Katalog

30EYLUL2003SALJ CUMHURİYET SAYFA DIŞHABERLER dishab(« cumhuriyet.com.tr 11 Hava uçuşlan ve lojistik destek için kullanılacak yerlere 'tümü' yanıtını veren ABD, kalış süresi konusunda ise bilgi vermiyordu ABDtümTürkiye'yiüs olarakistedi T ûrkiye ile ABD arasında yaklaşık 1.5 yıldır sürmekte olan "teröre karşı işbirtiği" arayışına ilişkin "gjzti" belgeler, ABD'nin Türkiye'yi sa- dece Irak'ta Saddamrejımını devirmek için değil, 21. yüzyılı şekillendirmek için kul- lanmayi planladığım gösteriyor. Dızi yazı boyunca ayrtntılanyla açık- layacağımız gızli belgelerde ABD, Tür- kiye'den destek ısterken iki hedef orta- ya koydu: 1- Irak'ta Saddam rejiminı devirmek. 2- Teröre karşı işbirliğini güçlendirmek. Özellıkle ıkıncı şıkkın ucu ve içenği açık. ABD, Türkiye ile işbirliğini Irak'ta Saddam rejünini devirmenin yanı sıra bölge- de ortaya çıkacak öteki terörist faaliyetlere karşı yürütülecek operasyonlarda da kullan- mak istiyor. ABD Savunma Bakan Yardımcısı Paul Wolfowitz ve bakanhğın öteki üst düzey yet- kilileri son bir yıl içinde Ankara'da ve Was- hington"da Türİc heyetlerine 4 büyük brifing vererek hedeflerini ve Türkiye'den istemle- rini aktardılar. Brifing bilgılerinin çok önemh olan bölüm- leri de "giziilik n kaydıyla "bdge" haline ge- tirildi. Bu belgeler brifinglerin öncesınde gün- celleştirildi, yeni unsurlar eklendi. Yazı dizisinde aktaracağımız üç belgenin ana başhklan şunlar: 1- Irak: Politik, askeri, stratejik plan. 2- Irak'ta aynntılandınlmış. "böhîmlü" plan. 3- ABD'nin A\Tupa lcuvvetlerinin Türkiye üzerinden kullanımı. 'Kuzev Operasvonu'nun önemi Optioı ••II Critic ••1*11 Gizli helgelerde ^ Irak % pazarlığı Mustafa BALBAY 1 SUNUıŞ? ABD 'nin Irak operasyonu öncesinde ve sonrasında üzerinde en çok durduğu "öteki" ülkelerin başında Türkiye geliyor. Türkiye 'nin ABD 'ye vereceği desteğin boyutu, içeriği büyük önem taşıyor. Buna ilişkin çokyönlü tartışmalar yapıldı, yapılmaya devarn ediyor. Bu yazı dizisinde ABD 'nin Türk heyetine verdiği önemli brifinglerin "gizli" tutulmuş "yazılı" metinlerini açıklayacağız. Hâlâ güncelliğini koruyan bu metinler, ABD 'nin Türkiye 'yi nasıl kullanmak istediğini ortaya koyarken bölgeye ilişkin planlarının da ipucunu veriyor. • Türkıye'nin uçuş sahasını sınırsız olarak açması. • Türkiye'ye gelecek gemilerin, inecek uçak- lann bildirimsiz hareket etmesi, diplomatik açıklık ve dokunulmazlık statüsünde olması. Türk heyetleriyle ABDTi yetkililer arasm- daki görüşmelerde istemlerin bu bölümü tar- tışma yarattı. Türk tarafı, sınırsız ve bildirim- siz geçişin, ulusal egemenlik haklannın ihla- li anlamına geleceğini vurguladı. Ancak ABD'li yetkililer bu istemlerinden vazgeçmediler. ABD, halen Türkiye'yi kullanmak isterse, yöntemin bu şekilde olmasında ısrar ediyor. 'Bu Işgal glbl blr sey' ABD, Türkiye'yi hangi koşullarda kullanmak istediğini aktardıktan sonra, belgenin 13. say- fasında da hangi bölgelerini öncelikli olarak kullanmak istediğini sıraladı. Bu sayfadaki ve- rilere göre. Irak operasyonu öncesinde kuzey cep- hesi için öngörülen kullanım şöyleydi: İnCİrlik: Mevcut savaş uçağı 23, ağır bom- bardıman uçağı 8. Amerıkan Genelkurmay Başkanlığırun planı, savaş uçağı sayısıru 103 "e, bombardıman uçağını 21'e çıkarmak. AfyOII: Halen ABD kullanımında değil. ABD GenelkurmayTnın planı, 18 savaş uçağı. Diyarbakir: Halen 2 ağır bombardıman uçağı var. ABD Genelkurmayı'nın planı 8 sa- vaş uçağı, 47 ağır bombardıman uçağı. Antalya: Halen ABD kullanımında de- ğil. ABD Genelkurmayı'nın planı, 36 ağır bombardıman uçağı. Belgenin 14. sayfasında ise geçiş ve destek için kullanılacak üs ve limanlar listeleniyor: Mersİn: Kara birlikleri ve özel kuvvetle- rin gelış noktası. İSkenderun: Amerikan Hava Kuvvetle- ri için mühımmat deposu. Dlyarbakir: Özel birliklerin geçiş ve ko- nuşlanma yeri. Batman: Ağır silahlarla donatılmış birlik- lerin geçiş ve lojistik destek yeri. SİİOPİ: Yer operasyonlannın planlanması ve insani yardım için kullanım. Bu sayfada hava uçuşlan ve lojistik destek için kullanılacak yer ve saha adı belirtilmiyor. Bunun yerine sadece tek sözcük kullanılıyor: Tümü! ABD, bu kısa tanımla Türkiye'de kullanabi- leceğı bütün havaalanı, liman, ulaşım ve öteki altyapı yatınmlan için izin istiyordu. Bu istem, bütün bilgilendirme toplantılannda ve heyet gö- rüşmelennde konu edildi. Görüşmelere Türki- ye adına katılan kimi yetkililerin, "bu işgal gi- bi bir şey" demesine neden olan istem buydu. ABD. Türkiye'ye bunu kabul ettirme karşı- lığında her türlü görüşmeye ve karşılıklı değer- lendirmeye hazır olduğunu sürekli yıneledi. Türkıye'nin hassas oldugu konulan masaya ge- tirdi ve bunlarla ilgıli gerekenleri yapacağını bil- dirdi. Bu konulann başında şunlar geliyordu: KerkÜk: Kentin sizler için önemini biliyo- ruz. Buradaki petrol yataklannınbölgesel güç- lerin eline geçmemesini sağlayacağız. Birincı belgede, .ABD'nin Türki- ye'nin etrafındaki ve dünyanın öte- ki bölgelerindeki terörist faaliyetle- re bakışı ve Irak'ta acil olarak yapıl- ması gerekenler yer alıyor. Bu bel- genin ilk 7 sayfası, Irak'ta rejim de- ğişikliğinin sağlanmasının kaçınıl- mazlığına ve bunun yaratacağı firsat- lara aynldı. Belgenin başlığı bu ama, içeriği sadece terörle mücadeleyi he- deflemiyor. .Ana hedefler olarak şun- lar sıralanıyor: • Irak'ta rejımdeğişikliğinisağla- mak. • Yeni yapının en kısa sürede is- tikrarlı biçimde kurulmasına öncü- lük etmek. • Irak'ın tümünü terörist unsur- lardan anndınnak. • Irak'ı yeniden yapılandınrken toprak bütünlüğüne özen göstermek. • Irak'ın ekonomik olarak, yeni dünya değerleri çerçevesinde yeniden inşa edilmesini sağlamak. Belgenin yedinci sayfasında, Sad- dam sonrası dönemin ayrıca önemli oldugu vurgulandıktan sonra tüm sü- reçte "İsrafl'in kanşıkhkdışınjrıılma- sına özen gösterileceği'' vurgulandı. 8. sayfadaki konu başlığı şu: Kuzey seçeneği. "Kuzey Operasyonu" ile nelerin hedeflendiği şöyle sıralanıyor: • Operasyonun çok hızlı hale ge- tirilmesi. • Kuzeydeki Türkmenlerin ve Kürt- lerin, Irak rejiminin olası saldınsın- dan korunması. • Kuzeyin Bağdat operasyonu dı- şında tutulup banş içinde kalmasının sağlanması. 9. sayfada bu operasyonu ya- pacak ABD güçlerinin, kara, ha- va birlikleri ve özel operasyon güçlerinden oluşacağı belirtildi. Sımrsız-bildirimsiz geçis Belgenin 12. sayfasından itiba- ren Türkiye'den istenenler yer alı- yor. Bu bölüm. "resmi izüılerle" başlıyor. ABD Türkiye'den şu izin- leri istiyor: • Operasyon öncesinde yerinde denetim inceleme işlemlerinin ya- pılması. • NILE timlerinin Türkiye üzerin- den Irak'a geçişinin sağlanması. • Üslerin ABD ve onunla hareket edecek güçlere açılması. Kuzey cephesi için öngörülen kullanım Istanbul Sabiha Gökçen HavaaJanı: Avrupa üzerinden getırilecek güçler için ana üs. DİĞER HAVAALANLARI-. Alyon, Antalya, Incirlik, Batman, Diyarbakır ve Kıbns'taki Ağrotur üssü KARAYOLU HATLARI: Istanbul-Antalya, Izmir-Antalya, Mersın-Batman, Samsun-Batman. DEMİRYOLU HATLARI: izmir'den bütün Güney ve Orta Anadolüyu geçıp Diyarbakır'a kadar uzanan demiryolu hatları. Samsun'dan Güneydoğu'ya inen demiryolu hattı. Iskenderun'dan Balman'a uzanan demiryolu hattı. Afyon: Savaş uçağı: 18 Diyarbakr Özel birliklerin geçiş ve konuşlanma yeri. Savaş uçağı: 8 Ağır bombardıman uçağı: 47 (mevcut 2) Antalya: Ağır bombardıman uçağı: 36 Incirlik: 1"N, Mersm:Kara btrlikleri ve özel kuvvetlerin geliş noktası. i Savaş uçağı: 103. (mevcut 23) "Ağır bombardıman uçağı: 21 (mevcut 8) r Iskenderun: Amerikan hava kuvvetleri için mühimmat deposu. Batman: Ağır stlahiaria donatılmış birliklerin geçiş ve lojistik destek yeri. SttopfcYer operasyonlannın planlanması ve insani yardım için kullanım. Turkey'sSupport: Grafik Servisi Lojistik destek kısmının karşısında "tümü" yazıyor. Gerisine karışma,.. Belgelerde dikkati çeken birunsur da şu: Türkiye, ABD'nin Irak operasyonunun hiçbir aşamasında görünmüyor. Bir başka deyimle ABD Türkiye'ye şunu söylüyor: Sen, tüm ülkeyi açık üs olarak bana ver, ötesine karışma! Zaman zaman Türkiye'nin zorlamalan sonucu kimi ortak girişimler açıklanıyor, Türkiye'nin Kuzey Irak'taki terörist faaliyetler için kimi girişimleri kabul görüyormuş gibi görünüyor ama, bu yaklaşım öz olarak bugün de devam ediyor. ABD Savunma Bakan Yardımcısı Paul Wolfowitz'in başkanlığındaki brifinglerde dile getirilen bu belgelerin tartışma bölümlerinde, Türkiye farkh bir yaklaşım gösterdiğinde ABD'nin bu planlar için yaptığı özel açıklama şu oluyor: Türkiye'ye de yönelebilecek tehditlere karşı hazırlık yapıyoruz! Bizim bu çabamız sizi de korumayı amaçhyor! TÜrkmenler: Onlan Irak'ın aslı unsur- lan yapacağız. Bütün görüşmelere onlann da katılmasını saâlayacağız. Irak'ın Saddam sonrası statüsü: Bölünmüş bir Irak bızim de işimize gel- mez. Merkezi yönetim olacak. KÜrt devleti: Böylebirplanımızyok. Bu maddeler ABD Savunma Bakanlı- ğı'nın "gizfi" damgası vurduğu belgelerde yer aldı. ABD, Avrupa 'daki kuvvetlerini kullanır- ken de Türkiye'yi bir konuşlanma ve ge- çiş üssü olarak değerlendırmek istiyor. Bel- gelerin pek çok yerinde, bu planlamarun sa- dece Irak operasyonuna ilişkin olmadığı, te- rörle mücadelenın söz konusu oldugu gi- rişimlenn bir parçası olarak gündemde tutul- duğu vurgulandı. Buna göre ABD'nin Avru- pa üzerinden getireceği güçler için ana üs Sa- biha Gökçen Havaalanı. Avrupa kuvvetlerine ilişkin belgenin 26. sayfasında Sabiha Gök- çen Havaalanı'nın alt unsurlan olarak şu alan- lar sayılıyor: Afyon, Antalya, Incirlik, Batman, Diyarba- kır ve Kıbns'taki Ağrotur Üssü ile Bulgaris- tan'm Burgaz kentinde kurulan ABD üssü. Bu tablo Türkiye'nin bölgedeki öteki Ame- rikan üslen arasında koordinasyon için de kullanılacağını ortaya koyuyor. Aynı belge- nin 34. sayfasında ABD'nin kullanmayı plan- ladığı ana demiryolu ve karayolu hatlan yer alıyor. Buna göre, temel karayollan şunlar: Istanbul-Antalya, Izmir-Antalya. Mersin- Batman. Samsun-Batman. Demiryolu hatlan ise şöyle: Izmirden bütün Güney ve Orta Anadolu'yu geçip Diyarbakır'a kadar uzanan demıryolu hatlan. Samsun'dan Güneydoğu'ya inen demiryolu hattı. tskenderun'dan Batman'a uzanan demiryolu hattı. Kalıs süresi ABD'nin hemen tüm belgelerde kesin bilgi veımek istemediği konu- lann başmda şu geliyordu. Türkiye'de kalış süresi! ABD'liler operasyon sonucunun ve süresinin bilinemezliğıni vurguluyor- lardı ama, iş bununla kalmıyordu. Zi- ra ABD, bölgedeki hedefınin sadece Saddam rejünini devirmek olmadığı- nı, tüm terörist bataklıklan kurutma- yı hedeflediğini vurguluyordu. Ar- dından da şunu ekliyordu: Kurulacak banşı kalıcı hale getırmek! ABD'ye göre Kuzey Irak'ta iki te- mel terör unsuru var: • Ensar El îslam ve El Kaide. Bölgenin bu unsurlardan temizlen- mesi için de üç ana hedef göstenldi. Belgenin 17. sayfasında yer alan de- ğerlendirmede bu üç bölge şöyle ta- nımlanıyor: 1- Bağdat bağlantılan. 2- Iran bağlantılan. 3- Farklı otonom bölgeler. Bu sıralamadaki ikınci ve üçüncü şıkkın, süresi ve zemini çok aynnh- landınlmadı. Burada Türk heyetinin dikkatini çeken nokta şuydu: • PKK. kuzeydeki terörist unsur- lann içinde mi? Amerikalı yetkililer, Washington'ın terör örgütleri listesini gösterip Türk heyetini rahatlatmaya çalıştılar. PKK, ABD'nin terör örgütleri lis- tesinde yer alıyordu. Ancak, bu örgü- tün Kuzey Irak'taki varlığrna ABD'nin nasıl baktığına ve terörle mücadele kap- samına alıp almayacağına ilişkin kesin bilgiler yoktu. Bu dizide konu ettiğimiz 3 belgede de uzun uzun terörle mücadelenin kaçınıl- mazhğından söz ediliyor, ama PKK adı geçmiyor. Türkiye, Kuzey Irak'taki PKK faaliyetlerini ve kamplannı gündemin ön sırasında tutmaya çalışırken ABD yet- kilileri ise bölgedeki asıl sorunun El Kaide bağlantılan olduğunda bugün de ısrar ediyorlar. Bu konuda iki taraf ara- sında zaman zaman "farklı istihbarata dayah" farklı yaklaşımlar da gündeme geliyor. YARIN: U-2'LERİN YAZILI CÖREV YERİ: IRAK VE KAFKASLAR! /\BD DIŞİŞLERİBAKANI: SÖZ ALMADIK AMA GÖRÜŞMELER SÜRÜYOR Powell askerden hâlâ umutlu Dış Haberfcr Servisi - ABD Dışişleri Bakanı CoHn PöweD, Hindistan'ın Irak'a asker desteği sağlamasına yönelik umudunun kalmadığını ancak çıkacak bir BM karannın ardından diğer ülkelerin katkıda bulunacağı konusunda ümitli olduğunu söyledi. Powell, Türkiye'nin de aralannda oldugu bu ülkelenn önce Güvenlık Konse\i'nden çıkacak tasanyı görmek istediğini söyledi. Powell, "Asker göndermeyi değeriendiren ülkeler önce BM tasansının neye benzeyeceğini görmek istryoriar. Bu ülkelerden henüz verilmiş bir söz yok" dedı. Powell, "Türkler bizimk ciddi bir görüşme içinde. Bu konuyu. parlamentolanna götürmek zorundalar. Bu hafta New Vbrk'ta Pakistan Cumhurbaşkanı Pervez Müşerref ile iyi görüşmelerde bulunduk. O da. asker gönderme konusunu değeriendirrjor. Bangladeş değerlendiriyor. Güney Kore. Ogisini ifade etti" diye konuştu. Powell, BM tasansuıın yeni versıyonuyla birkaç gün içinde ortaya çıkmayı beklediklerini, ancak tasannın ne zaman geçeceğını söyleyemeyeceğini kaydetti. Powell, CNN'e demecinde, Hindistan'uı asker desteği verecek durumda ohnadığı yönünde işaretler verdiğuıi belüierek, Yeni Delhi'nin tavnnın değişeceğini sanmadığını kaydetti. BDULLAHGÜL, 10 BİNASKER GÖNDERİLEBİLECEĞÎNÎ SÖYLEDÎ Türk birlikleri Tikrit bölgesine NEW YORK (AA) - Amerikan finans çevrelerinın gazetesi Wall Street Journal (WSJ), Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gûl'ün, yazıişleri heyetiyle New York'ta yaptığı toplantıda, "Türkiye'nin Irak'a 10 bin asker gönderebileceğini söylediğüıi" yazdı. "Dosdannuz Tûrkkr" başlığıyla imzasız bir makale yayımlayan gazete, "Gül'ün verdiği haberin • Dışişleri Bakanı Gül ile yaptıklan görüşmeye "Dostlanmız Türkler" başlıklı makalede yer veren Wall Street Journal gazetesi, Gül'ün açıklamalannın sürpriz etkisi yarattığını vurguladı. kendilerinde sürpriz etkisi yarattığmı" belirterek "Türk birliklerinin, Bağdat'ın kuzeyinde bulunan ve Tikrit'i kuşatan bölgeye gönderileceklerini" savundu. Makalede, "Sünni üçgeni'' adı verilen bu bölgenin, koahsyon güçlerine karşı en fazla direnişin görüldüğü yer oldugu kaydedildi. Gazete, "Türkiye'nin böylece Irak'ın imarma büyük katkıda bulunmayı taahhüt ettiğini"' yazdı. Makalede, Türkıye'nin asker yollamadan önce BM Güvenlik Konseyi'ni tercih eden ülkeler arasında oldugu da belirtildi.