Katalog

SAYFA CUMHURİYET 9 ŞUBAT 2003 PAZAR 14 KULTUR [email protected] Mersin Devlet Opera ve Balesi 10. yılmı 'Aşk~ı Memnu' operasıyla kutladı ihter'leBehKU'denaryalarHAYATt ASHYAZICT Mersin Devlet Opera ve Balesi ku- ruluşunun lO.yılını, Edebiyat-ıCe- dide (Servet-i Fünun) yazarlanndan HalitZiya Uşakhgflin "AşkM Mem- nu" operasının 23 Ocak'ta yapıian "dün^akgösterimi"ylekut]adı. Sd- rnanAda'nın bestelediği operanın lib- rettosunuTank Günersel yazdı. Ha- lit Ziya UşakJıgiFin (1866-1945) ün- lüromanı"AşknMemnn"nun (1900), daha önce Günersel tarafından ya- pılan tiyatro uyarlaması dört dönem- dir afişlerden ınmiyor ve Şehir Ti- yatrolan'nda en çok izlenen oyun konumunu koruyor. "Aşkn Mem- nu" operası da ulusal operamız açı- sından başanlı bir deneme. Edeblvattan operaya... Opera-edebiyat opera- tiyatro iliş- kilerine bakıldığında ünlü yazarla- nn yapıtlannın opera librettolannda ağır bastığı görülür. Mozart'ın "Fi- garo'nun Düğünü" ve Rossüıinin "Sevil Berberi" operalan Beaumarc- hais'nin "Sevil Berberiw nden alın- dı. Shakespeare'in "Macbeth"i ve "Oteflo"su, Verdi müziğiyle yoğru- lup yeniden biçımlenmedi mi? Go- unod'nun "Faust" operası, Goet- he'nin ölümsüz yapıtından alınma- dı mı 9 Mussorç»ski'nin "BorisGodu- nov"u, Çaykovskinin "YevgeniOn- yegm" ve "MaçaKıa", Puşkin ın ve Rus edebiyatının en ünJü yapıtlan de- ğil mı? Massenet'nin "Manon" ile Pucdni'nin "Manon Lescatıt", Ver- di'nin "La Travıata" operalan. Ab- be Prevosfnun "Manon Lescaut" adlı romanından operaya uyarlan- madı mı? Massenet'nin "Werther" opera- sının, Goethe'nin "Genç VVerther'in AcUan" adlı romanından alındığını da biliyoruz. Richard Strauss'un "Salome"den sonraki ikinci büyük operası "EJektra" Antik Yunan tiyat- ro yazan Sofokles'ın tiyatro yapıtın- dan; Alben Bergin "VVozzeck" ope- rası ise GeorgBüchner'in sahne ya- pıtından alınmıştır. Bu örnekJeri daha da çoğaltabili- riz, sözgelimi Türk operalan arasın- da edebiyat ve tiyatro ile ilişkisi olan- lan sayabiliriz. Örneğin A. Adnan Saygun'un "KerenT (1955), "Köroğ- lu" (1973), "Gügameş" (1979-epik opera); Sabahattin Kalender'in "Nas- reddin Hoca" (1962), Nevit Kodal- b'nın «Van Gogn" (1954) (InvingSto- ne'un romanından uyarlandı), Ferit Tüzün'ün "Midas'ın Kulakları" (1969), Çetin Işıközlü'nün "Gülba- har" (1972-Yaşar KemaTin "Ağn Dağı Efeanea"nden uyarlandı), Cen- giz Tançın "Delidumrul" (Dede Korkut Masallan'ndan uyarlama), Okan Demiriş in "IV Murat" (1980- Turan Oflazoğhı'nun yapıtından alın- dı) operalan... MüzlK bütününde basarılı Selman Ada. Tank Günerserin librettolanyla daha önce "AB Baba- Kırk Haramiler" (1997) ve "Mavi Nokta" adlı ikı opera yazmıştı. Bes- teci Selman Ada; piyanist, orkestra ve koro yönetmeni olarak müzik ala- nında çok yönlülüğüyle dikkat çek- ti. "Aşk-ı Memnu"da yaptığı mü- zik, bütününde başanlı ve solistlere uygun düşen birçok parça içeriyor. Bu parçalar konserlerde şan sanat- çılannca seslendirilmeye de uygun. "Aşk-ı Memnu" romanı, yazıldığı dönemi yansıtan başanlı bir yapıt. Müziğin de, romanı ve kahramanla- nnı yansıtacak renk ve biçimde ol- masına özellikle özen gösterilmiş. "Aşk-ı Memnu"nun kişileri. kültür- lü, sanattan anlayan karakterlerdir. Kahramanlann sevgiden ya da sevi- den başka kaygı taşımadıklan gıbi, ülke sorunlanndan uzak kişiler ol- maları altı çizilecek noktalardır. Bes- teci müziği, Halit Ziya Uşaklıgirin roman kahramanlanna ve sosyal ya- şama ışık tutan betimleme ve karak- ter çizimlerini göz önünde tutarak yazmış. Müziğıyle bu kahramanla- nn karakterlenni, ruhsal dummlan- nı betimlemeyi başarmış. Gelenek- sel müzik fomılannı çoksesli müzi- ğe uyarlaması da başanlı. Yerelden evrensele... "Aşk-ı Memnu" operasının bütü- nüne bakıldığında; müzik açısından özgun, özellikle ezgi zenginliğinin müziksel ve anlaşılması kolay oldu- ğu görülüyor. Lirik müzik kullanıl- ması, ezgi renkliliğini daha geniş boyutlaja yayıyor, giderek duyunı- lanmızı etkileyecek görselliğe ula- şıyor. Müzik kişileri, romandaki gi- bi, operada da kişileri canlı kılıyor ve rol alan sanatçılan öne çıkanyor. Günersel'in ozanlıktan gelen güzel Türkçesi, müzik cümlelerini Ada"nın daha da iyi kullanmasını sağhyor. Bu ıkilınin işbirliğiyle sahneleyen Çetin tpekkaya'nın tiyatro yanı ağır basan yorumu, "Aşk-ıMemnu" ope- rasının yaratılmasında müzik-libret- to-sahneleme kurgusuyla yerelhk- ten evTensele geçişi de ortaya koyu- yor. Sanatçılara gelince: "Adnan"da Hasan Alptekûı ses tekniği, müziJc- sel yorumu. rolünü ve konuyu kav- rayışıyla başanlı oldu ve öne çıkar- dı kendisini. "Bihter"de Reyhan GökbU, "F1rdevs"te Funda Uyanık Özer, "MhaTde NaziıAiptekin, "Be- şir"de Onur Polat müziksel yorum- lanyla güzel dörtlüyü tamamladılar. "Behlül"de Fahri Önoğlu. "Nes- rbTde R. Neslihan l laş, "Başhafi- ye"de M. Levent Sözeri ve görev alan tüm sanatçılar toplu başannın taşı- yıcılan oldular. Orkestra, koro ve yönetmeni, dekorlar, giysiler, ışık düzeni de bir dünya ilkgösterimine uygun düzeydeydiler. 7ûYAPIM GÖSTERİLECEK sinemacılar buluşuyor Kültiir Servisi - Belgesel Sinemacılar Birliği'nce (BSB) tstanbul'da gerçekleştirilen 6. Uluslararası 1001 Belgesel Fibn Fesdvab' ve Konferansı. 5-12 Mart 2003 tarihleri arasında fstanbul*da gerçekleşiyor. Yurtdışından 28 yönetmenın katılacağı festival, Filistin'den Japonya'ya, Fransa'dan Belçika'ya, Hindistan'dan Iran'a. Irlanda'dan Portekiz'e, Bulgaristan'dan Türkiye'ye 70'e yakın filmle buluşturacak sinemaseverleri. 25 ülkeden katılan belgesellerin içeriği, ekolojik sorunlardan insan haklanna, biyografilerden tamkJıklara, tarihsel olgulardan kültürel keşiflere kadar dünyanın çok boyutlu bir tasviri niteliğinde. Insanlığın gündemindeki sorunlara sinemacı gözüyle bakmaya çalışanlan ve yapıtlannı bir araya getirmeyi hedefleyen festivalin bu yıl en önemli ayağını 'Belgesel Sinemacı Kimliği ve Küresefleşme' başlığı altında düzenlenecek olan 6. Belgesel Sinemacılar Konferansı oluşturuyor. Kültür Bakanlığı'nca da desteklenen festivalde tümü ücretsiz izlenebilecek gösterimler ve etkinlikler; Fransız Kültür Merkezi, Itaryan Kültür Merkezi, Alman Goethe Enstirüsü, Kadıköy Banş Manço Kültür Merkezi ve Yapı Kredi Kültür Merkezi'nde gerçekleştirilecek. (0 212 327 41 45/46) Abohjinler ve Yeni Dünya üzerine iki ilginç kitap Ve beyaz adam yeni kıtaya ayak bastı... Avustrahayerfcierginfcşmetöreninchazvlanıyor. Kültür Servisi - İnsanın Yaşayan Geçmişi - Avustralya Yerffleri' (EserCoşkıın) Dharma Ya- yınlan'ndan; 'Fatihler, Korsanlar. Tüccariar' (Carlo M. Cipolla) ise Tülin.4rano\a'nın çevı- nsivle Tanh Vakfi Yurt Yayınlan'ndan çıktı. 'fnsanın Yaşayan Geçmişi - Avustralya Yer- Hleri': Avrupalılann Aborijin adını verdıği,- en az kırk bin yıldır varlıklannı sürdüren en eski insan topluluklan olan A\Tistral- / ya yerlileri, insanın en eski geçmişini, / ınançlannı, geleneklerını gözler önüne seren canlı tanh sayılmakta. \ Uzun bir araştırmanın ürünü olan kitap. bu tarihsel yolculuk- ta yalnız insanın en eski geçmi- şıne gitmekle kalmayıp, bir kesiş- me noktasında. madalyonun diğer yüzü olan uygar insanla, yani ken- disıyle karşılaştınyor okuru. Cortesin karşısında Aztek'ler. Pizarro"nun karşısında İnka'lar ne hissetmişlerse; Kaptan Co- ok'un ,daha önce gelen bir başka beyaz kaptanın karşısında Aborjin- lerin de aym duygulan hissettikle- ri açıklanıyor. Bu duygunun, önce- deniz aşın yolculuklanndan geri dö- nen kutsal atalara kaNiışmanın se- vinci, daha sonra düş kınklığı, çare- sizlik, korku ve günümüze kadar sü- ren korkunç bir acı olduğu vurgulanıyor. Ardından yerlilenn. buhar gücünü keşfetmiş ve kapitalizm aşamasına gelmiş beyazlarla kar- şılaşmasının, günümüz insanının ansızın uzay- lılarla karşılaşmasına benzerildiği kitap, bunun sonucunda 50 bin yıl öncesinin toplum biçimi- ne sahip yerlilerin dogal gelişim süreçlerinin don- duğunu ve kısa zamanda çöküşün başladığını anlatıyor. 'Fatihler, Korsanlar, Tüccarlar' adlı kitap ise Ispanyollann Yeni Dünya'daki sömürgecilik yıllannda keşfettıkleri gümüş yataklannın ve yoğun madencılik çalışmalannı elde edı- len, düşmanlara, korsanlara, hava koşul- lanna meydan okunarak taşınan hazine- lerinin \'e İspanyol reali'nin efsanevi öy- küsü. 1500'lü yıllann başında ye- ni kıtaya ayak basan ve yer- lilerin mallannı yağmala- yarak daha fazla gümüş elde edemeyeceğini an- lamakta gecikmeyen Is- panyollar, madenciliğe yönelirler ve zengin gü- müş yataklannı keşfeder- ler. Ve böylece Yeni Dünya sömürgelerinden, iki yüzyıl boyunca, Ispanya'ya 80 bin ton gümüş getirilir. Tüm ülkeyi kaplayan '^^ bu gümüş dalgasının et- kisi, kıtalararası ticarette de ken- dini gösterir. Hatta 1585-86 yıl- lannda OsmanJı da bu durumdan payını alır ve geçırdiği ağır devalüasyon sonucu, kendi para- sı (sıkkesi) yerine 8'lik tspanyol reali kullanıl- maya başlanır. tspanyol kalyonu Aslı SELÇUK Tvelvve O'Clock High (Son Hücum)/Yön: Henry King/ Oyn: Gregory Peck, Hugh Marlovve, Oean Jagger, Gary Merrill/1949, siyah- be- yaz, 132 dakika/20th Century Fox-Tiglon. Beirne Lay JR ve Sy Bartlett'tn romanından, Darryl F. Zanuck'un yapımcılığında sinemaya aktan- lan film, 2. Dünya Savaşı 'nda Na- ziAlmanyası 'na karşı Avrupa 'da tek başına savaşan Amerikan Hava Kuvvetleri'nin cesaretinı, özveri- sini anlatıyor. Ingiltere merkezli, gündüz bomba saldınlannı hedefinde gerçekleştiren efsanevi 918. bomba ekibinin günlük yaşamlanndaki zorluklannı, duygulannı, psikolojilerini nere- deyse belgesele yakın başanlı bir anlatımla izlıyoruz. Tarihi veri- lere dayanaraük çekilen fihn, sa- vaşın kazanılmasında büyük pa- yı olan bu filonun böylece ger- çekçı bir portresıni de çiziyor. Ha\-a çekimleri ABD Hava Kuv- vetleri ve ünlü Alman Lufhvaf- fe tarafindan yapıian film 2 Os- car"m da (ses, yardımcı oyun- cu: D. Jagger) sahibi. ••• Into the Arms of Strangers: Stories of the Kindertransport (Yabancının Kollarında: Savaş Çocukları)A'ön- yazan: Mark Jonathan Harris/Anlatan: Judi Dench/ Müzik: Lee Holdrigde/2000, renkli-siyah-beyaz, 113 dakika/: VVarner Home Video- Tiglon. 2. Dünya SaN'aşı'ndan 9 ay ön- ce Almanya, Avusturya ve Çe- koslovakya'dan 10.000 Yahudi çocuk ailelerini, evlerini, masum çocukluklannı geride bırakarak Ingiltere'ye doğru yolculuğa çık- tılar. Bu gerçekten etkili. hüzün- lü belgesel bizi insanhk tanhi- nin en acı dönemine, Nazi Soy- kınmı'nagötürüyor. 1.500.000 çocuğun can verdiği Soykınm "da yaşamda kalabilmeyi başaran 10.000 çocuğun içinden 14 'ünün tanıklıklanyla sığınma- cı olma durumunun dünyanın en korkunç du- rumu olduğunu, varlığınızın aniden bir hıçe dönüştügünü, başkalannın ıyiliğine, anlayışı- na muhtaç kaldığınızı görüyor- sunuz. En iyi belgesel Oscar'lı fil- min Özel BöIümJer'inde yaratı- cı kadronun yorumlanyla filmi baştan sona izleyebiliyorsunuz. Londra ve Berlin'deki ilk göste- rimler. ekibin-ödüllerin listesi, tanıklarla yapıian söyleşilerin ta- mamı, Lord R. Attenborough'la "Çocuk Sevkıjad" üstüne söyle- şi, FotoğrafGalerisi'nde 1933-40 tarihlı fotoğraflar, set görüntüle- ri, ABD Soykınm Müzesi'ndeki çocuklann özel eşyalannın fotoğ- raflan var. Tarihi Bdgefer'de çocuk- lann özel eşyalannın film boyunca kullanımı anlatıhyor, "ÇocukSe\1ajr aür> talimatıyla, yol- culuğun eşya listesinin belgeleri de sunuluyor. Kaynardağ'dan küftür bağışı • Kültür Servisi - Arslan Kaynardağ. Türk tarihi ve edebiyatı ile ilgili 297 yazma kitap ve belgeyi Süleymaniye Kitaplığı"na bağışladı. Bu kitap ve belgeler numaralandın larak Arslan Kaynardağ koleksiyonuna kaydedildi. Kaynardağ daha önce de Istanbul'da Siyasal Bilgiler Fakültesi Kitaplığı'na. Beyazıt Devlet Kitaplığf na ve Galatasaray Üniversitesi Kitaplığına çeşitli kitapve gazetelerden oluşan koleksiyonlar bağışlamıştı. Potansiyeli keşfedenler • Kültür Servisi - Microsoft Türkıye tarafından, Türkiye Fotoğraf Sanatı Dernekleri Birlığı ve fFSAK'ın desteğiyle düzenlenen 'Potansiyeli Keşfetmek' temalı fotoğraf yanşmasında ödüller Rahmi M. Koç Müzesi'nde yapıian bir törenle sahiplerini buldu. Yanşmanuı seçici kurulu Mehmet Kısmet, Merih Akoğul, Haluk Çobanoğlu, Halil tbrahim Tutak ve Microsoft Genel Müdür Yardımcısı Ekrem Yener'den oluşuyordu. Ender Özcan'ın eseri birinciliğe, Oktay Çolak'ın eseri ikincıliğe, Necla Değinnencı'nin eseri üçüncülüğ_e layık bulunmuştu. Seçici Kunjl, Jüri Ozel Ödülü'nü Ahmet Özgür Özger'e verirken, 10 eseri de mansıyonla ödüllendırdi. Hoffman'dan Bush'a suçlama • Kühür Servisi - Dustin Hoffman, savaşa karşı olduğunu açıkça söyleyen son Amerikalı yıldız oldu. Hoffman, Başkan Bushun 11 Eylül olaylannın ardından ülkenin acısını kullandığını düşünüyor ve bu nedenle Bushu suçluyor. Hoffman'a göre Başkan'm savaşa girmek istemesinin en büvük nedenı güç. Londra'da Empire Fiİm Odül Töreni'nde Hayat Boyu Başan Ödülü'nü aldıktan hemen sonra gazetecileri yanıtlayan 2 Grammy ödüllü aktör, Amerika'nın on binlerce insanın Ölümüne sebep olan Saddam Hüseyin'i bile çıkan dolayısıyla lcullanmış olduğuna da inanıyor. Politikacılann doğruyu hiçbir zaman söylemediğini sa\ıınan Hoffman, "Inancım bu yönde, belki de yanlış düşünüyorum ama bir uzman olmasam da bence bu savaş hegemoni, para, güç ve petrole dayalı" diye konuştu. Surman ve Johnette Babyton# da • Kültür Servisi - Babylon'daki 'Garantı Caz Yeşili' konserlerinin 19 ve 20 Şubafta saat 21.30'daki konuğu John Surman - Jack De Johnette ikilisi olacak. Asıl tanınmalan 80'lerde gerçekleştirdikleri 'The Amazing Advenrures of Simon Simon' albümüyle gerçekleşen ikiliden Avrupa cazında doğaçlamanın ustası sayılan John Surman, saksafon ve klarinet çalıyor Jack DeJohnette ise rock'çılara cazı sevdiren -•\merikah baterist olarak tamnıyor. (0 212 292 73 68) 'fepör7 sergj» Japonya yoteusu • Kühür Servisi - '2003 Japonya "da Türkiye Yılı' kapsamında düzenlenecek etkinliklerden 'Terör' konulu 19. Aydın Doğan Karikatür Yanşması sergisi Japonya'daki Shoto Sanat Müzesi'nde 12 Şubafta açılacak. Sergide, 90 ülkeden sanatçılann katıldığı terör konulu yanşmada ödül kazanan 95 karikatür yer alacak. 23 Şubat'a kadar sürecek olan serginin açılışını Tokyo Büyükelçimiz Solmaz Ünaydın yapacak. (0 212 677 07 60) İDOB biletlen internette • Kültür Servisi - Istanbul Devlet Opera ve Balesi (ÎDOB) Müdürii Prof. Mesut Üctu, 6 Mart'tan itibaren İDOB temsillerinin biletlerinin 'www.dobgm.gov.tr' adresinden ahnabilineceğini açıkladı. Buna göre sanatseverler, biletlerini iDOB'un intemetteki sitesi www.idobale.com 'a ulaşıp bu siteden bir linkle "www. dobgm.gov.tr' adresine bağlanarak alabilecekler. Bükent ve CRR'tfe konser • Kühür Servisi - Dünyaca ünlü Festival Stnngs Luceme topluluğu 18 Şubat Salı akşamı Ankara BilJcent Konser Salonu'nda, 20 Şubat Perşembe akşamı Istanbul CRR'de birer konser verecek. Şef Achim Fiedler'in yöneteceği konserlerde topluluk Schubert. Webern, Holliger ve Bartok'un eserlerini seslendirecek. 1956yılında Wolfgang Schneiderhan ile Rudolf Baumgartner tarafından kurulan ve Avrupa'nın en önemli müzik merkezlerinde düzenli olarak konserler veren Festival Strings Luceme. son yıllarda ABD ve Japonya ile Güney Amerika ve Güney Afrika ülkelerinde de tumeler gerçekleştirdi. (0 312 290 13 66 /Biletit: 0216454 15 55)