Katalog

6 K A S l M 2002 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA SEÇIM 2002 AMmanya basını Sonuç kesin ama belirsizlik sürüyor FRANKURT (Cumhuriyet Bürosu) - Alman basuıı, yayımladığı yorumlarda, Tûrkiye'deki kesin seçim * ' zaferine rağmen bir belırsizliğin gündemde olduğunu savundu. Muhafazakâr "DieVVelt" gazetesi, "Türkler tslamcılara güvendT başlıklı yorumunda, seçimi kazanan Recep Tayyip Erdoğan'm ılımlı ve anayasaya sadık bir görüntü verciiğinı belirtti. Evangelos Antonaros imzalı değerlendirmede, son 40 yıhn parlamentoda en istikrarlı hükümetinin ortaya çıktığının altı çizildi ve AKP'nin anayasayı değiştirecek bir çoğunluğa çok yakın bir sonuç elde ettiği de öne çıkanldı. Seçim sonuçlannın belli olmasından sonra açıklama yapan Erdoğan'ın, anayasanın laik karakterinin dokunulmaz olduğunu belirttiğini ve anayasaya sadık olduklannı da yineledigini yazan Antonaros, bu türden açıklamalann ekonomik ve askeri çevrelenn, ama aynı zamanda Türkiye'nin müttefıklerinin kaygılannı gidermeyi amaçladığını da savundu. Pönüşüm siireci Süddeutsche Zeitung'ta ise Christiane Schkkzer imzalı ve "Boğaziçi'nde Deneme" başlıklı yorumda, 80 yıllık laik Türkiye Cumhuriyeti'nin artık dini çok önemseyen bir parti tarafindan yönetileceğine dikkat çekildi. Merkez sol eğilimli Frankfurter Rundschau, Türkiye'nin bir dönüşüm sürecinde bulunduğuna dikkat çektiği yorumunda, seçimin AKP'ye siyasal sistemde kalıcılaşma yolunda bir şans tanıdığını öne çıkardı. Gtrd Höhler imzalı değerlendirmede, AKP zaferinin, siyasal lslamm Türk siyasal sistemine entegre edilmesi ve böylece ehlileşmesi için Türkiye açısından bir firsat olduğuna da işaret edildi. 'Sınırlar asılır mı?' Avusturya'nın önde gelen gazetesi "Die Presse''de Christian Ultsch imzalı "Bilinmeziiğe Doğru Yola Çıkmak" başhğıyla \3y1mlanan bir yorum, "ılımlı İslamcılann büyük seçim başansina rağmen pek az hareket alanuıa sahip olduğunu" öne çıkardı. Die Presse yorumcusu, AKP'nin belli sınırlan aşması durumunda, ordunun eli kolu bağh kalmayacağını, hükümetin düşürülmesi için harekete geçeceğini de savundu. Yorum, "Türkiye'nin geteceği birçok soru işaretiyle bezeH" cümlesiyle sona erdi. Avrupa'nın îsviçre merkezli etkili gazetelerinden Neu Zürcher Zeitung da Türkiye seçimlerine ayırdığı yorumunda, Türkiye'nin siyasal bir parçalanma süreciyle karşı karşıya bırakıldığına dikkat çekti. Muhafazakâr gazetedekı aynntıh değerlendirmede, önemli bir sonınun, silahlı kuvvetler komuta kademesinin tslamcılann iktidan ele geçirmesim kabul edip etmeyeceği olduğu belirtildi. Amerikan ve îngiliz basını Erdoğan'ın önünde AB ve Irak sorunu bulunduğunu vurguladı Yüzünü Batı'yadönmeliERGİNYILDIZOĞLU Türkiye'de seçimleri AKP'nin ka- zanmış olmasından Anglosakson ba- sını çok tedirgin görünmüyor. Seçim- lere ilişkin haberlerin veriliş tarzına, yorumlara ve gazetelerin başyazılan- na bakınca dikkatlerin üç noktada yo- ğunlaştığı söylenebilir. Birincisı, genelde Türkiye'de seçme- nin siyasal tslamdan yana bilinçli bir tercih yapmaktan daha çok, iktidarda- ki liderlere yönelik bir tepkiyle oy verdiğine işaret ediliyor. İkincisi, Is- lamcı eğilimleri olan bir partinin ik- tidara gelmesinin, bu parti "ıhmh Is- lamcT, "tophunsal muhafazakâr, eko- nomikliberaT olarak görüldüğü için Bah'yla ilişkilerinde bir uyumsuzlu- ğa yol açmayacağı inancı hâkim. " tlk gün AKP liderinin "BM karan olmazsa Irak savaşına karşryız" yö- nündeki ifadelerini yaygın bir biçim- de veren basının, ikinci gün bu konu- yu izlemediği, daha AKP liderliğinin ilk iş olarak bir Avrupa turuna çıkma- yı planladığını aktarmayı seçtiği gö- rülüyor. Anglosakson basınının üze- rinde çokça durduğu bir diğer nokta da laik ve demokratik bir ülkede tslam- cı bir partinin iktidara gelebilmesi ve devlet yönehneye hazırlanmasıydı. Birçok yorumcu, bu durumun diğer Arap ülkelerine örnek oluşturması ge- rektiğini vurguladı. Benzer bir yakla- • AKP'nin Türkiye'de tek başına iktidara gelmesi Amerikan ve îngiliz basınında geniş yer bulmaya devam ediyor. AKP lideri Erdoğan'ın olası Irak operasyonu karşısındaki tavrmın önemli olduğuna dikkat çeken gazeteler AKP liderinin ilk iş olarak Avrupa turuna çıkmayı planladığını aktanyor. Anglosakson basının üzerinde çokça durduğu bir nokta da laik ve demokratik bir ülkede îslamcı bir partinin iktidara gelebilmesi ve devleti yönetmeye hazırlanması. şımın kimi Ortadoğu ülkerinin bası- nında da yankılandığı gürülüyordu. VVashington Post, seçmenin demok- rasiyle Islamı birleştirmeyi amaçlayan siyasal bir deney niyetiyle değil, var olan siyasi partilere karşı tepkisini di- le getirdiğini vurguladıktan sonra, AKP'nin daha önce kapahlan Islam- ci siyasi partinin içinden geliş süreci- ne değiniyor ve Hıristiyan Demokrat partilere benzerbir şekillenmeyi amaç- ladığına işaret ediyor. AKP'nin önün- de çok yoğun bir ekonomik-siyasi gündemin olduğuna değinen gazete- ye göre bu saptamalardan sonra da bir uyanda bulunmayı ihmal etmiyor: "AKP şimdikj ıhmh ve uzlaşmacı çiz- giyi terk ederse ordu 199Tde olduğu gibi yeniden müdahak edebiKr!*' The New York Times tstanbul'dan verdiği Ian Fisher imzalı haberinin başlığında vurguyu, AKP'nin ılımlı özelliğine ve Türkiye'nin sakin orta- mma yaptı. Fisher, güçlü îslamcı eği- limleri olan bir partinin tek başına ik- tidara geliyor olmasının ülkede hiç- bir paniğe ya da huzursuzluğa yol açmadığını, etkin çevTelerde, "karar vermekte acele edUmemesigerektiği- ne" ilişkin konuşmalann yaygm ol- duğunu yazıyor. "Rakibi Deniz Baykal büe Tavyip Erdoğan'ıbir tehüke olarak görmü- yor" diyen Fisher, Tayyıp Erdo- ğan'ın Avrupa Birliği'ne ilişkin söz- lerini, Irak savaşmı belli koşullar al- tında destekleyeceğini söylediğini aktanyor. New York Times'm yo- rumcusu da AKP'nin Kopenhag ve olası Irak operasyonu nedeniyle kı- sa vadede laik ve Batı yanlısı prog- rama bağhlığını kanıtlaması gerek- tiğini savundu. THE INDEPENDENT The Independent'ın yorumua göre "Müslüman bir partinin laik bir devleti yönetebfleceğini göster- menin tam zanıanr. "Tayyip Er- doğan'ın önündeki en zoriu görev, önce ABD'yi Irak konusunda bir sonın çıkarmayacağına ikna et- mek olacak" diyen The Indepen- dent, buna karşıhk ABD yönetimin- dekı en "şahince" yaklaşımlı olan- lann büe Türkiye'nin durumuna an- layışla yaklaşması gerektiğini ek- liyor.The Independent'a yazan bir başka yorumcu Robert Fisk ise ABD açısından seçmenin yine Dünya basınının gündeminde hâlâ AKP'nin ekk ettiği zafer var. Batı basını AKP'nin önünde henı dış hem ekonomik olarak birçok sonın bulunduğunu betirtiyor. (AP) Fransa basını: Avrupa BirliğJ endişeH italya basını: Anayasaya bağlı kalacak Belçika basını: Carantör, asfc Fransız basınında, AKP'nin iktidara gelmesinin AB'yi endişelendirdiği yorumu yapıldı. Le Figaro, habere "tslamcılar Avrupa'yı Endişelendiriyör" başhğıyla birinci sayfadan yer verdi. Fransız gazetesi, Brüksel'de ismini vermediği bir diplomatın, "Hiç künse Türkiye'yi AB'de görmek istemiyor, ama yine hiç kimse Türkiye'nin dışanda nasıl tutulacağını da bilmiyor, bunun için gerekçeierimiz yok" görüşünü aktardı. Liberation gazetesi de "tslamcı Türkler: Avrupa Hedefi" başhğıyla birinci sayfadan verdiği haberde, "OrdufleAKP'nin er geç bir kriz yaşayacağı, AKP'nin askerin tepkisini çekmemek için hassas konularda temkinli açıklamalar yapoğı" yolundaki yorumlara da dikkati çekti. Le Monde gazetesi önceki günkü "Türk kozumuz" adlı başyazısında Türkiye'de 3 Kasım seçimlerinde AKP'nin elde ettiği zaferi 2. Dünya Savaşı sonrasında îtalya ve Almanya'da Hıristiyan Demokratlann yükselişine benzetti. İtalya"da sol görüşlü La Repubblica gazetesi, AKP lideri Erdoğan'ın yabancı basın mensuplanna verdiği demeçte, "Anayasaya bağh kalacağını bdirttiğiııi. böylece Avrupa'yı rahatiattiğuır yazdı. Gazete aynca, "İslamcı kesinı ile askeıier arasuıda gizti bir anlaşma yapılmava doğru flerlendiğini, böylece endişelerin ortadan kaldınlacağuu'' iddia etti. Yüksek tırajlı merkez sağ görüşlü gazete Corriere della Sera ise "Islanıi Türkiye, Avrupa'dan güven istiyw" başhğıyla verdiği haberinde -genel seçimlerin ardmdan ilk ona\ın piyasalardan geküğini'' yazdı. La Stampa gazetesi de "piyasalarm AKP'nin zaferine ohımlu tepki vennğini. Erdoğan'm Kopenhag'da Türkhe'ye uyelik müzakereleri için tarih verümesi anıacnia Avrupa başkentierini ziyaret edecek olmasunn önemli olduğunu" yazdı. "Türkiye laik bir cumhurrvet kalacak" başlığını atan merkez sol görüşlü II Messaggero gazetesi ise "Erdoğan tslanü etiketi üzerinden atmak isth'or'' yorumunu yaptı. Belçika "da yayunlanan Le Soir gazetesi, "seçnn sonuçlanna göre Türkiye'nin istikrarlı bir yönetime kavTişabileceğini" yazdı. "Erdoğan'ın, genelde yapmacık tavırtı olan poütikacılardan farkh şekilde, basit veaçıkbirüsanla konuşarak seçmenin karşısına çıküğmı" belirten gazete, "bu Bderin yasaklı durumu nedeniyle ülkevi yöneteme>ecek olmasının çelişki olduğu" yorumunu yaptı. CHP'yı "KemaHst sol", AKP'yi"ıhmblslanıa'' olarak nitelendiren gazete "sonuçlara göre Türkiye'nin istikrarlı bir yönetime kavuşabileceğini, herkesin dileğmin bu olduğunu" belirtti. Muhafazakâr La Libre Belgique gazetesi de, "Laikük ve bölünmezliğinin garantörü olan Türk Silahlı Kuvvederi'nin nasıl birtavir izleyeceğinin merak konusu olduğunu" belirterek "Erdoğan'm güven vermeyi hedefleyen açıklamalar yapoğını ve türban tarbşmalanna öncelik vermejeceğini gösterdiğinr bildirdı. iran basını: Erdoğana altın firsat İsrail basını: iliskller aynı kalacak Türkiye'dekı seçim sonuçlan, îran basınının reformcu ve muhafazakâr kesimleri tarafindan farklı ifadelerle yorumlandı. Reformcu Hayat-ı Nov gazetesi, "Türkiye'de ıhınlı tslamcılar iktidan aldüar" başlığını kullandığı j haberinde, "Türk ) halkuım siyasi güce 1 sahip partilerin 1 intihannı kabul i ettiö" yorumunda bulundu. Gazete, "Türk halkmın AKP'ye 'altın firsat' sunduğu, partinin bu firsati iyi değerlendirerek Türk ekonomisini Özal döneminde olduğu gibi harekete geçirmesi gerektiğini"yazdı. Resmi haber ajansı tRNA tarafindan yayımlanan tran gazetesi, "Türk halkuım AKP'ye oy vererek, laikler ile Erbakan ve Kutan gibi tslamcılara yol verdiği'' yorumunu yaptı. Cumhuri tslami gazetesi, "Türk halkı laiklere yok dedi" başhğıyla verdiği haberde, "Geçmiş dönemlerde laiklerin Îslamcı gruplara yapbğı baskı tslamcılann kazanmaması içindi. Ancak Türk halkı tslamcıhğa vöneldi ve İslamcı hareketiere destek verivor" denildi. Seçımlerden AKP'nin zaferle çıkmasının ardından israil basını Türkiye-îsrail ilişkilerinin geleceğini irdeledi. İsrail basınında, AKP'nin zaferinden sonra Ankara'daki havanın ılımh olduğu belirtildi. Jerusalem Post gazetesinin ınternet sayfasında David Rudge imzasıyla yayımlanan makalede. "üst düzey parti yetkililerinin dış potitikada veya İsrail ile iüşkilerde kökhl değişikHk olma> acağını vurguladıklan" kaydedildi. Gazeteye demeç veren Bar- tlan Universıtesi Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden araşhrmacı Dr. Amikam Nahmanu "Hiç şüphesiz seçim sonuçlan bazı endişeler yaratb, ancak değerlendirme yapmak ve olası etkilerini tahmm etmek için çok erken" yorumunu yaptı. Gazetenin Ankara çıkışlı ve Herb Keinon imzalı makalesinde ise Israil'in Türkiye Büyükelçisi David Sultan'ın, "Türkiye ile inşldler bir partrve \cya ondan sonra gelecek partiye bağlı olmadan karşınktı çıkaıiara da>amyor. înşkilerimiz devam edecek" sözlerine yer verildi. Japon basını: Sonuçta kriz etkili ofdu Tûrkiye'deki seçımlen en fazla basın mensubuyla izleyen Japonya gazeteleri, saat farkı nedeniyle sonuçlara ilişkin değerlendirmelere dünkü sayfalannda yer verdiler. Ülkenin en çok satan lOmilyonu aşkın tiraja sahip Yomiuri Shimbun'un başyazısında, AKP'yi İslamcı bir parti olarak nitelendirdi ve "bundan dolayı ordunun endişe duyduğu" öne sürüldü. Başyazıda, "Çünkü dinin sryasete bulaşmasına izinTCrilmeyenTürkrve'de, laiklik ilkesi ülkenin temeHni oluşturuyıor'' denildi. Yazıda, AKP lideri Recep Tay-jip Erdoğan'ın, AB üyeliğine öncelik vermesinin nedeninin, "ordunun ve diğer partilerin endişelcrini azaltma" amacı taşıdığı belirtildi. Asahi Shimbun gazetesi, AKP'yi ordunun yakın takibindeki parti olarak niteledi ve "AKP'den askeri çevreler endişe duyuyor" görüşünü savundu. Sankei Shimbun gazetesi, AKP'nin zaferini, "halkuı İslamcı hareketienmeye meylinden çok, krize karşı duyulan tepki'' olarak yorumladı. "yanhş" bir karar vererek Müslü- man partileri desteklemiş olduğu- nu vurguluyor. Fisk, AKP oyımun arkasmda yoksulluk ve ekonomik krize bir tepkinin olduğunu kabul ediyor ama aynı somnlann Pakis- tan'daki seçımlerde de, hatta tüm tslamcı muhalefet hareketlerinin toplumsal desteğinde rol oynadı- ğına işaret ediyor. Fisk. zaman için- de, özellikle bir Irak savaşının et- kisiyle, AKP liderliğiyle tabanı arasmda sorunlar oluşabileceğine işaret ediyor. FINANCIALHMES Seçim sonuçlannı "Türklokumu" başhğıyla yorumlayan Financial Ti- mes'in başyazısı, hiç denenmemiş bir partinin büyük bir zafer kazanarak es- ki tüfekleri siyaset sahnesinden sildi- ğine işaret ederek yazısına başhyor. Fi- nancial Times, Türkiye'de ordunun. ül- keyi bu kadarzorkoşullarda yönetoıek durumunda kalacak olan AKP hükü- metine bir şans tanıması, buna karşı- lık AKP'nin de IMF programına sa- dık kalması gerektiğini savunuyor. Gazete, aynca eski Devlet Bakam KemalDerviş'in kaleme aldığı bir ma- kaleyi de yayınladı. THE WL STREET JOIMAL Wall Street Journal'a göre Türki- ye'de AKP'nin tek başına hükümet kuracak olması, Avrupa'yı hiç bek- lemediği bir durumla karşı karşıya bırakabilir. Eğer AKP reform kar- tmı iyi oynayabilirse, AB'nin Gü- ney'de Ortadoğu'ya bakan kanadı- na Türkiye yaranna yeni bir saflaş- maya yol açabilir, diyor. Wall Street Journal, Erdoğan'ın la- ik çevrelerde bir endişe kaynağı ol- maya devam ettiğini vurguluyor. Wall Street Journal, Avrupa'nın kay- gılı olmadığının altuıı, AB sözcüsü Jonatan Full'un u Şimdi kaygı değil ümit zamanıdu*" sözlerini aktara- rak çiziyor. Los Angeles Times, Tûrkiye'deki seçimlerle ilgili haberi \erirken "Tür- khe'nin en güçlü politikacısı, vaşamı- na yoksul bir mahallede simit satarak başladı. Güçlü dini kökleri olmasma rağmen AKP tümüyle Banlı bir seçim kampanyası >ürüttü. dini motifleri işin içine kanştumadı ve esas olarak hal- kuı ekonomik krizden kaynaklanan tepki oylarmı aldı" diyor. Los Ange- les Times'ın haberi, AKP'nin Türki- ye'nin geleneksel Batı yanlısı çizgi- sine sadık kalacağı yolunda. THE lâİteTİMES The Times, Istanbul'danSunaEr- dem imzasıyla verdiği haberinde. ön- celikle AKP'nin Avrupa Birliği yan- hsı özelliklerini ve Türkiye'yi AB'ye sokmanıyetini vurgulamış ve yorumu bunun etrafında kurmuş. The Times da AKP'nin ilk önce "Başbakan ktan olacak" sorusuna cevap vermesi ge- reküğine işaret ediyor. THEGUARDIAN The Guardian'ın yorumunda, îslam ve demokrasi arasındaki ilişkiye vur- gu yapüiyor. Îslam ve demokrasi güç- lerini birleştirdi, diyor. The Guardian'a göre secim sonuçlan tam anlamıyla bir deprem. Şimdi ABD Irak konusun- da, Avrupa da Kıbns sorununda Tür- kiye'den yardnn bekliyor. CHRİSTİAN SCIENCE MONITOR Haberine, "Pakistan'dan sonra Türkiye'de de tslamcılar güçlendi" diyerek giren Christian Scıence Mo- nitor'ün (CSM) yorumu, diğer ABD gazetelerinden biraz farklı. Monitor'a göre Türkiye'nin siya- si liderleri, 80 yıldır camiyle devlet arasına bir duvar örmüşlerdi. Se- çimlerin sonuçlan şimdi bu duvar- lan yıkacak mı sorusunu gündeme getirdi. CSM'ye göre Fas ve Pakistan'dan sonra türkiye'de de islamcı partile- rin güçlenmesi, tüm dünyada Müs- lümanların dini temelli partilere yö- nehneye başladığının bir gösterge- si olabilir. CSM'ye göre bu trendin arkasındaülkelerin içindeki ekono- mik krızler ve liderlerin yolsulluk- lan, dışanda da Müslüman seçme- m Batı'ya karşı kutuplaşmaya zor- layan 11 Eylül süreci olabilir.