peki nedir AB'nin kabul ettiği gerçekler? AB'nin ABD ve Japonya karşısındaki rekabet gücü zayıf. AB'de Gayri Safi Milli Hasıla içinden ArGe'ye aynlan pay az (yüzde 1.9). Bu pay ABD'de yüzde 2.6, Japonya'da yüzde 3. Bilimsel çalışmalann katma değeri yetersiz (ticari ürün üretme, toplumsal ve sosyal sorunlara çözüm getirme açısından). Araştırmalar bir bütünlük içinde yürütülemiyor. 4. Avrupa'nın 2010 yılında dünya ozfenLyuzak@cumhuriyetconUr Bunun hem artılan hem de eksileri mevcut. ömeğin küresel rekabetin o olağanüstü hızlı çarklan arasında koşar adımlaria ilerleyemiyor. Ancak küreselleşmenin sosyal boyutunu da gözardı etmek istemiyor. Avrupa Komisyonu Araştırma Geliştirme Bölümü Başkanı Dr. Uğur Müldür, "Amerikan kapitalizminin illa da Avrupa kapitalizmi üzerine uygulanması şart değil ki. Neden kıyasıya rekabet şart olsun? Biz kendimize küreselleşmeye daha sosyal boyut katıcı, daha iyi bir sistem pekâlâ geliştirebiliriz" diyor. Bu yüzden Avrupa'da ortak proje ruhu çok güçlü. Ülkeler arasında farklı, yığınla ortak proje üzerinde çalışılıyor. Avrupa'nın şu sıralar içinde bulunduğu arayış, aslında Türkiye açısından önemli fırsatlar doğuruyor. Genç, dinamik nüfusu, sayısı oldukça az olsa da eğitilmiş işgücü, girişimcilik ruhu önemli birfırsat. Ancak asla yeterli değil. Bu fırsatı avantaja çevirebilmek için atılması gereken ilk adım ise ulusal stratejileri belirlemek... < Ulus Devletler ve Teknolojik İnovasyon (2) nin rekabetçi gücü en yüksek ARGE Harcamaları/GSYİH (%) j B 1 bölgesi haline gelmesi hede0.5 1 15 2 . 2.5 3 3.5 fiyle 2000 yılı mart ayında a o oluşturulan Lizbon stratejiABD sinde de amaçlanan ilerlemet nin tam olarak sağlanamadığı anlaşıldı. Jtomonyı İ20 Aimanya BDDK RANDEVUSU ÖNE ALINDI TeliaSonera Turkcell için aceleci Ekonomi Servisi Çukurova Grubu'na borçlan konusunda yardımcı olacağını açıklayan Turkcell'ın ortağı tskandinav telekom devi TeliaSonera'nın CEO'su Anders IgeT ın, daha önce 6 Aralık olarak belirlenen BDDK Başkanı Tevfîk Bügin ile göriişmesi öne alındı. Görüşme bugün saat 10.00'da Ankara'da gerçekleştirilecek. Reuters'taki habere göre, görüşmenin öne alınması isteği TeliaSonera'dan geldi. Igel'in yann Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullatif Şener ile görüşmesi bekleniyor. Igel'in TMSF Başkanı Ahmet Ertürk ile görüşeceği daha önce açıklanmıştı. Neden Avrupa bu sonuçlarla karşı karşıya? Geçen hafta düzenlenen | 5 0 ve 2 gün süren 13. Ulusal Kalite Kongresi'nde birçok pa fleo nele katıldım. Ana teması "geleceği şekillendirme yönünde politika arayışlan" olan kongrede rekabet gücü, teknoloji ve AB konulan sıklıkla yan yana geldi. Gerek akademik camiadan, gerek iş dünyasından gerekse Avoıpa Komisyonu'nda görev yapan uzmanlaria sohbet etme olanağı buldum. Avrupa'nın en büyük sıkıntılan arasında, risk alabi 1 1: neğin Fransa'da yüksek teknoloji ihracatnda son 9 sene içinde yan yanya azalma yaşanmış. Bugün Avrupa hanl hanl şu yeni yöntemler üzerinde anlaşmaya çalışıyor: Araştırma geliştirme Ispanya harcamalannın istikrarpaktından çıkanlması. «ümyKora AB bünyesinde stratejik Yunanistn Macaristan araştırma geliştirme konse^ üRusya yi oluşturulması. Bu konse yin ulusal politikalan koordine etmesi ve finansmanı yönlendirmesi beklenebilir. len, girişimci niteliğindeki insanlann Bir Avrupa Nasdaq'ı oluşturulazlığı olarak gösteriliyor. Zengin bir ması araştırmanın fınansmanını darefah toplumu olduğu için şüphesiz ha cazip hale getirebilir. insanlann risk alması daha güç. Bir Dayanışma vergisi. özellikle büdiğer unsur ise araştırmacı sayısının yük iştetmelerin araştırma laboratugiderek azalması. Bugün başta Franvarianna katkıda bulunmalan zorunsa ve Almanya olmak üzere birçok lu hale getirilebilir. ülke yüksek teknoloji ürünlerini üretAvrupa Birliği, özünde işbirliği rumek yerine ithal eder hale geldi. örhu üzerine kurulu bir rnekanizma.