Katalog

aÛL2001 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA SAVAŞ KORKUSU rof. Dr. Gencay, silahlann yapıldığı malzemelerin Afganistan'da olabileceğini söyledi bombapaniğiLADET USLU/StBEL KIZIL1ŞIK iksek tahrip gücüne sahip günûmüzûn modern savaş ahlan, korkutucu düzeyde geliştirilmiş olmalanna karşın rçok ülkede bulunuyor. Söz konusu silahlann kullanımı >ğu zaman tehdit unsuru olmanın ötesine geçmiyor. Güçler ;ngesı nedeniyle nükleer sılahlar kullamlamayınca, öne kan kimyasal ve biyolojik sılahlar daha da ürkütüyor. ABD e NATO gibı uluslararası arenanın güçlüleri, güçsüz evletlenn elinde atom bombasına dönüşen, yapunlan kolay e ucuz, etkileri ise çok çeşitlı olan kimyasal ve biyolojik ilahlann üretimini yasaklarken kendi ellerinde bulunan ıvikleer silahlann kullanımını ise setbest bırakıyor. Böylece hem güçsüz devletleri denetliyor hem de dünyayı tehdit etmeye devam ediyor. Ancak savaşlar, anlaşma dinlemiyor. Uluslararası savaş hukukuna aykın olarak kullanılan nükleer, biyolojik ve kimyasal sılahlar, asker-sivü hedef ayrımı yapmıyor; tarafsız devletlere de zarar veriyor. Dünyayı öldüren, hasta eden etkileri uzun yıllar sürüyor. ÎTÜ Nükleer Araştırma Enstitüsü'nden Prof. Dr. Şarman Gencay, nükleer silahvn yapıldığı maddeler olan uranyum ve plutonyumun Afganistan'ın elinde olabileceğine dikkat çekerek, "Afganistan'm elinde nükleer bombayı atacakfiizeya da uçakyok ama en çok korkulan. teröristierin ABD'de bir binada rahatiıkla nükleer bomba yapabilme olasüığL Çünkü uranyum ve plutonyum, kurşuntevhayasaruarak rahaüıkla UçüdeçocukNew York'taki Dünya Tîcaret yitirenler için oluşturulan Merkezi'nin ildz kulelerine 11 EylüTde yapdan sakun birçok insaıun yaşamnu değiştirdL Saldın masum insanlan canından etmekla kalmadı. geride kalanlarda acı anüar bırakü. Terörist saldınnın ardından Nev» Vork sakuüeri 'Artık kendimizi gûvende hissermiyoruz' diyor. Saldınnın yetişkin üısanlarda bırakağı etld bir yana, k Neden?, Niçin?' sorulanna yanıt bulamayan çocuklar her zamanki gibi terörün etkilediği bir dünyada yaşamanın şaşkınhğı içinde. Ncw York'ta bir kilisenin bahçesinde, saldında yaşamını taşınabilir" uyansında bulundu. Dünyadakı banşın şu an "dehşet dengesine" dayandığını belirten Gencay, "Soğuk Savaş sırasında birden çok ülkenin elinde nükleer sttah olunca 'Sen benı vurursan ben de seni vururum' tendidiyte ülkeler bu silahı kuUanmaya korktu* dedi. Amerlka dünyayı yok edebHlr Amerika'daki nükleer silahlann toplamının, dünyayı yok etmeye yönelik silah miktannın 10 katı olduğunu vurgulayan Gencay,"Yakın zamanda ABDfleRusya, atom bombalannm başuklannı sökerek, başhktaki plutonyumu yakrt malzemesi olarak kullanma konusunda anlaşn. Yenibir reaktör tipi oluşturuyoriar" dedi. Atom bombası ve hidrojen bombası olarak iki ana nükleer silah çeşidi bulunduğunu belirten Gencay, atom bombasmın çok pahalı olduğu için ABD, Rusya, Fransa, Pakistan, Hindistan'da ve muhtemelen tsrail'de bulunduğunu söyledi. Gencay, hidrojen bombasından elde edilen nötron bombasının daha çok msan öldürdüğünü araç ve malzemeye daha az zarar verdiğini anlattı. Nükleer sllahlann ettdsl Prof. Gencay, nükleer silahlann "korkunç" et kılerini şöyle sıraladı: - Normal bombalarda bulunan "basınç dalgasT etkisı. Ancak bu bombalarda bınlerce atmosfer basmctndakı dalga, ınsanı, her şeyi fırlatıp atıyor. - Kavuran "isdalgas". Bomba atıldığı yerde en az güneş yüzeyi sıcakhğı kadar ısı venyor. - Ani "radyasyon dalgasT - "Radyasyon döküntüsü". Patlamadan sonra meydana gelen radyoaktif külerin çevredekı her şeyin üzerine çökmesi. - "Nukleertaş",bombanın kaldırdığı radyoaktif toz atmosferin üstüne çıkar, ülkede nükleer kış yaşatır, sıcakhk 1 yıl sıfır derecenm üstüne çıkmaz. Prof. Dr. Gencay, en küçük bombanın şiddetinin 1 kiloton olduğunu ve 1 kilotonun da bin ton dinamit eşdeğeri ile ölçüldüğünü belirtri. Nükleer savaş için çok az ülkede sığınak olduğunu söyleyen German şöyle devam etti: "Kıtalararası füzeterte aûlan bombalan uydular saptayabuıyor. Önceden 20 daldkaya kadar saklanma vakti ohıyordu. ancak şimdi kıyılara yerieştirüen denizalolar yüzünden alarm süresi çok kısaldı. Vurulacak ülkenin 3 dakikası olabiliyor." Bombaya karşı dniemler Nükleer saldınlarda alınabilecek basit önlemler ise şöyle: "Bombanuı ışığuu görmüşseniz, hareket edebiliyorsaruz, basınç, ısıve radyasyon dalgasından kurtulmak için hemen kabn bir duvann arkasına geçin. Radyoaktif külkrden kurtulmakiçin üzerinize battaniye benzeri şevkrk örtün. Daha sonra hemenyıkamn, özeDikle gözkrinizi iyi yıkaym." temsili mezaruk, görenlerin içini burkuyor. Küçükbir çocuk, belki ne yapoğının farkında değUama, temsîli mezarlara dikmekiçin kucağuıa bir sürü haç almış, taşıyor. Amerika'dan küometrelerce uzaktaki Afganistan'da ise Reza Hassani ve kardeşi Aü, geçtm sıkıntısı çeken aüelerine katlada bulunmakiçin kflolarca kuUanünuş kâğıt topluyor. Tahran'm 25 küotnetre güneybatısında yaşayan çocuklar. Amerikah arkadaşlan gibi sorumlusu ofanadıklan bir yaşamın getirdiklerine kaüamyor. (AP) hazırlıksız yakalanır ABD'de yaşanan terörist saldvrının akla getirdiği önemli bir soru da "Böyle bir olayda devreye girecekUkyardım organizasyonu yeterfi xm n oldu. Acil Tıp Deraeği Başkanı Dr. Clkümen Rodoplu, saldın sonrasında yapılması gerekenlerin yeni yeni tartışılmaya başlandığını belirtti. Dış basında zaman zaman yiyeceklere, içeceklere bazı bakteriyolojik maddelerin konduğuna yönelik haberler yer aldığını ammsatan Rodoplu, "Tûrkrye için ba konu çok yeni 20 kişi ishalden nastaneyegelse hemen gıda zebiıienmesideniyor. Ama artıkakhmuan bir köşesinde şüphe bulunmah" diye konuştu. Terörist saldınlarda acıl boyutun çok önemli olduğunu söyleyen Rodoplu, şöyle konuştu: "Hiçbir hastanede dekontaminasyon oda»yok. Herhangibir sakfan durumunda hem radyasyon hem de salgm hastanklara karşı, geknkrin bu odadayıkanmasıgerekir. Bu, hekimiolduğu kadar, diğerhastaları da korumakiçingereklL İsrailve ABD'de bunun örnekkrivar. Bu durumda hastaya ektrven. maske ve gözlükle müdahak edilrnelL Hasta bu durum için aynlan ambulanslaıia taşınmau." Saldın durumunda hekimın ne yapacağıru bilmesi gerektiğuü vurgulayan Rodoplu, "Hastaneferde bu tûr durunüar için eğrtinüive geûşmekritakip edenbiri otmah" dedi. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bu dalda çalışan çok bilim adamırun işsiz kaldığını anlatan Rodoplu, bu kişilerin, çeşitli terörist gruplara çalışabüeceğine de dikkat çekti. GEÇMtŞTEN GELECEĞE ORHAM ERİNÇ Şapa oturmayahm da... Osmanlılıktan kalmalanna karşın Atatûrk'ün ha- yatta otduğu Cumhuriyet döneminde değiştirdıkleri- miz, neredeyse birer birer eski halterine dönüyor. Hepsinı saymaya k^ksak bu köşenin enini ve bo- yunu aşıp ciltcittkitap oluşturur. O nedenle, son gün- lerde izlediklerimizden açık seçik belgelendiğini gör- düğümüz birini irdeleyelim. Bu durum halk dilıyle şöyle tanımlanıyor: "Kucağa oturmak". Bazı çıkar hesaplan ya da zorunluluk yü- zünden birilerine hiçbir koşu! ileri süremeyecek du- rumdateslim olmak anlamını taşıyor. Tıpkı Amerika Birieşik Devletleri'nin teröre karşı w lan ettiği savaşın içinde yer almak niyetimizi "Emri- nizdeyim" dercesine dile getirenyöneticilerimizin tu- tumu gibi. Terörie savaşımclabaşanlı olantek ülkeolduğumuz, bir yandan acı çekerken bir yandan dünyaya ömek olacak sonuçlara ulaştığımız doğru. Aksini söytemek akılsızlık olur. Ama kim biltr kaç masumu canından edecekya da sakat bırakacak bir savaşa katkıda bulunmak ne derece dogrudur. Başkan W. Bush'un ülkesınin zedetenen onurunu onarmak amacıyla ilan ettiği, Avrupa'daki ekonomi- leri güçlü müttefiklerinin bıle yavaşyavaşyan çizme- ye başladığı savaş operasyonuna balıklama dalmak, zaten ateş çemberinin ortasındayer alan Türkiye'nin yaranna mıdır? • • • "Pek de haksızlık etmeyelin)" demek de olası. Yö- neticilerimiz belki de şöyle düşünmüşlerdir. "Kore Savaşı 'na katılarakNATO'ya Cıyeolduk. Ikin- c\ Dünya Savaşı sonrasında gündeme gelen Mars- hall yardımından da bol bol yarariandık. Bu savaş nedeniyle de Avnjpa Birliği'ne girmeyo- lunun açılmasını sağlamakla kalmaz, mityarlarca do- lariık dış borcumuzu erteletmekya da yeni dış borç- lar sağlamak için Uluslararası Para Fonu (l)PF) ile Dünya Bankası'na baskı yapbrabılecek bir dünya ül- kesine yaklaşmış oluruz." * • • Bugünlerin en ayıplı işi olarak, terörekarşı çolukço- cuk, masum aynmı yapmaksızın savaş ılan edilmesi- ni eleştirmek sayılıyor. Çarpıtma da hemen hazn. "Vay... Demek ki sen terörden yanasın!" OrhanVeli de "Demek ki sen komünistsın" demiş- ti ünlü şıirinde, ama o, komünızmden aşın korkan, bu yüzden de ikide bir gözaltılar düzenleyen yöneticile- ri sarakaya almıştı. Ciğercinın kedisi ile sokak kedisi arasındaki tarbş- mayı anlatırken "Kuyruklu Şıır" bölümünde sokak ke^ disini konuşturuyor, "Cevap" bölümünde de "Ciğer- cinin kedisinden sokak kedisine" diyerek dızeteri st-i ralıyordu. "Açlıktan bahsediyorsun; [ Demek kı sen komünistsın. Demek bütün binalan yakan sensin. ', Istanbul'daki sen, Ankara'dakileh sen... . , • Sen ne domuzsun, sen!" ' ' ' ' ' - (Yaprak dergisi, 15Ocak1950.) ' ^ U f - • • • '• "Oturmak"fiılıninçeşrtli çekımleri hayatımızao cteo li girmiş ki "ekmek elden, su gölden" rahatlığıyla cid- diYetten kaçmanın da gerekçesi olmuş. t Ünlü müzeci veressamOsmanHamdi Bey (1842- 1910) derdini veyakınmasını dile getırırken şöyleder-. miş: "Sanki dûnyaya oturmakiçingelmiş insanlanz Me- sela birine sorarsınız 'Peder bey nasıllar, ne yapıyor"- lar?' Cevabı hazırdır. 'Ne yapsın, evde oturuyor.' Bir başkasına sorunuz: 'Nerede oturuyorsunuz?' Oturma fiili öylesine kanımıza işlemış ki, sanki evde sadece oturulması şartmış gibi 'Kadıköy'de oturuyoruz' der. 'Nereye gidiyorsunuz' sorusLfpa da cevap hasrdır. 'Ahmet Beyler'e oturmaya gidiyoruz.' Hani mümkün olup da ölülerimizle konuşabilsek on/ar da şu ceva- bı verecekler. 'Mezardaoturuyoruz'." (Nakleden: Ce- mal Kutay, Bılinmeyen Tarihimiz, 1974.) Galiba Osman Hamdi Bey'in "dünyaya oturmak için gelmiş" dediklerinin ön sırasında bizim üstatlar yer alıyor. ' • * • Günümüzdekisuçlamanın sahiplerinin, küreselteş- 1 » meden ne anladıklan bu sayede bir kez daha öğrenh Vıyor. Amerika Birieşik Oevletlen'nden kaynaklanan hefc türlü istege, kayrtsız ve koşulsuz "Emriniz olur' 6er- seniz, çağdaşve uygarolursunuz. "Yahu şu sakınca- sı var. Aman dikkatli olalım" derseniz dinozor ve te-^ rörist! SayeterirKİe kucağa oturduk, bari şapa oturmaya- lım. ' ', • • • Bir süre, ama bu kez tatil niyetjyle izne çıkıyorum.' Bilgilerinize sunanm. -> oerinc@cumhuriyet.com.tr. Prof. Dr. Gündüz: ABD nükleer silahkullanırsa savaş hukukunu çiğnemiş olacak Asker-srvîl ayırmaz (0212)2*3 •• 7« İRAN KÜRT SİNEMASININ BAŞ YA.PIT» ^ 2 0 0 0 ^ W N E S JÜRİ OltL BUYUKODULU^ Avrupa tnsan Haklan Mahkemesi (AtHM) eski savunmanlarındanProf. DT. AslanGündüz. ABD'nin Afganistan' akarşı nükleer silah kullanmasını yasak- layan uluslararası bir anlaşma olmadığına dikkat çek- ti. Gündüz, "Ancak ABD nükleer süah kullanırsa, uluslararası savaş hukuku kuraUaruu çiğnemiş ola- cak. Çünkünükleersilah,savaştaasker-sivühedef ay- rnmyapnmasmıönler,tarafsı/ devletlere zarar verir. tnsan ve çevre üzerindeki kötü etkisi çok fazla, uzun sürelidir'' diye konuştu. Gündüz, ABD, NATO gibi güçlerin, güçsüz dev- letlerde de bulunan kimyasal silahlann kullanımını yasaklarken nükleer silahlann kullanımını serbest bırakmasına da dikkat çekti. Istanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğ- retimÜyesı Prof. Dr. Gündüz, konuyla ilgili sorula- nmızı şöyle yanıtladı: - Amerika, hukuken Afganistan'ı vurabüir mi? - Birleşmiş Milletler (BM) bugüne dek aldığı ka- raılarla Afganistan'm dünya banşını tehdit ettiğini belırledi ve Amerika'dakı saldmdanbir gün sonrabir karar aldı. Bukararda "BMolarakhertürlüterorizm- le mücadek etmekiçingereklitüm önlenüeriahnaya hazurun" dedı. Saldmyı gerçekleştirenlerle destek- leyenleri, adalet önüne çıkartmakonusundatüm dev- letlerebirlikte çalışma çağnsmda bulundu. Ancak sa- nıldığı gibişu an BM. Amerika'ya, Afganıstan'ı vur- ma iznivermedi. ABD, Körfez Savaşı'nda olduğu gi- bi BM'den Afganistan'daki terorizme karşı silahlı kuvvet kullanma izni isteyecek. Ladln'ln yaptığı Ispatlanmalı - BM bu iznivennezse ABD yine Afganistan' a kar- şı silahlı kuvvet kullanabüjr mi? ABD, bu kez Afganistan' ın, Ladin'le güçlerini bir- leştirerek ülkesine orta ölçekli bir devletin dahi ve- remeyeceği büyüklükte zarar verdiğini ve bu potan- siyel tehlikenin devam ettiğini öne sürecek. Ancak bunun için sorumluların Afganistan ve Ladın oldu- ğunu ispatlamalı. - ABD'nin, Afganistan'a karşı biyolojik, kimyasal ve nükleer süah kullanmasmı önleyen uluslararası anlaşmalar var mı? Amerika, 1925 yılında imzalanan "Kimyasal ve Bakteriyolojik SilahlannKuHanmumn Yasaklanma- sı Sözkşmesi"ni ve 1993'te 68 ülkenin imzaladığı "KimyaWsü^hlanntmhasınaDair Anlaşma"yı im- zaladı. Buna göre taraf ülkeler 10 yıl içinde kimya- sal sılahlanm imha edeceklerdi. Ancak imha işı çok pahalı olduğu için şu an kim- yasal silahlar tamamen yok edilmedi. Amerika, 1972'de 143 ülkenin imzaladığı "Biyolojik Süahla- rm KuUanmn ve €reüminin Yasaklanmasına tnşkin Anlaşmayı" da imzaladı. Ancak 26Temmuz'da Cene\Te'deyapılan sılahsız- lanma görüşmelerinde bu anlaşmayı reddettiğıni res- men büdirdi. Sonra yapılan bir dızı anlaşmayla da kimyasal ve biyolojik silahlann, savaşta sivil ve as- kerihedef aynmı yapmayı imkânsızkılması, "gerek- siz zarartar vermesi" ve "tarafsız devletlere de zarar vermesi" nedenleriyle kullarumının savaşhukukuna aykın olduğu vurgulandı. Bir devletin başka bir devlete kımyasal silah kul- larrması halinde mağdur devletin bu silahı kullanma- sı haklı sayılıyor. KURT I GIRTLAĞINI YÖNETMEN SamlraMAKHMMBAF " KÜRTÇE & Beyoğlu AUKAZAR Bağcilar SITE H Metropol DIYARBAKIR Galeria 293 24 66 12 00-13.45-15 30-17.30-19.30-21.30 462 20 21 12.00-13.45-15.30-17.30-1&.30-21.15 Cuma.-Cumartesı-Pazar 23.00 425 74 78 11.30-13.30-15.30-17 30-19.30-21.3C 222 05 33 12.00-13.45-15.30-17.30-19.30-21.1İ