Katalog

2' EKİM 2003 SALI CUMHURİYET SAYFA GEZI Fflistin'dekitünı yerleşim birimlerinin çıkışındave kavşaklarda bulunan chek point'lerde İsrail askerierinin \aptığı denetim veımın bekleyişlerden ambulanslar bile payını abyor. Yaser Arafat'm kuşatnıa altında tutulduğu Ramallah, açık bir cezae\i gibL. (solda)Herverde Hafiz ya da Beşar Esat'ın fotoğraflanmn bulunduğu Şam \e Halep'te Osmanlı izleri canlılığını koruvor. (sağda) Tırkiyya' diye bağırarak bize doğru koşan Yahudi asker, belleğimizdeki Arafat fotoğrafinın yanına yerleşiyor Banş ençok onlaragerek...ERAYKARTNCA B ol ışıkJı çol renkleny le tuhafbır bır- lıktelık sağlarruş. boz \ e kırlı san ka- nşımı Ramallah tan oğle guneşının çığ ay dınltğında çıkıyoruz Sağ ya- nımızdakı du\ ar v e dıkenlı telle çe\ - nlı genış duzluğu bovdan boya san otlar kapla- mış Içınde uzun zamandır bekleşen bırkaç ku- çuk uçak olmasa, bır zamanlar ha\ a alanı oldu- ğu bellı olmayacak Yol, az otede sol yana sıra- lanmış m beton ve kaya parçalany la aralanndan geçme şansı bırakmaksızın bırden daralıyor Cı- pımızı tek sıra halındekı ucunu goremedığımız otomobıl kon\oyunun ıçınde buluyoruz Arkamız hemen doluyor Artık ıstesek bıie gen doneme- yız Konvoy çok yavaş ılerlıyor Surucumuz, bu bekleyışın kımı zamanlarda ıkı uç saatı aşabıldı- ğınısoyluyor Fılıstın'dekıtumyerleşımbınmle- nnın çıkışında v e ka\ şaklarda bulunan check po- int'lerdekı (kontrol noktası} denetim v e bekleme- lerden, ambulanslann bıie payını aldığını, kımı zaman kadınlann kontrol noktasında doğurmak zorunda kaldığını, beklemeden geçmek ısteyen herkesın kurşunlandığım, doktorlardan. hemşıre- lerden olenleroldugunu anlatıyor Karargâhı yer- le bır edılmış, kuşatma altındakı yaşlı Arafat'Ia goruşmemızden sonrakı bu sıkıntılı bekleyış ve anlatılanlar uzenne ıyıce bılenmış olarak yakla- şıyoruz check poınt'e Tırklvva... Bızı. ağustos ay ının 50,60 derecelen bulan sı- cağından pışmış, çelık yeleklı, mığferlı ıkı Israıl asken karşılıyor Bınsı hıçucuk bır kadın Pasa- portlanmızı o topluyor Erkek askerse o srrada ca- ma yapışıp ıçenyı ıyıce ıncelıyor Cıpın kurşun geçırmez camının kalınlığı ılgısını çekmış olma- lı kı parmaklarını avoıç ıçıne doğru bukup eklem yerlenyle vurarak sağlamlığını denıyor Sonra beğendığını belırtırcesıne gulumsuy or \ e sağ elı- nm baş \e ışaret parmaklannı bu-leştırerek başı hızasına kaldırdıgı elını hafıfçe sallıyor Bız de zorakı bır gulumseme ıle yanıt venyoruz Kadın asker pasaportlanmızı gen getınvor Bır askerden çok ışını cıddıye alan bır memur goru- numunde Surucumuzle kotu bır tngılızce ıle an- laşıyorlar Turklen gormekten mutlu olmuş bır halı var Bır ara "Tırkryya'" dıyor Bunu duyar duymaz ırkılıp "Tırldyja" dıye bağırarak bıze doğ- ru koşuyor erkek asker Bız hayretle kendısıne ba- karkenoellen havadabağınyor "Benimmama Tüürk! \nne Türk!" Tuylenmız dıken dıken oluyor Genç asker, belleğimizdeki Arafat fotoğ- rafinın yanındakı kareye gelıp yerleşıyor O gun tbrahim Tatlıses konser \ermek uzere îsraıl'e gelıyor Akşam, onun onuruna Tel A\ı\ Buyukelçılığı'nde venlen resepsıyona katılıvo- ruz Başlarda konuğun gecıkmesı uzenne hafıf bırtelaş oluyor ve ortamgenlıyor Tamaklımız- dan, 'Acaba bu defa da gelme\ecek mi?' sorusu geçerken. ortalık hareketlenıyor Az sonra Tatlı- ses, bağıra bağıra "Kanumız aç, konsolos abinin dönerinden lahmacunlanndan \TŞ elim" dıy or bu- yukelçıye Yanımdakıler guluşuyor Buyukelçı renk vermıyor Ikı gun sonra Kudüs'te gerçekle- şen konsere tsraıllılenn ılgısı bır havlı fazla Bır turkunun nakaratı olarak "Ya Muhammet, ya AK" hep bırlıkte soylenıyor Turkuye eşlık edenler. Yahudi değü de y oksa Fılıstınh mı dıye merak edı- yorum9 Tarîh boyunca çatışma... Tanh boyunca bu topraklan ışgal, dınsel bağ- nazlık v e kutsal say ılan y erlenn denetımını ele ge- çırme arzusunun y arattığı çatışmalar hıç rahat bırakmamış Ustelıkbugun,KıyameKılısesı"nın -Isa'nın çarmıha genldığı \ e goğe yukseldığı y er- de kurulu- bakımı ve y onetımıne ılışkın olarak. Hınstıy an mezheplen arasında çıkan çatışmala- n bır fermanla onleyebılen Osmanlı'nın boşlu- ğunu doldurabılecek bır guç de yok bolgede ar- tık Hz, Isa'nm hayatıyla bağlantılı yerlenn de- netımını ellennde bulunduran \ e bu yuzden, bır- bırlenyle çekışmelı olan Rum Ortodoks, Erme- nı Gregoryan \ e Katolık Fransısken Mezheple- n'nın, yaklaşık 150 >ıl oncekı bu fermanla ken- dılennı bağlı saymalan ılgınç doğrusu Rehbenmıze gore çatışmalann ılk kıvılcım- landığı yer, sol yanda beş, sağda dort basamak- tan oluşan bahçedekı taş merdı\ enler ımış Ra- hıpler temızlenecek basamak say ısında anlaşama- mışlar Mezhepler arasındakı çatışmalar ale\ le- nınce, Osmanlı'dan gelen emır uzenne herkes uğraşını, elındekı malzemeyı olduğu gıbı bırak- mış O sırada, cam sıhnek amacıyla kurulmuş bu- -•--• * T "t. ' • ÜÇ DİNİN KAVŞAK NOKTASI Asya ile Avrupa'yı birleştiren yollann kesişme noktasmdaki Ortadoğu, Türk, Arap,Yahudive tran kültürlerinin buhıştuğu vüksek bir kültür merkezi olmasının yamsıra, üç dinin doğduğu \ a da kalbinin attığı verieri içerivor. lunan bır merdrven de o gunden bugune yapının uçuncu ıle dorduncu katuıın dış cephesınde hâlâ durmakta Kılısenın kapılan da hâlâ o zaman go- re\ lendınlen Musluman aılenın bıreylen tarafın- dan açılıp kapatılıyor \ e anahtarlan o aılede bu- lunuyor Kültürler de bir arada Butun bunlar, Irak'ı, Saddam'ın zulmunden kurtarmak bahanesıyle ışgal edenlenn, zamanı- rruzın onca teknık ustunluğune karşın duştukle- n acızlık karşısında, toplumlan yonetmenın ay- n bır becen olduğunu duşundurtuyor As\ a ıle A\ rupa'y ı birleştiren y ollann kesişme noktasında bulunan Ortadoğu, hem Turk, Arap, Yahudi \e Iran kulturlennın buluştuğu yuksek şuyor Gaziantep ten başlayıp Halep, Şam \ e Amman uzennden Israıl ve Fılıstın'e uzanan yolculuğu- muz, 18 gun sonra aynı yolu ızleyerek sona en- yor Israıl'ın 1967 savaşındakı kazanımlanyla, Urdun ıle Mısır'ın arasından Kızıldenız'e tıpkı bır bıçak gıbı saplanarak oluşturduğu lıman ken- tı Elat ıse denız dıbınde kurulan de\ akvaryum, ıçındekı vatozlar, et yıyen de\ kaplumbağalar, kopekbalıklan ve rengârenk balık \e denız dıbı canlılanyla belleğımızde yer edıyor Denız yuzeyınden altı yuz metreden fazla aşa- ğıdajole knamındakı LûtGölü'nde ıstesek bı- ie batamıy oruz suy a Tuz oranının ınanılmaz yo- ğunluğu nedenıyle kıpırdamadan duruyor, suyun gozumuze \ e dudaklanmıza değmemesı ıçın çok dıkkat edıyonız. Yoksa ınanılmaz olçude yakıp nyoruz Genel nufiıs ıçınde yuzde 5'ı buluyor- muşsayılan Gore\lennın, ıbadet etmek \e 'Tannsal haki- kati' dunyanm butun ka\ ımlenne yaymak oldu- ğuna ınanan bu ınsanlara gore tapınaklan, Tan- nya yetennce ıbadet edılmedığı ıçm ıkı kez yı- kılmış Eğer yetennce ıbadet edılırse, Tann tara- frndan yenıden kurulacak olan tapınak bır daha asla y ıkılmay acakmış Bu ınanç ıle Te\rat"takı, "Nil'den Fırat'a Israıloğullanna \aat edılen top- raklar" argumanı bırleşınce, Irak'ın ışgaluıın, Is- raıl, Kurdıstan, Ermenıstan zıncın planının bırpar- çası olduğuna ılışkın senaryolar akla gelıyor he- men Kerkuk- Yumurtalık petrol boru hattı bom- balanırken Irak-Hayfa bonı hattı çahşmalannın hız kazandığı yolundata gazete haberlen de tuzu T.arih boyunca, dinsel bağnazlık ve kutsal sayılan yerlenn denetimini ele geçirme arzusunun yarattığı çatışmalar ile ışgal bu topraklan hiç rahat bıraknıamış. Şimdi de karargahında kıstırılmış Filistin lideri Yaser Arafat'ı sınır dışı etmek isteyen Şaron hükümetı, ıç politika yatırımlan gereği şiddeti tırmandınyor Oysa ınsanlığın her iki toplum arasında gerçek bir barışın, sadece İsrail ve Filistinlilerin değü, herkesin yaranna olacağını içten inanan önderlere ne çok gereksinmesi var... bır kultur merkezi, hem de uç dının doğduğu ya da kalbinin attığı yerlen ıçenyor Orneğın, Hz Isa'nınçarmıhıylasonkezyuru- duğu Tarik-i Azab (Azap Yolu), olduğu, gomul- duğu \ e yenıden dınldığıne ınanılan yerdekı Kı- >ame KiHsesi. hemen yakınındakı once Babıllı- ler (tO 586), sonra da Romalılar tarafından y ıkı- lan (10 73) Kudus taprnağından kalan Ağlama Du- ^ n ıle tapınak tepesının ustunde yukselen Kub- bet-us Sahra; Hz. Muhammed ın mrraç gecesın- de zıy aret ettığı yere Hazreti Omer taratından y aptınlan Harem-ı Şenf. Mescid-i Aksa'nın (En l zak) hepsı bır kentte, Kudüs un Old Cit\ (Eski Şehir)semtındeyeralıyor NeyazıkkıElAksa'da- kı kurşun \e bomba parçalannın, coplann sergı- lendığı \ıtnn, gıderek kuçuk bır muzeye donu- acı % enyor Radıkal dıncı Yahudılenn de batıl ınançlarda, yoredekı ,\raplardan farklı olmadığını, Kudus'te- kı mahallelennde gozlemlıyoruz Genç, y aşlı er- keklenn saçlannın ustlen kazıtılmış, ancak şakak- lanndan omuzlanna, hatta goğuslerıne dek zuluf- len sarkmakta Çoğu onlan ormuş, bazılannmkı salkım saçak sarkmakta Gomleklennden de ka- lın ıpler, saçaklar sarkıyor Meleklenn kendılen- nı zuluflennden, gomleklenndekı saçaklardan tutarak cennete gotureceğıne ınanıyorlarmış 1 Bır ornek sıy ah takım elbıse, bey az gomlek \ e sıy ah şapkalan nedenıyle hamamboceklenne benzetı- hyorlar Vergıvermedıklennı, askerlıkyapmadık- lannı, çalışmadıklannı, hıçbır ış yapmadıklannı, geçımlennı dev letın sağladığını oğrenınce şaşı- bıben oluyor bu kuşkulann Zaten, çol ıklımınde y arattığı uygarlık \ e ken- dmden onlarca kat fazla .\rap nufiısa karşı aske- n \e sıyasal alanda bunca başan kazanan boyle bır gucun, bolgedekı gehşmelerde çekmık dura- cağını beklemek gerçekçı oknayacaktır Oyley- se ne kadar ılgısız gorunurse gorunsun, Ortado- ğu'dakı en kuçuk gehşmede bıie, tsraıl'ın becen \ e hedeflen gozetılerek tutum almak paranoy ak bır yaklas,ım değıldır Parası olan kaçmı; Buna karşın Tela\ ı\, Kudus \ e Elafta, sokak- takı ınsanlann bır kısmının gorunumlen Israıl De\ letı'nın bu gucunu doğrulamıyor Ister ıste- mez "Bu işleri becerenler bu insanlar mı" sonı- su akla gelıyor Ancak ılk Korfez knzınde Sad- dam'ın tehdıtlen \ e Iraklılann gonderdığı scut fü- zelen nedenıyle zengın ve nıtelıklı Yahudılenn buyuk çoğunluğunun Israıl'ı terk edıp Amenka \ e Batı Avrupa'y a goçtuğunu oğrenınce sorunun yanıtını alıyoruz Goçu durduramayan Israıl hukumetı nufusu dengelemek ıçın Rusya, Etıyopya, Fas gıbı ulke- lerden bol mıktarda Yahudi getırtmış En ustte, \menka \e Fransa, Almanya gıbı Batı Avrupa ulkelen kokenlıler kı onlara Aşkenazi denıyor On- lann altında Sefardikr. y anı Endulus Ispanya Ya- hudılen, -bızım Turk Yahudılenne gore îsraıl'ı kuranlar bunlarmış- En altta ıse Rusya, Etıyop- ya ve Kuzey Afrıka Yahudılen yer alıyor Buna karşın sıstem tıkır tıkır ışlıyor Herkesm ışını en ıyı bıçımde yaptığı anlaşılıyor Keyf şehrl Halep Buna karşın Halep \ e Şam'da trafık bır keşme- keş Doğru durust trafık ışaretıveışığıyok An- cak bırbınne bağınp çağıran, ofkeyle kornaya basan, burnundan soluyan ınsanlara da rastlan- mıyor Kaza oranı da çok duşukmuş Bunda re- jımın sertlıgırun etkısı ne kadar, bılemıyorum Mutlaka abartılı olmalı ama her beş kışıden bı- nnın Muhaberat (gızlı ser\ ıs) uyesı olduğu fısıl- danıyor Bır ara seksenlı y ıllann başında Hafiz Esadın, rejım muhalıflennden salt Halep'te al- tı, yedı bın kışıyı oldurdugu rma edıldı sankı Her yerde Hafiz ya da Beşar Esad'm buyuk boy re- sımlen goruluyor Beşar Esad donemınde rejım- de cıddı bır yumuşama olduğu, Muhaberat'ın et- kısının azaldığı soylenıyor Tembel a\rat pazarlannda kabaklar oyulmuş, fasulyeler ayıklanmış olarak satılıyor Kadınlar, her saatte sokaklarda rahatça gezıy orlar Gıy ım- len bıraz eskı moda ancak serbest Az sayıda açık gıyımlılendekarapeçelıdolaşanlandavar Bun- da nufus ıçındekı AleM-Sunnı dengesıyle, yuz- de 20'len bulduğu soylenen Hınstıy an'nufusun da etkısı olmalı Halep'te çağnlı olduğumuz Hı- nstıyan Araplardan olan eskı Meclıs Başkan Yar- duncısrnuı\erdığı akşamyemeğı, saat 23 00'te başlıyor Gundu2İen dınlenıyor, akşamlan çalı- şıp butun gece yıyıp ıçıyorlar sankı Yemekte her şey fazlasıyla luks Sunye, Turk \e Kanada pa- saportlanna sahıp bır ışadamı, sahnede eğlenen ınsanlan gostererek "Halep ke>fşehridir" dıyor Herkesin hesabı farklı Mımande Osmanlfnın ızlen capcanlı Çarşı- lar Osmanlı donemınden kahna Ozelhkle Halep'te Osmanlı'dan ben tanh dunnuş gıbı Butun Sun- ye Turk tele\ ızyonlannı seyredıyor Yayınlann Arapça altyazılı olmasinı ıstıyorlar Şam'da, ko- cası Hatay lı bır Turk olan. emeklı general kızı bır hanım, Sunyelılen nasıl bulduğumu soruyor "Sevdim ama, insanlann sinirieri alınmış san- ki"dıyorum Guluşuyoruz Onlannsa Turklere karşı duygulan karmaşık Say gı duyuy orlar, ta- nhsel nedenlerle belkı çekınıyorlar Orneğın Ce- mal Paşa, bırçok \rap Mılhyetçısı aydını astır- dığı gerekçesıy le se\ ılmıyor Atatürk'un yen ıse bır başka Turbye CumJİunyetrnın bu b'ılınçle, ancak tanhsel mırası da kucaklay arak oluşturdu- ğu yaklaşımlar. Apo'nun Şam'dan surulmesınden sonrakı kısasuredemey\elennı\ermış Halep'te Turk ışadamlannın hatın sayılır yatınmlan \ar Donuşumuzden bırldç gun soıira Kudus'te ın- tıhar saldınlannın y emcen başladığını okuy oruz tsraıl, hemen ertesı gun saldınya"ce\ ap \ eny or ve oldurmelerde bıre k«rşı uç oranını yıne tuftu- ruyor Bu kez Şaron hız kesmıyor Israıl'parlamen- tosu Yaser Arafafuı sım- dışı edılmesı karannı alıyor Dunya ses çıkaınazsa belkı de oldure- cekler Şaşıyorum Ka-argâhında pençelen so- kulmuş, kıstınlmış yaşlıbır Aslan gıbı duran Ara- faf ı kukretmekten başla ney e y arayacak bu ka- rar° Şaron açısından ıs; hesap belli Guney Af- nkalı zengın dostu Kemyen. seçım kampanya- sını surdurmek ıçın alcığı borç yuzunden yaşa- dığı sılontılan, artan ışuzlığı, de\am eden savaş \ e terorunyoksunbıralr.ırciığı tunzm gelırlennın y arattığı sorunlan unuturma^ a y aray acak belkı Ote yandan yıllarca ferorun sÖnımlusu olarak Arafat'ı gostermenın d- kaçınılmaz sonucu olan bu karar, her ıkı halde : e bır ıç politika yatınmı olmaktan oteye gıdemtz gıbı gorunuyor Ne \ar kı Ortadoğu'nun gızen , buğulu, aynasında ke- sınhğı y ok hıçbır şey m Qy sa her ıkı toplum ara- sındakı gerçek bır ban n,'herkesın yaranna ola- cağına ıçten ınanan orderlere ne çok gereksin- mesi var ınsanlığın Yazımı bıtırdığım sı-jda oglum ablasına ses- lenıyor " A W L k