Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14 NİSAN 2003 PAZARTESİ INCELEME TerorizmaslauyumazTürkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı 'nın anayasada bağımsız bir kuruluş olarak bir an önce düzenlenmesi terörle mücadelede eşgüdüm ve uyum sağlayacaktır SABIH KANADOGLU Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Günümüzde hedeflenen siyasal amaca ulaşabilmek ıçın terör araç olarak kulla- nılmakta, malı çıkarlann bü- yüklüğü ise çıkar amaçü suç- lann giderek artmasına yol açmaktadır. Her iki suç türü de organıze biçimde ışlen- mekte ve terör ya da çıkar amaçlı suç örgütlen kurul- maktadır. Aynca terör amaç- lı suç örgütlerinin. finans- manlannı çıkar amaçlı suç örgütlen kanalıyla sağ- ladıklan da görülmektedir. Her iki örgütlü suç türün- de ortak özellik. teknolojinin tüm olanaklanndan yararlanılarak hızlı ve etkilı yöntemlerin kullanılma- sıdır. İrticai veya bölücü terör amaçlı suç örgütlerinin toplumsal düzenı sarsarak ınsanlar arasında panik ya- ratmak. kamu düzenini felce uğratmak ve devlet oto- ritesıni zayıflatmak için terör eylemlenne başvurduk- lan bilinmektedır. Çıkar amaçlı suç örgütlerinin eylemleri sosyal, ekonomik ve siyası kurumlann temellerini sarsmak- ta, devlette çöküntü ve toplumda çürüme yaratmak- tadır. Uyuşturucu, sılah ve mühımmat. nükleer ve rad- yoaktıf madde. organ ve doku, kültür ve tabıat var- İıklan. ınsan kaçakçılığı. kaçak işçı çalıştınlması. kara para aklama. rüşvet. dolandıncılık. sahtecilik. bilışım vb. suçlan bu tür eylemlere örnektır. Mücadele Içln ortak polltlka gerek Örgütlü suçlar ulusal düzeyi aşarak ülke dışında- ki suç odaklan ıle bağlanhlı hale gelmiş ve ulusla- rarası boyut kazanmışûr. Örgütlerin bağlantısı çoğal- dıkça verdikleri zarar da artmaktadır. Bu nedenle, tüm ülkeler terör ve çıkar amaçlı suç örgütleriyle mücadelede ortak bir politika izlemek zorundadır. Birleşmış Mılletler bünyesinde şimdiye kadar bu-çok uluslararası antlaşma, terörün çeşitli türlerine karşı mücadele için imzalanmıştır. Avrupa Konseyı bünyesinde unzalanan "Tedhişçiliğin Oıüen- mesine İtişkin Avrupa Sözteşmesi" de bu ortak ira- denin önemlı bir örneğıdır. Örgütlü suçlarla mücadele konusu Türkiye-Avru- pa Bırliğı ilışkileri açısından da önem taşımaktadır. Bu konuya ilişkin 24 Mart 2001 tarihinde resmen açık- lanan kanlım ortaklığı belgesinde, örgütlü suçlarla mücadelenın daha da güçlü kılınması, kısa dönem- li öncelıkler arasında yer almaktadır. Ortak mücadele iradesınrn yanında, birçok ülke- de ceza ve ceza yargılama yasalannda yeni düzen- lemeleryapdmış, suç örgütleriyle savaşımda önce ağır cezalar öngören yasalar. sonra bu suçlann soruştur- ma ve kovuşturmasında yenı yöntemler getinlmiş- tir. Aynca özel soruşturma yöntemlerinı uygulamak üzere yeni kurumlar oluşturulmuştur. Irak Savaşı'ndan sonra... Türkiye yıllardır terör olgusu ile iç içe yaşamışnr. Özellikle bolücü terör örgütü, örgütlü suç kapsamın- da ülkenin bölünmezliğine ve ulus bırliğine karşı yoğun eylemlerde bulunmuştur. Devlete ve rejıme yönelmiş olan ve Cumhuriyetin çağdaş kazanımla- nnı. laik demokratik Cumhuriyeti ortadan kaldır- mayı amaçlayan dığer irticai terör örgütlerinin teh- dit ve eylemleri ciddi ve kaygı vericı boyutlara ulaş- mışnr. Bu örgütlerin uluslararası bağlantılan mah- keme kararlan ile ortaya konmuştur. Ve en önemli- si terör amaçlı örgütlerin milletçe yapılan mücade- le sonucu çökertilmesine rağmen, tehlike ve tehdit devam etmektedir. Uluslararası terörün Irak sava- şından sonra bölgede ve dünyada sessiz kalacağı ise iyimser bir olasılıktır. Çıkar amaçlı suç örgütlerinin oluşumlannın, Tür- kiye'nın coğrafi konumu ile bırlikte ele alınması geTekmektedir. Geçiş yolu özellıği nedeniyle Tür- kiye'dekı bırçok suç örgütünün uluslararası bağlan- tısı vardır. Öte yandan ülkemızde, son yıllardaki enflasyon ve ekonomik knzler nedenıyle zorlaşan yaşam koşul- larının toplumda çüriimeye ve yozlaşmaya yol açtığı ve bunun sonucunda kamuoyunu kaygı ve infıale sevk eden çeşıtlı örgütlü yolsuzluk olaylanmn yaşandığı bilinen bir gerçektır. Türkiye 'de terör ve çıkar amaç- lı suç örgütleriyle mücadelede görev DGM başsavcıhklanna ve- rilmıştir. Yetki ve görevleri, böl- gelenyle sınırlı bu başsavcılıkla- nn aralannda işbirliği yetersiz olup: hıyerarşı. eşgüdüm, bilgı ve arşiv birikimı yoktur. Suç örgütlenyle mücadele an- cak örgütlü bir biçimde yapıla- bilir. Şu anda uygulamada da- ğunkhkyaşanmaktadır. Müca- delede başansız kahnmıştu-. Bu başansızlığm sorumlusu ise ye- tenekli, ehil ve çalışkan cumhu- REJÎM TEHDİT EDİLİYOR - Türldye yıllardır terör olgusu Ue iç içe yaşacu. Özellikle bölücü terör örgütü, örgütlü suç kapsarrunda ülkenin bölünmeziiğine ve ulus biriiğine karşı yoğun eyiemlerde bulundu. Devlete ve rejime yönelmiş olan ve cumhuriyetin çağdaş kazanımlannı, laik demokratik cumhuriyeti ortadan kakurmayı amaçlayan diğer irticai terör örgütlerinin tehdit ve eylemleri ciddi ve kaygı verici boyutlara ulaştı. Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlah ve araşürmacı gazeteci Uğur Mumcu bu yolda hunharca katkdikü. (Fotoğraflar: Cumhuriyet Arşıvi) T riyet savcılan değıl, sistemin kendisidir. Başka bir deyimle sıstemsizlıknr. Koordinasyon sıkıntısı Örneklersek, I- Terör veya çıkar amaçlı suç örgütleri, eylemle- rinı birden fazla yargı çevTesınde hatta tüm ülke bo- yutunda işleyebılmektedır. Bu durumda DGM baş- savcılıklan arasuıda koordinasyon sağlanamamak- tadrr. Bu yüzdendır ki. örneğin brr DGM başsavcı- lığı kuruluş yasasında olanak tanıpmamasrna rağmen başka yer DGM başsavcılıklannın yetki alanına gi- ren işlerde de soruşturma yapabilmekte. o yerlerden zorla getırttıği kişilerin ifadelerinı aldıktan sonra. kendisinin yetkili olmadığından bahısle el koyduğu ışleri yetkili başsavcılıklara gönderebılmektedir. Çok az sayadaki Devlet Güvenlik Mahkemeleri'nde da- hı bu tür olaylann yaşanması halk indınde "keyfi nm- amefc" yapıldığı ınancını yaratmakta ve sonuçta yar- gı yıpranmaktadır. II- DGM başsavcılıklan arasrndaki koordinasyon sıkıntısı o boyutlara ulaşmıştır ki. örneğrn bölücü te- rörbaşı yakalandığında. yoğun surette suç işlenen pek çok yerde yetkili bulunan DGM başsavcılıkla- nnca hakkında açılmış bir kamu davasının bulunma- dığı saptanmıştır. III- DGM başsavcılıklan ile diğer başsavcılıklar arasında da yetki sorunlan yaşandığı görülmüşfür. Ömeğın Bankalar Kanunu'na muhalefet suçlanndan büyük patron ve bankacıla- nn nerede yargılanacağı so- runu, siyasi kişilıği bulunan Adalet Bakanı'nın aracılığı ıle çözülebilmıştir. IV- Türkiye üniter bır de\ - let yapısına sahip olmasına karşın, başsavcıkklar arasın- da teknık anlamda bir hiye- rarşı bulunmadığı için. aynı konuda muhtelif yer savcılık- lannca müken"er olarak da- va açılabildıği gibi açılması gereken davalar da açılma- yabilmektedır. Aynca. örneğin birden fazla yargı çevresinde şu- besi bulunan bir anonım şırkette yapılanan bır suç örgütünün suç işlemesi ha- linde, söz konusu şırketin şubesinin bulunduğu her yerde ayn ayn davalar mı açılacaktır, şirket merkezinin bulunduğu yer sav- cüığı mı soruşturmayı yürütecektir? İnsan hakla- n ihlallerine yol açmadan deliller nasıl toplana- cak, sanıklann ıfadelen nasıl alınacaktır? Vasıta- sızlık ilkesı nasıl sağlanacaktır? Suçun delillen ağır- lıklı olarak merkezde değil. taşra şubelerinde ise nerede bulunan hangi delilm önemli olduğuna kim karar verecektir? Talimatlarla, uzun yazış- malarla soruşturmanın sağlıklı yürütülmesı olanak- lı mıdır?... Görülmektedir kı bu koşullarda, etkı- lı, hızlı, çabuk ve ucuz bır ceza soruşturmasmrn, ınsan haklan ıhlallenne yol açmadan yapılabilme- sinin olanağı bulunmamaktadır. V- Suç teşkil eden her fulin, araştuma ve soruş- ürkiye yıllardır terör olgusu ile iç içe yaşamıştır. Bölücü terör örgütlerinin uluslararası bağlantılan da ortaya konmuştur. Uluslararası terörün Irak savaşından sonra bölgede ve dünyada sessiz kalacağı ise iyimser bir olasılıktır. Suç örgütleriyle mücadele ancak örgütlü bir biçimde yapılabilir. Şu anda mücadelede başansız kalınmıştır. Bu başansızlığm sorumlusu ise yetenekli, ehil ve çalışkan cumhuriyet savcılan değil, sistemin kendisidir. Başka bir deyişle sistemsizliktir. turmasının ışlendığı yerdekı görevlı savcılık tarafın- dan yapılması kural ise de. ülkenin büfününü veya bir bÖlümunü ilgilendiren terör veya çıkar amaçlı suç- larda, delıllenn süratle toplanması, fiılin hukukı nı- telendirmesinin doğru yapılabilmesı, filler birden fazla savcılığı ılgılendınyorsa aralannda işbirliği ve eşgüdümün sağlanması, gerektiğinde görevlilenn uyanlması. davalann nerede açılacağının belüienme- sı bunun sonucunda yargılamanın hızlandınlması- nın sağlanması bakımından şart olan bır koordinas- yon makamı Türkiye'de yoktur. Avrupa'yla uyum sağlanamıyor VI- Teror ve çıkar amaçlı suç örgütlennın ulusal veya uluslararası boyutlan. bu örgütlerle yasal mü- cadele ıçın koordinasyonu zorunlu kılmaktadır. Bu ıhtiyacı gören Ingıltere. ABD, Federal Almanya. İs- panya. Rusya, Macaristan, Amavutluk, Bulganstan, Hollanda. Romanya, Lıtvanya. İsveç, Finlandıya, Ukrayna. Lüksemburg, Polonya ve daha birçok ül- ke genel ve tek bır başsav cı kuruluşuna yer vermış ve bu tür suçlarla uluslararası işbirliği ıçinde müca- dele yapma olanağıru bulmuşlardır. Adı geçen ku- ruluşlann şu anda Türkiye'de muhatabı bulunma- makta ve Türkiye uluslararası işbirliğinın sağlaya- cağı olanaklardan mahrum kalmaktadır VII- Öte yandan Avrupa Birliğı bünyesinde. ben- zer gerekçelerle, topluluğun mali bütünlüğüne kar- şı işlenen suçlann merkezden kovuşturulması ama- cıyla, her bir üye devlet ülkesinde Delege Avrupa Savcılan tarafından desteklenmek üzere merkezi bır Avrupa Başsavcılığı kurulmak ıstenmektedir Bu ya- pılanma içerisınde. üye ülke başsavcılan milli düzey- de görev yapacak olan Delege Avrupa Savcısı sıfa- tını da taşıyacaktır Bu nedenle Avrupa Birlıği içinde 26 Temmuz 1995 tarinden ben. adalet ve içişlen alanında işbir- liği yolu açıldığı ıçın. birliğin mali menfaatlannın ceza hukuku yolu ıle korunması yolunda çalışma- laryapılmış; 23.5.2001 tanhınde KOM (2001) 272 numaralı yönerge kabul edılmiştir. Buna dayalı ola- rak da. Avrupa Başsavcılığı konulu çalışmalar ger- çekleşme yoluna girmiştir. Daha önce temennı ni- telığindeki Corpus Juris'teki düşünceler yaşama geçirilmek üzeredir Avrupa Başsavcılığı özellikle sınır aşan dolandı- ncılık suçlan ıle ılgıli konularda yetkili olacaktır. Avrupa Birlıği'ne dâhıl devletler arasında ceza hu- kunun yakınlaştınlması ıçın Avrupa Başsavcılığı ku- ruknası gereklı görülmektedir. Avrupa Başsavcılığı'nın diğer bir görevi, temel hak ve hürnyetleri korumaktır. Bu amacı gerçekleş- nrmek için Avrupa Birliği Sözleşmesı'ne 280a nu- maralı maddenın eklenmesı önerilmektedir. Avnıpa Birlıği'nin malı menfaatlanna karşı işlenen suçlar- da üye devletlerde araştırma, soruşturma yapma ve ilgili devlet mahkemesınde dava açma yetkısı. Avru- pa Başsavcılığı'na verilmektedrr Kurulacak Avrupa Başsavcılığı'nın da Türkiye'de muhatabı yoktur. VIII- Avrupa Konse\ı bünyesınde yer alan "A\TU- pa Başsavcılan Konferansı" platformunun keza Tür- kıye'de muhatabı bulunmamaktadu". 1 -3 Hazıran ta- rihleri arasında Bratıslava'da dördüncüsü yapılacak konferansa vakı da\et Dışışlen ve Adalet Bakanlığı kanalıyla, olsa olsa düşüncesiyle Yargıtay Cumhu- nyet Başsavcılığı'na göndenlmıştir. Örgütlü suçlarla uluslararası IX- Türbye'de ışkence ve ınsanlık dışı veya küçül- tücü muamelelerle ilgili suç- lann gerektiği gibi soruştu- rulmadığı, sanıklann hıma- ye gördüğu yolundakı hak- sız ancak yaygm kanınuı ortadan kaldınlması için yasal düzenlemeler yeterli ve ınandıncı değıldır. Bu konuda da eşgüdüme ge- reksinim vardır. Sıralanan örneklerin açık- ça ortaya koyduğu gerçek. Türkiye "nin bugünkü yapı- lanmasıyla, terör ve çıkar amaçlı suç örgütleriyle mü- cadelede başan kazanması- nın olanaklı olmajaşıdır. Çare, Türkiye Cumhun- yeti Başsa\ cılığı'nın kurul- Y ' argıtay dışında mevcut ve verilecek görevleri karşısında "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıhğı" gibi özel bir kavram yerine ülke adıyla geneli ifade eden "Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı" olarak adlandınlması zorunludur. Çünkü, devletin iç ve dış güvenliğini ilgilendiren, yurtdışı bağlantıüı suçlann, kamu görevlileri hakkında ileri sürülen işkence iddialannın gözetim altında araştırma, soruşturma ve kovuşturulmasının eşgüdümle yürütühnesi sağlanacaktu. masındadır. Bu ihtiyaç, örgüt- * ~ ** ~ ** •* "* ~ ~ lü suçlann uluslararası işbirliği ile soruşturulması ge- reğinden ve uygulamada yaşanan ve çoğu acı olarak nıtelendirilebilecek tecrübelerden doğmuştur. 1924.1961 ve 1982 anayasalannda yer alan "Cıım- huriyet Başsavcısı". devletin tek ve genel bir anaya- sal makamını oluşturmakta ve Yargıtay Yasası'nın 27'nci maddesı uyannca Yargıtay Cumhunyet Baş- savcısı tarafindan temsil edılmekte iken, 3611 sayı- lı Yasa ile ıl ve ılçelerdeki savcı yardımcılannın sav- cı. savcılann başsavcı sıfatı kazanmalan sonucu bir kavram karmaşası doğmuştur. Yargıtay Cumhunyet Başsavcılığı'nın görevlerinin Yargıtay1a sınırlı olmadığı bihnen bır husustur. Yü- ce Divan Başsavcılığı yanında, anayasa'nın, 2820 sa- yılı Siyasi Partiler Yasası'nın, 298 sayılı Se- çimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütük- len Hakkındaki Yasa'nın, 2247 sayılı Uyuş- mazlık Mahkemesinin Kuruluş İşleyışi Hak- krndaki Yasa'nın. 4483 sayılı Memurlar ve Di- ğer Kamu Görevhlennın Yargılanması Hakkın- daki Yasa'nın verdiğı görevleri ıfa etmektedir. Bu itibarla ka\Tam kanşıklığının önlenmesi, yargıtay dışında mevcut ve venlecek görevleri karşısında " YargıtayCumhuriyçt Başsavcıhgı'' gibi özel bır ka^Tam yenne ülke adıyla geneli ifade eden "Türkiye Cumhuriyeti Bassavcıhğı" olarak adlandınlması zorunludur. Tek ve genel yetkili başsavcı Bu bağlamda yargısal ıçtihatlann oluştuğu yar- gıtayda da görev yapan, tek ve genel yetkili Türkiye Cumhuriyeti Başsavcısf nın. tecrübe ve bılgi birikimı yanında. Yüksek Mahkeme Hâkımı olarak sahıp olduğu bağımsızlık ve gü- vencenın, gerek il. ilçe ve DGM savcılıklanna ve gerekse kamuojoma vereceğı güven duygu- su nedeniyle. böyle bir eşgüdümü sağlamak ıçın en uygun görevli olduğundan kuşku du>ıı- lamaz. Bu suretle, doğrudan doğruya devletin iç ve dış güvenliğinı ilgilendiren suçlarla, bir veya bir- den çok yargı çevresinde işlenen veya yurtdışı bağlantılı olan örgütlü suçlann, kamu görevli- len hakkında ılen sürülen işkence ve ınsanlık dışı veya küçültücü muamelelerle ilgili ıddı- alann gözetim ve denetim altında araştırma, soruşturma ve kovuşturulmasının eşgüdümle yürütülmesi sağlanacaktır. Örgütlü suçlarla uluslararası savaşımın etkın bır biçimde >-ürütülmesı amacıy la. yabancı dev- letler ve uluslararası kuruluşlarla yasalar ve uluslararası sözleşme hükümlen çerçevesinde bilgi alışverişı ve işbirliği olanağı da doğacaktır. Tasiak bakanlığa sunuldu Aynca Türkiye Cumhunyeü Başsavcılığı 'nın ana- yasal bir kurum olarak ayn bütçe. kadro ve personel ımkânına kavuşturulması. mücadelede etkinlıgi art- tıracaktrr. Kurulması düşünülen adli kolluğun doğrudan Tür- kiye Cumhuriyeti Başsavcılığı'na bağlanmasıyla De\'let Güvenlik Mahkemeleri ve diğer yerel başsa\'- cılıklarla birlikte mücadelenin başanya ulaşması şartlan yerine getırilmış olacaktrr. Tüm başsavcılık- lar, adlı kolluk, Mali Suçlan Araştırma Kurulu (MA- SAK) ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılma- sı. uluslararası boyutta başanyı da berabennde geti- recektır. Bu düşüncelerle ülkemizm değerli bılim adamlannın bılımsel görüşleri alınarak hazırlanan tas- lak, Adalet Bakanlığı "na sunulmuş olup, kurulan ko- mısyonda çalışmalar yürütülmektedtr. Dıleğimiz tas- lağuı bır an önce yasalaşarak anayasal bır kurum olarak Türkiye Cumhunyetı Başsavcılığı'nın yaşa- ma geçuılmesıdır. Yargısal ve ulusal yarar Içln sart Hazrrlanan taslakta şu hükümlere yer venlmıştır: "7.11.1982 tarih ve 2709 sayıh Türkh* Cumhuri- \eti Anayasası'na 158. maddeden sonra olmak üze- re, •G.-Türkıye Cumhunyetı Başsavcılığı' , başhğı altmda 158/A madde numarası ile aşagıdaki madde eklenmiştir. G-Türkhe Cumhuriyeti Başsavcıhğı Madde 158/A - Anayasa, >'argıtay kanunu ve diğer kanunlarla verilen görevleri vanında, dev letin ülkesi ve miDetrviebötüamezbütünfüğü.hür demokratik dü- zen ve nitelikleri anavasada belirtilen cumhuriyet aleyhine işlenen ve doğrudan doğruya devletin iç ve dış güvenliğini ilgilendiren suçlarla, bir veya birden çok yargı çevresinde işlenen veya yurtdışı bağtanbh olan örgütlü suçlann. kamu görevlileri hakkında ile- ri sürülen işkence ve ınsanlık dışı veya küçültücü mu- amelelerle ilgili iddialann araştmlma, soruşturma ve kovuşturmaiannın gözetim ve denetimi altında eşgü- dümle yürütülmesini sağlamak amacıyla Türldye Cumhuriyeti Başsav cıhğı kuruhır. Türkiye Cumhuriyeti Başsav- cıhğı. başsav CL başsav crvekiM ve savcılardan ohışur. Türkiye Cumhurh eti başsav- CBive başsav crvekiIL^argıtav Ge- nel Kuruhı'nun kendi üyeteri ara- smdan gizli oyla belirkv eceği be- şer aday arasmdan cumhurbaş- kanı tarafindan dörtyıl için seçi- hrler. Süresi bitenler yeniden se- çikbilirier. Türkhe Cumhuriyeti Başsav- cıhğı'nın kunıluşu. işlevişi. görev ve yetküeri, Türkiye Cumhuri- vçtibaşsavCBIve başsavcnekilinin niteBklerivesecimusulleriik ada- let bakanlığı. yüksek mahkeme- ler,uluslararasıkuruluşlarve V'a- bancı devlederin yetkili birimle- riv le v'apılabflecek işbiıüğinin ko- şul ve esaslan kanunla düzenle- — - — nhf (*) Yukanda açıklanan nedenlerle Türkiye Cumhuri- yeti Başsavcılığı"nın anayasada bağımsız bır kuru- luş olarak bir an önce düzenlenmesinde yargısal ve ulusal yarar bulunmaktadır. (*) Taslağm hazırlanmasmda bm-ük katkıları bulu- nan Prof. Dr. Savın Uğur Alacakaptan. Prof. Dr Sayın Süheyl Batum. Prof. Dr. Saym Bahri Öztürk. Prof Dr. Sayın Durmuş Tezcan. Prof Dr. Saym Erdoğan Teziç. Prof. Dr. Sayın Feridun Yenisey, Doç. Dr Saun Ali Rı- za Çmar, Doç. Dr Saytn îbrahim Şahbaz 'a ve Türkiye Cumhurivetı Başsavcılığı kavramını ılk olarak kamıı- oyuna tanıtan Yaj-güay Onursal Üvesı Saym BülentAk- man h ' <> \iirekten teşekkür edervn.