Katalog

SAYFA 14 KU1 CUMHURİYET • • L l U l \ kultur@cumhuriyet.com.tr 18 AĞUSTOS 2003 PAZARTESİ Ölümünün 153. yılında romanları hâlâ çok okunan, capcanlı ve çağdaş biryazar: Honore de Balzac i,yalnızca gerçeğiyazdı... Üç hukukçudan çağri: Türk Dil Kurumu özerk olsun PROF. DR- AYDDV AY^AY / PROF. DR. RONA AYBAY / PROF. DR. CEM EROĞLX 12 Eylül 1980 darbesiyle yönetime el koyanlann çıkardığı hukuka aykın çeşitli yasalar, daha sonra yavaş yavaş uygulamadan kaJdınlmış ya da değiştirilmiş; böylece, bütünüyle değılse de önemli ölçüde olağan yönetime dönüşülmüş bulunmaktadır. Ancak 12 Eylül'ün, on temel hukuk ilkesine aykın biçimde gerçekJeştirdiği bir 'gasp' olayı, aradan geçen 20 yıla karşın bır hukuk ayıbı olarak gözler önünde varlıgını sürdürmektedir. Anayasa ve kanun yoluyla uygulanmış olan bu gaspın kurbanı, Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk'ün yönlendirmesiyle kurulmuş, onun vasiyetnamesinin sağladığı maddi olanaklan kullanarak, 1983'e kadar, onun koyduğu ilkelere uygun biçimde çalışmış olan Türk Dil Kurumu dur. Atatürk'ün vasıyetinın açıkça çiğnenmesiyle yapılan bu 'lolmna uydurulmuş gasp' işlemi, durumun ağırlığını gözlerden saklamak ıçm şu aldatıcı anlatımla sunulmuştu: "Ulu Önder Atatürk'ün kutlu eliyle ve Onun yüce kunıcu ve koruyucu geneJ başkanlığı altmda kurulmuş olan Türk Dil Kurumu, (_) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'nun kuruluşuna dahil edflmiş ve yeniden düzenlennıiştü-." (Resmi Gazete'de17 Ağustos 1983 günü yayımlanan yasa, mad. 35) Böylece, Türk Dil Kurumu'nun varhğı sona erdırilmiş olmaktadır. Bu işlemın 'kanun' adı altında yayımlanmış olması ve 'yeniden düzenleme' olarak nitelendirilmesi, özündeki 'bukuka aykın' niteliği ortadan kaldırmaz. Yaratılan bu olup bittı, en temel hukuk ilkelerine açıkça aykındır. "Hiç kimse, keyfî olarak mal ve mülkünden yoksun bırakdamaz" (Insan Hakları Evrensel Bildirisi mad. 17/2); "Her gerçek ve tüzeüdşinin, mal ve mülk dokunulmazhğuta saygı gösterilmesini isteme hakkı vardu"" (A\Tupa tnsan Haklan Sözleşmesine Ek 1. Protokol mad.l) Atatürk'ün yönlendirmesiyle kurulmuş olan ve onun vasiyetnamesiyle sağladığı maddi olanaklarla işlevinı yenne getiren Türk Dil Kurumu'nun varlığının bu biçimde ortadan kaldınlması, bir tüzelkişinin yaşamına. yargı karan olmaksızın ve savunma hakkı tammaksızın son verilmesi anlamına gelmektedir. Anayasaya göre "Herkes mülkiyet ve miras haklanna sahiptir" (mad. 35). Ustelik 1982 Anayasası bu haklan 'sosyal haklar" bölümünden çıkanp 'kişinin haklan' bölümüne aktararak daha da güçlendırmeyi amaçlamış görünmektedir. Sıradan msanlara bile tanmması gereken en temel güvenceler olan, mülkiyet ve miras güvencelerinin, Cumhunyetimizin kurucusunun vasiyetnamesi çiğnenerek göz ardı edihnesinin 20 yıldır süren ayıbından kurtuhnarun yolu, Türk Dil Kurumu'nun varlığını eski biçimiyle tanımaktır. Hukuka ve Atatürk'e saygının gereği budur. H.NECMİÖZTÜRK 153 yıl önce, 18 Ağustos 185O'de, insanlık tarihinin en büyük yazarlanndan Hono- re de Balzac, tasarladığı hatta tam bir listesını de yaptığı 13 7 kitaplık tn- saıüık Komedyası'nı bitiremeden, on se- kiz yıllık ölümsüz aş- kı "yabancı kadın" Eveline Hanska ile evlendikten yakla- şık beş ay sonra kal- bine yenik düştü Balzac, 20 Ma- yıs 1799'daParis'in yaklaşık 200 km. güneyinde bulunan Tours'da doğdu. 1807'de rahiplerin eğitim verdiği "CoDe- ge Des Oratoriens" ad- lı bir yatılı okula gönde- rildi. Balzac'ın "KatoBk din anlayışuun dünyayı da- ha güzel bir yer haline getire- ceğT düşüncesının temelleri bel- kı de burada atılır. Lise öğrenımıni bihrdikten son- ra Sorbonne Üniversıtesi'ne giren Balzac, ikı yıl hukuk okuduktan sonra avukat olma hakkını elde eder ama artık bır avukatın ya da note- nn yanında çalışmak ıstememekte- dır. Aılesı, babanın atanması nede- nıyle bır taşra kentıne taşınırken, o yazar olmak ıçin Pans'te kalır. 1820 Nısan'ında aılesının yanına döner- ken yanında getırdığı CromweDad- h oyunu beğenılmeyınce. yanlış bir alanda yazdığını düşünür ve bundan sonra roman alanında çalışmaya ka- rar venr. 1828 yılına kadar ünlü ve zengin olabılmek ıçın değışık rürlerde ro- manlar yazar. 1828'de, hemborçlan- dığı para mıktarını öğrenip zengin olma hayalınden vazgeçer, hem de kendi adıyla yayımladığı yapıtlann başansı sonucu ünlü olmak gibi bir derdı kalmaz. 1825 'te bır yayımcıyla ortak olur ve borç para bularak bir yayınevı ku- 18yıllık aşkı Madam Hanska'yla evlendikten beş ay sonra yaşamını yitiren Balzac tutucu, üstelik de kralcı olmasma karşın; yapıtlannda son derece nesnel bir tutum sergilemiş, dünyayı din perdesinden bakarak değil, olduğu gibi yansıtmıştır. Unlü Marksist eleştirmen Georg Lukacs'm da dediği gibi " Balzac'ı büyük yazar yapan şey, gerçeklik kendi kişisel düşüncelerine, umutlanna ve isteklerine ters de gelse onu betimlemedeki sarsılmaz dürüstlüğüdür". rar. Borç aldığı kişi, kendisinden yirmi iki yaş büyük olan ve öldügü 1836 'ya kadar büyük bir aşkla bağ- lı kalacağı Madam de Berny'den başkası değildir. zorluMarafcarşınhep çalıgtı Ancak, Balzac ne yayınevini ne de ondan sonra satın aldığı basım- evini yürütebilir. 1828'de basımevi satılır ve tüm borçlar, iyi niyetının ve ticari alandaki bilgisizliğınin kur- banı olan Balzac'ın üstünde kalır. Ama yüz btn frank kadar borca gı- ren yirmı dokuz yaşındakı Honore yaşamaktan bezıp karamsarlığa gö- mülmez; aksine, yazı denemelen- ne günde on saat yerine yirmı saat ayırmaya, çok daha büyük bır gay- retle çalışmaya başlar. Elli bir ya- şında, zamansız ve erken ölmesine belkı de yaşamının sonuna kadar süren bu çalışma temposu neden olmuştur. Bu yoğun çalışma borçlannı öde- mesini değilse de kendi adıyla im- zaladığı ve admı duyurabıldiği ilk başyapıtını yazmasını sağlar: Türk- çede "Köylütsyanı" adıyla yayım- lanan "Les Chouans". Aynı yıl yayımladığı "Physiologie duMariage" (E\ lılığın Fızyolojısi) ıse birçok tartışmanm odak nokta- sı olur. Balzac artık tanınan, konu- şulan ünlü bir yazardır ve daha ra- hat bir yaşam sürmeye, hatta şış- manlamaya başlamıştır. Yazmayı aynı hızla sürdürerek 1830'dan 1833'e kadar yirmi dokuz kitap ya- yımlar. Şubat 1832'de. Odesa'dan gön- denlmiş "Yabancı Kaduı" imzalı bir mektup alır. Kendını "yabancı kadm" olarak tamtan Polonyalı Ma- dam Hanska, bu ilk mektubunda "Beni hiçbir zaman tanımayacaksı- ıuz" dese de on sekız ay sonra 1833 Eylül'ünde Neufcheatel'de gizlice buluşurlar. O sırada yirmi dokuz yaşında olan Madam Hanska Wi- erzchovvnia'da (Ukrayna) şatolan, geniş arazileri olan elli dört yaşın- da bir kontla evlidir. Ender bulu- şurlar ama mektuplaşmaya hıç ara vermezler. 1841 yılında koca Ölün- ce, Balzac ile Madam Hanska ka- rarlaştırdıklan gibi evlenebilecek- lerini düşünürler; ama bu evlilik çok sonra gerçekleşecektir. 1841 ve sonrasında Madam Hanska koca- smın miras işleriyle uğraştığından çok az buluşabilirler. 1846'da Ma- dam Hanska sevgilisine bır bebek beklediğıni yazmca, Balzac evlilik hazırlıklanna başlar ama Madam Hanska bir kaza sonucu bebeğini dü- şürünce yine evlenemezler. Bu fırtmalı yaşamına karşın Bal- zac yazmayı asla bırakmaz, hiç ha- fifletmediğı o ünlü çalışma tempo- suyla yapıtlar vermeyi sürdürür. 1833 ve sonrasmda da art arda baş- yapıtlaryazmışrır: EugenieGrandet, Goriot Baba, \adideki Zambak, Facino Cane, Cesar Birotteau, Nucingen Bankası, Sönmüş Hayaller, Seraphfta, Köylü- ler.Kuzen Pons, Kuzin Bet- te vd. Ve 1842 yılında yaklaşık 75 yapıtı top- lam 17 cilt olarak bası- hr. Balzac 1845 yıhnda, yazdığı romanlann- kine henüz yazmadık- lannın adlanm da ek- leyerek toplam 137 kitaptan oluşan bir liste oluşturur. Yirmi altı cılt olarak düşün- düğü bu kitaplar 'ln- sanhkKomedyası baş- lıkh bır bütün oluştura- caktır. Ancak, listenin altına yazdığı notta, her kitabın en az 640 sayfa ol- ması, her sayfanın da 3000 harf içermesi gerektiğinı be- lirtmesine karşın, 137 kitabın yalnızca seksen beşini yazabile- cektir. 20 yılda 91 roman, 5 oyun Honore de Balzac, I4 Mart 1850'de 18 yıllık aşkı Madam Hans- ka ile evlenir ama çok hastadır. Eşiy- le birlikte geldiği Paris'te, 18 Ağus- tos 1850'de, arkasında yirmi yıl için- de (l 829-1849) yazdığı 91 roman ve 5 oyun bırakarak, yaşama göz- lerini yumar. Balzac "ftd ölümsüz hakikatin ışığuıda yazryonım: Din ve Kralhk" diyecek kadar tutucu, üstelik de kralcı olmasına karşın; yapıtlann- da son derece nesnel bir tutum ser- gilemiş, dünyayı din perdesinden bakarak değil, olduğu gibi yansıt- mıştır. Ünlü Marksist eleştirmen GeorgLukacs'ın da dediği gibi "Bal- zac'ı büyük yazar yapan şey, ger- çeklik kendi Idşisel düşüncelerine, umutlanna ve isteklerine tersde gel- se onu betimlemedeki sarsılmaz dü- rüstiügüdür". Mimar Sinan'a Saygı Projesi ÇEKÜL Vakfı'nca düzenlenen ve son katılım tarihi 15 Eylül olan yanşmaya ustanm yapıtlarmı yansıtan eskizlerle katılınacak Kültür Servisi - ÇEKÜL Vakfi'nca 1999 yıhndan ben 'Mimar Sinan yapıtlaruun hak ertiği öneme ve bakınıa ka\ıışturulmasr amacıyla yürütülmekte olan 'Sinan'a Saygı' projesi kapsamında, kuruluş tarafından bır 'Mimar Sinan Yapıüan Eskiz Yanşması' düzenleniyor. Yanşmaya katılanlar, kendi bakışlanndan Mimar Sinan'ın yapıtlannı, eskızlerini yaparak yansıtacaklar. Katılımcılar. Sinan'ın herhangi bir yerdeki (Istanbul, Kayseri, Bolu, Van, Sıvas vb.) yapıtlannın eskiziyle katılabılırler. Katıhmcılann eskızlennın yanştınlmasından çok Mimar Sinan'ın eserlerine dıkkat çekılmesınin amaçlandığı yanşmaya katılmak için herhangi bir önkoşul yok. Türbe, küllıye, camı, çeşme, su kemeri gibi. Sinan'ın herhangi bir türdekı yapıtını konu alabılecek eskızlerde, yapıt, ıç ya da dış mekânlanyla, mıman detaylanyla çizılebilir. En fazla 35 x 50 cm. boyutlannda olması gereken eskizler yapılırken kullanılacak kâğıt, renk, teknik ve benzen özelliklerin belırlenmesı tamamıyla katıhmcının ısteğme bağlı. Yanşmaya, katıhmcılann en fazla ıkı adet olmak üzere. eskizlerin orijınalleriyle katılmalan gerekiyor. Son katılım tanhı 15 Eylül olan yanşma ile ilgili bilgi, http://\\>WM'. cekulvakft. org. tr/yarisma ınternet sıtesı kanalıyla elde edilebılir. Yanşmanın yanı sıra farklı etkinlik ve çalışmalan kapsayan 'Sinan'a Saygı' projesi, tstanbıü, Anadolu, Trakya ve yurtdışı olmak üzere dört bölgede, aşamalı olarak yürütülüyor. HAFTANIN SANAT ÇİZELGESİ Beyoğlu Sineması'nda Alim Şerrf Onaran'ın anısına düzenlenen film gösterimleri kapsamında pazar günü 12.15,14.30, 16.45,19.00 ve 21.15'te 'Saatler 1 filmi gösterilecek. Stephan Daldry'nin yönettiği filmde Nicole Kidman, Meryl Streep, Julianne Moore ve Ed Harris rol alıyor. (0 212 251 32 40) GÖSTERİ SÖVLGSİ • ENKA Odrtoryumu'nda vann 21 15te 'Konuş Onunla". perşembe günu 21 15'te 'Benım Cıcı Sılahırn' fılmlen göstenlecek (0 212 2^6 22 14 209) • Beyoğlu Sineması'nda Alım Şenf Onaran Anısına' kapsamında bueun i 1 30. 14 00, 16 30. 19 00, 21 30'da -Bıll> Elhot', yann 11 30, 14 00, 16 30, 19 00. 21 30'da 'SaJome" çarşamba gûnu 12 00. 15 00, 18 00. 21 OO'de Tramspotttng', perşembe günu 12.15, 14 30. 16 45, 19 00, 21 15te 'Konuş Onunla', cuma gunu 12 15. 14 30, 16.45, 19.00, 21.15'te 'Bebekler', cumartesı gunu 12 15. 14 30. 16 45.19 00.21 15'te'Asıt Evı'adlı fılmler göstenlecek ,0 212 251 32 40) • Makine Mühendisleri Odası Taksim Şubesi'nde bugun Ferda Koç'un katıldığı L 21 Yuzyılda Sol Bır Hareket Mümkün tnü°" başlıklı semıner 16 00 - 19 00 saatlen arasında ızlenebılır (0 212 243 6İ 50) • 'Mimarlığı Tersten Giymek' - karma - 6 Eylul'e kadar - Garantı Galerı'de. (0 212 233 22 38) • Yeni Öneriler / Yeni Önermeler 11 - karma - 6 Evlül'e kadar - Borusan Sanat Galensı'nde (0 212 292 06 55) • A Sanat Nişantaşı Kürtûr Merkezi'nde - 'Uluslararası \ az Sergısı' - 30 Ağustos'a dek (0 212 234 '3 ~4) • Girgin Pryano ve Sanat Galerisi'nde - karma resım - 15 Evlul'e kadar (0212 22703 28) • 'An - Anı - Anımsa' - LPSD L>elerı Fotograf Sergısı - 1 E\lûTe kadar - UPSD Sanat Merkezi'nde (0 212 247 62 83) • 'Taslak ve Desen'den Resme Yolculuk' - 31 Ağustos'a cek - Sabancı Lm\ersıtesı Tuzla Kampusu'nda (0 212 292 13 13) • 'İki Dünya Arasında' - tbtoğraf - 30 Ağustos'a kadar - Istanbul Fotograf Merkezi'nde (0 212 238 11 60) • Selçuk Gûnşık - Topkapı Sarayı Keçe Sergısı' - P Evlül'e kadar - Topkapı Saray ı Müzesfnde (0 212 266 06 80) • Zeynep Ortion Targaç - 'Sıkkelenn Işığmda Anadolu' - 29 Ağustos'a kadar - Fotoörafevı'nde. (0 212 249 02 02) • Tem Sanat Galerisi'nde - 19 Evlül'e dek - "Ustalara Savgı" sergısı (0 212 247 08 99) • Profilo Alışveriş Merkezi'nde perşembe. cuma \ e cumartesı 20 30'da Tıvatro Kedı'nın 'Tarla Kuşuvdu Julıet' adh ovıınu ızlenebılır (0 216 454 15 55) • Rumeli Hisan'nda düzenlenen Yıldızlı Geceler kapsamında bugün saat 21 OO'de Metın Lca \ e pazar Ata Demırer'ın gostenlen ızlenebılır ^ıt-vnt bıs v, eb tr/ • Ara Kafe'de Yapı Kredı Kultur Sanat Yaj ıncılık düzenledığı etkınlıkler kapsamında perşembe günu saat 18 30'da Tıvatro Sporu 'Mahşer-ı Cumbuş' adh o>un sahnelenecek Aynca cuma gunu Narmanlı Han'da saat 18 30'da aynı gösten bır kez daha tekrarlanacak Sertab Erener salı ve çarşamba günleri saat 21 .OO'de Rumeli Hisan'nda düzenlenen 'Yıldızlı Geceler' başlıklı konserler dizisinde sevenleriyle buluşacak. (\mw.bis.web.tr) • Sakıp Sabancı Müzesi'nde "Kahvaltıda Caz' kapsamında pazar günu 11 OO'de Sıbel Kose - Tuna Ötenel Quartet konser \ erecek tBılent 0 216 454 15 55) • Tünel Meydam'nda Yapı Kredı Kultur Sanat Yavıncılık'ın düzenlegı etkınlıkler kapsamında salı gunu 18 30 - 19 30 saatlen arasında Urban Trubador topluluğu, cumartesı gunu 18 30 - 01 15 saatlen arasında ıse Yıldız Ensemble Banş Manço V'apuru'nda konser \ erecek (0 212 252 47 00) • Burç Beach'te cuma saat 21 OO'de Alphavılle ızlenebılır (0 216 454 15 55) • Maslak Venue'de cuma saat 21 OO'de TranceActıon dınlenebılır (0 216 454 15 55/ • Rumeli Hisan'nda düzenlenen Yıldızlı Geceler kapsamında düzenlenen bütun konserler saat 21 OO'de başlıyor Perşembe gunu Emrah. cuma gunu Mustafa Sandal, cumartesı günü Zemn Özerın konsen izlenebilır. (www bıs web tr)