Katalog

16 ŞUBAT 2003 PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 13 tadını kaçırdı • KONYA(AA)-01ası Irak operasyonu söylentıleri, Kurban Bayramı'nda, eskiden bayramla birlikte yüzû gülen şekerleme üreticilerünn tadını kaçırdı. Üretiminin önemli bölûmünü Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine gönderen Konyalı şekerciler, savaş söylentileri nedeniyle bölgeden gelen talebin yüzde 70'lere varan oranlarda düştûğünü belırttiler. Enerji otorîteleri Islanbulda • ANKARA (AA)- Eneıji Düzenleyicileri Bölgesel Birliğı'nin (ERRA) komıte toplantılan, 17-18 Şubat'ta tstanbul'da Crowne Plaza'da yapılacak. Lısans-Rekabet ve Tarife-Fıyatlandırma komıte toplantılan ıçın Macanstan, Ermenistan ve Yunanistan enerjı düzenleyici otontelerinin başkanlan Türkiye'ye gelecek. Seydişehir'e Rus eü degecek • ANKARA (AA)- Sovyetler Birlıgı tarafından 1973 yılında kurulan Seydişehir Alüminyum Fabrikaİan'nı, Rusya modernize edecek. Yaklaşık 100 tnilyon dolarlık yatınmla kapasite arttınnunı öngören tnodemizasyon projesinde Rus firmalan aktif olarakgörev alacaklar. Borsalarda yaprak dökümü • İSTANBUL(AA)- Geçen yıl dünya borsalannda yaprak dökümü yaşandı. 44 borsada hisseleri işleme açık şirketlenn toplam sayısı 701 kayıpla 27 bin 234'e düştü. Etı fazla kayıp 479 firmayla Nasdaq'ta görüldü. Johannesburg Borsası'nda 68, Londra Borsası'nda 67 şııket 2003 yılınv göremezken Istanbul Menkul Kıymetler Borsası'ndaki şirketlenn sayısı da 22 azalarak310'dan288'e indi. Buğdaya uzaydan bafcılacak • ANKARA (AA)- Türkiye'de her yıl tartışma konusu olan buğday üretim miktannın, 3 yıl içınde uzaktan algılama yöntemi ile belirlenmesi hedefleniyor. Ankara'da başlatılan pılot projenin tamamlanmasıyla oluşturulacak olan modelle, Türkiye'nin buğday üretimi uzaydan alınacak fotoğraflarla değerlendirilerek daha doğru bir şekilde tahmin edilebılecek. arüyop • ANKARA (ANKA)- Özel finans kurumlanndaki hesaplann toplam tutan, 1.9 mılyar dolan geçti. Merkez Bankası verilenne göre, büyük bölümü yabancı para olan bu hesaplarda, son bır yılda yüzde 40'a yakın büyüme gözlendi. Memur bir çift ayakkabı için 26 saat, bir kilo et için iki buçuk saat çalışmak zorunda Emek sudanucuzANKARA (AA) - Memur, bir kilogram et satın alabil- mek için 2 saat 36 dakika, bir çift ayakkabı için ise 26 saat 32 dakika çahşıyor. Türkiye Kamu Çahşanlan Sendikalan Konfederasyonu (Türkiye Kamu-Sen) tarafın- dan yapılan araştırmaya göre, 1963 yılında ortalama 776 li- ra maaşla çalışan bir memur, bir kilogram dana etı satın alabilmek için 1 saat 48 daki- ka çalışırken Şubat 2OO3'te ise 424 rniryon lira maaşı olan • Kamu-Sen, memurun 1963'teki satın alma gücüyle bugününü karşılaştırdı. Sendika tarafından yapılan açıklamada, memurun 30 yıl önceki sının yakalaması için bugün "cumartesi ve pazar günleri de dahil. günde 16 saat" çalışması gerektiği vurgulandı. bir memurun aynı miktarda et satın alabilmek için 2 saat 36 dakika çalışması gerekiyor. Çahşma sûresi uzadı Araştırmaya göre, 1963 yı- lında memur 44 dakika çalı- şarak bir kilogram kuru fasul- ye alabilirken Şubat 2003'te bir kilogram kurufasurye için l saat 10 dakika çahşıyor. 1963 yılında 1 saat 9 dakika çalışarak bir kilogram zeytin satın alabilen memur, bugün aynı miktarda zeytin için 1 sa- at 40 dakika çahşıyor. Aynı memur, 1963 yılında 1 saat 42 dakika çalışarak bir günlük ev kirasını ödeyebi- lirken bugün aynı tutar için 2 saat 11 dakika çalışmak zo- runda. Bir takım elbise için 75 sa- at 12 dakika emek harcaması gereken memur, bugün bir ti- yatro bileti için 1 saat 45 da- kika, her gün bir gazete ala- bilmek için de ayda 2 saat 36 dakika ve bir kitap için 4 sa- at çalışmak zorunda. Araştırmada, 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınınnın 1 milyar 377 milyon liraya ulaştığı vurgulanarak bir me- murun bugün aldığı maaşla bu sının yakalayabilmesi için "cumartesi ve pazar günleri de dahil, günde 16 saat" çalış- ması gerektiği bildınldi. Maaşlannın çeyreğiyle ev sahibi olma hayali kuran Emlakbankzedeler, taksitlere para yetiştiremiyör Ev diye borç satuı aldılarMtNE ZEYBEKOĞULLARl Satışı Toplu Konut îdaresi'ne (TOKİ) de\Tedilen Emlakbank konutlannın eski alıcılan, "öde öde Mtmeyen borçlar" yüzün- den isyan ediyor Konutlan 1998 ve 1999 yıllannda 120 ay vadeyle alan bazı "Emlakbank- zedeîer'', şu ana kadar yaptıkla- n ödemelere karşın hâlâ 57 mil- yar borçlu gözüküyor. Buna karşılık, TOKİ aynı daireleri 38 miryar peşin fiyatıyla satıyor. Emlakbank'ın 1998 yılında "Memur maaşına endeksü tak- sitlerie ev sahibi olabilirsiniz" sloganıyla başlattığı kampan- yaya katılanlann, "taksttçüesr bitmek bılmiyor. 4.5 yıl önce maaşlann dörtte biriyle karşıla- nabilen taksitleri ödemek için şu an bir maaş gerekiyor. Mağdurlardan Durmuş Gez- beli, konut alma karannı şöyle anlatıyor: u Emlak Bankası ko- nutlan reklamlanna kanmam, her av affa aslauğraması müm- kün ohnayan vergili maaşunla devletin bir kuruluşundan dü- zenü ve beni yıpratmayacak şe- kilde ödemeİerie, daire almak isteği ile kendimi kandırmam- d«f 1999 yüının Mart ayında Sinanoba konutlanndan taksit- li bedeli 31 milyar lıra olan bir daıre alan Gezbeli, yüzde 25 peşinat bedeli olan 7.8 milyan ödedikten sonra kalan borcunu • Emlakbankzedeler, memur maaşına endeksli taksit ödeme vaadiyle girdikleri konutlarda, artan faizlerin kurbanı oldular. 120 ay boyunca "o zaman ma- aşının dörttebirinedenkgelen" 196 milyon liralık taksitlerle ödeyeceğini hesaplamış. Ancak ilk altı ay sonunda taksitlere ya- pılan zam yüzde 33.16 olunca, hesaplar kanşmış. Borç hep aynı Gezbeli, "Böylece,ödemeler- den sonra 22.3 müyar kahnası gereken borcum telcrar 31 mil- yar oldu! Yani 6 ay önce verdi- ğjm yüzde 25 uçtu" diyor. Sözleşmede yer alan, "Me- mur maaş arûşlanmn günün ekonomikgöstergeterinin aran- da kahnası halinde, banka, me- mur maaş arnş orara üzerinde bir oran tespit etnıe hak ve yet- kisine sahiptir" maddesı, dört sene öncenın 196 milyon liralık taksitlerini, bugün 750 milyon ile 1 milyar 250 milyon lira ara- lığına çütarmış. Bu maddenın, Tüketicinin Korunması Hak- kındaki Kanun'un "Faiz mik- tan, faizin hesaplandığı yıihk oran ve gecikme faiz oranmın sözleşmede yaztlması zorunlu- hığu" ile çelıştiğini vurgulayan Gezbeli, devletin memur ve or- ta gelirli kesime konut üretme maksadı ile kunıhnuş bir ban- kasının, memur maaşlannuı, günün ekonomik göstergeleri- nın altında kalabileceğini ön- görüyor olmasmı "skandaT olarak nıtelendiriyor. Kriz ve işsizlik yüzünden za- man içinde taksitleri karşılaya- mayacak duruma gelen birçok mağdur, kendilerine reel olarak 40-50 milyara mal olanve öde- meleri hâla devam eden daire- lerini, 15-20 milyar liraya ban- kaya geri vermek zorunda kal- mışlar. Üstüne bır de *Çefik ka- pı yapürmışsın, dairenin stan- darduıı bozdun. Ödedigin pa- radan bunu kesecegH" gibi uy- gulamalarla karşılaşmışlar. Alternatifler yetersiz Çözüm olarak Ekim 2002'de sunulan iki alternan'fde mağdu- nyeti gidermek bır yana iyıce ortaya çıkanyor. Borcun yüzde 45'ini ödeme seçeneği, hesaba vurulduğunda konutlann mali- yetıni 120 milyar liraya çıkan- yor. Ziraat Bankası tarafından 58.2 milyar lira borcu olduğu bildirilen Durmuş Gezbeli'ye kulak verelim. "Borcumun yüz- de 45'i 26 milyar ediyor. Bu pa- rayı tasarruf ermem ünkânsız olduğu gibi, TOKİ karşı Mokta aynı daireyi 38 milyar Kra peşin olarak satıyor. Yani üzerine 12 mayar dahaUaveetsemborçsuz yeni bir daire abyorum. Banka, geçmiş3.5yıldan fazladırödcdi- ğim 255 milyan (reel olarak 62 milyarBra) 12 milyarKraolarak kabul etmemi istiyor." "İki yıl sabitieme" seçeneği ise süre so- nunda yüzde 40-50 zam yapıl- mayacağının garantisı olmadı- ğı için "ucu açıkbir tekhT" ola- rak değerlendinlıyor DÜNYA TİCARET Ö R G O T O MÜZAKERELERİ Tarımda uzlaşmayok Ekooomi Servisî - Japonya'nın baş- kenti Tokyo'da devam eden Dünya Ti- caret örgütü (DTÖ) toplanhlannda, ülke temsilcileri tanmda tanfe indiri- mi ve ihracat sübvansıyonlannın dur- durulmasmı öngören tasan üzerinde uzlaşma sağlayamadı. DTÖ üyesi 22 ülkenin tanm ve tica- ret bakanlannı buluşturan görüşmeler- de, 2001 yılından bu yana yapılan uluslararası düzeydeki temaslara kar- şın üzerinde uzlaşma sağlanamayan tanm ticaretinde destek ve gümrük vergilerinin 9 yıl içerisinde kaldınl- ması tasansı tarhşmaya açıldı. Ancak, başını Japonya'nın çektiğı bir grup ül- kenin aksi görüşlerinde ısrar etmeleri nedeniyle görüşmelertıkandı. Temsil- ciler mevcut tasanyı bir kenara bırakıp yeni bir anlaşma metni üzerinde çalış- ma karan aldı. DTÖ üyesi ülkelerin tanm ürünleri ticaretinde mart ayı so- nuna kadar formüller gehştirememesi durumunda, global ticarette serbestlık müzakereleri sisteminin de zora gire- ceği belirtiliyor. TÜZMEN IHRACATIARTTIRMAYA KARARLI Başanlı ihracatçıya ödül BURSA (AA) - Maliye Bakanlı- ğı'nca düzenli ve yüksek vergi öde- yen işadamlanna "yeşil pasaport" verilmesine ilişkin çalışmalar yapı- lırken Devlet Bakanı Kürşad Tûz- men, uygulamanın kapsamına belli bir barajı aşan ihracatçılann da alına- cağmı bildirdi. Tatilini Uludağ'da geçiren Tüz- men, "Türkiye'nin bürokrasisinden anndınhmş bir şekilde, onlarm ihra- cat işlemkrinin, vergiişlemkrinin de- vam ettirihnesi, yani öncelikli bir ko- numa gebneleri lazun. O zaman da, bu rJp pasaport uygulamasmı ihra- catçdanmıza da getirmek istrvonız. Bu konuda çalışmalar devam ediyor. İhracatçırun da burada yer almasını fetij'oruz'' dedi. Tüzmen, geçen dö- nemde son derece büyük bir perfor- mans sergileyen Türk ihracatçılann, yurtdışına en fazla gidip gelen kesi- mi oluşturduğunu ıfade etti. Tüzmen. Türkiyenin ihracatında- ki artış trendini aynı şekilde devam ettirmeyi amaçladıklanm belirtti. • Venezüella'da ABD ve petrol işverenlerinin desteğiyle yapılan grev, geçen yıl ekonominin yüzde 8.9 darahnasına neden oldu. Ancak Chavez karşıtlan, zarara karşın petrol şirketi PDVSA önündeki eylemlerini sürdürüyor. Defheye büyük talep var Baharat yüzleri güldürdü Venezüella'da grevin faturası ağır Ekonomi Servisi - Venezüella'da yaklaşık iki ay süren genel grevin faturası, ekonomide küçülme oldu. Küçülmenin, özellikle petrol sektöründeki grevden kaynaklandığı belirtiliyor Petrol Ihraç Eden Ülkeler Teşkilatı'nın (OPEC) önemli üyelerinden Venezüella'nm ekonomisı, geçen yıl genelinde yüzde 8.9, ekim- aralık döneminde ise yüzde 16.7 küçüldü. Merkez Bankası'nın verileri, GSYÎH'deki payı yüzde 33.3'ü geçen petrol sektöründeki küçülmenin de geçen yıhn son çeyreğinde yüzde 26'ya yaklsştığıru gösteriyor. Petrol sektöründeki grevin sürdüğü ülkede, Chavez karşıtlan ekonomideki kötü gidişata rağmen eylemlerini sürdürüyorlar. Bır grup Chavez karşıtı, önceki gün devlet petrol şirketi PDVSA çevresınde toplanıp "msan zjnciri" oluşturdu. YUSUFOZKAN lZMtR-Ege Bölgesi'nin ağaç ve orman ürünleri ihracatı, 2OO2'de bir önceki yıla oranla yüzde 56 artarken elde edilen gelir 89 milyon dolara ulaştı. Bu ürün yelpazesi içinde defne, kekik, adaçayı gibi baharat ve endemik bitkiler de önemli pay sahibi oldu. Ege îhracatçı Birlikleri'nden edinilen bilgiye göre, ezilmiş ve öğütülmüş 416 bin ton kekikten 2002 yılında 414 bin dolarlık gelir elde edıldi. 273 bin tonluk defne ihracatının gelin ise 566 bin dolar oldu. Bu rakam 2001 yıhna oranla yüzde 23'lük artışa karşılık geldi. Yine aynı şekilde geçen yıl yüzde İOO'lük arttşla 7 bin dolarlık meyankökü, yüzde 4 artışla 102 bin dolarlık adaçayı, yüzde 22'lik artışla 7 bin dolarlık ıhlamur ve geliri 100 bin dolara yaklaşan tavşanmemesi, * kuşburnu, vişne gibi tıbbı bitki ihracatı gerçekleştirildi. Ege Ağaç ve Orman Ürünleri îhracatçılan Birliği Başkaru Avram Aji, defne yaprağında dünya rüketiminin giderek arttığını belirterek "Dünya defne yaprağı ihracaönın yüzde 90'hk bölûmünü Türldye >"apıyor. thracat arüşı sürerse üretim 3-4 yıl sonra yetersiz kalacak" dedi. YORIM ÖZTİN AKGÜÇ KirliOyundaNankörRol Kirli bir oyunun senaryosu anahatları ile yıllarca önce yazılmış; yazan belli, sponsoru belli, başo- yunculan belli, oyunun sonunda parsayı toplaya- caklar belli. Şimdi bu senaryo sahneleniyor. Ne uluslararası hukuk, ne Birleşmiş Milletler karannın olmaması, ne diğer ülkelerin tepkileri, ne yazık ki bir kirli oyunun sahnelenmesini önleyemeyecek. ölecek çocuklar, genç insanlar, yaşlılar, kirlenecek doğa, çevre, senaristi ve başaktörü pek ilgilendir- miyor. Bu oyunun insancıl biryönü yok. Savaşaha- yır sloganının, canlı kalkan oluşturmanın, lanetle- menin, pankart açmanın, insancıl duygular uyan- dırma çabalannın bir sonuç vermeyecegi açık. İn- sancıl duygulardan yoksun -istediğimi yapanm- koyunca oturturum anlayışında olan bir güç ancak karşı güçten çekinir. Bu senaryoda Türkiye'ye nankör bir rol verilmiş. Türkiye üstlendiği rolle dünya kamuoyunda daha da itibar, prestij yitirecek, ekonomik zarara uğra- yacak. Uğrayacağı politik, ekonomik, insancıl ka- yıplara karşı, urfak kınntılarla yetinmek zorunda ka- lacak. Türkiye gerçekten banştan yana ise, bu tutu- munu sonuna kadar sürdürmeli, kendisine biçilen nankör role soyunmamalıdır. Bir yandan banşçıyım demek, öte yandan başaktör ve yardakçısı ile pa- zartığa oturmak, kimseyi kandırmıyor. Herkes ger- çek alt niyeti görüyor. "Banş için çaba harcadık, başanlı olamadık, şimdi güçlüden yana yeralıyo- njz, ulusal çıkahar, devlet adamlığı bunu gerekti- riyor" özürü, gerekçesi, argümanı, ne derseniz de- yin, kimseyi ikna etmiyor. Sözde banş yanlısı, ger- çekte ABD yanlısı ya da özel görevli bazı yazarta- nmız, yorumculanmız, politikacılanmız, bu temayı işleyerek safdil bazı vatandaşlan kandırmaya, ya da varsa kendi vicdanlannı susturmaya, kendile- rini aldatmaya çalışıyorlar. Gerçekten banştan ya- naysan iradeni, gücünü sonuna değin bu yönde kullanırsın, "Efendim, bunun riskleh, tehlikeleri var.." Doğrudur. Ancak azgın bir gücün isteklerini yenne getirerek tehlikelerden kurtulmaya olanak var mıdır? Belirli amaçlı güç, karşısında ne kadar az direnç görürse o denli azgınlaşır. Sıra bir gün bize de gelecek, sloganı bu gerçeği yansrtır. 11. Dünya Savaşı öncesi Avusturya, Çekoslovakya, Macaristan'ın, Naziler, Httler karşısındaki tırtumu- nu anımsayınız. Veriien ödünler bu ülkeleri ve ödünleri veren politikacılan kurtarmış mıdır? Küreselleşme sözcüğü bugünlerde nedense pek dillerde dolaşmıyor. Küreselleşmeciler nerede? Hepsi gizli savaş yanlısı, ABD'nin gizli ya da açık destekçısı. Genelde küreselleşme karşıtlan diye nitelendirilen kişiler, gruplar, siyasal oluşumlar, der- nekler ise savaşa karşı. ABD 1 nin olası Irak operas- yonu, bazı yüzlerdeki gizli maskeleri indirdi, küre- selleşmeden ne anladıkları daha netleşti. Küresel- leşme anlayışlannın, yayılmacılığın, emperyalizmin alalaması olduğu daha iyi anlaşıldı. Hani dünyada ulus devlet kavramı ölmüştü. Şimdi ulusal çıkariar, devletin yüce yararları, devletin variığını koruması adına bu kirli oyunda nankör role soyunulması sa- vunuluyor ya da haklı gösterilmeye çaltşılıyor. Ne hazin bir çelişki, ne yüz kızartıcı tecelli. ABD yanlılannın, sözde küreselleşmecilerin, sah- te banşseverierin, insan haklarının düzmece koru- yuculannın durumu zor. Tabii eğer utanacak yüz- leri varsa. Her iyi niyetli vatandaş, Türkiye'nin kir- li oyunda nankör role soyunmasını engellemeye çalışmalıdır. Fon bankaları zararda Bankacılıkta yavaş toparlanma ANKARA (ANKA) - Devletin, yeniden yapı- landırmak amacıyla son iki yüda yaklaşık 60 mil- yar dolarlık bir fatura ödemek zorunda kaldığı bankacılık sektöründeki toparlanma yavaş ilerli- yor Sektörde geçen yılın ilk dokuz ayında Türk Lirası bazında sadece yüzde 20, dolar bazında ise yüzde 4.4 oranında büyüme yaşandı. TMSF dışındaki bankacılık sektörü 2002 yılında ye- niden kârla tanıştı. 2001 yılını 7.6 katriryon lira zararla tamamlayan Ta- sarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) bünyesin- deki bankalar dışındaki bankacılık sektörü, 2002 yıhnın ilk dokuz ayında 1.7 katriryon lıra kâr el- de etti. Bankacılık Düzenle- me ve Denetleme Kuru- mu (BDDK) sektörün geçen yılın ilk dokuz ayına ilişkin enflasyona göre düzeltilerek toplu- laştınlmış bilançosunu açıkladı. TMSF bünye- sındekı bankalar da dahil sektörün 2001 yılında 168.9 katriryon lira (117.3 milyar dolar) olan toplam aktifleri geçen yıl eylül ayı sonunda 202 katrilyon liraya (122.5 milyar dolar) ulaştı. Sek- törde Türk Lirası bazın- da yüzde 19.6, dolar ba- zında ise yüzde 4.4 ora- nında büyüme kaydedü- di. Sözkonusu dönemde TMSF dışındakı banka- lann toplam aktiflerinde TL bazında büyüme yüzde 16.9'da kalırken dolar bazındaki büyüme ise yüzde 2.1 civannda oluştu. TMSF bünyesindeki bankalann toplam aktif- leri ise Pamukbank'm fona alınması nedeniyle TürkLirası bazında yüz- de 92.8, dolar bazında ise yüzde 68.2 büyüme kaydetri. Bankacüık sek- törünün 2001 yıh sonun- da 9.9 milyar dolar olan özkaynaklan ise 12.5 milyar dolara ulaştı. TMSF bünyesındeki bankalar ise 2002 yıhnın ilk dokuz ayını 2 katril- yon 17.6 trih/on liralık zararla kapatnlar. etCON&Mİ rSBSfTürkTayyareCerniyetifrürkHavaKururnu) kuruldu. f953r Türkiye-ABD telefon hatb açıldı. 1967: Elektrik, demır ve kömüre zam yapıldı. 197& Maliye Bakanı Ziya Müezzinoğlu yabancı kaynaklı eşyanın satışının yasaklandığını açıkladı. 199& Gümrük Birliği Ortak Komitesi'nin 7'nci dönem toplantsı yapıldı. 2001: Danıştay Idari Dava Dairesi Genel Kurulu, Aktaş Elektrik imtiyaz sözieşmesini hukuka aykın butdu. I