Katalog

3OErLUL20Q3SALI CUMHURİYET SAYFA JV U JL JL U J \ kultur(a cumhuriyet.com.tr 15 tstanbullu, ünlü yönetmen Kazan 94 yaşında New York'taki evinde yaşama veda etti Oscar Oscar üstüne...Költur Servısi - Oscarlı fılm vo- netrcenı ve vazar Elia Kazan once- kı gece 94 vaşmda Manhattan dakı evinde vaşama \eda ettı Türkıye'de yaşavan Rum kokenlı bir aılenın oğlu olarak, 7 Eylül 1909'da Istanbul'da dunvaya gelen Elîa Kazancıoğlu, 4 yaşındavken ailesıyle bırlıkte \BD ye goç ettı Vılesının kokenı Kaysen'nın Ger- ınır koyune dayanan Kazan sonrakı vıllarda Turkıye yı bırçok kez zıya- ret etmıştı Tıvatro oyuncusu olmak ısteğıyle 193O'da Yale School of Drama'va yazıldı tkı yıl sonıa Lee Stras- berg ın Group Theatre topluluğu- na katıldı Sahneye koyduğu 'The Skin of Our Teeth', '\rzu Traım ayı\ 'Sa- tıcının Olumu', 'Kızgın Damdaki Kedi' v e 'J.B.' adlı tıyatro oyunla- nyla vazarlanna tam 5 Pulitzer Ödülü kazandıran Kazan 'J.B.' ad- lı oyunuyla Tony Ödülu ne de değer göruldu 1934'te Komunıst Partı'ye gıren Kazan, tıvatro mudurunu gorev den almak ısteyen partımn Mudur Strasberg'e karşı başlattığı entnka- lara katılmayınca 1936 da partıden atıldı Genış kıtlelere ulaşmak arzu- suvla sınemaya yoneldı Anatole Litvak'ın yonetımı altında çekılen 'City Of Conguest' fılmınde oyun- cu olarak rol aldı Çok sayıda belge- sel çektı ve Broadway'de çalıştı Actors" studio'nun kurucusu 1945'te ük uzun metrajlı fılmı 'Bir Genç Kız Vetişiyor'u çektı 1947'de çektığı 'Namus Sözü' ıle uç Oscar kazandı Kazan 1952'de, geçmışınde komunıst olduğu ıçm 'Amenka ya Karşı Çalışmalan Araştırma Komısyonu' onunde sor- gulandı Komıteye 1934 \e 1935'te uyesı olduğu Komunıst Partı'den se- kiz kışuını admı \ erdı 1954te yaptığı 'Rıhtımlar Üze- rinde' adlı fılmı bırçok eleştırmen tarafuıdan Kazan'ın kışısel başan- sızhğıyla hesaplaşması olarak yo- rumlandı ve fılm tam 8 dalda Oscar aldı Kazan'ın fılmlen, toplam 20 Oscar kazanmıştı Kazan, 1947'de Cheryl Crawford ıle bırlıkte Actors' Studio adlı ken- dı aktorluk okulunu kurdu tlk oğ- rencısı Marlon Brando'ydu Rıh- tımlar Üzerinde ıle parlayan Bran- do'nun yanı sıra James Dean de Ka- zan'ınoğrencüenarasındaydı Dean de Kazan'ın 'Cennet Yolu' (1955) adlı fılmınde oynayarak bır ıdol ha- lıne gelmıştı Yaşamı boyunca sık sık Türkı- ye'ye gelen Kazan, 7. Uluslararası Istanbul Sinenıa Günlerinde 41- tın Lale Uluslararası Film Yarış- ması'nın Seçici Kurul Başkanlı- ğı'nı da yapmıştı Zülfu Livaneü'nın 'Sis' fılmınde kuçukbır rolde gorunmuştu (1989) 1999 da Yaşamboyu Başarı Os- car"ını Martin Scorsese \e Robert De Niro nun elınden aldı Kazan, 1999 dan bu yana fılm yapmıyordu Sık sık geldiği ve ülkem dediği Türkiye'de Yaşar Kemal, Zülfii Livaneli gibi pek çok sanatçı dostu vardı Elia Kazan... 'Anadolulu'...ZEYNEP ORAL "Elia olüyor..." Elia Kazan'ın eşı Frances Kazan pazar sa- bahı hıçkınklar arasında bu rumceyı soy ledı- ğınde elımde telefon kalakaldım "Kotu ha- beri gazetelerden, haber ajanslanndan öğ- renmeni ıstemıyorum" dıvordu Sonra gun boyu suren konuşmalar v e akşamkı telefonda "Elia oldu..." Arkadaşımdı Dunya tıyatro \ e sınemasına eşsız oyuncular armağan etmış sınema tarıhının başeserlennı yaratmış sınema \e tıyatro yonetmem, oyun- culuk eğıtmenı yazar Eha Kazan oncekı gun 94 yaşında Nevv York'taki e\ ınde yaşamdan ay- nldı Son yülarda ağzmdan duşurmedığı tumce- ler, "Ben Kadıkoyluyüm. Ben Anadolulu- yunı. Benim ailem Anadolulu..." oldu Doğduğu Kadıkoy'den aynlıp ailesıyle bırlık- te ABD'ye goç ettıklerınde dort yaşındaydı Onu ılk tanıdığımda (1974), Turkçe bılmıyor gıbıydı Oysa son yıllarda Türkıye'de ya da Nevv York'ta her karşılaşmamızda benımle yal- nız Turkçe konuşur olmuştu "Çok yaşlan- mak, çocukluğa geri donnıek gibi" dıyordu Ve kendı de şaşıyordu, Turkçeyı bunca çok anımsamasına Buyukannesının, ABD'de ya- şadığı uzun yıllar boyunca da Turkçeden baş- ka herhangı bır dıh konuşmayı reddettığuu an- latıp duruyordu Onun sınema \e tıyatrodakı başanlannı na- sılsa okuyacaksınız Ben genlere donuyorum Karşılaşmalar Yıl 1974 O sıralar çalıştığım gazetenın pat- ronu benı çağırıp "Bir sorun var, yardımını istiyorum" deyıp bır çırpıda anlatıverdı "Elia KazanMa tanıştım. Turkiye'ye gelmek isti- jor. Amenka Amenka fılmi, burada yasak- İandığı için gelmeye, hele hele otelde kalma- ya odu kopuyor, ben İstanbuPda olmayaca- ğını, acaba senin evinde kalabilir mi? \e bir şartı var. kimse bilmeyecek burada olduğu- nu." tnanamadım' Şımşek hızıyla aklımdan "Rıh- tımlar Lzerinde" "Viva Zapata" "Sokak- lardaki Panik" "Actor's Studio", Marlon Brando. James Dean, Natalie Wood geçtı, "Elbet kalabilır" dedım Geldı Eha Kazan Eveyerleştı (Çocuklanm kuçuk, bın omzundan, bın kucağından ınmı- yor') tstanbul'un, hele hele Kadıkoy ve Usku- dar'm taşını toprağını okşadı (Sokaklarda, ta- nıdığa rastlarsak, benım okul oğretmenun dı- yorum ) Yaşar Kemal'ı bulalım dedı Bulduk Sonra uçumuz vurduk kendımızı yollara, Ça- nakkale Trma, Bergama, Ayvahk tzmır Son- ra Isparta Yol boyr unca o, YaşarKemal'den Anadolu'yu dınlıyor, ben ondan "Elia Kazan"ı Nevv York'un kenar mahallelennde buyümesmı "Sen hiç aynaya bakmadın mı?" demelenne karşın aktör olmak ıçın Yale Unrversıtesı'ne gı- dışını Aynaya bakmasına karşın sekız yıl bo- yunca aktorluk yapmasını Sayısız oyuncu ye- tıştıren "\ctor's Studio"yu kurması- nı Amerıkan tıyatrosunun en buyuk ıkı oyun yazannın Arthur Miller \e Tennessee Williams'ın eserlenne can katma- smı Sekız Oscar h "Rıhtımlar Üzerinde", beş Oscar h "İhtiras Tramvayı" Tam Turkıye ye gehneden "Umut" filmını seyretmış \e hayran olmuştu fılme Yılmaz Guney ı hapıshanede zıyaret etmeyı bır turlu sağlayamamıştık (Sonrakı yıllarda. rum film- lennı ızleyecektı) Eha Kazan, Turkıye'den aynldıktan sonra bu on gunluk yolculuğun oykusunu yazacaktım Klşillğln derlnllklerlne doKunabilmek Bır sonrakı gehşı Başbakan Ecevit'ın davetı uzenneydı (1978) Resmı konuktu Ve bu kez Yılmaz Guney ı Toptaşı Hapıshanesf nde zıya- ret etmış ve onu kucaklamıştı Bu gehşınde sı- nema çevrelenyle dostluklar kurmuştu Çocuk- luk \e aıle bağlan, aıle anılan peşınde Kayse- n, Isparta, Burdur, Antalya tzmır, \yvahkve Istanbul'u kapsayan bır yolculuğa çıkmıştı \ıtık "istenmeyen adam" değıldı "Ameri- ka Amerika" fılmı Turkıye'de gostenlmış ve kıvamet kopmamıştı Tam tersıne Turkıye'de sevgıyle karşılanıvor- du 0 da "sokaktaki adam"a kanşmayı, on- larla sohbetı, onlarla kucaklaşmayı sevıyordu Eha Kazan'ın Anadolu koy ya da kasabala- nnda en sıradan ınsanla ılışkı kurabılmesının, onlarla kucaklaşmasının dost ohnasının ardın- da, yanılmıyorsam fılmlennde goze çarpan ozellık yatıyordu Tıpkı oyunculanyia çahşırken, nasıl onlann kışıhğının dennlığıne ınebılıyor, yureklenne dokunabıhyorsa karşılaştığı ınsanlann ıçınde- kı cevhere de uzanabıhyordu Zaten Eha Kazan ıçın "sanatçı", ınsandakı derın duygulan başkalanna aktarabılendı Fıhn- lennde olsun. sahneledığı oyunlardan olsun \e ozelhkle 7O'h vıllardan sonra surdurduğu ya- zarhğında olsun, yapmaya çahştığı buydu Elbet daha ılk karşılaşmamızda ona o konu- yu sordumdu Bılmeyenlere anrmsatayım ABD'de "komü- nizm tehlikesi" paranoyasına kapılıp "kara liste'Merhazırlayıp "cadı a\ina" başladığı Mc Carthy donemı Bır zamanlar Komunıst Par- tısı uyesı olan Eha Kazan, Antı-Amenkan Ey - lemler Komıtesı'nce 1952 de sorguya çağnldı- ğında ve Komunıst Partı uyelennden ısım ver- mesı ıstendığınde once dırendı, sonra 8 ısım verdı îlk karşılaşmamızda sordum Yanıtı, "Onlara bilmedik- leri hiçbir şev sö\le- medim" oldu Daha oğduğu Kadıköy'den aynlıp ailesıyle bırlıkte ABD'ye göç ettıklennde dört yaşındaydı. Onu ılk tanıdığımda (1974), Türkçe bılmıyor gıbıydı. Oysa son yıllarda Türkıye'de ya da New York'ta her karşılaşmamızda benımle yalnız Türkçe konuşur olmuştu. "Çok yaşlanmak, çocukluğa gen dönmek gıbı" dıyordu sonra bıyografısınde "Zor bir karardı. Seçi- mimi hangi yonde yapsam. kaybedecektim" dıye yazacaktı Kımı mesleğını surdurebümek ıçın ısımler verdığını soyledı, kımı o en unlumuz ve guç- lümuzdu, ıstese dırenebıhrdı dedı, Stalin'ın y ontemlenne karşı olduğunu açığa vurmak ıçın, Amenkan Komunıst Partısı'nı gızhlıkten çıkar- makıçınvb dendı 0, bu soruyu soranlara hep aynı yanıtı verdı "Hep bir neden vardır" Marlon Brando"nun bu konudakı yonımu "O en buyuk kotüluğu kendisine yapnıış ol- du." Eha Kazan "ihbarcı" olarak uzun sure yal- nızlığa mahkûm edıldı Sanatçı, aydın çevresı onu affetmedı Ancak bır çehşkıyı de belırtmek gerek En ıyı ve toplumsal ıçenklı fılmlennı, Amenkan toplumunu sarsacak ve suıema tan- hıne geçecek kendınden sonrakı kuşaklan et- kıleyecek fıhnlennı de ("Rıhtımlar Lzerin- de" dahıl olmak uzere) bu tanhten sonra yap- tı Ve onu suçlayanlar dahı, onunla çahşmaktan vazgeçmedı 1999'da yaşam boyu başanlan ıçın Oscar odulunun onav enhnesı, belkı de HoUyv/ood'un onubağışladığını gostenyordu Bılemı>orum Geçen yıl, Ne1 * York ta Eha Kazan'ı son gor- duğumde, Ara Guler ın fotoğraflan arasuıda oturmuş, "Bana Turkive'yi anlat" dıyordu Tutkuyla sevdığı "Anadolu" ıçuı ozlemle ya- nıp tutuşuyordu Ve tek uzuntûsu, Nevv York'tab Nâzun Hıkmet Gecesı'ne gelemeye- cek olmasıydı Kendını çoook, çok yorgun hıs- sedıyordu Artık dınlenebılır FİLMOGRAFİ 'Bir Genç Kız Yetişi>or' (1945) 'YeşilUfuklar'(1946) Namus Sözü' (1948) KadaDamga(1949) CanilerSokağı(1950) İhtiras Tramv ayı (1951) Vi\aZapata(1952) Gergin Telin Üzerindeki Adam (1953) Rıhtımlar Üzerinde (1953) Cennet Yolu (1954) TaşBebek(1956) Kalabahkta Bir Yüz (1957) \ahşi>ehir(1960) AşkBahçesi(1961) Amerika, Amerika! (1963) Zivaretçiler(1972) Son Biıvük Patron (1976) Cözyaşları ve alkıslarla uğurlandı Kerim Afşar toprağa verildi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Tıyatro sanatçısı Kerim Afşar dun duzenlenen torenlenn ardrndan toprağa venldı Afşar ıçın ılk toren Ankara Sanat Tıyatrosu'nda gerçekleştınldı Burada konuşan AST Genel Sanat Yonetmem Rutkav Aziz, Afşar'ın olumsuz bır değer olarak yaşayacağını ıfade ettı Sanatçının cenazesı daha sonra yıllarca gorev yaptığı Buyuk Tıyatro'ya gotûraldu Buyuk Tıyatro'da yapılan törene Afşar'ın eşı Leyla Afşar kızı Pınar Afşar Bulut, damadı oyuncu Talat Bulut, sanatçı dostlan, arkadaşlan katıldılar Devlet Tıyatrolan Genel Muduru Lemi Bilgin. yaptığı konuşmada, yen doldunılamaz bır sanatçının bır ustanın kaybından duyduğu uzuntuyu dıle getırdı Kenm Afşar"ın kendı dılınden yaşamını anlattığı ve fotoğraf sanatçısı İbrahim Demirel'ın hazırladığı ızlencenın ardından, Kultur Bakanı Erkan Mumcu. Afşar ın olum değıl olumsuzlukle kucaklaştığım dıle getırdı Erkan Mumcu nun torene gecıkmeyle gehnesı uzerıne tıyatro sanatçısı Ali Erkazan, "Sayın Bakan, Kerim Afşar hiç kimseyi bekletmezdi. Ama siz onu beklettiniz" sozlen uzenne salondakıler Mumcu'yu alkıslarla protesto ettıler Kultur Bakanı Mumcu, boylesı bır polemığe tanık olmak ıstemedığını beluterek "Bu alkışlann ne kadar insani olduğunu siz kendiniz takdir edin" karşılığım verdı Afşar'ın cenazesı daha sonra Kocatepe Camısı'ne göruruldu Cenaze torenıne esb TBMM Başkanı Hikmet Çerin, eskı Anayasa Mahkemesı Başkam Yekta Gungor Özden, eskı bakanlardan Nahit Menteşe, Çankaya Beledıye Başkanı Haydar Yılmaz CHP Mılletvekıh Yakup Kepenek, yazarlar, tıyatrocular ve dostlan katıldı Kenm Afşar'ın cenazesı Cebecı Asn Mezarlığı'nda toprağa venldı Turabdin sergisi Isveç'te I Kultur Servisi - Daha once Dıyarbakır Fotoğraf Grubu (DİFOG) tarafindan tstanbul, Ankara, Erzıncan ve Dıyarbakır'da sergılenen 'Anadolu'nun Solan Rengı Suryanıler' fotoğraf sergısı 'Turabdin' adıylaIsveç'te açıhyor Ozgur Nızam ve Huseyın Elçı tarafindan hazırlanan sergı, 15 Ekım'e dek Sodartalje'de ızlenebılecek Sergı 18 Ekım-15 Kasım tanhlen arasında ıse UppsalaUnıversıtesı'nde açıkkalacak Merkezı Mardın'ın Mıdyat ılçesı olan bolgeye Turabdin demhyor Ağvrhklı olarak Marduı, Mıdyat ve Mıdyat'a bağlı Suryanı koylennde yapılan çekımlerden oluşan sergıde, Suryanı toplumunun dınsel ve sosyal yaşamlan geleneklen. taş ışçıhğı orneklen, bağcıhğı mımansı, kıhse ve manastırlan gûmuş ışçıhğım yansıtan fotoğraflar yer almakta En popüler Bruce Springsteen • LONDRA (BBC) - Bruce Springsteen ın 'Born to Run" (1975) adlı albumu, 'Zagat Muzık Klavoızu nda yer alan 'EnPopuler lOOAlbum' htesınde ılk sıraya yerleştı 'The Beatles'ın 'Abbey Road' ve 'Sgt Pepper'm "Lonely Hearts Club Band'ı ıse ıkıncı ve üçuncu sıralarda yer aldılar !0bın500 muzıksevenn oylanyla behrlenen hstede, ılk on sırayı, U2'nun 'Joshua Tree', Mıles Davıs'ın *A Kınd of Blue' ve Pmk Floyd un 'Dark Sıde of the Moon'u da yer alıyor Türk şiiri üzepine belgesel • Kultür Servisi - TRT tstanbul Televızyonu Turk edebıy atınm usta şaırlennın yaşamı v e yapıtlannıkonu alan 'Soz Uçar' adh bır belgesel hazırladı 30 dakıkalık 13 bolumden oluşan \e her bolumde bır şaıre yer venlen belgeselın ılk bolumü 4 Ekım'de saat 20 3O'da gostenlecek Yapımcı ve yonetmenlığım Şenfnur Açıkgöz'un, metın yazarlığını Nılgun Yavuz'un, danışmanlığını da Orhan Kahyaoğlu'nun yaptığı 'Soz Uçar adhprogram Turk şunne uzun yıllar emek vermış şaırlenmızı, şııre ılgı duyan herkese daha yakından tamtma amacını taşıyor Programda aynca, her şaınn uç şıınne yer venlıyor Şıırlerden bınnı tıyatro oyuncusu Tılbe Saran, dığerlennı de şaırler kendılen okuyor Programda yer alacak olan 13 şaır şoyle, Melıh Cevdet Anday, llhan Berk, Şükran Kurdakul, Gulten Akın, Anf Damar, Ahmet Oktay, Kemal Ozer, Hıhru Yavuz, Refık Durbaş, Ozdemır tnce, Ulku Tamer, Surevya Berfe, Ataol Behramoğlu Y Modern TalKing1 birbiıHne g^di • BERLt> (AA) - 'Modem Talkıng' grubu uyelennden Thomas Anders. 8 yıl sahnede bırlıkte şarkı soyledığı Dıeter Bohlen'e karşı, kendisine yonelık suçlamalanndan dolayı tazmınat davası açacağını soyledı Bohlen, 'Hınter den Kuhssen' (Kuhs Arkasında) adrnda pıyasaya surduğu kıtabında, Anders'ın "tembel, acımasız ve hırslı" olduğunu, aynca grubun kasasına gıren paralan "kendı cebıne" yonlendırdığını ılen surdu Anders, Bıld am Sonntag gazetesıne yaptığı açıklamada, "Ben onurum ıçın mucadele edıyorum Yalanlanna daha fazla katlanmayacağım Hakkında dava açacağım" dedı