Katalog

şijBAT20Q3 ;ARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA HABERLER Körfez Savaşı sonrasında Saddam Hüseyin rejiminden fiilen kopan Kuzey Irak'ta nefesler tutuldu ınınmızdakikaynayankazanM A H M U T C R A L »İYARBAXIR - Körfez Savaşı sortrasTkia Sa4dam Hüseyin rejimin- d e ı resrnen omasa da fiilen kopan Kuzey [rai'ta ki önemli siyasal mer- kez bu.unuyo: Bunlardan biri Kür- distaa Democratik Partisi'nin de (KDP) aym zananda yönetim mer- kezmi oluşturm Etbil, diğeri ise Kür- distan ^irtseva-ler Birliği'nin (KYB) yönetiın rnerlezı Süleymaniye. tki kent Kazey Inktaki iki önemli si- yasal gicün cxak noktasını oluştur- maila sirlikte aynı zamanda bu iki gücıin etkin »duğu coğrafı alanla- nn merte-zler konumunda. Erbil, Behdinan KLiut Bölgesi'ni, Süley- maniye ise Scran Kürt Bölgesi'ni bûnyesınde baindınyor. Işte bu iki bölgenin toplanı Türkiye'nin "Ba- ğnnsız KüıHkvteti" kurulacağı en- dişesınj taşıdıö Kuzey Irak Bölgesi coğrafyasuıı okışturuyor. Kuzey Iraklı Kürt gruplar hazırla- dıklan laritalaıda bu bölgeyi "Kur- distan Rcgion Irak-Irak Kürdistan Bölgesi'" olarak adlandınyor. Genel itibanyla Mesud Barzani'nın lider- lık eftijgı KDP. kuzeydoğudan gü- neybatiyı kesen iCüçük Zap Suyu'nun batısında yer alan ve Behdinan diye adlandınlan bö geyi kontrol ediyor. CdaJ Tartabani'ıin KYB'si ise Küçük Zap Sujıı'nun doğusunda bulunan Soran aclı bölgtyi yönetiyor. Behdi- nan'da Türkiyt'deki Kürt kökenli yurttaşlanr) kcnuştuğu Kürtçenin "Kunnançi'" leöçesi ağırlıklı olarak konuşulurken Soran bölgesinde ise Iran Kürtlennındiyalektiğineyakın olan "ScnuM" tehçesi konuşma dili olarak kullanılıyor. KYB deneturandeki Soran bölge- sinde, Kuzey Irak'ın diğer bölümü- ne oranİ£ aşıret örgütlenmesinin da- ha az olduğn bılniyor. Talabani ön- derligindeki Soran bölgesinde Ziya- ler, Zengene, Tdaban ve Havrazmi adlı Kürt aşiretleri önde gelenler ola- rak gösteriliyor. Barzani'nin elinde- ki Behdinan bölgesindeyse Berzen- ci, Barzani. Zebiri, Surçi, Herki, Se- livan, Sündi, Brirkan, Ziyai, Metini, Mirani, Hernavent, Havrani ve Bo- taru gibi güçlii aşretler bulunuyor. Her iki bölgede yaygrjı durumda olan tek aşiret ise Pışter işireti. Geçmişte iki bilgede bulunan aşi- rederarasındald anlaşmazlıklar. KYB ve KDP arasındaki çatışmalara ça- nak tutan bir olgu olarak süregeldi. Bu aşiretlerden Berzenciler, Hz. Mu- hammed soyundan geldiklerini, do- layısıyla da Arap kökenli olduklan- nı belirtiyorlar. Berzenciler, 1991 'de- ki Körfez Savaşı na kadar Bendinan bölgesindeki dığer Zebanler, Surçi- lerve HerkileTgibi Saddam hüküme- ti yanlısı politikayürüttüler. Bu aşi- retler merkezı hükümetten kopuş ya- şanana kadar Bağdat'a korucu sağ- ladılar. Irakın genelinde çok sayıda Türkmen aşıreti oimasına karşın bun- lann en önemlısi "Bayat aşJretT An- cak Irak'ta çok sayıda Arap aşireti, tüm mensuplan Türkmen oimasına karşın Bayatlann ken- dilerinden çıkan .Arap kökenli bir aşiret oldu- ğu görüşünü savunu- yor. Bu iddia Sad- dam'ın, Türkmenleri Araplaştırma polıtika- lannın bir üriinü olarak algılaruyor. Bunun yanı sıra böl- gesel güç olmalan ve kalabalık bir nüfus ba- nndırmaları nedeniyle aşiret olarak algılanan, ancak özünde bölgenin önemli ve köklü aile- lerinden olan topluluk- lar da bulumıyor. Bun- larm en önemlileri Sin- cari ve Kazzaz olarak biliniyor. Soran ve Behdman bölgelerinde egemen olan tarikat ve mezheplere bakıldı- ğında ise tüm Kuzey Irak'ta Şafîi mezhebinin ağırlıklı olduğu dile ge- tiriliyor. Barzani aşiretinden gelen tüm KDP liderleri Nakşibendi tari- katım öteden ben sahıpleniyor ve bir aşiret geleneğinden geldiklerini red- detmiyor. KYB lideri Celal Talaba- ni ise bunun tersine Talaban aşiretin- den gelmesine karşın hiçbir zaman bir aşiret partisi ya da geleneğinden söz etmiyor. ABD 'nin Irak operasyonunda önemli bir cephe niteliğine kavuşacak olan Kuzey Irak, aşiretlerin, etnik siyasi grupların ve azınhkların birbirine karıştığı girifi bir siyasalyapıya sahip. Yaldaşık4 milyon kişinin yaşadığı bölge, muhafazakârı, komünisti, Islamcısı, sosyalistiyle "bağınısız bir Kürt devleti" çabasının verildiği karanhk bir kuyu gibi. PKK'nin en önemli kamplanmn bulunduğu Kuzey bölgesi, Irak'ayönelik saldırı sonrasında Kürt grupların ezeli çatışması nedeniyleyeni kargaşalara gebe.— saopi KDP AŞİRETLERİ AİLELERİ SEÜVAN BRtFCAN ZİYAİ TÜRKMEN AŞfRETi BAYATHEMAVNET HAYRANİ BOTANl KYP AŞtRETLERl TALABAN ZIYALE ZENGENE 1. SİNDİ ve MİRANİ AŞİRETL£Rİ 2. BAMERNİ: TSK kontrolûndekı havaalanı 3. MEHDİNAN DAĞLARI: 500 dolayında PKK mıhtanının ve kamplanmn bulunduğu kesım 4. BRADOST AŞİRETİ BÖLGESİ ve KASABASI 5.HİZBULLAHİ ŞOREŞGER - DEVRİMCI HİZBULLAH: Lıder Ethem Barzani 6. DUSKİ AŞİRETİ ve BÖLGESİ: Aynı bolgede 1 no'lu Lejant <e Bamernı havaalanı da bulunuyor 7. MİZURİ AŞİRETİ ve BÖLGESİ 8. ATRUŞ KAMPI: Turkıye den göç eden, BM gozetmındeyken yerieşıler kamp Kamp daha sonra PKK denetımıne geçınce BM çekddı, kamp dağıldı Şımdı askerı eğıtım alanı olarak kullanılıyor. 9. SURÇİ AŞİRETİ ve BÖLGESİ 10. BERZENCİ, ZEBARİ, HERKİ AŞİRETLERİ: Kurdıstan Muhafazakârtar Partısj'nın güçlü olduğu bolgeler Saddam donemı korucuları (Musteşarlar) 11. ŞEYHAN BÖLGESİ 12. MUSUL YAKINLARINDA ATRUŞ'tan aynlan bir grubun kaldığı kamp Aynı bolgede PKK mdrtanlar da bulunuyor 13. BRİRKANİ AŞİRETİ 14. KDP'nın merkez karargâhı ve Mesut Barzani'nın Şere Reş Sarayı (Selanattın) 15. SİNCARİ ÂŞlRETt 16. ERBİL - KÛRDİSTAN PARLAMENTOSU, TÜM SİYASİ PARTİ TEMSİLCİLERİ ve merkezlerı 17. KDP BÖLGESİNDEKİ KOMÜNİST VE SOSYALİST partilerın guçlu olduğu bolge 18. BAMERNİLER - BAMERNİ KASABASI - TSK Havaaları bulunuyor (No 2) 19. Isiamı Hareket'in doğduğu ve büyudûğu yer. blamı Hareket 1991 (Rabut'ul AJerrai IslamO knzmın ardından "Suudı Arabıstan" kokenlı "Rabrta' orgutûnun desteğı ılebuyudu üden Şeyh Osman öldukten sonra böundü. 20. TALABAN AŞİRETİ: Tum KYP bölgesinde yaygın olan Celal Talabanı'nın aşıreti 21. Islam Derneğı - Bırlığı (Komala Islamtl 22. Ensar El Islam 23. KYP Bolgesı Komunıst ve Sosyalıst Partıler 24. İRAN topraklanndakı PKK'lıler Toplam 5 bın kadar Söeymaniye De*enf/>ar>âi A: KDP bölgesi (Behdinan) \ jjo"* 1 \ * B ' B: KYP bölgesi (Soran) ' (Erbil doğusunda kesik çızgı ıle bölundü) JLİL. u. uzey Irak'îa iki önemlisiyasal merkez var: Kürdistan Demokmtik Partisi 'nin (KDP) aynı zamanda yönetim merkezini oluştunm Erbil ile Kürdistan Yurtseverler Birliği 'nin (KYB)yönetim merkeziSüleymaniye. Bu ikiparti ve Ensar El Islam örgütünün dışında kalan çok sayıda siyasi parti veya aşiretin elinde alan kontrolüyapabilecekleri toprakbıdıaunuyor. Bölgede 90 bin dolayında Türkmen, 60 bin dolayındaAsuri (Süryani), 10 bin dolayında Asuri kökenli olan Keldani ve Arami, 300 bin dolayında da etnik olarakKürt olmaHa biriikte dinsel bahmdan kendüerini azınlık olarak tanımlayan Yezidiyaşryor. nıdığı KDP, KYB ve Ensar El Islam. Kuzey Irak'ta bu 3 grup dışındaka- lan çok sayıdaki siyasi parti veya aşi- retin elinde alan kontrolü yapabile- ceklen topraklar yok. Ancak bu grup- lar nüfus bazında bazı yörelerde üs- tünlük kurabilıyorlar. Bölgenin en önemli Kürt gücü KDP, Kuzey Irak'ta hareketin öncüsü olan MoDaMıısta- fa Barzani'nın hedeflediği bağım- sızlık için onlarca yıldır mücadele venyor. Bölgenin en köklü ailelerin- den olan Barzanıler, Kuzey Irak'ın da en güçlü siyasal örgütü. YıIIarca "düşnıankardeşkrinsa\aşı" olarak adlandınlan çatışmalarla bölgenin diğer en büyük Kürt gücü KYB ile karşı karşıya geldı. Çıkan çatışma- larda her iki taraf da on bınlerce ka- yıp verdi. Ancak son yıllarda ABD ve bazı ülkelerin girişimiyle bu ça- tışmalar son buldu. 1992yılındase- çimle işbaşına gelen parlamento ge- çen yıl yeniden toplandı. Söz konu- su parlamento 51 KDP, 49 KYB ve 5 de azınlık statüsündeki Asuri üye- den oluşuyor. Parlamentoya girebilmek ıçin böl- gede yapılan seçimlere katılmak ve yuzde 7'lik barajı aşmak gerekiyor. Asuriler azınlık olduİdanndan bu ba- raj onlar içın uygulanmıyor. Kon- tenjanlan bulunuyor. Asuriler sürek- li KDP'ye yakınlıklan ile biliniyor. Öncekı yıl öldürülen Erbil Valisi Fransua Harriri, Asurilerin en önde gelen kişilerindendi. Harriri, tran destekli bir Islami grubun düzenle- dıği bir saldın sonucu öldürüldü. Harriri geçmişte Molla Mustafa Bar- zanı'nin danışmanlığını yapmakla, yakın çalışma arkadaşı olmakla bi- İiniyordu. Pevrlmcl Hlzbullah Yıne Türkıye'ye yakın olan bir bölgede, sınır hattına dikey olarak 70 kilometrelik bir uzaklıkta, Barzan ve Hacümran kasabalannın bulundu- ğu yerde "HizbuDahi Şoreşger-Dev- rimci HîzbuDah" adlı bir örgüt sayı- sal olarak üstün durumda. Bu parti- nin liderliğini Mesud Barzani'nin amca çocuklanndan Ethem Barza- ni yürütüyor. Hizbullahı Şoreşger'ın bin dolayında silahlı mensubu bulu- DÜŞMAN KARDEŞLER Mesud Barzani lidertiğindeki KDP ile Celal TaJabaninin KVB'si yıllarca 'düşman kardeşler' olarak lûtelcndirildL Çıkan çanşmalarda her iki taraf da on binlerce kayıp verdi Ancak özelükle Körfez Savaşı'ndan sonra, ABD ve bazı ülkelerin girişimiyle bu çaoşmalar son buldu ve 1992 yıfanda işbaşına gelen parlamento, geçen yıl yeniden toplandı. Kuzty Irak Parlamentosu 51 KDP, 49 KYB ve 5 azınlık statüsündeki Asuri fiyeden oluşuyor. Demografik yapı karmaşık İslamcılar Kuzey Irak'ta siyasal ya da askeri güce dayanarak "alaıı kontrolü" ya- pabilen 3 ana öğe bulunuyor. Bun- lar Türkıye kamuoyunun yakından ta- 3 miryon 700 bin ile 4 milyon kişinin yaşadığı belirrilen Kuzey Irak'ta, Kürt grupların açıkladıklan demografik yapıya göre 90 bin dolayında Türkmen, 60 bin dolayında Asuri (Süryani). 10 bin dolayında Asuri kökenli olan Keldani ve Arami, 300 bin dolayuıda da etnik olarak Kürt olmakla biriikte dinsel bakımdan kendüerini azınlık olarak tanımlayan Yezidi buJunuyor. Ancak Türkmenler, Kürtlerin açıkladjğı bu demografik yapıya karşı çıkıyorlar. Irak genelinde nüfusun yüzde 25'ini kendilerinin oluşturdugunu savunan Türkmenler, Kuzey Irak'ta 300 bin dolayında nüfus varhklan olduğunu belirtiyorlar. Türkmenler, genellikle- Mesut Barzani yönetimindeki Kürdistan parlamentosunun da bulunduğu Erbil kentinde yoğunlaşırken Asuriler, hemen bölgenin her kentinde, kasabasında dağuuk bir yaşam sürüyor. Bölgede 300 bin dolayında bir kitlesi olan Yezidiler ise inanışlannın haccı olarak kabul edilen Türkiye'den yaklaşık 100 kilometre uzaklıktaki Laleş, Şeyhan ve Sincar sınırlan ıçinde yoğun olmakla biriikte tüm Kuzey Irak'a yayılmış durumdalar. nuyor. Ancak bu grup Barzani ile olan akrabalıklan nedeniyle bugüne kadar muhalif bir çıkış yapmadi. Amacının Islami motıfleri ön plana çıkarmak olduğu belirtilen örgüt, bölgedeki diğer gruplarla hiç çatış- madı. Belli bir alanda sayısal üstünlüğü olan bir başka yapı ise "Kürdistan Muhafazakârlar Partisi" Kuzey Irak'ın Türkiye'ye yakın olan üst ke- simlerindeki Akra ve Erbil arasında- ki 70 kadar köyde sayısal üstünlüğü olan grup genellikle Surçi aşiretıne bağlı bireylerden oluşuyor. Bu aşi- ret geçmişte Türkıye'dekı koruculuk sıstemine benzer bir sistemle. Sad- dam Hüseyin için "müsteşar" olarak tanımlanan bir görevle çalıştı. Bun- lar dönemdeki işlevleri nedeniyle di- ğer gruplar tarafindan sevilmeyen grup olarak tanıtıhyor. Elinde binlerce silahlı elemanı olan Muhafazakârlara bağlı olan insan- lardan bir kısmı Kürtçenin Kurman- çı, bir kısmı da Sorani lehçesini ko- nuşuyor. Grup siyasal olarak Mu- sul'un özerk olduğunu ıddia eder- ken Kerkük'ü de içine alan bir böl- geyi "MusulEyaleti" olarak görüyor ve bunun özerkliği için uğraş ven- yor. Bunun için son gınşimleri 1995- 96 dönemınde "Musul Konseyi" adıyla îngiltere desteği ile bir toplan- tı düzenlemek oldu. Orgüt belirrilen alanda bir referandum yapılmasını ve Musul'un özerk olmasını istiyor. Ay- nı alanda yine geçmişte Saddam Hü- seyin'e korucu sağlayan. ancak fiilen merkezı yönetimden kopma yaşan- masının ardından Kürt gruplar ile biriikte hareket eden Berzencı, Her- ki ve Zebari aşiretleri de bulunuyor. Kuzey Irak'ta silahlı güçlenn dışın- da bir de siyasal güç ya da gruplar bulunuyor. Komünistler Bölgenin karmaşık yapısı içinde sü- rekli yeni oluşumlar, kopmalar, itti- faklar yaşanırken genel olarak tüm siyasal yapılarda Kürt unsurunun ön planda olduğu göriilüyor. Liderliği- ni Kerim Ahmet'in yaptığı Saddam dönemınden gelen Irak Komünist Partisi bunlardan bin. Başlangıçta Irak aduıı taşıyan parti, daha sonra Saddam rejiminden kaçan aydınla- nn katıhmıyla Kürdistan Komünist Partisi olarak faaliyetinı sürdürdü. Irak Komünist İşçi Partisi ise ba- ğımsız bir Kürdistan'a karşı çıkan en- der siyasi örgütlerden bıri. îşçi suıı- fi iktıdan ve bölünmemiş bir Irak'ın komünist rejimle yönetılmesini he- defleyen parti tabanı genellikle genç üniversıte öğrencileri ile bazı ıde- alistlerden oluşuyor. Kuzey Irak'ta yeni partılerin kurulması- na yol açan oluşumlardan biri de Mahnıut Osman'ın geçmişte Molla Mustafa Barzani'den aynlıp kurdu- ğu "Kürdistan Sosyalist Partisi''. Mahmut Osman bir süre Molla Barzani ile biriikte hareket ettikten sonra bu partiyi kurdu. An- cak daha sonra yeniden KDP ıle birleşme karan alındı. Bu karan benimse- meyen birtakım partili ko- pup "Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi"nı kur- du. Yapılan kongrede KDP ıle bu"leşme sonrasındaki görevlerinden memnun ol- mayanlardan oluşan bir grup küskün de HameHa- cı Mahmut önderliğinde "Kürdistan Sos>^nst Par- tis"ni kurdu. Bu partinin yandaşla- n KYB denetimindekı Süleymaniye yakınlannda bir ilçede bulunuyor. Kuzey Irak'taki bir grup aydının kurduğu başka bir parti ise "Partiya Zahmetkeşan-Emekçi Partisi' 1 Bu parti içinde nüfuzlan olmayan bazı aydınlar ve yerel kanat önderleri bu- lunuyor. Adını KADEK olarak değiştiren PKK'nin de Kuzey Irak'ta kurduğu birpartisi var. "PartiyaÇareseriyaDe- mokratika Kurdistan-KürdJstan De- mokratik Çözüm Partisi" adındaki parti PKK tarafindan Kuzey Irak'ta kamuoyu oluşturmak veyandaş top- lamak amacıyla oluşturuldu. Ancak bölgedeki etkin Kürt gruplan PKK'nin bu partisini dikkate almıyor. 11 DEĞÎŞtK PARTlLERl VAR IrakTürkmen Cephesi Başkanı Sanan Ahmet Aga geçen günlerde Türktye'vi zharet etti. Türkmenler Kuzey Irak'taki en dağınık yapı Türkmenlerde göze çarpıyor. Erbil kentinde yoğunlaşan Türkmen nüfûs, Türkiye, KDP ve KYB tarafindan desteklenen birçok siyasal gruba bölünmüş durumda. Zamanla siyasal tercihieri böiünen Türkmenler içinden 11 değişik parti veya cephe çıktı. Yine de TürlonenJer Kuzey Irak'ta askeri varlığı olan topluluklardan biri. Türkmenlerin Erbil"de 400 dolayında silahlı askeri, eğitim tesisleri, televizyonlan, radyo ve gazeteleri bulunuyor. Türkmenler yine kendi eğitim, sağlık, güvenlik, askeri ve sosyal politikalannı yürütmek için "daireter" adıyla birçok kurum oluşturmuş durumda. Erbil'de kendilerine ait okullan da bulunan Türkmenler, yakın zamanda yapılması planlanan parlamento seçimlerine girerek yerel mecliste temsil edilmek istiyor. Türkmenlerin parlamentoya girmesi için Türkiye de KDP ve KYB'ye baskı yapıyor. Kuzey Irak'ta varlığını sürdüren bir başka grup ise Keldanıier. Keldaniler bölge ile ilgili çok iddia sahibi olmayan bir yapı. Kürdistan Keldaniler Birliği adıyla örgütlenip siyasal alanda faaliyet yürütüyorlar. Ensar El îslam, geçmişte eski başbakanlardan Necmettm Erbakan'ın "yakuı dosnım" olarak lanse ettiği ve PKK'yi bitirmek için işbirliği yapacağını ilan ettiği "Bı Zotneviye lslami"den (Islami Hareket) koparak son birkaç yıl içinde yapılandı. Süleymaniye yakınlanndakı Ranya kasabasında nüveleri aölan ve Şeyh Osman Lderhginde büyüyerek etkili hale gelen Islami Hareket, Şeyh Osman'ın ölmesiyle etkisini ve birliğini yitırdi. tslami Hareket ıçinden çok sayıda küçük grup doğdu. Ensar EJ Islam da bunlardan biri. 2 ya da 3 bin dolayında silahlı adamı bulunan Ensar E] tslam'ın lideri MoOa Fatih Kraker, geçen eylül ayında HoHanda'da yakalanmıştı. Ancak geçen hafta içinde örgütün hderi, Hollanda vatandaşı olduğu gerekçesiyle haklanndaki suçlamalardan annarak serbest bırakıldı. Ensar El Islam, kurulduğu günden bu yana Kuzey Irak'ın önemli Kürt gruplanndan KYB ile çatışma halinde. Saddam'ın 1988'de kimyasal silahla bombaladığı Halepçe kentinde odaklanan ve kentin etrafmdaki Bağikan, Biyare, Tavila, Sergel, Zerdahal, Yalanpe, Dereymal, Gilop kasabalannın yam sıra onlarca köyü denetiminde bulunduran Ensar El Islam, geçen hafta yıllardır elinde tuttuğu Halepçe'yi ağır bir çarpışmanın ardından kaybetti. Halepçe yeniden KYB denetimine geçti. Örgüt, ABD ve bazı Banlı ülkeler tarafindan Afganistan'daki Taleban ile temasta olmakla suçlanıyor. ABD yine Ensar El Islam'ı, elinde bulundurduğu bölgelerde hayvanlar üzerinde Talebandan edindiği kimyasal silahlan denemekle ve bunu bir savaşta müttefik ülkelere karşı kullanma hevesiyle itham ediyor. Ensar El tslam ise bu iddialara karşı çıkıyor, Taleban ile bir bağının bulunmadığım savunuyor. Ensar El Islam'm biraz kuzeyinde kalan bölgede ise silahlı varlığı ve insan kaynağı bakımından güçlü olnıasa da küçük bir tslami grup faaliyet yürütüyor. Bu grubun adı Komala Islami. Bölgede elinde silahlı güç bulunduran ancak alan kontrolü yapamayan en büyük iki aşiret Türkiye sınınndaki hatta etkili oluyor. Kendi içlerinde bir nevi özerklikleri olan Sindi ve Mirani aşiretleri genel konularda KDP ile yabn işbirliği içinde hareket ediyoriar. Bu iki aşiret Türkiye'nin Kuzey Irak sının boyunca Zaho'dan Behdinan dağlanna kadar olan hattı kontrol ediyor, buralara peşmerge karakollan inşa ediyor. Sindi ve Mirani aşiretleriain her birinin 5*er bin dolayında silahlı gücü bulunuyor. Bu güçler Barzani denetimüıdeki askeri birimler ile biriikte çahşıyor, onlar tarafindan yönetilip kontrol ediliyorlar. Mirani aşiretinin iideri Fadıl Mirani, geçmişte KDP'nin Behdinan bölge sorumlulu|unu yaptı. Bugünlerde ise Erbil valisi olarak atandı.