Katalog

26ARAUK2003CUMA CUMHURİYET SAYFA DtZİ omalılar yenilmez GüneşTanrısı'na şükranlarını sunduktan sonra şenliklere başlıyorlardı. • Noel kutlamaları Hıristiyanlıktan önce de vardı. • St. Lucia Günü, kışın güneşin uzun süre görünmediği Isveç, Norveç ve Hollanda'da yapılır. • Hanuka, Museviler tarafından 8 gün boyunca kutlanır. Kışın uzun geçtiği ülkelerde güneşin anlamı daha büyük. İnsanlar gündönümünü gözyaşlan ve dualarla karşılar Işığındönüşüne kutlamaBi lk çağlarda insanlar, kış H mevsiminin Güneş Tann- H sı'nın hükümdarlığını so- H na erdirdiğine ınanırlardı. | Günler kısalıp geceler uza- dığında, güneşin dönme- yeceğinden korkarlardı. Eski insanlar karanlık günlerin bitiminde, Gü- neş Tannsı'nın dönüşünü mumlar ve büyük ateşler yakarak kutlarlardı. Tek tannlı dinler, ışık bayramlan, güneşe tapın- mak gıbi pagan âdetleri ortadan kaldıramayınca onları yeniden isimlen- dirdiler. Işık bayramlannın, ara- lık ayında toplanmış olması da şaşırtıcı değıl. Kış mevsiminin uzun ve ağır geçtiği ül- kelerde, sıcakhğın, aydmlığın ve bereke- tin sembolü olan güneşe özlem, bu karan- lık günlerde daha da büyur. NOEL Avrupa'da eski zamanlarda kış ortasın- da yapılan ve pagan özellikler taşıyan bay- ramlar, Hıristiyanhğın doğuşundan sonra da sürdü. Bazı kaynaklara göre Kilise, bu gele- nekleri ortadan kaldıramayınca çözümü onlan Hıristiyanlaştırmakta buldu. Örneğin, heryıl 25 Aralık'ta, Noel'de ya- pılan kutlamalar Hıristiyanlıktan önce de vardı. Noel'de ağaçlann, evlerin ve sokak- lann ışıklarla süslenmesi, mumlar yakıl- ması eski çağlara dayanan geleneklerdir ve ışığa duyulan özlemi dile getirir. CÜNEŞ'E SELAM... Roma tmparatoru Auretianus, 3. yüz- yılda 25 Arahk'ı, "Yenilmez Güneş - Sol Invictus"un doğum günü olarak ilan etmiş- tı. Bu tarih, günlerin yeniden uzamaya ve güneşin gökyüzünde yeniden yükselmeye başladığı zamana denk gelir. Romalılar yenilmez Güneş Tannsf na şükranlarını sunup şenliklere başlıyorlar- dı. Kilise, MS 336'da bu tarihi, Isa'nın do- ğum günü olarak ilan etti. Nitekim, Aziz Leo'nun bir Noel ayinin- de (5. yy) Roma Hıristiyanlannı, San Pi- etro Kilisesı'ne girmeden önce güneşi se- lamladıklan için eleştirmesi, tarihe düşen notlardan buısı. ST. LUCIA GÜNÜ St. Lucia Günü, Iskandinavya'da ışıklar bayramıdır. "Ludna". "Lucy" ve "Lucin- da" olarak da bilinir. Kışın, güneşın yü- zünü uzun süre göstermediği Isveç, Nor- veç ve Hollanda'da kutlanır. MÖ 304 yılında inancı uğruna önce kör edılen daha sonra da öldürülen Lucia'nın öyküsünü Iskandinavya'ya taşıyanlar îtal- yan misyonerler olmuş. Iskandinavlar eskiden, gelinlik yaşta ölen Lucia'yı, 13 Aralık günü sabaha kar- şı saat üç ile dört arasında, üzerinde be- yaz uzun giysisi, başındaysa mumlar bu- lunan yapraktan tacı olduğu halde don- muş göllerin üzennden ve karla kaplı te- pelerin arasından kayarak geldiğini göre- bileceklenne inanırlarmış. St. Lucia gününde, evin en büyük kızı, kırmızı kuşakh beyaz uzun bır elbise gi- yer, başına ise üzennde mumlar olan ve yap- raklardan yapılmış bir taç takar. Daha güneş doğmadan, aile fertlenne yataklannda safranlı çörek ve kahve ser- visi yapar. |$IK KRALİÇESİ Kanada'dakı Iskandinav kökenlilerse, bu bayramda bır genç kadını "Işık Krali- çesi" seçerler. tsveç'te Noel, 13 Aralık'ta kutlanan St. Lucia yani Işıklar Bayramı 'yla başlar. Işıklar Bayramı, yalnızca evlerde değil okul ve ışyerlerinde de kutlanır. t Kutlamalar hep vardı... Avrupa'da eski zamanlarda kış mevsiminin ortasında yapılan bayramlar, Hıristiyanhğın doğuşundan sonra da sürdü. Her yıl 25 Aralık'ta, Noel'de gerçekleştirilen kutlamalar Hıristiyanlıktan önce de vardı. Noel'de ağaçlann, evlerin ve sokakların ışıklarla süslenmesi, mumlar yakılması ışığa duyulan özlemi dile getirir... Sanatçı Yılmabaşar, güneşli sabahlarda daha çok renk kullanıyor ' Yaşama sevinci veriyor' eramık ve resım dalında özgün çalışmalara imza atmış olan Prof. Dr. Jale Yılmabaşar'a. güneşin yaratıcılığını nasıl etkilediğini sorduk. - Bir AkdenizM olarak güneş sizin için ne anlam taşır? YILMABAŞAR- Akdenizli olarak, "Güneş" bana her zaman yaşama sevıncı ve ılham vermıştir Sabah güneşin doğuşunu ve akşam batışım seyrederim. Eserlerimde, "Güneş" motifi vardır. - Güneşli bir sabaha uyanan Jale Yıhnabaşar ik gri bir gökyüzüne uyanan Jale Yılmabaşar arasında fark oiuyor mu? YILMABAŞAR - Güneşli bir sabaha uyandığımda daha yaratıcı oluyorum, içim yaşama sevınciyle doluyor Ressam olarak canlı renkleri çok seviyorum. Çocukluğum ve hayatımın büyük bölümü Boğaziçı'nde geçti. Güneşli sabahlarda hemen renklerle çalışınm, hissettiklerimi resmederim. Ben senelerdır günde 18 saat çalışarak binlerce eser yaptım. Güneşli günlerde yaphklanm daha renklı. - Hangi aylarda daha üretkensiniz? YILMABAŞAR - Mayıs ve haziran. JLHAM KAYNAĞI... - Çevrenizdeki yaraücı insanlara baktığınızda ışıkla ilgüi yorumunuz ne olur? YILMABAŞAR - Çevremdekı yaratıcı insanlann güneşten ilham aldıklannı görüyorum. Unlü sanatçı Miro'nun Paris UNESCO binasına yaptığı (1958) "The Wafl of the Sun" görülmeye değer. 1991 yılında, burada açtığım sergide eserlerimi söz konusu seramik panonun önünde sergiledim, Meşhur sanatçılann çoğu, atölyelerini Akdeniz'in güneşli kıyısı Cote D'Azur'da açmışlardır. Bu sanatçılar, güneşli günlerden ilham alıp gn renkli ortamlardan çok güneşli yerleri tercih etmışlerdır. Cote D'Azur'da atölyesi olanlar arasında Matisse, Picasso, Chagball, Coctau, Fernand Leger ve Miro savılabilirim. Yılmabaşar: Güneşli sabahlar- da hemen renklerle çalışınm, hissettiklerimi resmederim. 49 gün süren karanbğın arcbndan..• B • zellikle kuzey ülkelerinde, karanlık günlerin ar- O dından güneşin dönüşünün kutlandığı büyük bayramlardan birisi de Yuletide'dir. fskandınavya'da, kışın bir aydan fazla süren karanlıktan sonra, temsilciler güneşin dönüşü- nü karşılamak ıçın dağın zirvelerine çıkarlar. Ilk ışık geldiğınde de bu temsilciler aceleyle köy- Ierine dönüp müjdeyi venrler. Güneşin dönüşünü kutlamak için büyük ateşler ya- kılır. Ateş ıçın Yule adı verilen odun kullanılır. (Yu- le, Kış Bayramı ıçın kullanılan ve Vikingler dönemi- ne kadar giden eski bir deyiştir.) SOLDAC Norveç'in kuzeyınde, kışın 49 gün süren karanlı- ğın ardından güneşin dönüşü şenliklerle kutlanır. Joseph Wechsberg'in, The New Yorker dergısınin 1972 yılının mart ayına ait sayısında yer alan maka- lesine göre şenliğin adı "SoMag" yani "Güneş Gü- nü"dür. tnsanlar geri dönen gün ışığını, gözyaşlan içınde, dualarla ve dileklerde bulunarak karşılarlar. Kutlama için okullar erkenden kapanır, öğle vaktı bütün işler durur. Wechsberg'in, "KaranhkGünler" anlamına gelen "Morketiden" başlıklı makalesinde, güneşşiz geçen 49 gün boyunca, insanlann sabahlan uyanmakta zor- luk çektiklerıni, uyku bozuklukla- n çektiklerini, enerjilerinin düş- tüğünü ve bazıla- nnın depresyona girdiğini gözlem- lediğini yazıyor. HANUKA { Açılış Bayra- I mı, Makabeler I Bayramı ya da ( Işıklar Bayramı olarak da bilı- nen Hanuka, Yahudiler tara- fından sekiz, gün boyunca kutlanır. Bu da Yahu- dı takviminin kıslev aymda j (aralık) ger-, çekleşir. Yahudiler, 2000 yıldan faz- la bir süre önce dini vecibelerini yerine getirmelerine izin vermeyen Romalılara karşı savaş- tılar. Yahudilerin, aralannda "menora" olarak bilinen kutsal lamba dahil, birçok kutsal eşyanın bulunduğu tapmak yerle bir edildi. ŞENLİKLER YAPILIR... Kendılerine Makabe adı verilen küçük bir grup, Ya- da Makabi adlı kişinin komutanlığında, Romalılara karşı verdiği savaşı kazandı. Yuda Makabi'nin Ku- düs'e döndüğünde yaptığı ilk iş, sihirli lambayı tapı- nağa geri koymak oldu. Lambada yalruzca bir günlük yağ vardı. ama bir mu- cize oldu... Lamba, her gün daha da parlak hale ge- len bir ışıkla tam sekiz gün yandı. Işte Hanuka, bu mucizenin bayramıdır. Sekiz gün boyunca her gun mum sayısı bırer tane arttınlarak ya- kılan Hanukiya (dokuz kollu şamdan), bayramın önemli bir simgesidir. Hanuka boyunca karşılıklı armağanlar verilir, ço- cuklar şenlik oyunlan oynarlar. YARIN: CÜNEŞ'E TAPINMA **er şey denizi seviyor nattâ denizler bile 8Üne Siçime vuruyor ışığ, v a r güneşyok «<*ğtaş dolaşmak ve °rman lardakalmak e vuruyor AsafHâletÇelebi