Katalog

28 TEMMUZ 2001 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA KURESEL ISINMA ABD, Kanada, Avustralya ve Japonya, Kyoto SözleşmesVm imzalamaya yanaşmıyor fldmıcle gelecektarbşmasıAÎNKARA (Cumhurivct Bürosu) - Küresel ısınma nedenıyle dunyadakı ıklım dengesı bozulmaya başlarken gelışmelerçevreeılenntepkılennehe- def oluyor CJ-8 Cenova Doruğu'nda, elektrık- ten yararlanamayan 1 mılyar ınsanın yemlenebılırenerjı kaynaklan ıle ışı- ğa kavuşmasma ılışkın raporun ABD ve Kanada'nın olumsuz tutumu nede- nıyle evlem planına donuşturuleme- ınesı de tepkı alan konulardan bırını oluşturdu CJ-8 ulkelerının. kureselleşmenın toplumsal \e çevresel baskılannı goz aıdı etnıesı, Bonn'da yapılan ıklım go- ruşiTielerıne golge duşurdu Son yıl- larda ıklım dengesındekı belırgın de- ğışıklıkler. dunyanın geleceğı ıçın teh- lıke sınyallerı anlamına gelıyor Pakıstan'da ve Polonya"dakı seller. Suııdı Arabıstan'da 50 derecelık sıca- ğa karşın kar yağması. Turkıye'de et- kısını gosteren aşırı sıcaklar. Fas'ta ha\a sıcaklığının I gunde 17 derece azalıp artması sera gazlarının yarattı- ğı kııresel ısınmanın sonuçlan olarak vorumlanıyor Cîreenpeace. sera gazlarının yuzde 25'ının ABD kaynaklı olduğuna ı^a- ret ederek "O nedenle küresel ısınma- } a karşı ABD gibi ındüstrileşmiş ülke- lerin en önce harekete geçmesi gereki- \or** goruşunu sav ıınuyor Greenpeace raporunda. "Şiddetli ve beklenmedik firtuıalar \c seller gibi doğa ola\ lanna ek olarak Akdeniz Böl- gesi'nde kuraklık ve çolleşme de artış göstermiştir. Dünvada son 3 \ılda aşı- V_J""O Cenova Doruğıı'nda. elektnkten yararlanamayan 1 mılyar ınsanın yenılenebılır enerjı kaynakları ıle ışığa kavuşmasına ılışkın raporun ABD ve Kanada"nın olumsuz tutumu nedenıyle eylem planına dönüştürulememesı tepkılere neden oluyor Bonn'da devam eden "İklını Görüşmelerı" de aynı ülkelerın erteleme gınşımlerıne sahne oluyor n meteorolojik olavlara bağlı olarak 100 bin ınsanın olduğıı hesaplanmıştır. İngiliz hukuınetine bağlı olarakcaüşan bilim insanlan 2080 v ıhna kadar. dün- \ada her yıl 94 mihon insanın sel bas- kınlan riskivle. 290 mihon insanın da sırma riskivle karşı karşıva kalacağuu tahnıin etmiştir"" saptamalarına yer verıldı Gelışmekte olan ulkelen daha çok vuran küresel ısınmaya karşın gelış- mış ülkelerın tutumu ıse dunyanın ge- Ieceğını olumsuz yonde etkılıyor Bonn'dakı ıklım goruşmelerınde sa- dece "nükleer enerjinin temiz enerji olmadığj" noktasında bırleşıldı llk kez nukleer enerjının temız ener- jı olarak tanımlanmaması da onemlı bır gelışme olarak kaydedıldı Greenpeace Akdeniz Ofısı Enerjı Kampanyası sorumlusu Melda Kes- kin, Kyoto Anlaşması'nın onaylanma- sına dırenen ABD Başkanı George Bush ve ABD yonetımının, ıklım de- ğışıklığıne yol açan ışlerden kâr eden dev şırketlenn çıkarlarına hızmet et- tığını belırterek "Sam Amca'nın, ço- cuklanmızuı geleceğini petrol dolarla- n için satnıava ve dunva ikliminin ko- runmasım isteven mihonlarca nıasum insanı kurban etmeve hakları voktur** dedı Keskın, aynca Bush'un geçen ay ABD senatorlerı Hagel. Helms,Craig veRoberts'ayolladığımektupta Kyo- to Protokohfnu reddettığını ve ıklım değışıklığıne ılışkın kanıt olmadığmı soyledığını de sozlerıne ekledı Almanva'nın Berlin kentinde yapılan İklim Görüşmeleri'nde Kanada, Avustralv a, \BDve Japonya'nın ulus ötesi şirketlerin çıkarları doğrultusunda toplanfılan erteleme taktiği izlediği ortava çıktı. \BD'nin nimzava vanaşmamasıevlemeilertarafindanprotestoedildi. (Fotoğraf REUTERS) Küresel ısınmayla mücadele tarihcesi Mayıs 1990: Bırleşmış Mılletler Hukumetlerarası îldım Değışıklığı Paneh'nde dünyanın onde gelen meteorologlan tarafından dunya ıklıırunın ısındığı ve bunun olumsuz sonuçlar yaratacagı açıklandı Kasun 1990: Dunya Ikhm Konferansı'nda ülkeler bır ıklım anlaşması yapılmaM konusunda uzlaştı Haziran 1992 RioZmesi: 100'den fazla BM uyesı uike tkhm Değışımı Çerçe\e Anlaşması'nı ımzaladı Ulkeler kendı sera gazı emısvonlarını azaltacaklannı \e 2000 yılında 1990"ın başındakı sevıyesıne ındıreceklennı açıkladılar Ekinı 1995: Çerçeve anlaşmaya taraf olan ulkeler her ulkenın kendı ıradesıyle aldığı önlemlcnn yeterlı olmadığına karar verdıler Sera gazı salımmınm azaltılmasını sağlayacak bır protokol olu^turulması kararlaştınldı Arabk 1997 Kyoto: Dunya ülkefen. gehşmi$ ulkelenn sera gazı etkısı yapan karbon ıçeren gazlann salmımını 2008-2012 donemınde 1990 sevıyelennden yuzde 5 2 azaltmalannı ongoren Kvoto Iklım Protokolu nu ımzaladılar Kasım 1998 Buenos Aires: Kyoto protokolunun nasıl hayata geçınleceğını behrlemek ıçın goruşmeler başladı Kasun 2000: Lahey'dekı Dunya Iklım Konferansı nda ABD \e bazı Avrupa ulkelen arasında protokolun nasıl uygulanacağı konusunda anlaşmazlık yaşandı Konferans sonuçsuz kaldı Mart 2001: ABD. 1997 K>oto tklım Protokolu nden ekonomık çıkarlanna uymadığı gerekçesıvleavnldı Temmuz2001: Bonn'dakı ıklım konferansında, Japonya ve AB arasında Kyoto protokolunun naMİ uygulanacağı konusunda uzlaşmaya vanldı Kyoto Anlaşması Berlin'de kurtarıldı BERLtN (AA)) - Almanya'run Bonn kentmde yaklaşık 2 haftadır devam eden ve 180 ulkeden temsılcılerın katıldığı BM Uluslararası Küresel Isınma Konfe- ransı sona erdı Almanya Çevre Bakanı Jürgen Trit- tin, konferansla ılgılı olarak dîiıı başkent Berlin'de düzenledığı basın toplantısın- da. Kyoto Anlaşması ıle sera etkısı yara- tan zehırlı gazlann azaltılması konusun- da ılk kez ulkelen bağlay an bır anlaşma uzennde uzlaşmava vanldığına dıkkat çektı Görüşmelenn başlangıcında bır- çok ulkenın çekmgen davrandığını ve Kyoto Anlaşması uzennde uzlaşmaya varmanın mümkün gorulmedığım belır- ten Tnttın. "Zorlu görüşmeJerden sonra Kyoto Anlaşması'nı kurtardık" dedı Tüm anlaşmalann ıyı ve kotu yanları olduğuna ışaret eden Tnttın. Kyoto An- laşması'nın en ıyı yanının. altenıatıf enerjı ımkânlan yaratması olacağını sov- ledı Tnttın, Japonya. Kanada. Âyustral- ya ve Rusya'mn ısteğı uzenne. azaltılma- sı öngorulen zararlı gazlann oranına or- manlann korunması yonunde alınan on- lemlenn de dahıl edılmesımn kararlaştı- nldığını bıldırdı Tnttın karayolu taşı- macılığını daha yoğun şekılde demıryo- luna kaydıracaklannı, bu şekılde hem za- rarlı gaz salımını azaltacaklannı hem de Devlet Demıryollan'nı rekabet edebılır duruma getıreceklenm belırttı Tnttın, Kyoto Anlaşması ıle dunyadakı zararlı gazlannyûzde 75'ının azaltılması konu- sunda uzlaşmaya vanldığını belırttı Lavlar kentlere akıyor • Bölgede uzun zamandır çalışan sıvıl yardım kuruluşları, lavların onune set çekmeye ve >olunu deği!>tırmeye çalışırken Ulusal Jeotızık Enstıtusu yetkılılen. lavların halen tehdıt altında bulunan Nıcolosı kasabasına 4 5 kılometre uzaklıkta bulunduğunu belırttıler Dış Haberler Servisi - Fılıpın- lerde Mavon yanardağının ge- çen pazar venıden harekete geç- meMnın ardından 43 bın kışmın bölgeden tahlıye edıldığı bıldırı- lı\or Sicılva adasında da tem- muz başlarından ben faalıvette bulunan Etna vanardağının pus- kurttuğıı la\ lar çev rev e korku sa- «, ı\ w Etna v anardağı çev resmde ılan edılen olağanustu halden sonra Başbakan \ardımcısı Gi- anfranco Fini bolgev ı zıv aret et- tı Fını hukumetın gelışmelen vakmdan takıp ettığını mevda- na gelen zararın karşılanması ıçmhukumetın ılk etapta 18 mıl- varlıretlıklvaklaşık 12tnl>onlı- ıa) ion avırdığını duvurdu Bölgede uzun zamandır çalı- şan>ı\ıl v ardım kuruluşları, lav- ların onune set çekme\ e \ e v o- luııu değıştırmeye çalışırken Vu-a\ Jeofızık Enstıtüsu vetkj- lıien la\ lann halen tehdıt altın- da hulunan Nıcolosı kasabasuıa 4^ kılometre uzaklıkta bulun- digunu belırttıler Fılıpınler'de başkent Manı- U mn 32 *> kılometre gunevınde bjlunan Mavon vanardağında 3 bj\ ıkpatlama gerçekleştığı be- kt' ırken bolge halkının sureklı u anldığı kavdedılı\or \anar- diğJa hâlâ onemlı olçude la\ bu- lmduğu \e Mavon un venıden pıskurebıleceğı u>arısında bu- 1 nan \etkılıler, vanardağa 6 kı- 1 metreden fazla vaklaşılmama- *. .erektığını belırttıler Ma- \>n un 1 -2 hafta faalıvette kala- blaeeı bıldırılıvor kuru k L Dünya sınırlannı zorluyorMmr ve Ubet'te sıcaklık ortalaması 40 dereceyi aşth Antarktika 'da 50yıl içinde 7 bin küometre karelik buzul tabakası eridl GüneyAsya 'nın birçokyerinde arka arkaya sel felaketleriyaşandı Dış Haberler Servisi-Aflrika: Mozam- bık ve Madagaskar, 2000 >ılının mavıs av uıda sular altında kaldı Yoğun sağanak vağışlar nedenıyle vaşanan sel felaketın- den 1 mılyon kışı etkılendı Mısır'da. 6 Ağustos 1998 de 41 derecelık hav a sıcak- lığı ortalamasıvla en vuksek ağustos ayı sıcaklığına ulaşıldı Guney Afnka'da 1985-1995 arasmdakı 10 >ıllık donem. yuzyılın en sıcak ve kurak donemı olarak kavıtlara geçtı Senegal'ın guney kıvıla- nnda denız sev ı\ esının v ukselmesıv le Ru- fısk sahıl şendı sular altında kaldı Ken- ya'dakı Levvıs buzulunun v ıızde 92 sı ge- çen yuzyıl ıçensınde endı Kenya ve Tan- zanva'da vuksek sıcaklıklara bağlı sıtma salgınlan goruldu Sevşel Adalan ndakı mercan ka>alıklan kurudu Antarktika: Yıllıkortalama sıcaklık değerlen 1945'ten bu yana 2 5 derece art- tı Yaz mev sımının uzunluğu 2 haftadan 3 haftaya çıktı Ocak 1995 te yaklaşık 200 metrekarelık Larsen A buzulu anakara- dan a>nldı 400 vıldır vennden kıpırda- mayan 3 bın kılometrekare genışlığınde- kı Larsen B ve VVılkıns buzullan Mart 1998-Mart 1999 arasında endı Son 50 y ıl ıçensınde 7 bın kılometrekare genışlığın- de buzul tabakası sulara gomuldu Geçen 25 vıl ıçensınde Antarktika'da yaşavan penguen nufusu, yaşam koşullannın de- ğışmesıne bağlı olarak yuzde 33 azaldı Asja:lıbet te Haziran 1998"deha\ası- caklıkları 23 gun bovunca 42 derecede seyrettı Hımalayalar'ın doğusunda Bar- nak buzulu 22 metre Gangortı buzulu 33 nıetre endı Bılım adamlan buzullann bu hızla erımeye devam ettnesı halınde, do- ğu ve merkez Hımalayalar'dakı buzulla- nn 2035 y ıhnda tanıamen erımış olacağı- nı soyluyorlar Kore'de Temmuz ve Ağus- tos 1998 de art arda sel felaketlen yaşan- dı Rusya'da Khabarovsk bolgesınde sı- cak \e kuru ruzgârlar nedenıyle 1 6 mıl- yon hektar tayga ormanı tahnp oldu A- mur kaplanlan yaşam alanlannı yıtırdı Bangladeş'te küresel ısınmaya bağlı ola- rak denız se\ıyesı yukseldı Bu yuksel- menın 1 metre daha artması durumunda. ulke topraklannın vuzde 17 5 ının su al- tında kalacağı uyarısında bulunuluyor Avriipa: Kafkas Dağlan'ndakı buzul- lann yarısı geçen yuzyıl ıçensınde endı İngıltere de hayv anlar ortalama 10 gun da- ha erken kuluçkay a yattı Av usturya v e ls- vıçre Alplen'ndekı alpın çayırlar. yılhk sıcaklık değerlennın artmasıyla daha y uk- sek metrelerde gorulmeye başlandı Avru- pa'da yaşayan 64 kelebek turunden 31'ı yuvalannı 33 ıla22^ km kuzeyetaşıdılar İSTANBUL (ANKA) - Kuresel ık- lım değışıklığı sonucunda Turkıye'nın kuru ve sıcak bır ıklımın etkısıne gıre- ceğı bıldınlıyor İTU Meteorolojı Muhendıslığı Bolu- mu'nden Doç Dr Mikdat Kadıoğ- hı'nun. Meteorolojı Muhendıslen Oda- sı'mn yayın organında yer alan "Ozon ve İklim Değişikliği'' konulu araştırma- sma gore, sanayıleşme ıle beraber do- ğanın tahnp edılmesı sonucu dunya at- mosfennın bıleşımındekı gazlarda bü- yuk değışıklıkler ortaya çıktı Budeğı- şıklıkler ıse dunya uzenndekı tum can- lı yaşamı ıçm tehlıke oluşturuyor tn- sanoğlu, srratosfenk ozon gazındakı seyrelme v e ku- resel ısınma gıbı ıkı buyuk sorunla karşı karşıya bulu- nuyor Son zamanlarda dunyanın yüzey e yakın se- vıyedekı hava sıcaklığı su- reklı artıyor Sadece son 100yıldasıcaklıkJar0 6C arttı ve artmaya devam edıyor Bu sıcaklık artışı- nın ne kadar buyuk oldu- ğunu. 15 ıle 50 bın yıllan oncesı buzul çağından sonra sadece 5 C'lık bır ar- tış olması açıklıyor Iklım değışıklığıne karşı hangı stratejı takıp edılırse edıl- sın, yakın gelecekte goru- lecek olan ıklım değışımı- nın kotu etkılen artık ön- lenemeyecek Her turlu durumda. gelecek 40 yıl ıçmdekı her 10 yılda bır 0 1 C'den daha fazla olan bır mıktarda kuresel ısınmanın devam edeceğı tah- mınedılıyor T^urkıye'deozonmıktar- lanndab değışımın de orta enlemler- dekı dığer ulkelere benzer olacağı tah- mın edılıyor Boyle bır kabul ıle Tur- kıye uzenndekı troposfenk ozonun art- tığını ve bunun yanında da srratosfenk ozonun azaldığı soylenebılıyor Bu ne- denle dunyanın dığer bolgelenne ben- zer şekılde. bu ozon mıktarlannda ve ıklım değışımının Turkıye'de çevre, toplum ve ekonomıye etkısı olumsuz olacak Kuresel ısınma ıle bırlıkte alt Tropıklerdekı yuksek basınç kuşağınm klım değışıklığı senaryolanna göre, "cilt kansen, katarakt, astım, akciğer ve kalp hastalıklan artacak, orman yangınlan artacak, geleneksel tanm ürünlen yennı kuru iklim şartlanna uygun tanm ürünlenne bırakacak, deniz suyu seviyesı yükselecek, tatlı su sıkıntısı yaşanacak". kuzeye doğru Turkıve uzeııııe kayma- sı beklenıyor Boylece Turkıye nın bu- yuk bırkısmı oldukça kuru ve sıcak bır ıklımın etkısıne gırecek Bııtun bunla- rın sonucunda mevdana gelebılecek değışımler şoyle sıralanıvor # UV-B radvasvonu, insanlarda cilt kanserleri ve katarakt gibi goz hastahk- lannın artmasuıa neden olabilecek. # Canlılann nefes alıp \ erdığı sev ıy e- de bulunan troposfenk ozon mıktann- dakı buyuk artışlar armosfenn ısınma- sına katkıda bulunmakla bırlıkte insan- larda daha fazla kalp astım veakcığer hastalıklan görulebılecek # Orman ve tanm iirün- lerinde rekolte düşuşleri vaşanabüecek. # Denız suyu sevıyesın- dekı yukselme, tatlı su sı- kıntısı ıle beraber Turkı- ye'nın turızm ve tanm sektorunde buyuk kavıp- lara neden olabilecek # Isınma ile birlikte kış- lan kar yağışlannın yerıni > ağmuıiar alacak. Daha az kar vağışı \e/\e\a çabuk erimeden dolav ı Uludağgi- bi kış sporlan merkezlerin- den daha kısa surede va- rarlanılabilecek ja da hic kullanılamay acaklar. # Turkıye genelınde ya- ğışlar azalınca GAP başta olmak uzere tum nehırle- nn taşıdığı su mıktarlan duşecek # Y üksek basınç kuşağı- nın kuze> e kavması ile ulkemize hâkim olabilecek tropıkal iklime benzer bir ik- lim, düzensiz. ani ve şiddetli vağışlar. seller, hevelan \e erozvonu arttınr. # Kuş cennetı ve benzerı mıllı park- lar tahnp olur. kuşların goç y olları v e konaklama yerlen değışır # Isınma ile beraber denizlerimizde- ki su akınhlan ve sıcaklık rejimleri de- ğışir. Bunlar da balıKJann goç patern- leri bozup farkulaştırabilir. # Kuru kesımlerde y uksek sıcaklıklar ıle bırlıkte orman yangınları ve tarım- sal hastalık ve bocek zararlılannda bu- yuk artışlar gorulur