Katalog

ItSAN 2C03 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTÂJ INSANIN SERÜVENl TURHAN SELÇUK İ£TA«3UL MACZÂALABI HA-YPİ k-tzfM *>t-U t^'NıM RA^ıNA Î5-İNÎ OE W» . yüzyılda Bizanslı bfetokhites'in onartıpgenişlettiği kilise, günümüzde en çok tfyaretçisi olan bir müze mozaMeri-w- "y ariye Mûzesı'ni hayal M^r ıle meyal arasında w£ anımsıyorum.. Çocuk m ^ L ehtnden tutup götür- JL. J L - müştü babam... tstan- bul'un en önemli müzelerinden biri olduğunu anlatmıştı yol boyu.. Dar sokaklardan, eskı ahşap evlerin ara- stndan geçip geldiğimizde şaşırmış- tım biraz.. Dolmabahçe, Topkapı. Ayasofya'yı gezmiş olmanm bilgiç- liğiyle Kariyepek küçük gelmişti gö- zûme... Mozaikler kazınmıştı hafıza- ma; çok önemli diye.. Mozaıkler... Duvardaki tavandaki mozaıkleri nedense, Istanbul'un ahşabı üzenne dökülmekte olan betonlann dış cep- hesındeki "be-te-be"lere benzetmış- tım... Sonra... Yülar sonra, Kanye"ye mü- zenin çevresınde bır temizlık başlat- tığında ÇelikGülersoy'la gıtmıştim... Çelik Gükrsoy'un onardığı bır evde Kariye'yebakarakçay ıçmiştık... Ar- dındanyıne mozaiklere bakmıştım... Altın sansı mozaikler... Tablo gibı mozaıkler... Sıra sıramozaikler... Geçen gün.. çirkinliğını "be-te- be"lerin daha da çırkin gösterdiği es- ki bir apartmanın önûnden geçerken Kanye'nınmozaıkleri geldiakhma... Aklımkarıştı.mozaikse Ayasofya'da- kıler de mozaık dedım. kendi kendi- me ..Bizans'ınheTkıhsesindemoza- ik vardı... Dökülen döküldü, dökül- meyenlerin hepsi bırbvnnden güzel... Kariye'dekı neden daha güzel olsun kı... Tanh, güzel çırkin ayırmaz! İstanbul'un taşrast; fchora... Kanye'nın yoluna düşmeden otu- rup kıtaplan kanştırdım... Ne zaman yapıldığı bilinmiyor... Kanıtı olmayan bir görüşe göre 4. yüzyılda henüz bugünkü surlar yani Ediraekapı yokken, îstanbul'un Ha- liç'e bakankırsalındabir kilise yapıl- rmş... Orası, İstanbul'un taşrası; khora... îsayave Meryem'e adananKho- ra Kihsesf nın adının *taşra"dan gel- dığı sanılıyor. Khora, dönüp dolaşıp Kariye olu- yor. Ancak o kilise bugünküyapı değil... 6. yüzyılda ımparator Justmrvunus.yı- kıntılannm üzenne yenı bır kilise yaptınyor... Depremdeyıkılıyor... Ye- nıdenyapılıyor... 8. yüzyılda ikonakı- ncüar tarafından harabeye çe\Tili- yor. ..12. yüzyılda ımparator Afcxius Kommenos'un kavnanası tarafından onanlarakyenıden açılıyor. ...13. yüz- yılda Latinler tarafından talan edilı- yor... 14. yüzyılda imparatorlLAnd- ronikos döneminde, hazineye bakan Teodoros Metokhites tarafından ana yaptyı koruyarak hem tamir edıliyor hem de genişletiliyor. tşte bugünkü Kariye, o günden kalma... tstanbul'u fetheden Ü.Mehmet'in döneminde kilise olarak kalan yapı- yı. n. Bayeât'in son sadrazamı Ha- chm ya dâ Atik Aü Paşa. ölümünden çokkısabır süre önce 1511 'de çan ku- lesinin yenne kahn bir mınare kon- durtarak camiye çevirtiyor... Moza- ikler, ince bır sıva çekilip badana ile kapatüvyor.. Gel zaman git zaman.. "Köise Ca- misi", "Kenise Camisi", "Kahriye Camisi" olarak anılan yapı yıllann yıprandırmasıyla camilikten çıkıyor... Ama mozaikler duruyor... 1876'da tstanbullu bvr Rum mımar mozaikle- n kabaca da olsa tekrar günışığına çı- kartıyor.. 1898'de tstanbul'u zıyaret eden Alman tmparatorun. Wühelm, Kariye'ye özellikle gidip mozaıkleri seyredıyor... Kariye'nin bir müze ola- rak yenıden doguşu içın 1948 yılının gel- mesibeklenıyor... Demek ki, babam çocuk elimden tutup götürdüğünde Kari- ye, çiçeği burnunda bir müzeymiş... Yabugün11 Topkapı Sarayı Müzesi ve Ayasof- ya'dan sonra tstanbul'un en çok ziya- ret edilen müzesi... Ve zıyaretçilerinin ezici çoğunlu- ğuyabancı... tnsanlar Japonya'dan kalkıp îstan- bul'a gelıyor; Kanye'yı gezıyor... tstanbul'dalstanbul"a ne kadar ya- bancıyız^ MletoRhltes'ln mozalKlerl Oysa Kanye'nın çevresı, Çelik Gü- lersoy sayesinde korumaya alınmış... Evlenn çoğu onanlmış: birçoğAı pan- siyon. otel, restoran, kafeteryaya dö- nüştürülmüş... Bır hafta sonu ya da çarşamba ha- riç hafta arası, tstanbul'unparke taş- h sokaklannda yaşatılmaya çahşüan ahşap yapılarını solumak, birbardak çay ıçmek ve sonra güzelun mozaik- leri seyTetmekiçinKariye en güzel me- kânolmuş... Pekı nedırbu mozaiklerinözelliği? Bızans'taki iktidar savaşı sonunda sürgüne gönderilen, ancak sonradan ts- tanbul'a dönüp yal- nızca Khora Kilise- si'nde yaşamasına izin verilen ve bura- ya gömülen Metok- hites'in yapürdığı mozaiklerin özelliği şu.. Galıba dünyada 1 izans'tan kalma her kilisede mozaik eserler var, ama Kariye'deki hepsinden farklı... Kariye Müzesi1 ndeki 53 ayn mozaik sahnede Meryem'in yaşam öyküsü bir resimli roman gibi anlatılıyor... başka örneği olmayan bır özellik... Meryem'in yaşamöyküsü, bir re- simli roman gıbi mozaıklerde anlah- hyor... tşte bu yüzden freskler, mermerin damarlanyla yapılan süslemeler bile mozaiklerin gölgesinde kalıyor... Meryem'in yaşamöyküsü tam 53 sahnede anlatılıyor.. Öykü, kısır Anna'nın Tann'ya ya- kanşlan sonundaMeryem' i dünyaya getirmesiyle başhyor... Kariye'nin iç narteksindekı sahne- lerde Meryem'inbaş rahip Zekeriya tarafından yetiştırilmesı ve evlıliğine kadarolan süreç anlatılıyor... Dış nar- tekste Kutsal Bakire Meryem, tsa'yı dünyaya getıriyor ve bu kez tsa'nın yaşamöyküsüne geçüiyor, Meryem'in ölüm sahnesi ile öykü bitiyor... tlginçtir; Kariye "dekı mozaiklerde ya da fresklerde tsa çarrruhta görül- müyor... Yoksul bir rahlp yatıyor Çarmıhsıztsa'nın olduğubaşka bir kilise var mıdır? Kubbenin altvndaki bölüm "naos"1 olarakadlandınhyor... Burası yapırun 12. yüzyıldan kahna en eski bölü- mü...Kubbedeki mozaikler arokyok... Yüzyıllann depremleri içinde dağı- lıp gitmişler... Yerdeki mermer, kınk ve aşınmış parçalanyla yüzyıllann izıniyansıtıyor... Duvarlar. mermerin damarlanyla yaratılan süslemeleri taşıyor... Her yer taş... Taşın ortasında durup ve za- manı durdurarak geçmişe doğru yol almak sizin elinizde... Metokhites ıse bu dünyadaki za- manı bittiğinde kendıne mezar kon- dorunda bir lahit ayırmış1 . U O şimdi,burada kemikler arasın- da yoksul bir rahip olarak yaöyor." Başka rahıpler ve soylular da kori- dorda yerlerini almış... Ne var ki kilise, camiye dönüşür- kenlahitler kaldınlmış .. O şimdı, ke- rrukler arasında yatmıyor... Ama mozaiklerden birinde kilise- nmmaketinilsa'yasunarkenyaşarna- ya devam ediyor... Kültür Bakanlığı'nın düzenlemesi Sponsorlar kazılardan kaçıyor OZANYAYMAN tZMİR - Antik kentlerin kazvlannda sponsor desteği tükendi. Kültür Bakanlığı'nın sponsorlann maddi desteklerini yönlendirme karan alması kaalan olumsuz etkiledi. Önceki dönemlerde kaynak aktaracağı antik kenti seçen finnalar son düzenlemeyle bu olanağı yitirdıler. Bu durum sponsorlann kazılardan çekilmesıne neden oldu. Kültür Bakanlığı'nın kazdara gönüllü maddi katkı veren kuruluşlann bağışlannı yönlendirmesi sorunlara yol açtı. Uygulamayı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü Alpay PasJnli'nin düzenlediği bildirildi. Pasınli'mn, kazüara sponsor olacak firmalara yer seçme hakkı tanımadığv ve kuruluşlann kazılar ıçin ayırdığı bütçeyi genel müdürlük bünyesinde toplamak istediği ve paraıun dağıtımının bu şekilde yapılmasını savunduğu belirtildi. Son uygulama sonrası ülke genelinde sürdürülen kazılar büyük oranda kesintiye uğradı. Kültür Bakanlığı'nın kısıtlı bütçesinin antik kentleri gün ışığına çıkarmaya yetmediğı kaydedilerek, sponsorlann da kaçınlmasıyla kanlann tümden sona ereceğine işaret ediliyor. Ege Bölgesi'nde sponsor desteğiyle uzun yıllardır sürdürülen kazılar da kesintiye uğramaya başladı. Klazomenai'de kazılar durdu, Foça'daki Fokai antik kenti kazılannın sponsor firmasınm da çekilmek üzere olduğu kaydedildi. Sponsor firmalann kazılardan desteğıni çekmesine son örnek Urla'da bulunan ve 12 îon kentinden birisi olan "Ktozomettai" antik kentinde yaşandı. 20 yıldır sürdürülen kazılar sponsor firmanın desteğini çekmesiyle yanm kaldı. 2 bin 600 yıllık zeytinyağı işliği bulunan Klazomenai'de kazılann yeniden başlayabilmesi için ilk aşamada 100 miryarlık kaynağa gereksinim olduğu ve bunun için sponsor arandığı bildirildi. Nakil için 70bin dolar gerekli Hitit anıtı olanaksızlık kurbanıBEYŞEHtR (AA) - Konya'nın Beyşehir üçesine bağlı Fasıllar köyünde bulunan 72 tonluk dev Hitit Kaya Aİutı'nın başka bir yere götürülmesi 70 bin dolar tutan nakil masrafı nedeniyle gerçekleştirilemedi. Beyşehir'e 18 kilometre uzaklıktaki Fasıllar köyü ören yerleri kadar, dev Hitit Kaya Anıtı ile de büyük ilgi çekıyor. Köyün 150 metre kadar batısındakı Örenler bayınnda, 2.75 metre eninde 8.30 metre boyunda 72 ton ağırhğmda bir kayanın 20 metrekarelik yüzeyine oyuhnuş üst üste ikı tann ile altta bir çift aslan kabartmasından oluşan Hitit eseri, dünyanın en büyük kaya anıtlan arasında sayılıyor. Hitit Kralı Muvattaliş'in yapürdığı arutınbir görüşe göre tamamlanamadan yanm bırakıldığı, dığer bır görüşe göre de kentin kale kapısı üzerine yerleştınknişken sonradan yokuş aşağı yuvarlandığı kabul ediliyor. Konya Kültür Müdürü Necip Mutlu, kaya anıün Seydişehir'deki Eflatunpınar Hitit Anıt Havuzu yanına taşınması ya da Beyşehir'de kurulacak bir açık hava müzesinde sergilenmesinia düşünüldüğünu, ancak bu fikirlerin imkânsızlıklar nedeniyle gerçekleştirilemediğini söyledi. 72 tonluk anıtvn kaldınlarak nakledirmesi için gereken 70 bin dolan karşılayacak bir sponsor bulunamadığını belirten Mutlu, bu nedenle anıtın açık alanda geriye yatık durumda kaldığını kaydettı. DENİZ SOM ÖYKÜLER en başı"Yok Devenin Başfndaki öyküleri okurken "yok devenin başı" diyerek itiraz edebilirsiniz. Fakat sizi temin ederim ki, öyküierde hiçbir abartı yoktur, her biri yaşanmıştr ve anlatılanlar aslında devede kulaktıri GÛNİZİ YAY1NCIL1K Tel.: 0.212 512 42 i t