Katalog

ÎAYFA CUMHURİYET 8 ARALIK 2002 PAZAR 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr "TT ~W~ Nâzım üzerine kitaplan yayımlanan Rus yazarlar Nâzım'ı anlattılar ilasretlerin ozanıydıoİLKAYKILINÇ "... kimi insan otlann kimi insan baltkların çeşidini bilir ben aynlıklann kimi insan ezbere sayar yıldtzlann adını ben hasretlerin (...) " dıyor otobıyografısinde büyük ozan Nâzun Hikniet "1902yılındadoğdum doğduğum şehre dönmedim bir daha geriye dönmeyi sevmem (...) " demiş demesıne ya, hep memleketı- ne hasret, halkına özlemle yaşamış hayatının son 12 yıhnda Nâzım Hik- met'in Rusya'daİa yakın dostlan ya da onu yakından tanımış kışilerin anılanndan bır kıtap derlemeyı ıste- mış eşı V«ra Tıdyakova-Hikmet Onun başlattığı işı ıse hem Nâzım, hem de Vera'mn yakın dostu, nıkâh şahitle- ri olan Dr. Antonina Sverçevskaya ve Tûrk edebiyatı üzerine bırçok ça- hşması bulunan Türkolog Prof. Dr. Svetlana Irurgauri tamamlamış. 'Kardeşim Nâzım (Çağdaşlannın Anılan)' adını taşıyan bu kıtap Meh- metOzgüTün çevınsiyle Cem Yayı- nevı'nden çıktı Antotıina Sverçevskaya'nın yıne aynı yayınevınden Hülya Arslan'ın çevınsiyle çıkan kıtabı 'Nâzun Hik- met ve Tîyatrosu' ıse, usta ozanın o yıllardakı tıyatro yazarhğını, yapıt- lannı ve îlk Tiyatro Ortaklaşa Çalış- ma Bırliğı-METLA üe olan sıkı bağ- lantılannı anlatıvor. 21. TÜYAP fstanbul Kıtap Fu- an'nın konuklanndan Antonina Sver- çevskaya ve Svetlana Uturgauri ile yakından tanıdıklan Nâzım Hikmet'i konuştuk. ÜHteslnl çok sevlyordu' - Nâzım Hikmet'in memleketini onun yapıtlanndan tanıduuz. Şimdi buradasınız, neler hissedrvorsunuz? ANTONİNA &VERÇEYSKAYA -Nâzım Hikmet'i 1951 yılında Mos- kova'ya geldıği ılk günlerde tanıma mutluluğuna eriştim. Onunla tanış- mam hayatımın en pınltıh anılann- dan bıridir Kendisıyle ölümüne ka- dar süreklı görüştük. Hep ülkesim çok sevdığınden, özlediğinden, Istan- bul'dan, Boğaziçi'ningüzellığinden söz ederdı. Haküymış, gerçekten çok güzel bır kent Istanbul. SVETLANA LTURGAURÎ - Ünı- versitede. Türkçe öğrenmeye başla- dığım 1940'lı yıllarda Türkiye'yi de ılgıyle izlemeye başlamıştım. Yani, Nâzım'dan önce ülkesıyle tanışmış- tım. Türkıye'nın tanhını, edebıyatı- nı, kültüriinü, önemli ınsanlannı ta- nıyorum ve bu ülkeyi çok sevıyo- rum. îkincı yurdum gıbı... Nâzım Hikmet'le tanıştıktan sonraysa daha da çok sevdım. 'Konuksever blr Insandı* - Nâzmı Hikmet nasıl bir insan, na- sıi bir dosttu? SVERCEVSKAYA- Çok güzel bır insandı Nâzım. Dostluğunu da çok yakından tanıdım, gördüm. Ve ger- çekten çok değer verdığim bır dost- luk oldu. Büyük bır yüreğı vardı; bı- zım ressamlanmıza, şaırlenmıze, ya- zarlanmıza çok yakınhk gösterdi, onlan hep yüreklendırdi. Nâzım'ın sayesinde yazmaya, çızmeye gınşmiş ve başanlı olmuş çok sanatçımız var- dır. Son derece konuksever bır ınsan- dı. Evine kım gelirse gelsin. dostla- n ya da gençler, onlan kucaklar, ra- hat etmelen ıçın elınden geleni ya- pardı. Son derece sıcakkanhydı. En- der rastlanan bir ınsandı. UTURGAURİ-Nâzım'ı daha çok yapıtlanndantanıyorum. Çokbılgı- li, kültürlü, ınsanlan seven bır kışiy- dı. 'Kardeşinı Nâzmı' adlı kıtapta in- sanlan ne kadar çok sevdığı, onlara y V ürkolog Svetlana Uturgauri'nin 'Kardeşim Nâzım', Antonina Sverçevskaya'nın 'Nâzım Hikmet ve Tiyatrosu' adlı kitaplan Cem Yayınevi'nden çıktı. Büyük ozan, >akın dostlan Yuri Grigoroviç, Arif MeBkov, Simon Mirsaladze ve Niyazi Takizade ile birçok çahşmada biıükte olmuştu. ne kadar dostça davrandığı, Rus dost- lannın ruhlannda nasıl bır ız bırak- tığı çok behrgın bıçımde anlaşıhyor. Bız de Rusya Bılimler Akademısı Doğu Bılimleri Enstıtüsü'nün onur doktoru sanını vererek gösterdık ona olan sevgımızı ve saygımızı. Enstı- tümüze gelmeyı çok ısterdı. çünkü öz- lediğı dilını konuşurdu Bız de onu dört gözle beklerdık. Gelışi bızım ıçın bır olaydı. çünkü Rusya'da son derece tanınmış, önemli bır kışiydı. Bu arada Orhan Kemal üzenne dok- tora tezımı yazmaya başlamıştım Fakat Orhan Kemal hakkında yazıl- mış hıçbir yazı bulunmuyordu ülke- mızde, yalnızca yapıtlan vardı Zor durumdaydım. Arkadaşlanmın yü- reklendırmesıyle Nâzım'a telefon ettım. "Buyunıngefin"dedi Bıryan- dan Ruhi Su'nun plaklannı dınle- dık, bır yandan da üç saat boyunca Orhan Kemal' in yanı sıra bırçok ko- nuda konuştuk. - İnsanlaria sürekfi sarmaş dolaş ol- ması, evinin kalabahkhğı onun ha- piste geçirdiği yalnızhktan mı kay- naklanıyordu sizce? SVERÇEVSK\Y\ - Insanlara çok yakın davranırdı, onlan kucaklardı. Bunun nedeni hapıste çektığı yal- ruzlık da olabıhr, ama tabiı kı ya- bancı ülkede olmasının da büyük bır etkısı var. O Türklen hiç unutmadı, her yönüyle gerçek bır Türktü. 'Konuşmaktan korkmazdı' - Nâzım Hikmet Türkrve'den kaç- oktan sonra Moskova'da çok güzel karşılanmış. Kaçışı konusunda siz- leıie konuşur muvdu? SVERÇEVSKAYA - Kendisiyle defalarca görüşmemıze karşın bu İco- nuda hiç konuşmadık. Diğerdostla- nyla da öyle. Kaçışı konusunda sa- dece eşi Vera'ya bır bant doldurmuş Kıtabımda ben de bu banttan yarar- landım. Anlatmaması onu kaçıran kişilen tehlikeye atmak ıstememesın- den kaynaklanıyor olabıhr. Bır de sanınm ülkesınden kaçmak zorunda kalması dokunuyordu ona. Aynntı- lan biz de Refik Erduran' ın kitabın- dan öğrendik. - Moskova ya da sürgün yaşamı onun sanaoru nasıl etkiledi?- UTURGAURİ - Öyle olgunlaşmış, gehşmış bır şaırdı kı... Moskova'da- ki yaşam onu değil, Nâzım oradaki genç yazarlan, şairleri, ressamlan etkiledi. Bunu Yevtuşenko da dıle getınyor. Nâzım Hıkmete Mosko- va'run etkisi ıse Moskova üe ilgih son derece lırık şiırlennde görülebilir. SVERÇEVSKAYA - Moskova onun yaşamında ve sanatında çok önemli bır kılometre taşı oldu. 1921 'de dost olduğu Meyerhold'un kuşku- suz üzerinde büyük etkisi olmuştur, özelhkle öğrencilik yıllannda. Ti- yatrosunda Meyerhold'un izlen açık- tır. -Peki, tiyatro konusunda idolü olan Meyernold'usavunmasıNâzım'aza- rar verdi mi? SVERÇEVSKAYA - Nâzım 1951 'de Moskova'ya geldiğinde ön- ce kimi görmek istediğini soruyor- lar. O da "Meyerhold'u" diyor. Ya- şamının acı bir ölümle sona erdiğı- ni gizliyorlar. Nâzım onun öldüğü- nü öğrendığinde çok üzülmüştü. Ka- tıldığı sanat akşamlannda Meyer- hold'un alanında bir dev olduğunu söylerdı. Nâzım çok korkusuzdu, özgür düşünceliydi. "Birisi bana neder" dıye düşünmeden söylemek ıstediklerinı dıle getırirdı, çekm- mezdı. Aşka âşıkbirşairdi- Yevgeni Yevtuşenko, Nâznn Hikmet'in birçok şürinin sahnelenmeye uygun özeüikler taşHuğmı söylüyor. Sizce onun tiyatrodaki başansında şürinin büyüklüğü ne kadar etkflivdi? SVERÇEVSKAYA - Mustafa Suphi'nin öldürühnesiyle ilgih bir şiir yazmıştı Nâzım Hikmet. Şiirlerinin sahnelenmeye «ygun oluguna iyı bır örnektir. UTURGAURİ - 'Kuvayi Miffiye Destanı'. 'Memleketimden tnsan ManzaralarT gibı şiirlerinde birçok insan, birçok karakter var. Bunlar büyük, uzun şiirler. Bu karakterleri sahnede canlandırmak olası. Şiirlerinin derinliğı, büyüklüğü, birçok karakteri canlandınyor olması sahneye uyarlanabilmelennı sağlıyor. - 'Ivan İvanoviç Var mıydı?' oyununu halk çok beğenmiş, ama Sovyet hükümeti tepki gösternıişti. Nâzmı bu oyıınla an kov^nma çomak mı sokmuş oldu? S\T:RÇEVSKAYA - Evet, parti yönetimi onaylamadığı için, Kültür Bakanlığı'ndan oyunu durdurma emri gehnişti. Yapacak bir şey yoktu, oyun sahneden çekildi. Aslında oyun rejıme karşı değıldi. yalnızca bürokrasinin insanlan bozduğunu anlatıyordu, ama ülkede güçlü bir bürokrasi olduğu için partının hoşuna girmedı. Ylctor Komissarjevski dıye çok ünlü bir tiyatro yönetmeni var. O bu konuda şöyle söylüyor: "Nâzmı Hikmet bizim ülkemizde kendisini bir konuk olarak hissetmiyor, bizden birisi olarak, bu iilkenin hir >Tirttası olarak görü yüzden eleştirilecek ne varsa söylemek istiyor, bizirn hiliğimiz için. Ama karşı taraf bunu anİamıyor." - Nâzım Hikmefin aşkı en güzel anlaröğı oyunlanndan biri de Rus>-a'da 'Bir Aşk Masab' adıyla oynayan "Ferhad, Şirin, Mehmene Banu ve Demirdağ Pman'nm Suyu n . Yapıtiannda aşkı böylesine güzel işle\en ozan gerçek yaşamında, dostlan arasmda aşktan söz eder miydi? SVTRÇEVSIC^A / UTURGAURİ - Nâzım bize aşktan söz etmezdi ama Münevver Hanım la, Piraye Hanımla olan mektuplaşmalanndan aşkla ilgilı düşüncelerini öğrenebiliyorduk. Dahası Vera'yla ilişkısını, ona olan sevgisini zaten sürekli olarak görebiliyorduk. O aşka âşık bir şairdi. Nâznn Hikmet, Leningrad Kirov Balesi'nin 1961'de oynadığı 'Ferhad ile Şirin'in galasından sonra besteci ArifMeBkov. orkestra şefi NiyaziTakizade, koreograf Yuri Grigoro\iç ve sanatçılaria biıükte. ( DVD / VCD Vanilar Ash SELÇUK J The Towerlng Inferno (Cehennem Kulesi) /Yön: John Guillerman /Oyn: Pa- ul Newman, Steve McQu- een, Faye Dunavvay, Willi- am Holden, Fred Astaire, Jennifer Jones /1974, renk- li, 159 dakika / Wamer Home Vıdeo-Tıglon. Richard M. Sternin "The To- wer" (Kule), ThomasN.Scortia ve FrankM.Robinson'ın "TheGlass Inferno" (Camdan Cehennem) öy- külerinden senaryolaştınlan, felaket konulan- nın usta yapımcısı Irwin AOen'ın en kişisel ve profesyonel çalışması olan bır film, Cehennem Kulesi Bütçesı 14 mil- yon dolar olan, sinemanın pek çok ünlü oyuncusunu da bir araya getı- ren filmde, günümüz modern mı- mansınin son örneğı, 130 katlı cam gökdelenın açılış gecesinde çıkan yangın seçkin konuklann panığe ka- pılmasına neden olur. En iyi görün- tü, şarkı, kurgu Oscar'lannı da alan bu başanlı örnek, genış ekran gö- rüntüsü, dolby dıgıtal sesı ve ku- sursuz özel efektleriyle izleme sü- resınce sızı soluk soluğa bırakıyor, kendınızı neredeyse yangının tam içinde sanabıliyorsu- nuz... • • * The MajestlC / Yön: Frank Darabont / Oyn: Jim Carrey, Marün Landau, Laurie Holden, David Ogden Stiers / 2001, renkli, 146 dakika / VVarner Ho- me Video-Tıglon. Holhnvood 1951. Peter Appleton çok başanlı bir senansttir. Mesle- ğinın doruğundayken Amerikan Karşıtı Eylemler Komıtesi*nce ko- münıstlıkle suçlanır. L.A.'ı terk et- mek zorunda kalan Peter kaza sonucu belleğı- ni yıtinr. Ertesı gün kendini küçük bır kasaba- da, Majestıc adlı sinema salo- nunun sahıbı Harry Trimble'ın 2. Dünya Savaşı'nda kaybolan oğlu Luke olarak bulur. Bu ılgınç filmın Özel Bötiim- ter'ındefragman.oyuncu ve tek- nık ekıp lıstesı ve bazı sahnele- rin alternatıf çekimleri var. Ay- nca Film İçinde Film'de "Sah- ra'nın Kum KorsanlarT sekan- sı tümüyle yer alıyor. McCarthy dönemının karanhk yanını vurgulayan bu duşündü- rücü ve yetkin çahşmayı dolby dıgital ses dü- zenıyle keyifle izleyebılırsımz... ABD'de Nâzım Hikmet haftası KültürServisi-Nâ- zım Hikmet'in 100. doğum yılı, 2-6 Ara- hk günlennde, büyük şaınn onuruna Indı- ana Ünıversitesi-Blo- omington "Osmanlı ve Çağdaş Tûrk Ça- Uşmalan Kürsü- sü'nce düzenlenen etkınhklerle kutlan- dı. Kutlamahaftasın- dabılımsel bildıriler, film gösterimı. mü- zik ve şiir dinletilen yer aldı. Etkınliklere Türki- ye'den Afşar Timu- çin, Ataol Behramoğ- hı ve tbrahim Baştuğ katıldı. Etkınlik 3 Arahk Salı akşamı açılış kokteyh, kürsü baş- kanı Prof. Dr. Kemal Siay ve kürsü kurucu- lanndan Prof. Dr. ll- han Başgöz'ün sunuş ve açılış konuşmala- nyla başladı. .\rdmdan kürsüye davet edilen A. Beh- ramoğlu, "Nâzım Hikmet'in Düşünce Dünyasın başlıklı bil- dırisıni sundu. 5 Aralık Perşembe günü öğleden sonra gösterılen "Nâzım Hikmet" belgeselini "Şarkılarda Nâzım " başlıklı müzik dinle- tısı ve Afşar Timu- çin'in "Nâam Hik- met", Christine Ogan'ın "Nâznn Hik- met Döneminde San- sür* başlıklı bıldirile- n ızledı Kutlama haftası, 5 Aralık Cuma günü 1b- rahim Baştuğ'un ^Nâzım Hikmet'in Ozgünlüğü" başlıklı bildinsınden sonra, Nâzım Hikmet'in Türkçe ve çeşitli dil- lerde okunan şiirle- rinden önıeklerie so- na erdi. Noam Chomsky geliyor • Kfiltür Servisi - Noam Chomsky. Kamu Emekçileri Konfederasyonu (KESK) ve Istanbul Uluslararası Kitap Fuan Komitesı'nın davetlısı olarak 12 Arahk'ta Türkiye'ye gelecek. 13 Aralık'ta Uluslararası tstanbul Kitap Fuan'nın açıhşına kahlacak olan Chomsky, 14 Aralık'ta da KESK tarafından düzenlenen Banş ve Demokrası Sempozyumu'nda ' Dünya'da ve Ortadoğu'da Savaş Tehdıti' konulu bir konuşma yapacak. 15 Aralık'ta tstanbul Uluslararası Kitap Fuan'nda Banş ve Yayuılama Özgürlüğü konulu bır söyleşıye katılacak olan Chomsky'ye, Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından insan haklan ıhlallen karşısındakı aktıf tutumu ve savaş karşıtı mücadelesi nedeniyle 'Türkiye Yayıncılar Bırlıği 2002 Banş Odülü' venlecek. tnsan Haklan Derneğı'nin davetlisi olarak 15 Aralık'ta Diyarbakır'a gıdecek olan Chomsky, 16 Arahk'ta Dıyarbakır Demokrası Platformu tarafından düzenlenen 'Irak Savaşı ve Yenı Dünya Düzenı" konulu söyleşıye katılacak. (0 212 491 00 45) frtrde sanatçı söyleşîteri • Kültür Servisi - Istanbul Teknık Üniversitesı Mimarhk Bölümü'nün Taşkışla Doktora Odası'nda saat 17.00'de düzenledığı sanat etkınlıkleri kapsammda 11 ve 12 Aralık'ta sanatçı Ina Wutke; 18 Aralık'ta tasanmcı, küratör Başak Şenova, 25 Aralık'ta sanatçı tpek Duben'in söyleşıleri yeralacak. (0 212 245 66 31) Friglerden derin izter • ESKİŞEHİR (AA) - Anadolu Oniversıtesı'nden Yrd. Doç. Dr. Tacıser Sivas başkanhğında Eskişehır, Kütahya ve Afyon bölgesmde yapılan yüzey araştırmasında, ilk defa arkeolojı hteratürüne girecek Frig anıtlan bulundu. Son olarak kaya mezarlan, ana tannça Matar Kubıle'ye adanmış kutsal alanlar. fasat. altar ve nişlerden oluşan kült anıtlan ve Frig yerleşim merkezlen belırlenen kazıdaki, yenı buluntular, 3-6 Ocak 2003 tarihleri arasmda New Orleans'ta 'Amenkan Arkeolojı Enstıtüsü'nün 104. yıllık toplantısında, dünyaya tanıtılacak.