Katalog

CUMHURİYET 14 ŞUBAT 2003 CUMA 12 EKONOMI Bonomi zirvesi ENgün toplarayor •ANKARA (Cnmhuriyet Bürosu) - 3ıgün toplanacak olan elonomi zırvesinde 2003 t>üçesi için yapılan kanrhklar görüşülecek. B^bakan Yardımcısı AHüllatifŞener'in baıkanlığında yapılacak zmede, olası operasyonun Tirkiye'ye etkilerine karşı bûçe dengeleri ve alıtabılecek önlemler gö;den geçirilecek. Ataryakıtçttar ydfara düşecek • IZMİR(AA)-Petrol Orinleri îşverenleri Sendikası (PÜİS) tzmir Şubesi Başkanı Bengi Baran, kaçak yakıt somnum çözüme kavjştuğunu söyledi. Bazı akaryakıtçılann madenı yağ yapımında kullanılan "bazyağ", "light natural", "spmder oil" ürünlerini mazot ve benzinle kanştırarak sattığını ileri sûren Baban, akatyakıtçılar olarak somnlannı anlatmak üzere bin tankerlik kon\ oyla Ankara'ya gideceklerini belirtti. üzanlam2. uçağına el kondu • LONDRA (ANKA) - ABD'li Motorola şirketinin avukatlannın talebi üzerine Uzan ailesine ait ikinci bir uçağa el konulduğu bildirildi. Londra'da yayunlanan Financial Times gazetesi, Motorola'nın avukatlannın, Berlin yakınlanndakı özel bir havaalanında bulunan Uzan ailesine ait ikinci bir uçağa da el konulmasını sağladıklannı açıkladıklannı belirtti. Savaşın etkflerin azattnu • GAZİANTEP(AA)- Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, olağanüstü gelişmeler yaşanmaması durumunda 40 milyar dolar ihracat hedefıni, ışadamlan ve ihracatçılarla birlikte gerçekleştireceklerini söyledi. Tüzmen, Körfez krizi sırasındaki gibi menfi etkilerin olmaması için elkrinden geleni yaptıklannı vuıguladı. Tüzmen, "SuıırTicareti Mfrkezleri" kurulmasının kararlaştınldığmı amnsattı. Enflasyonda Tirldye farkı •ANKARA (ANKA) - Tirkiye'detüketici enksyonunun yüzde 4 bite yaklaştığı son yedi yılJa, Türkiye'nin de üy:leri arasında yer aldığı OICD ülkeleri ornlamasında ise eıriasyonun yalnızea yü:de31.9oldugu beirlendi. Türkiye'nin yanı sın "yüksek enflasyonlu ülle" sayılan Meksika, Micaristan ve Polonya da dıjanda tutulduğunda ise OICD'nin ortalama eniasyonu yüzde 1 f 8'de kaldı. Bnafbeyamame Haşı yaşayacak • ANKARA (ANKA) - Esaf, bayram sonrası vegi beyannamesi telaşı yaayacak. Türkiye geelinde sayılan 800 bine yalaşan bakkal, manav, lcaap, taksici, berber, büfe ışkmecisi gibi basit usule tar mükelleflerin 2002 yılı kcaançlanna ilişkin beannamelerini şubat scuna kadar venneleri ve vejinin ilk taksidini oomeleri gerekiyor. ABD'de stoklar 1970 krizindeki seviyesine düştü, fiyatlar son 28 ayın tepe noktasında Amerika'da petrol alarmıEkonomi Ser\isi - ABD'de yakıt stoklannın son 27 yılın en düşük düzeyine gerilemesi, fiyat artışlannın yarattığı kay- gılan gölgede bıraktı. Savaşla birlikte Körfez bölgesindeki petrol arzının düşmesi ya da kesilmesi ihtimaline karşı pek çok ülkede stok artışına gidilir- ken ABD stoklannda düşüş ya- şanması sektör bileşenJerini te- dirgin ediyor. ABD'de ticari petrol stokunda 7 Şubat itiba- • Savaşla birlikte petrol arzının düşmesi olasılığına karşı pek çok ülkede stok artışına gidilirken ABD"de düşüş yaşanması, sektörde tedirginlik yarattı. Petrol stokunda geçen seneye oranla 51.9 milyon varillik bir azalma olduğu açıklandı. riyle kaydedilen düşüş, acil ya- kıt rezervi hariç, 4.5 milyon va- ril olarak gerçekleşti. Düşüşün ardından 269.8 milyon variJ olarak açıklanan petrol stokun- da, geçen senenin aynı döne- mine oranla 51.9 milyon varil- lik bir azalma olduğu bildiril- di. Yakıt stoklan ise, Araplann 1970'li yıllarda uyguladığı pet- rol ambargosundan bu yanaki en düşük düzeye indı. Analistler, 1975yıhndarafi- nerilerin bugüne oranla yüzde 20 daha az petrol kullandığma dikkat çekıyorlar. 2 ayı aşan bir genel grevden çıkan Venezüel- la'daki petrol üretim artışırun henüz ABD stoklanna yansı- madığına da dikkat çeken ana- listler, asıl tedirginliğin savaş- la birlikte oluşacak durumdan kaynaklandığını ifade ediyor. Uzmanlar, savaş durumunda yalnızca Irak petrollerinin de- ğil Ortadoğu'daki ürericilerden sağlanan petrolün de tehlikeye gireceğine dikkat çekiyor. Buna karşılıkABD hüküme- ti savaşın petrol teminini azalt- ması durumunda, ABD ve di- ğer sanayi ülkelennin mevcut kaynaklannı kullanmaya hazır olduğunu iddia ediyor.Ote yan- dan petrol fıyatlan, stoklarda- ki düşüşün de etkisiyle yüksel- meye devam ediyor. New York'ta hafif petrolün varil fı- yatı 35.77 dolarla son 28 ayın en yüksek seviyesine çıktı. Tarihten bugüneAnadolu arabalan TOFAŞ Bursa Anadolu Arabalan Müzesi'nde 2 bin 600 yıldan bugüne kadar Anadolu'da kullanılmış araba örnekJeri sergiieniyor. Mûze Müdürû Zeynep Döndûren, geçen yıl 17 bin 318 metrekarelik bir alan üzerinde açılan mûzede sergilenen arabaların Anadolu'nun binlerce yıllık araba sanayisinin canlı örneklerini oluştur- duğunu söyledi. Müzenin, yüzyıüar boyu tarihi İpek \ölu üzerindeki önemli ticaret ve üretim merkezlerinden olan Bursa'da, bir ailenin ipek fabrikası üzerine kurulduğunu dile getiren Döndûren, müzedeki en eski eser olan 2 bin 600 yıllık arabanın, dönemine ait bir mezarda bulunduğunu kaydetti. (Fotoğraf AA) ANAYİÜRETlMt Taşıtaracında rekor artış ANKARA (AA) - Geçen yılın ara- Iık ayında sanayi üretimi, bir önceki yı- lın aynı ayına göre yüzde 13.5 oranın- da artış gösterirken söz konusu dö- nemde imalat sanayiindeki üretim ar- tışı yüzde 16.2 oranında gerçekleşti. DÎE'nin sektörler itibanyla imalat sanayii verilerine göre, en yüksek üre- tim artışının yaşandığı ait sektörlerden biri, taşıt araçlan ve karoseri alanında oldu. Verilere göre, geçen yılın aralık ayında, en düşük üretim artışı yüzde 78.9'luk oran ile diğer ulaşım araçlan imalahnda oldu. imalat sanayii ait sektörlerinden ma- kine ve teçhizat imalatı yüzde 28.7, basım ve yayım imalatı yüzde 19.4, ana metal sanayii imalatı yüzde 18.3, ağaç ve mantar üriinleri imalatı ile kâ- ğıt ve kâğıt ürünleri imalatı yüzde 17.9'ar, kimyasal madde ürünleri ima- latı yüzde 17.4, gıda ürünleri ve içecek imalatı yüzde 13.4 oranında arrtı. Söz konusu dönemde, elektrikli ma- kine ve teçhizat imalatı yüzde 14.5, gi - yim eşyası imalatında yüzde 9.8. mo- birya imalatı yüzde 8.6, tütün ürünleri imalatı yüzde 3.6 ve büro, muhasebe bilgi işlem makineleri imalatı da yüz- de 3.2 oranında azaldı. PIDANSATIŞ Tüketiciler tatlı söze kanıyor • Türk-îş tüketici bürolanna geçen yıl en çok kapıdan yapılan satışlar ile kredi kartlanna yapılan gecikme faizi şikâyet edildi. ANKARA (AA) - Tüketici- ler en çok kapıdan yapılan sa- tışlar ile banka kredi kartlanna uygulanan gecikme faizinden yakınıyor. Türk-lş'in bölgeler- de kurduğu "Tüketici Bürola- n"na 2002 yılında 9 bin şikâ- yet başvurusu yapıldı. Bölge temsilcilikleri nezdinde oluştu- rulan bürolara en çok, kapıdan yapılan satışlar ile banka kredi kartlanna uygulanan gecikme faizi konusunda şikâyet yapıldı. Türk-îş Tüketici Bürosu ra- poruna göre, 2002 yılında ya- pılan şikâyetler konusunda ilk sırayı alan kapıdan satışlar ko- nusunda bazı firmalar tüketi- cilerin 7 gün içinde cayma hak- kını kullanmaması için sözleş- me tarihi bölümünde satıştan 7 gün önceki tarihleri kullandı- lar. Tüketici sözleşmeyi oku- madan imzaladığı için de cay- ma hakkını kullanamadı. Türk-fş raporuna göre, tüke- ticilerin çoğunluğu kapılanna gelen satıcılann tatlı sözlerine kanarak satın aldıklan eşyala- nn piyasada daha ucuz oldu- ğunu ve kendilerine gösterilen mallar ile sonradan teslim edi- len mallar arasında büyük kalite farkı olduğundan yakı- nıyorlar. Raporda tüketicilere yönelik olarak "Satın alınması düşü- nülen malın markası, kalite- si ve fiyatı ile vade koşullan piyasadan kontrol edilmeli- dir. Kapıdan yapılan satışlar- da sözleşme tarihi bizzat söz- leşmeyi imzalayan tüketici tarafından doldurulmalı ve mallar teslim alınıp kontrol edilmeden sözleşme imzala- maktan kaçınılmalıdır" ı- fadeleri yer aldı. Her aşamada kontrolü amaçlayan HACCP'yi kullanan firma sayısı az Gıda üretiminde denetim yokSERDAR ESENLİ Gıdanın üretiminden tüke- ticiye ulaşmasına kadar geçen süreçte sağlıga zararlı hale gelmesini önlemeye yönelik bir sistem olan HACCP'nin yaygınlaşmasını. kaynak ayır- mayan firmalarla, devletın denetim yetersizliğinin engel- lediği belirtiliyor. 560 sayılı ve 28 Haziran 1995 tarihli kanun hükmün- de kararname ve buna bağlı yönetmeliklerle, lokantalar- dan, büyük ölçekli hazır gıda üreticilerine kadar geniş bir yelpazede uygulanması zo- runlu hale getirilen sistem, bugüne kadar birkaç kuruluş dışında yaygın bir uygulama alanı bulamadı. Türkçeaçılımının "Kririk Kontrol Noktalannda Teh- likeAnalizi" olduğu belirti- len sistemin. yasada HAC- CP sistemi ifadesi yer alma- dığı için uygulanmasınm zo- runlu olmadığına yönelik yorumlar da var. Her elemana 50 firma Tanm Bakanlığı verilerine göre 2003 OcaJc ayı sonu iti- bariyle Türkiye'de 37 binden fazla işyerinin gıda üretim iz- ni bulunuyor. Ancak bunlann kaçının HACCP sistemine geçebildiği bile henüz bilin- miyor. Üreticıleri üretim es- nasında denetlemekle görev- li her bakanlık kontrolörüne ortalama 50 firma düşüyor. HACCP sisteminin Türki- ye'de uygulanmasıyla ilgili önemli bir altyapı eksikliği olduğunu belirten Danone- Sa Genel Müdürü ve Türki- ye Süt, Et, Gıda Sanayicile- ri ve Üreticileri Birliği (SET- BİR) Yönetim Kurulu Baş- kanYardımcısı SerpilTimu- ray "Uygulanması zorun- lu olan HACCP sistemi, bazı firmalarda uygulan- maya başlandı. Fakat bir- çok firmada hiçbir çalışma yapılmamaktadır. Kontrol mekanizmasının yetersizli- ği nedeniyle sistemin ülke çapında yaygınlaşması mümkün görünmüyor" şeklinde konuştu. • Gıda üretiminde kontrol sistemi olan HACCP'ye geçiş süresi 2 yıldan 12 yıla kadar uzatıldığı halde üretici gereğini yerine getirmiyor. Maliyet nedeniyle sisteme bir türlü geçmeyen gıda üreticilerini yeterince denetleyen de yok. Avrupa Birliği (AB) ülkele- rinde, sistemin tüm ürünlerde uygulanması için çalışmala- nn sürdürüldüğünü vurgula- yan Timuray, "HACCP Av- rupa'da şimdilik yasal zo- runluluk değil. Fakat Avru- pa'daki birçok ithalatçı, Türk firmalarından HAC- CP sistemini kurmalarını istiyor, belgeli kuruluşları tercih edivor"dedi. Gıda Mühendisi Dr. Mu- rat Özdemir, AB'ye uyum çalışmalan kapsamında, Tür- kıye'deki gıda mevzuatında HACCP'nin adı anılmadan kademeli bir geçiş öngörül- düğünü kaydetti. Özdemir, kalite uygulamalannda oldu- ğu gibi belgenin değil ama uygulamanın gerekli olduğu- nu belirtti. Türkıye'de HACCP sistemi belgeli 200 kadar firma oldu- ğunu tahmin eden Özdemir, sistemin kuruluşunda danış- manlık ve belgelendirme ma- liyerinin 10-20 milyar lira ara- sında değiştiğini ifade ederek, "Sistemin gerektirdiği ek- sik fiziksel ve teknolojik alt- yapıların tamamlanma ma- liyeti birkaç milyardan, bir- kaç yüz milyara kadar ula- şabilir. Sistemin yaygınlaş- mamasının temel nedeni, biigisizliğin yanı sıra, altya- pı ve nitelikli işgücü için ge- reken parasal kaynagın bu- lunamamasıdır. Firmalar ekonomik kriz nedeniyle zorlanıvorlar" dedi. Altyapı eksikliği hijyenik gıda örerimini ve HACCP'nin uygolanabilirliğini zoriaştınyor. Hijyen için altyapı zorunlu Gıda üretiminde hijyenin sağlanması için gerekli olan altyapının ve cihazlann maliyeti ürün rürüne göre ve kapasiteye bağlı olarak değişiyor. HACCP sistemi, gıdanın tüketiciye ulaşmasına kadar geçen süreçte hijyenik güvenliği sağlamaya yönelik bir metot. Bu metodun fîilen etkili olarak uygulanması için bilinçli ve eğitimli yetküı insan gücüyle birlikte, belirli bir düzeyde tesis, cihaz, dokümantasyon, teknolojik ve fiziksel altyapı da gerekiyor. Altyapı eksikliği hijyenik gıda üretimini ve HACCP sisteminin uygulanabilirliğini zoriaştınyor. Büyük ve orta ölçekli endüstriyel mutfaklarda kullanılan bulaşık makinelerinin fiyatlan türlerine göre 1.5 milyardan başlayıp 50 milyar liraya kadar ulaşıyor. Tezgâhlann çelik olması, bakteri üremesini engelleyecek soğutma sistemlerinin bulunması gerekiyor. Yemekleri kısa sürede şoklayarak saklanacak hale getiren buzdolaplanmn fiyatlan 7 bin-20 bin dolar arasında değişiyor. Havalandırma sistemlerinin bedeli ise 10 miryar lirayı buluyor. YORUM ÖZTİN AKGÜÇ Yardakçı, Yardakçıhk Türkiye'de açık savaş çığırtkanlan var. banş- tan yana görünüp, savaş yanlısı tutum takınanlar var.. ulusal çıkar yaftası altında savaşı masum göstermeye, savunmaya çabalayanlar var. Farklı güdülerle, açıkçası çıkar sağlama, çıkar beklenti- si, ABD'den çekinme, pay kapma, çaresizlik gibi güdülerle oluşmuş bazen açık, bazen üstü kapa- lı bir koalisyon, bir ortaklık kurulmuş ülkemizde. Bir şoför vatandaşla, Istanbul'un tıkalı trafiğin- de konuşuyorum. Savaş çığırtkanı olarak ünlen- meye başlayan lider ve politikacılan "yardakçı", Türkiye'nin resmi tutumunu da "yardakçıhk" ola- rak nitelendiriyor. Bugünkü köşe yazısı başlığını da böylece sürücü vatandaş koyuyor. "Savaş'ın olması bizim kontrolümüzün dışında.. biz katılsak da katılmasak da savaş olacak ve sa- vaşı ABD kazanacak. Savaşın içinde olursak, olup bittilerfe karşılaşmayız, savaş sonrası yapılanma- da, düzenlemelerde söz sahibi oluruz, Güneydo- ğu 'da güdümlü, bir Kürt devletinin oluşmasını ön- leriz. Savaşın zararlannın bir kısımını tazmin ettiri- riz. Savaşa katılırsak zaranmız daha az olur." Bu tür görüşleri, kanıtları, argümanlan, bazı po- litikacılardan, köşe yazarlarından, TV kanallann- da oturumlara katılan, konuk ya da uzman olarak çağnlan (özür dileyerek bu sıfatı kullanacağım) ki- mi sözde bilim adamlanndan dinliyor, okuyor, iz- liyoruz.. Bu tür görüşler bana Körfez Savaşı sonrası Melih Aşık'ın Milliyet'teki köşesinde yer almış bir karikatürü anımsatıyor. Savaş sonrası pasta sof- raya geliyor, Turgut Özal bir koyup üç alma gü- düsü ile pastaya derhal atak yapıyor, baba Bush özal'ın kolunu tutuyor, hamlesini önleyerek, "Pastayı biz paylaşacağız, yere kınntılar düşer.. onu da sen toplarsın" diyor. Türkiye kınntı dahi toplayamadı, milyarlarca dolar zaran da sineye çekti. ABD, yardakçısı Ingiftere ile Ortadoğu'da ege- menlik kurmak istiyorsa, ya da bu egemenliği pe- kiştirmek istiyorsa, bunu planladığı şekilde yürü- tür. Işine gelmiyorsa, Türkiye'ye savaşa destek verdi diye kınntı bile ayırmaz. ABD çıkarcı bir ül- kedir. Çıkan olduğu sürece, seni de safça ya da satılık olarak görmüşse, türlü vaatle oyalar, kulla- nır, işi bittikten sonra da tüm bunlan unutur. "Sa- vaşın içinde etkin rol alalım, savaş sonrast söz hakkımız olur" savı geçerli değildir. Kuzey Kıb- ns'ta bize bir kasabalık yeri bile çok gören, ora- dan atmak için desiseler kuran bir koalisyonun ayartısına (igvasına) kapılmak için, ya gözü kapa- lı politikacı, ya çıkarcı, aymaz, algılama yeteneği zayıf medya mensubu, ya da yorum yaptığını sa- nan sözde bilim adamı olmak gerekir. Türkiye'de politikacılar, üst düzey bürokratlar (satılık, kiralık yazar takımını bir yana bırakıyorum) bilim adam- lan, "Türkiye yardakçıhk yapmasın" diyen sürücü vatandaş kadar sağgörülü, sağduyulu, onurlu ol- sun. Türkiye savaşa girse de girmese de sonuçta, en azından ekonomik açıdan büyük zarar görür. Bu, stratejik ortak, dost müttefik olarak nitelendi- rilen bir ülkenin neden olduğu bir kayıptır. Türki- ye, dümen suyuna girdiği ABD'nin Ortadoğu'da, Kafkasya'da ağzına bal çalınarak gerektiğinde kullanılabilecek bir karakol olma kişiliğinden, tu- tumundan kurtulamadığı sürece olumsuz sonuç- lara katlanmak zorunda kalacaktır. Ne yazık ki el- li yıldır izlenen politikalar, Türkiye'yi itibarsız, güç- süz, kendi toprak bütünlüğünü koruma konusun- da dahi kuşkular oluşmuş bir ülke derekesine dü- şürmüştür. Türkiye, gerçekleri görüp tüm yanlış politikala- nnı değiştinmelidir. ABD ve IMF güdümünde ne ekonomi düzelir, ne ekonomik kalkınma sağlanır, ne iktibariı, güvenilir bir ülke olunur. Son elli yılın, özellikle 1980 sonrası izlenen politikalann sonuç- lan ortadadır. TBMM'de, AKP grubu içinde ABD'nin yardak- çılığına soyunmayacak daha fazla sayıda millet- vekili olduğuna inanmak istiyorum. Insanlar, ülke- ler yaşayacaklarsa şerefleri ile onurian ile kimlik- leriyle, kişilikleriyle yaşasınlar. Maliye'de hazırlık Çalışana vergi iadesi kaldırılıyor ANKARA (AA) - Maliye Bakanlığı, yeni vergi düzenlemeleri kapsamında. vergi iade- sini 2003 yılı başından geçerli olmak üzere tü- müyle kaldırmaya ha- zırlanıyor. Vergi iadesin- den işçi ve memurlann yanı sıra emeklilerin de bundan sonra yararlana- maması görüşü benim- senirken bu konudaki son karan Bakanlar Ku- rulu'nun vereceği kay- dedildi. Yetkililer, vergi iadesi uygulamasmın kalkması ile birlikte bel- ge düzeninde ortaya çı- kabilecek aksaklıİdann da denetimlerin sıklaştı- rılması yoluyla giderile- ceğini kaydettiler. Bu arada IMF ile ya- pılan görüşmelerde, "vergi barışı" ile bek- lenen gelir hedefi ko- nusundaki anlaşmazhk üzerine ortaya çıkan v. vergi geliri kaybınm te- lafisi amacıyla yeni ge- lir kaynaklan arayışına da gidildi. Yapılan ça- lışmalarda, ilk aşama- da TOBB ile diğer oda ve borsalann. aynı şe- kilde vergiden muaf vakıflann bankalarda- ki varlıklannın belli bir oranda stopaj yoluyla vergilendirilmesi gün- deme geldi. Ekonomi yönetimi, o- da, borsa ve vakıflann banka varlıklannın tes- piti yönünde bir çalışma yürütürken, stopaj uy- gulamasından istenen gelirin sağlanamayaca- ğının ortaya çıkması ha- linde, bu defa vergileme yerine kamu binalannın bu kuruluşlara satılması düşünülüyor. Diğer yandan vergi geliri paketi ile yannm indirimi yüzde 30"a çe- kiliyor. J 1967: Uluslararası Para Fonu (IMF), Türkiye'ye 27 milyon doJar (243 milyon lira) kredi açtı. 1984.- Frigo Pak Gıda Maddeleri Şirketi kuruldu. 2001:25 fonun tasfiye tasansı Plan Bütçe Komisyonu'ndan geçtj.