Katalog

Z. HAZİRAN 2003 PA-ZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ ABD ÜLCANBAZ PETROL SAVAŞLARI TURHAN SELÇUK Yaptırdığı cami üç kez depremden zarargördü, dördüncüsündeyıkıldı; türbesi hemyıkıldı hem deyandı Fatih'inbaşmagelerier rankatçıiar ve onlara avuç açan siyasılenn göre\' gös- terisine dönüştürdüğü bir cenaze namazı yoksa.. Fa- tih Camisi'nin avlusukuş- larla iki cadde arasında gelip geçenle- re kalmış demektir... Fakat hızlı adım- larla gelıp geçenler gündelik telaş için- de olduğuna göre avluda avuç açan di- lencılerin ışı de Allah'a kalmış demek- tir... Sabahtan akşama namaz çıkışla- nnda belkı dilencilerin işleri düzeli- yordur. kımbilir? Kım bilır, Osmanlı padişahlarmdan II. Mehmet'e neden Fatih dendiğini 0 Sorunun yanıtı, "'İstanbul'u fethetti de ondan" ise kimse bılememiş de- mektir... Böylesı bir yanıt aslında Sul- tan II. Mehmet'e biiyük bir haksızlık- tır... Çünkü II. Mehmet'e Fatıh den- mesinin nedeni Istanbul'u almasından değıldir... tstanbul, II. Mehmet'in fe- tıhleri arasında bir küçük aynntı gibi- dır... II. Mehmet 30 yıl 3 ay süren ikin- ci saltanatı boyunca 2 ımparatorluk, 14 kralhk ve beylık. 200 kent fethede- rek "Fatih" olmuştur. Kanunl Sultan Mehmet! Ashnda II. Mehmet'ın "FatilTten çok "KanunT samyla anılması gere- kir... Çünkü Bizans'la birlıkte köklü bir imparatorluğun yönetim şeklıni de alıpkendincekurallarabağlamıştır... II. Mehmet'in hazırladığı "kanunna- me"lerle Osmanlı, beylikten ımpara- torluğa dönüşmüştür... Bu kanunlar- dan biri de taht için kardeş katlının va- cip hale getinlmesidir... Ne var ki, II. Mehmet "Fatih" oldu- ğu içın, yani 51 yaşına dek Balkan- lar'dan Anadolu'ya ordusunun başın- da ve at sırtında koşrurmaktan İstan- bul'un keyfını sürememiştir... Ve Mı- sırya da Rodos mu olduğu meçhul ka- lan bir sefere çıktığında ancak Geb- ze'ye kadar gelebilmiş ve hastalandı mı yoksa zehırlendi mi bilinmez, Hünkâr Çayın'nda kurulan otağında 3 Mayıs l48TdeöTmüştür. İstanbul'un Fatih ilçesı, adını Fatih Sultan Mehmet'ten alıyor... Fatih Camisi ile külliyesi ve Fatih'in türbesi burada... Cenazesl 18 gün bekledi Fatih, Fatih'teki türbesinde yatıyor ama, Fatih'in Fatih'e geririlişi pek ko- lay oknamış... Joseph von Hammer, Fatih' in naaşı- nın Gebze'den İstanbul'a getirilişini şöyle anlatıyor: -Fatih, hayatagözierini kapayuıca, na- aşı. kapalı bir araba içine konularak ve etrafi usulden olduğu gibi muhafizlar- ca çevrilmiş bulunarak (sanki hasta- lıktan iyileşmek için banyolar alacak- nıışgibi gösterihneye çahşılarak) İstan- bul'a naklolundu." Lakın, ölüm haberinin gizleneme- mesi üzerine Istanbul'u biraz kan gö- türmüş... Oğullan Beyazıt ve Cem ara- sındaki iktidar mücadelesi askere yan- sımış... Ayaklanan yeniçeriler, veziri- âzam Mehmet Paşa'yı öldürmüş, şehir- de aynen fetihteki gibi yağmalar baş- lamış... Fatih'in naaşı ortada kalmış... Cenaze ancak, Beyazıt'ın îstanbul'a girişinin ertesi günü 21 Mayıs'ta top- rağaverilebılmiş... Fatih'in ölümü ile toprağa verilişi arasında 18 gün var... Cenazenin 18 gün sakJanması için tahnıt edilmesi gerekiyor... Tahnit, an- tık çağdan beri bilinen bir yöntem; ölü- nün iç organlan çıkartılıyor ve bozul- maması için vücut ilaçlanıyor... Tahni- tin bir sonraki aşaması ise mumyala- ma oluyor... Mumya, Mısır'da olduğu kadar Orta Asya'daki Şaman Türîder- DENIZ SOM e-posta: demzsomocumhunyeLcom.tr de de yapılıyor... Çünkü ölümün ar- dından yeniden dirilme var... Fatih'in cenaze namazını ŞeyhEbuT- Vefa kıldınyor; tahta çıkan büyük oğ- lu Beyazıt tabutun altına girerek vezir- lerle birlikte cenazeyi türbeye kadar götürüyor... İlk Patrlkhanenln yerl Fatih'in türbesi, Fatih Camisi'nin bahçesinde... Türbe, caminin mihra- bının arkasına denk düşüyor.. Mihrap, kıbleye bakar... Fatih'in adam boyu ka- dar yüksek sandukası, mihraba para- )el duruyor... Bu demektir ki, Fatih, doğu-batı ekseninde yatıyor... Oysa günümüz Müslüman mezarlıldannda cenazeleri. kıbleye bakacak şekilde toprağa veriyorlar... Fatih'in türbesi de camisi de Fatih'in yaptırdığı cami ve türbe değil... Fatih, Istanbul'u aldıktan sonra Gen- nadios'u, Rum Patriği olarak atıyor; tstanbul'un yedi tepesinden birindeki Havariyun Kilisesi de ilk patrikhane olu- yor... Ne varki patrik, patrikhanenin çev- resinin boş olmasından tedirginlik du- yuyor... 1455'te Havariyun Kilise- si'nden çıkıp Pammakaristos Manas- tın'na geçmek istiyor... Fatih'in izniy- le Havariyun Kilisesi 'nden taşınıyor... 1463'te Fatih, boş kilisenin yıkılıp ye- rine görkemli bir cami yapılmasını bu- yuruyor... Mimarlığını AtikSinan üst- leniyor... Yedi yıl süren inşaatın so- nunda, 26 metre çapında ve yerden 44 metre yüksekliğinde kubbesi ile Fatih Camisi ortaya çıkıyor... Fatih Camisi, Ayasofya'nın kubbesini geçemese de, Osmanh'nm o döneme dek yaptırdığı en görkemli cami, Edirne'deki Üç Şe- refeli Cami'yi geride bırakıyor... Caminin çevresinde medrese. şifa- hane, kütüphane, hamamıyla büyük bir külliye de inşa ediliyor... 1509 depreminde cami hasar görü- yor, onanlıyor... 1557 depreminde cami hasar görü- yor, onanlıyor... 1754 depreminde cami hasar görü- yor, onanlıyor... 1766 depreminde kubbesi olduğu gibi çökünce cami duvarlanyla birlik- te yıkılıyor... Türbe de... Cami 1771de yapılıyor Sultanm. Mustafa, 1767deFatih'in türbesini ve külliye binalannı tekrar yaptınyor... 1771 'de de tek şerefeli iki minaresi ile yeni Fatih Camisi ibadete açılıyor... 1800'lerde minarelere ikin- ci şerefe ekleniyor; minarelerin boyu uzatılıyor: külahlartaş yapılıyor... 20. yüzyıl ortasında taş külahlar kaldınlıp 1463'te Fatih'in yaptıdığı cami depremde vılolınca 1771'de III. Mustafa taranndan yeniden > apünlıyor. Yeni caminin iç süslemelerinde çini kuUamlnuyon.. Caminin içindcki rulunıbalı kuyu dikkati çekiyon.. Fatih'in türbesi ise 1767'de yeniden yapıldıktan sonra 1782 Cibali yangınında sandukasına kadar yanıyor... Fatih Sultan Mehmet'in camisinin ve türbesinin başma gelme\en kalmıyor! (Fotoğraflar: VEDAT ARIK) yenne. ahşap üzerine kurşun kaplama külahlar taJalıyor... Olası depremde te- pedeki taşın sahmmıyla minare devril- mesin diye... Bugünkü cami yeni cami... Türbe de.... Türbenın başına gelenler ise da- habeter... 1782 Cibali yangınında halk eşyala- nyla birlikte cami avlusuna sığnııyor ve bir lcıvılcım eşyalarla birlikte türbe- yi sarıyor... Fatih'in türbesi, sanduka- sına kadar yanıyor... 1784'tel. Abdül- hamit, türbeyi onartıyor ve yeni san- dukanın üzerine Kâbe örtüsü örtüyor... 1865'te de Abdülaziz, türbenin iç süs- lemelerini yeniden yaptınyor... Ateş oknayan yerden duman çıkmazmış... Cibali yangınından sonra sandukanın değiştirihnesi söylentıyi başlatmış ol- malı: Fatih'in mezan türbesinde de- ğil! Fatih'in mezarı nerede? Cami 1767'de yeniden yapılırken mihrap duvannın öne alındığı ve Fa- tih'in mezannm caminin altında kal- dığı yolundaki söylenti yüzyıllardır sü- rüp gidiyor... Bir başka söylenti ise, Fatih'in mezannm, daha ilk gömülü- şünde türbenin altından caminin altı- na doğru bir dehlizle gidilen mezar odasında olduğu yolunda... Hem de mumyalanmış bir şekilde... Sekiz kö- şeli türbeye, Fatih"ten sonra Osmanlı sülalesinden başka birinin gömülme- miş olması da ayn bir özellik... Eski caminin içinin çinilerle süslü ol- duğu sanılıyor. Yeni camide bir tek çi- ni yok. Caminin içi taş. Taşın soğuk- luğunu pencerelerdeki vıtraylar ısıt- mayaçalışıyor... Caminin içinde bir de tulumbalı ku- yu var. Havariyun'nun ayazması ol- malı... Caminin avlusunda kuşlara yem atan kadına "Fatih'e neden Fatih deniyor" diye sormalı mı sormamalı mı? Sormamalı... Herkesin dünyası kendi bildigi ile sınırlıdır... GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Ekran Karartma Yeniden Geliyor Yasa taslaklannın hazırlanması ve tasan haline dö- nüştürülmesi aşamasındaki tutarsızlıkları giderme ve başta anayasa olmak üzere yürürlükteki diğer yasalarla karşılaştınlarak bir sonuca ulaştırma ge- leneğini yeniden canlandırma girişimleri neyazık ki ciddiye alınmıyor. Siyasetin, hukuku dışlamaya eğilimli yaklaşımı Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası'nın da- yatmaları sonunda yoğunlaşmıştı. Şimdi de karşı- mıza neredeyse akan sulan bile durduracağına ina- nılan "Avrupa Birliğine Uyum" gerekçesi dikildi. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Hükümeti'nin ta- sanlaştırdığı ama eleştiriler nedeniyle Türkiye Bü- yük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunamadığı "6'ncı Uyum Paketi" bu konudaki son somut örneği oluş- turuyor. Adı bile alışılagelen kolaycılığın simgesi haline dönüşmüş olan geleneği sürdürüyor: "Çeşitli Ka- nunlarda Değişiklik Yapılmasına ilişkin Kanun Ta- sansı." Hangi yasalarda değişiklik yapılacağını öğren- mek için tasarının tümünü dikkatlice okumak ve ayrıca da unutmamak için not almak gerekiyor. Çünkü aynı adla yürürlüğe konulmuş 20'den fazla yasa var. Acaba yasa tasarısını hazırlayanlar, baş tarafına bir "amaç" maddesi ekleyip değiştirilecek yasala- rı belirtseler daha yarariı bir iş yapmış olmazlar mı? • • • Tasannın, mesken olarak kullanılan binalarda iba- dethane açılmasını sağlamayı amaçlayan 9'uncu maddesi, en çoktartışılan yönü oldu. Maddede de- niliyor ki: "Kat mülkiyetine tabi veya müstakil bina- larda ihtiyaç olması halinde, ibadet yeri açılması- na, kat malikleri kurulu kararı veya bina sahibinin onayının alınması ve plan tadilatı yapılması koşu- luyla mülki idare amirince izin verilebilir." Tasan böyle diyor ama kat malikleri kurulu açı- sından anayasa böyle bir oylamaya izin veriyor mu? 15'inci maddede "kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz" kuralı varken böyle bir madde- yi yasalaştırma olanağı var mı? Sorular bizden, yanıtlar hukukçulardan... • • • Tasarının çok önemli ama hiç tartışılmayan kimi maddeleri de var. örneğin, seçim dönemlerinde radyo ve televiz- yon yayınlanndayapılan aykırılıkları cezalandırmak için Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütük- leri Hakkında Kanun'da yapılması öngörülen deği- şiklikle ilgili iki madde. Maddenin yürürlükteki yasalarla çelişen bölüm- lerini irdelemeyi sona bırakıp, Bakanlar Kurulu'nun madde gerekçesinde benimsediği görüşü kendi cümlelerimizle aktaralım: "3 Kasım 2002 seçimlerinde radyo ve televizyon- lara verilen cezaların yasal dayanağı yoktur." Neden derseniz gerekçede, yasanın son seçim- de uygulanan 55/A ve 149/A maddelerinin 1963 yı- lında yapılan yerel seçimlerle sınırlı olarak geçerii olduğu, bu nedenledetasarının "maddelerisürek- li uygulanabilir hale getirmeyi amaçladığı" açıkça belirtiliyor. Tasan, bir bölümü yürürlükte olan radyo ve tele- vizyonlarla ilgili 4756 sayılı yasa ile değiştirilen 3984 sayılı yasayı yok sayarak yeni bir sınıflandırma ön- görüyor. Bir maddesinde "ülke çapında yayın ya- pan radyo ve televizyonlaria bunun dışında yayın yapanlar", öteki maddesinde de "ülke genelinde yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlany- la yerel yayın yapan radyo ve televizyon kuruluş- lan" tanımlan yer alıyor. Ceza öngören maddede de radyo ve televizyon- lann aynı kefeye konularak cezalandırılması öngö- rülüyor. Oysa yürürlükteki 3984 sayılı yasa, radyo ve televizyonları özelliklerine göre ayn ayn sınıflan- dırıyor. Televizyonlar hem ulusal, yerel, bölgesel ve kab- lolu yayınlar diye ayrılıyor hem de "yayına ulaşan nüfusa göre" ayrıca değertendiriliyor. Benzer de- ğerlendirme radyolar için de söz konusu. Radyo- lar da ulusal ve "dinleyiciye ulaşan alanın nüfusu- na göre" beş gruba ayrılıyor. Yapılmak istenilene "esfa köye yeni adet getir- me" girişimi dense yeridir. Tasan bununla kalmıyor, Radyo Televizyon Üst Ku- rulu'nun yetkilerini alıp, ulusal televizyonları belir- leme yetkisini Yüksek Seçim Kurulu'na veriyor. Bu dayetmiyor, kaldınldığı için övündüğümüz ekran ka- rartma ve radyo susturma cezasını yine geçerii kıl- mayı amaçlıyor. Tasan hazırlamanın ciddi bir iş olduğunun ayırdı- na varsak da hazır Meclis'e sunulmamışken bir el- den geçirsek fena mı olur? oerinc@cumhuriyet.com.tr. DENİZ SOM deyenin başı"Yok Devenin Başı"ndaki öyküleri okurken "yok devenin başı" diyerek itiraz edebilirsiniz. Fakat sizi temin ederim ki, öykülerde hiçbir abartı yoktur, her biri yaşanmıştır ve anlatılanlar aslında devede kulaktır! GÜNİZİ YAYINCILIK Tel.: 0.212 512 42 19 BEBEK'TE YALITERASI Imarlı, genişletme müsaadeli, 240 m2 çekme kat sahibinden satılıktır. Tel: 0532-334 74 72