Katalog

EKİM 2004 SALI CUMHURİYET SAYFA DM Granado, insani tarafi ağır basan karakteri yüzünden dostunun, her zaman bir gerilla gibi hareket edemediğini söylüyor Che,korkaklamdayanamazdı Granado: Size bir şey söyleyeyim mi?Che"yiçokiyi tanıdığım için şöyle bir espri yapma hakkııu kendimde görebiliyorum: Che ortalıkta, meydanlarda bronz heykellerini görmektense suratını güzel bir kızın göğüslerinin iistünde görmeyi tercih ederdi! B edri Baykam'ın Afberto Granado ile Havana'dayaptığı söyleşinın devamını yayımlıyoruz. BEDRİ BAYKAM - Galiba Che bir gün Amazon tehri'ni iki saatte yüzerek gaçmiş. .Vji kanıdamaya çthşıyordu? Onun risk almava yatkınhğı ve kendi torkulannı \enme arzusunu mu? ALBEKTÖ GRANADO - Cok tehlikebydi, pranha balıklanyla doluydu. Che, hep kendi redeflerini koyardı. Ben ona bunu yapmamasını söyledım. Buna rağmen o bıuıu yapınca onu bir kıyıkla nehırde takip ettim. Ona dedun ki "Bahldar tbrine falan yapışırsa haber ver, boynundan rrttuğum gibi çekerim seni yukan" BAYKAM - Bu sevahatin b«aşı ik sonu arasında Che'de ne gibi degişiİdikJer gözJemJediniz? GRANADO - 50 yıl sonra, belkı sıze "Evet baa ckğişiklikler olmuştu" dıyebilirim, ama o anda bunu ajılayamazdım. Che'yi farklı bir ınsan olarak algılamam, 1960'ta Küba'da oldu. Yıne aynı eski dosttu, ama sorumluluklan farklıydı. 1 ARKADASI OLMAKTAN CURUR DUYUYORUM' BAYKAM-Che'yehayatta ilkrastiadıgııuzda, çocuklara Rugby ögretiyordu. 1960'tan sonra Küba'da Che'yi devrimden sonra gördügünüzde, bazen iç şaşkınhJdar, şoldar yaşadığınız oidu mu? GRANADO - Onu bizim "Petao" olarak, çok gençken gördüğümüzde de "Bu bizimki çok farklı bir adanı olacak" derdik. Ama hıçbınmız bu kadar büyük bir adam olacağını hesaplayamazdık. BAYKAM - Peki şündi Güney Amerika ya da dünyada başka ûlkeiere gidip her yerde, afişlerde, tişörtierde, kitaplarda Che'nin suratını gördügünüzde neler hissediyorsunuz? GRANADO - Che'nın arkadaşı olmaktan gurur ve mutluluk duyuyorum. Bu aynı zamanda bir sorumluluk duygusuyla beraber geliyor ve daha iyi bir insan olmama yardımcı oluyor. Onceleri Che'nin ne kadar sade ve mütevazı bir insan olduğunu bilerek, tişörtlere çok kızdığım oluyordu, ama sonralan Che'nin fikirleriyle dayanışmaya giden bu insanlar hoşuma gıtmeye başladı. Aslında sıze bir şey söyleyeyim mi? Che'yi çok ıyi tanıdığım için şöyle bir esprı yapma hakİanı kendimde görebiliyorum: Che ortalıkta, meydanlarda bronz heykellerini görmektense suratını güzel bir kızın göğüslerinin üstünde görmeyi tercih ederdi! Che ve Granado'nun motosiklet günlüğii Bedri BAYKAM 2 BİZİM 'PELAO' Granado: Che'yi bizim 'Pelao' (Kel) olarak çok gençken gördüğümüzde 'Bu bizimki çok farklı bir adam olacak' derdik. Ama hiçbirimiz bu kadar büyük bir adam olacağını hesaplayamazdık. 'Devrim yapmak için devrimci orlam gerek' Ernesto Che Guevara. GüNEY AKIL ALMAZ DUYARLILIK.. BAYKAM - Che'yi kitaplardan, fotoğraflardan tanryan insanlar, onun size göre insani hangi tarafinı kaçınmş oluyoriar? GRANADO - Che'nin akıl almaz duyarlılığını diyebilınm. Hayatının her noktası için geçerliydi bu. "Che Guevara'dan Öyküler ve MasaDar"da çok ömek var. Mesela orada Sierra Maestra'da küçük bir köpeğı öldürme emrini nasıl durdurduğunu okuyabihrsiniz. Inanılmaz bir duyarlılık vardır orda. Ya da Fidel için yazdığı bir şiir vardır Orada da görebılirsiniz ne demek ıstedığımı Bir de Boli\ya Günlüğü'nü bılirsınız. Orada mesela en zor şartlar altında bir haftadan fazla genlla arkadaşı Joaquin ı umutla bekleyip duruyor o bolgede. bir türlü öldürüldüğünu kabullenemıyor. BAYKAM - Böhor musunuz, Che onlann öldürüldüğü yere bir gün önceden geldL Neredeyse tekrar buhışmuş olacaklanu. her şey farkh akacakb. Bir gün fartda kaçınhlar bu şana GRANADO - îşte Che kımı zaman bu insani tarafi ağır basan karakteri yüzünden, her zaman bir gerillanın yapması gerekenlen yapamadı. ' DEBRAY'I I5IN DIŞINA ÇIKARDf , BAYKAM -Evet, mesela bazen ajanveya j casus okluğundan şüphelendiği srvil insanlan * öldürmediğini büiyonız. ÖzeDJlde Bolivya'da~ i GRANADO - Bolıvya'da ışın sonunun kötü / gıhnesinin ana nedeninın, Fransız genç M Debray yüzünden olduğuna ınanıyorum. Kitaplarda anlatıldığından ve kendi anlattığmdan çok farklı bir insandı. Evet evet. Che korkaklara ve yalancılara dayanamazdı. Debray'ın çok cesur bir adam çıkmamasına bozulmuştu. Bu yüzden onu işin dışına çıkardı. ' BAYKAM-Peki Santiago'da bıraküğuüz o meşhur motosikleti, "La Poderosa 2'yi gidip tekrar aldılar mı? GRANADO - Kardeşlerim gidip almışlar Daha sonra da satmaya mecbur kalmışlar BAYKAM - Şimdi o motosiklet burada ofca, değeri beUd bu koca otel kadar olurdu! GRANADO - Muhakkak; o zaman geleceğı düşünmüyorduk. Anlık yaşıyorduk, kım bilır hâlâ varsa. şu anda nerelerdedır? BAYKAM - Che'nin espri anlayışı nasıkb? GRANADO - Biraz komik olmayı severdi, tüm Cordobalılar gıbı. Bir gün bir gazeteci ağır bir eleştiri yazmıştı Che ona yanıt yollamıştı: "Gerçelder bir eiin eldjvene oturduğu kadar uyumhı olmabdır. Ama anlaşılan siz bir boksör ekiiveni kuüanmıssınız." BAYKAM - Örneğin siz onun tüm G. Amerika'da toplu silahiı devrim çabasını yanhş bulup eleştirrvordunuz. GRANADO - Che'ye göre hep egemen sınıflann tahakkümü vardı halkın üstünde. Che için önemlı olan bu ışgal ordulannı güç kullanarak yok etmektı. Yani Arjantin, Bolıvya, Venezüella ordulan- nı hep Âmenkan güdümlü ışgal ordusu olarak görüyordu. Daha sonra ADende dönemınde Şdi'de yaşananlan gördüğümüz- de, Che'nin haklı çıktığını anlıyoruz. AMERİKA HAYALİ nsani tarafi hep çok ağır basardı. Bolivya günlüğünden bilirsiniz. Orada mesela en zor şartlar altında bir haftadan fazla kendi gerilla arkadaşı Joaquin'i umutla bekleyip duruyor o bölgede," bir türlü öldürüldüğünu kabullenemiyor." BAYKAM - Che Bolivya'ya gftmeden önce, Da Irevi restoranuıda pizza yemiştiniz. O gün bir tuhafhk hissettiniz mi Che'nin davranışla- nnda? GRANADO - Cok normal değildı. O pizzacı yeni açılmıştı, Santı o de Cu- ba'da. Che benı oraya davet ettı. "Bir ba- kanla geleceğim'' dedi. Önce şaşırmıştım. davetı kabul ettim tabii. Hıçbırşeyden şüphelenmedim. Bir ara yalnız kaldığımız- da, Bırleşmış Mılletler'e gıdeceğıni söyledı. Bolıvya hakkında tek kelıme etmedi. BAYKAM - G. Amerika devrim projesine baş- lamak için Bolivya bir hata mıydı? Arjantin'de du- ruınu araşormak için adamı Ricardo Masetti'yi yolla- mışü, ama o iş >ürümemiştL Fakat her şeye rağmen belki Arjantin'de daha fazla şansı olurdu.. GRANADO-Stratejı açısından, Bolivya genllalannçalış- ması için ıdeal bir alandı, öyle görülüyordu. Bırinci hedef bu antrenman sahasını ıyı değerlenduTnektı. Arjantin'de ideal bir ortam yoktu. Çok güçlü bir diktatörlük iktidanydı. Che esa- sında tam olarak Simon Bohvar'ın fikırlennın bir takıpçısıy- di. Esas hedefı, sonuçta Güney Amerika'yı bırleştirmekti. BAYKAM - Kongo'dan sonra Fidel, Che'ye Dön arük' dedi. Ama Fidel onun veda mektubunu kamuo>ıma açıkla- mıştL Yani Che başka bir yerde devrimyapmadan döne- mezdi Küba'ya, üzerinde psikolojik baskı vardı diyebihr mi\iz? GRANADO - Che, Granma'ya bınıp Küba"ya gitmeden ön- ce Meksika'dayken, Fidel'e şunu söylemişti: "Ben Küba'dan sonra başka ülketere gidip farkh Vktnam'lar şaratacagım.'* Yani mektup açıklanmasa da Che'yi gen getırmek eminim mümkün değildı. ' C H E ' N I N SİYASİICCÜDÜSU VARDI' BAYKAM - Che'nin sanki şö>le büyük bir planı vardı: "Küba'dan sonra Bolhya dCTrimini yapacagım. oradan Breziha. Arjantin ve Pe- ru'ya atlayacağun. O zaman ABD devreye girmeye mecbur kalacak. Zaten Vletnam da devTede olduğu için, ABD gittikçe güçsüzleşecek, o anda da Rusya ve Çin de de\ reye girdikleri zaman tüm dünyada kapita- hzme karşı bir devrimci savaş açünuş olacak." GRANADO - Devrim yapabılmek için "gerilla fokosu" lazım. Devri- mın, devrim güçleri tarafından de\Timcı bir ortamda yapılması lazım. Bir kere Che Guevara, devriminde kendisıne yardım edecek beş bin kişi- lik Arjantin'den bir güç kabul edebılirdi. o kadar. BAYKAM - Ama herhalde Amerika'yı güesüzleştinnek için Yeni Vlet- nam'lar şeklinde yeni cepbeler açmayı istiyordu. GRANADO-Doğru.ıstıyordu. BAYKAM - Iricontinental kongrede tüm üçüncü dünva ülkelerine bir mesaj verilmişti. ÜsteUk 'Dünyanın herhangi bir yerinde yaptlmış bir hak- sızhk, bana yapılmışür' demiştL GRANADO - Unutmayalım ki 1964-1966 "dan söz ediyoruz. Farklı kimlikleri vardı So\yetler ve Çin'in, kendi içlennde bir model haline ge- lebilmek için annmalan lazımdı. 1962'de Cezayır'deki konuşmasını okuya- bılırsuıiz. Sovyetler'in, Afrika ülkelennın özgürlük arayışına yardım etmeleri gerektığinı söylüyor. Bu kavram Mao'da farklıydı Che'ye göre. Che'nin bir sıyası içgüdüsü vardı. Olaylan olmadan hıssedebıliyordu. Mesela Sovyet Blo- ku ıçinde sosyalist olan ülkeler, bu rejime kendi halklannın tepkisiyle geçme- diler. Yukandan aşağı alınıp uygulanan kararlarla oldu bunlar. O yüzden hal- kın gücüyle oluşan Küba modelıne daha çok güvenıyordu... B t T T İ osyalizme inanç I?' 'Son nefesine dekverdiği sözü tııttıı' - Bugün Küba veya Fidel 'Hadi gi- defim tüm Latin Amerika da veya dünyada sa- vaşahm' demnoriar. Che'nin fikirteri arük >al- nız sembolik bir değer taşryor diyebiür miyiz? GRANADO - 30 yıl geçtiğıni anlamamız la- zım. Che'nin "gerûİa adamı" artık geçerlı de- ğil. Yeni bır sosyalist adam tanfi var. Che son nefesine kadar sözünü tuttu, sosyalizme ınandı. Bu onun dönemiydi. Şu anda yapılması gere- ken, yolsuzluk ıçinde yüzen yönetimlerden kur- tulmak. Bunun için de hangi yöntemin kullanı- lacağına karar vermek zor. Mesela Meksika'da Comandante Marcos'un elinde o güçlü silahlar olmasa çoktan yok olur giderdi. ANNEYE VERİLEN SÖZ BAYKAM - Motosiklet turunuz efsanevi bir hikâye, tam bir muhteşem füm gibi GR\X4DO-Doğru BAYKAM - Beat kuşağuım ünhl ismi Jack Kerouac'uı 'On the Road'u yazdığuıdan çok ön- ce yaşadınız kendi hikâyeierinizL Daha sonra Beat kuşağL, hippfler ve bohemia denilen yaşam tara orta>a çıkınca, seyahat hikâyenizin bunla- nn da bir bakuna öncüsü olduğu orta>a çıkn. GRANADO - Çocuklanm bile, hep bu seya- hati tekrarlama hayalini kurarlar. BAYKAM - Caracasta avTikhğınızda w Che, Miami'ye uçtuğunda gerekçe neydi? Para mı kahnamıştL yoksa enerji mi? GRANADO - C he'nin dönmesi lazımdı tıp tahsiline. Ben de Che'nin annesine, zamanında döneceğimize söz vermiştim. Miami'ye atlar taşıyan bir uçağın gidiyor ohnası bir tesadüftü. Uçağın arkası da boştu. BAYKAM - Böylece Miamide bütün plaj gü- zeDeri ve tatiı günler tek başına Che'ye kaku. (Gülüşmeler) GRANADO - Rekabet şansı kalmadı böylece. ' DEVRİM COK ÇEKİCİYDİ 1 BAYKAM - (Eşine) Nasıl tanıştınız? Bn. G - Alberto cüzamlılar hastanesinde çah- şıyordu, ben de hemşireydim. Che de gelip o hastanede çalışacaktı. Alberto durmadan gezıp tozup çok şey yaşadığı için, aramızdaki aşkın bu kadar uzun süreceğini zannetmemiştim. BAYKAM - "Pelao'' ya da "Fuser" Küba'da Che okhıktan sonra da yine sizin için koiay ula- şuabüır. yakuı bir insan oiarak kakh mı? GRANADO - Daıma, daima! Havana'ya her geldiğimizde onunla beraber olurduk. BAYKAM - Che'nin deMİminden sonra gefip Küba'da yaşama karan alnıanız kolay oldu mu? GRANADO - Hıç tereddüdümüz oîmadı. 24 Temmuz 1960'ta devrimden az süre sonra, taşı- nıp geldik Küba'ya. Bu devrim çok çekiciydi. CuATEMALA'YA GİDİŞ BAYKAM - Che ile gurur duyup onu ben keş- fettim dhor musunuz? GRANADO - Tabii, üstelik onu hep ben ko- rudum. tnsanlar "Şu defi adama bak, hiç kravat takmıyor'' falan diyorlardı. BAYKAM - Onu cüzam hastanesme beküyor- dunuz. gehp çahşması kin. ama o dönmedi Gu- atemala'ya gitti. Kaderi biraz orada mı degişti? GRANADO- Evet, bir de Guatemala'da Nfco Lopez'le tanıştı. Nico Lopez, Moncada baskı- nında Castro ile beraber hareket edenlerden bi- riydi. Çok etkili oldu bu kararh adamla tanış- ması. Bana bir mektup yazdı, durumu izah etti. "Guatemala'da bir devrim haartanıyor, benim için daha önemh'" dedi, gıttı. BAYKAM - Che'nin sosyalizme olan beyin açıkbğmiD Dr. Hugo Pesce ile olan uzun sohbet- lerinden de kaynakland^ söyienir. Bu sohbetier yaşanırken orada nuydmız? GRANADO-Bu yoruma katılmıyorum. Da- ha çok hayattan öğrendı ya da okuduğu kitap- lardan, Mars'tan Engeb'ten... BAYKAM - G. Amerika turunuzu atarkea, insanlar size bira ikram ediyordu. siz de "İçer- dik bir tane daha ama midemizboş"deyip bir de yemek yiyormuşsunuz, beleşe_ Başan oranı neydi bu taktikte. yüzde etli effi mi? GRANADO - Hayır yüzde 80 - yüzde 20! İyi beceriyorduL BAYKAM - Gemilere gizüce atiayıp seyahat etmekkiminfıkriydi? GRANADO - îkimizin, doğal geliyordu. BAYKAM - Arkadaşnuzı özhıyor musunuz? GRANADO- însanlarla Che'den söz ederken onu hep yanıbaşımda hissediyorum. BAYKAM - Onu rüyanızda görüyor musu- nuz bazen? GRANADO - Evet sık sık, beni çok da etkili- yor. Hanralar hep önümde. BAYKAM - Türk insanlaruıa son olarak ne söyiemek istersiniz? GRANADO - Che etten ve kemikten bir in- sandı ve o daha güzel bir dünya için mücadele ediyordu. İnsanlar bugün de bunu yapmalılar.