Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10EKİM20O3CUMA 14 KULTUR [email protected] Prof. Dr. SelçukErez ailesinin geçmişini anlatırken Osmanlı'nm çöküşüne de ışık tutuyor Makriköy'denBakırköy'eLEYLA TAVŞANOĞLL Prof. Dr. Selçuk Erez, köşe yazı- lannı ve öyküUerini topladığı kitap- lanndan sonra şimdi de ailesinin tarihçesini konu alan 'Makriköy'e Dönüş' adlı bdr kitap yazdı. Bir de- ğilse bile, iki solukta okunan kitap- la ilgili SelçuLk Hoca'yla karşıhklı oturup konuştuk. Ve ortaya şu ilginç söyleşi çıktı: -' Makriköy' e Dönüş' başhkh Id- tabuuzı okudum. Bu kitabı nasıl ta- nımlarsınız? SELÇUK EREZ - Kitapta Ab- dülhamit devri. Ittihat ve Terakkı, Birinci Dünya Savaşı, Cumhuri- yet'e gıdiş gibi önemli tarihi evre- lere, o zaman yaşamış olan insan- lann gözüyle - yani olaylann için- den - bakılıyor. Başrollerde büyükbabam İsnıail Hakkı Paşa ve babaannem Hatke İhsan Hanım var. Romanda sergi- lenen ve değişik. belki de ilginç bu- lunabilecek olan, Osmanlı erkeğ iy- le kadınının olaylara birbirlerinden farklı tepkileri ve karşıhklı etkile- şimleridir. Ortam, Istanbul'un do- ğası zengin, tarihi yapısı bol, ro- mantik banliyösü Makriköy. Yeni adıyla Bakırköy. Ikinci rollerde Cenap Şahabet- tin, Maliye Vekâleti Müsteşan tr- fan Rca, bir Çerkes köyünden genç yaşında kaçınlmış Hacı Yenge, fs- mail Paşa'nın mahalle arkadaşı ba- lıkçı Andrikos gibi ilginç insanlar var. Ylne lyl dayanmıgız' - Son bölümde, "İsmail Paşa'nın bu ülkede yaşamışlann pek çoğu gi- bi, imparatoriuğun batı sınırlannın ötesinde yıDarca önce gelişen 'Ay- dınlanma Çağı 'nın yol açtığı akılcı düşünce sistemini kavrayıp içselleş- tirmesini sağlayaeak bir eğitim gör- memiş olması, v ardığı noktanın öte- sinegeçmesi olasıhğını çok ktsıtianuş- •elçuk Erez 'Makriköy'e Dönüş' adlı kitabında Abdülhamit devri, Ittihat ve Terakki, Birinci Dünya Savaşı, Cumhuriyet'e gidiş gibi önemli tarihi evrelere, o dönem yaşamış olan insanların gözüyle bakıyor. ö diyorsunuz. Sizce, imparatorlu- ğun çöküşü bu yetersizHkle açıkla- nabiûr mi? EREZ-Büyük ölçüde doğrudur: Osmanlı, belli bir evTeden sonra di- ni en başat ölçüt olarak kabullenen bir bir düzen yaratnğından ve bu dü- zen belli sınırlan aşmayı engelleye- rek insan aklının her türlü olasılı- ğa, alternatif önerilere karşı açık olmasını imkânsız kıldığından; bu imparatoriuğun halkı, zamanla, so- runlan akla uygun çözümleyebilen, yenilikleri kabullenen, özümseyen vatandaş tipine dönüşememiştir. flhan Selçtık'un "İskele Sancak" adlı bir kitabı vardır. Bunda, Guten- berg'in ilk kitabını 1455'te, Ibrahira Müteferrika'nın ise 1729'da, yani 274 yıl sonra basabildiği anlatıl- makta; FrancisBacon'ın Aristornan- tığını aşan Novum Organum'u 1620'de yazdığı, ancak Türkiye'de Aristo mantığından aynlmanın ilk belirtılerinin 1860'ta çevrilen "Mîf- tan-al Fünun"la başladığı da anım- satılmakta ve "İslanı düşüncesinin Aristocu kabba aşdanan çemberini kırmak yolundaki ilk kitap 240 yıl sonra yayııüanabünıişti" sonucuna vanlmaktadır. Böylegecike gecike yine iyi dayanmışız. -"Makriköy'e Dönüş"tebundan sonra şöyie demişsiniz: "Bizim ku- şak Cumhuriyetin kurucusu olan neslin çizdiği, onlan Lozan'a taşı- yan yol haritalanna kilitlenip kal- dı. Kendine yeni bir yol haritası çi- zemedi. Yöntemsizlik içinde debe- lenip duruyoruz " Osnıanh'daki dü- zenin Cumhuriyet'le yeterince degi- şemediğinj mi ileri sürüyorsunuz? EREZ - Başlangıçta öğretmen sa- yısı ve derslik yetersizliğinden ek- siksiz ve her öğrenciyi kapsayan bir eğitim uygulanamadı. Felsefe ve mantık, okullarda öğrencilere gere- ğince aktanlamadı. Eğitim sistemi- miz giderek düşünmeyen, ezberle- yen öğrenci üretmeye başladı. Bel- ki köy enstitüleri gibi özgün dene- melerin meyve vermeleri beklene- bilseydi, Cumhuriyet'in ilk yılla- nnda gerçekleştirilen eğitim reform- lan, yeterli sayıda aydınlanma ça- ğı insanının bu ülkede de ortaya çıkmasını sağlayabilirdi. Ancak, çok partili dönemde bazı partilerin lider takımının- Osman- lı 'nın en gözü dönmüş yobazlanna taş çıkartırcasına- dini yeniden te- mel ölçüt olarak ele almaları so- nunda vuslat başka baharlara erte- lendi. Roman yazmaya çağırıyor - Romanın sonunda bu senteze ulaşmakla, bu ülkenin günün birin- de aydınlanması için didinenlere ka- tılniış oluyor musunuz? EREZ- Sanmıyorum. Ancak ro- man, başka nedenle bu amaca hiz- met edebilir. Şöyle açıklayayım: Rusya'nın 19. yüzyılın başlannda bir Avrupa ülkesi olarak benimsen- mesinin ana nedeni Tolstoy, Çay- kovski,Çehov gibi dünya çapında bü- yük sanat adamlannı yetiştirebil- mesidir. Yaşamöykülerini okursak çoğunun sanat dışı bir alanda eği- tim görmüş olduğunu görürüz. Or- neğin Dostoyevski mühendislik, Tolstoy hukuk, Çehov tıp okumuş- tur. Kendimize şu soruyu soralım: Aralanndan bir Çehov, bir Dosto- yevski çıkabilmesi için kaç heki- min, kaç mühendisin öykü ve oyun yazması gerekir? Beşyüz mü, bin mi? Bu nedenle, bütün meslektaş- lanmı roman yazmaya çağınyorum ki aramızdan birkaç dünya çapında yazar çıksın! Kitap Fuarı bugün başlıyor Akdenizlilerin İstanbul buluşması Kültür Servisi - Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB) ile CNR Fuarcüık ın ortaklaşa düzenledikleri 'II. İstanbul l luslararası Kitap Fuan'bugün 14.00'ten başlayarak CNR Expo Fuar Merkezi'nde gezilebilecek. ilk gün 18.30'da Çetin Yetkin'in 'Devrimler ve Karşı Devrimler'sÖyleşisi, 16.30da Cengjz Akduman'ın 'Mezopotamyaulaşmak' başlıklı dia gösterisi ve Betül Avunç'un yönettiği 'Gençlik Edebiyaünda Akdenizlilik' konferansı izlenebilir. Timurtaş Onan'ın 'Akdenizde Bir Nokta' adlı fotoğraf ve Recep Aydının "Savaş ve İnsan' başlıklı karikatür sergileri ise fuar boyunca gezilebilir. Fuann resmi açılışı ise yann saat 11.30'da düzenlenecek bir törenle yapılacak. 19 Ekim'e kadar sürecek olan fuann bu yılld teması Buyılki ana teması 'Akdenizlilik' olan 'II. istanbul Uluslararası Kitap Fuan Ekim'e kadar sürecek. 'Akdenizlilik' olarak belirlendi. Ünlü îtalyan yazar Umberto Eco'ya fuar kapsamında '2003 İletişim Ödülü' verilecek. Törene karılamayacak olan yazar için TYB ileri bir tarihte bir ödül töreni düzenleyecek. Türkiye Yayıncılar Birliği'nin 12 Ekim Pazar günü saat 14.00'te vereceği 'EmekÖdülleri'ni alanlar ise şöyle: Faal Hiisnü Dağlarca (şiir), Yaşar Kemal (roman), Nezilıe Meriç (öykü), Nernıi Uygur (deneme), Muzaffer Izgü (çocuk edebiyatı), Afilla Ozkuımlı (eleştiri), Selahattin Hilav (çeviri), İnkılap Yayınevi (yayınevi), Milliyet Sanat (edebiyat dergisi), Dünya Kitap Dergisi (gazete), CNN Türk Karalama Defteri (tele\izyon) ve Yeni Sayfa (internet). Fransa, Italya, Ispanya, Cezayir, Fas, Tunus, Mısır, Yunanistan ve ülkemizden 153 yayınevinin buluşacağı- fuarda performans, imza günü, söyleşi ve paneller düzenlenecek. Grafolojiden çokkültürlülüğe, Islamda cinsellikten Sümer şiirine kadar fuarda geniş bir yelpazede söyleşi ve paneller yapılacak. Fuara aynca Filistin Devleti Türkiye Büyükelçisi Fuad Yasin, Israıllı şarkıcı Rim El Benna ile birlikte katılacak. Filistin PEN Uluslararası Kadın Birliği Başkanı Hanan A\"vad ile Filistin Öğrenci Federasyonu Başkanı İbrahim Kureyş de katılımcılar arasında. Flamenkonun ateşi, tangonunşiirselliği V' 7 M adnd'li Talent Danza Dans Topluluğu'nun 20 ülkeyi kapsayan dünya turnesinin yeni durağı istanbul. Topluluk, Yapı Kredi Kültür Merkezi etkinlikleri çerçevesinde bugün saat 21.30'da Istanbul Mydonose Shovvland'de sanatseverlerle buluşacak. Talent Danza Dans Topluluğu, çağdaş tango topluluğu Ensamble Nue\o İango ve flamenko müzik grubu Jarcamora'nın sanatsal birlikteliğinin birsonucu 'Tango Flamenko'. Flamenko ve klasik îspanyol dansının Arjantin tangosuyla kaynaşmasından ortaya çıkan 12 farkJı öykü ve 12 farklı koreografiyle sunulan gösteride, flamenko dansının koreografik ve müzikal dili, Arjantin müziğinin tipik geçişleriyle sentezleniyor. Arjantinli müzisyenler, flamenko müzisyenleri ve dansçılardan oluşan 24 kişilik topluluk Pascal Gaona ve Antonio Najarro yönetiminde çalışmalannı sürdürüyor. Gösteri, karalar bağlanan, şenlik ateşi yakılan, isyankâr, kararlı, annmış, inançlı, ağıtsal, neşeli ve birbirinden farklı bölümleriyle izleyenlere keyifli anlar yaşatacak. Tango Flamenko gösterisi, aynca 15 ve 16 Ekim tarihlerinde saat 21 .OO'de Ankara MEB Şûra Salonu'nda sahnelenecek. (BiletLc: 0216454 15 55) YAZIODASI SELtM İLERİ Denemeler Şöleni Lise yıllarımdaki Türk Dili ve Edebiyatı ders ki- tabımız 'deneme'yi tanımlıyor, birde deneme ör- neği veriyordu: Ya Ataç'ın ya Sabahattin Eyu- boğlu'nun bir yazısı. Edebiyat sanatına onca tutkun geçinen ben, itiraf edeyim ki, deneme türünden habersizdim. Denemenin güzelliğini banatattıran Cemal Sû- reya'dır: Salah Birsel'in Sen Beni Sev adlı ese- rini okumamı öğütlemişti. Ve Salah Birsel'in hayranı olup çıktım. Salah Bey'in kitapları, hayatımın birçok umutsuz anın- da elimden tuttu. Denemeye bayılırım. Birkaç gündür üç dene- me kitabıyla sarmaş dolaş, sonbahann sarho- şu, sevinç içindeyim. Kitapların yazarian: Oktay Akbal, Doğan Hız- lan ve Füsun Akatlı. Kitapların adları: Akbal'ın- ki, Kanatlı Sözler Uçar mı? diye soruyor (Dün- ya Kitapları). Doğan Hızlan, Yalnızlık Kahve- s/'ndeki (Yapı Kredi Yayınları)yazılanna "maka- le" demiş ama, her birinde deneme sanatı sal- tanat kurmuş. Füsun Akatlı, Kültürsüzlüğümü- zün Kışı (Dünya Kitapları) diyor, Shakespeare'e göndermelerle. Deneme, bana sorarsanız, çağdaş edebiya- tın ta kendisi. Her yazarda yeniden kimlik edi- niyor. ömekse, Oktay Akbal'ın denemelerinde şiiri çok sevmiş bir öykücüyü yakalıyorsunuz. Ve deneme, şiirle, öyküyle haşır neşirliğini söylüyor size: "Bir de baktım ölü yapraklaryeriere dökülmüş. O ünlü şarkıyı anımsadım. ölü Çiçekler!.. Yves Montand dayok, bir plağı da, kaseti de... Rad- yodan duymak isterdim şu eylül sabahında..." Oktay Akbal, denemelerinde de, o eşsiz, du- yarlı öykülerindeki çizgiyi sürdürüyor. öyküler çiziktirmeye başladığım yıllarda Ok- tay Akbal'ı taklrt etmeye çalışırdım. Gençliğin ge- tirdiği bir heves değildi bu. Bilinçli bir çabaydı: Yazmak istediklerimin üslubunu Oktay Akbal'ın kaleminden kotarmaya uğraşıyordum. Nice yıllar geçti, çok genç bir arkadaş, "Ok- tay Akbal gibi yazıyorsunuz" dedi bana. Evet, bugün de öyle yazmaya uğraşıyorum... Şu alıntı da Yalnızlık Kahvesi'nden ("Cuma- lı'nın Doğum Yerinde Tören"): "Yazdığım, sadece Necati Cumalı ile ilgili değil. Bütün ünlü yazarların el yazılarının, kişi- sel eşyasının kaybolmaması için yapılan acil bir çağndır." Doğan Hızlan, uzun yıllardan beri, edebiyatı, özellikle de Türk edebiyatını gündeme getiriyor, koruyor, savunuyor. Sözüm ona yükselen değer- ler -Ne demekse?- ortasında, o değersizlikler or- tasında, sırtına çile gömleği geçirmiş edebiya- tımızın ne yazık ki korunmaya, savunulmaya ih- tiyacı var. Doğan Hızlan üstlendiği bu görevi, doğ- rudan doğruya, 'edebiyatın dlli'yie yerine geti- riyor. Onun denemelerinde de şiir, öykü, roman ge- zinip duruyor ama, çok ince bir ironi de yer yer boy atıp duruyor. Yeni dönemlerin benbenci, kadirbilmez, geçmişe vefasız edebiyat adamı tav- rına hayli alaycı yaklaşımı, Doğan Hızlan'ı ben- ce bir tartı ustası kılmış. Kültürsüzlüğümüzün Kışı'ru çok severek oku- duğumu söylememe gerek yok. Gerçek okur- lanm, Füsun Akath'ya hayranlığımı bilirier. Yazar- lık yaşamı boyunca inceliğin yanında yer aldı. Hiçbirzaman öfkesine, kırgınlığına yenilmedi. Ala- bildiğine öznel ve alabildiğine nesnel. Günün modalarına karşı öznel tavrını koruyor; bütün değerlendirişlerinde, yorumlayışlarında nesnel- likten ödün venmiyor. Selçuk Baran'ı andığı yazısında, "Birsolgun resim: SelçukBaran"demiş. Inanılmaz incelik- te bir anış. Kimsenin umuru olmadan, nice in- ce öyküye imza atmış bir yazara gönül borcu- muzu ödüyor Füsun Akatlı. Füsun Akatlı, bir başka yazısında, Salah Bir- sel'e hayranlığını dile getiriyor. Salah Bey'i, öy- le sanıyorum ki, ikimiz de çok özlüyoruz... Öneriler: Kitap: Üç Aşk, Jale Sancak, öyküler, Doğan Kitap. Jamal ve BhatTdan işbirliği • BOMBAY (AFP) • Pakistanlı şarkıcı Amir Jamal, yapımcıhğını Hintli Mukes Bhatt'ın yaptığı 'Murder' (Cinayet) adlı filmde iki şarla seslendirecek. Jamal ve Bhatt sanatsal işbirliklerinin, 1947 de aynlmış bu iki ülke arasında oluşan karşılıklı güven eksikliğine az da olsa çözüm bulabileceğini umuyorlar. Bhatt, Jamal'ın sesinin Hintli seyircileri büyüleyeceginden emin. Hindistan Başbakanı Atal Behari Vajpaye'nin nisan ayuıda Pakistan'a dostluk elini uzatmasından sonra, iki ülke arasındaki buzlar biraz çözüldü. Toplam 20 yapımın gösterileceği 2. Filmekimi Şenliği bugün başlıyor Ustalar son yapıtlanyla festivalde K Ü L T Ü R t Ç İ Z İ K K Â M İ L M A S A R A C I Kültür Servisi - istanbul Kültür ve Sanat Vakfı'nca (IKSV) gerçekleştirilen Filmeki- mi Şenüği'nin ikincisi bugün başlıyor. Beyoğ- lu Emek Sineması'nda 16 Ekim'e kadar sü- recek olan festivalde, toplam 20 film göste- rilecek. Çok ödüllü, iç içe örülmüş filmlerin baskın olduğu etkinlik programında, geçen yıhn önemli filmlerinden oluşan bir seçki ve dünya festivallerinde gösterilmiş yeni ya- pımlar yer alıyor. Yakında Türkiye'de gösterime girecek 'Bar- baıiaruı İstilası' (Denys Arcand), 'Kahra- man' (Zhang Yimou) ve 'Comandante' de (Oliver Stone) galası gerçekleşririlecek film- ler. Etkinliğin bugünkü programında 11 .OO'de 'Son Tren' (Diego Arsuaga): 13.30'da 'Gü- neşfi Pazartesiler' (Femando Leon de Aranoa); 16.00da 'YazKaçamaklarT (Michel Blanc); 19.00'da'HiçKorkmuyorum'(GabrieleSal- vatores) ve 21.30'da 'Dogvffle' (Lars von Tri- er) izlenebilecek. Filmekimi'nde gösterilecek diğer filmler ise şöyle: 'Ölüm Oyunu' (Kinji Fukasaku), 'BebeklerEvi' (John Sayles), 'Zhou Yu'nun Treni' (Sun Zhou), 'AfıB Delikanh' (Ken Lo- ach), 'Kurdun Günü' (Michael Haneke), 'Trendeki Adam' (Patrice Leconte), 'Uzak Işıklar' (Hans-Christian Schmid), 'Böcek' (Matt Manfredi ' Phil Hay), 'YazKaçamak- lan' (Michel Blanc), 'Kınk Kanatlar' (Nir Bergman), 'Albino Noi' (Dagur Kari), 'Kıs- metse' (Alessandro D'Alatri) ve 'Utopya' (Hans Petter Moland, Ingebjorg Torgersen, Terje Rangnes,Magnus Martens,Arild Fröh- lich, Thomas Robsahm, Morten Tyldum, Martin Asphaug, Sara Martens Johnsen). Filmekimi'nde tam bilet fiyatı 9 milyon TL. Öğrenciler ile 65 yaş üstü izleyiciler, kim- lik göstererek gala gösterimleri hariç tüm seanslarda filmleri 6 milyon TL'iik indirim- li biletlerle izleyebilecekler. 11.00 seansla- nnın biletleriyse herkese indirimli olarak 6 milyon TL. (Aynnnlı bilgi için: 0 212 334 07 00)