Katalog

7 MAYIS 2001 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ KUiseden camiye; Tann'ıun 1474yılhkevi, asoMKuç •I M D E N İ Z S O M ıradan bir tümce kurmak gerekırse: lzmit Körfe- zi'nde 17 Ağustos 1999'da meydana gelen 7.4 büyük- lüğündekı depremden etki- lenen Istanbul'dakı tarihi yapılardan Küçükayasofya Camisi"nin kubbesin- deki çatlaklargiderek artıyor; temelle- ri uzunca bir süredır denıze doğru ka- yan bina, birkaç metre ötesindeki de- miryolundan geçen trenlerin yarattığı sarsıntıyla her an çökebilir... Sıradanhğa devam edilirse: Tarihi yanmadayı çevreleyen surlann az öte- deki kapılanndan bin de 1532 yılında- ki depremde çatlamıştı ve Çatladıkapı adı venbnişti; Ayasofya'ya benzediğı için Küçûkayasofya adı verilen eski Sergios ve Bakhos Kilısesi'nın yeni adı bu gıdişle Yıkıldıcamı olabilir! Artık her şey ne kadar sıradanlaştı... Istanbul'da Tann'nın adının hiç ke- sintiye uğramadan en uzun süre anıl- makta olduğu bır ıbadethane bugün Allah'a emanet edilmış, kimsenın umurunda değil! Sultanahmet'ten Marmara kıyısına inince, surlan aşma- dan Cankurtaran'la Kadırga arasındadır Küçûkayasofya Ma- hallesi... Sur içindeki her semt gibi burası da tarihle yoğrulmuş- tur... Taşlann dili olsa da konuşsa... „ 6. yüzyıldayız... -' Roma Imparatorlu- ğu, Hıristiyanlığı res- men kabul etmiş; Konstantinopolis'te eski tapınaklar bozu- larak bazilikalar yapı- lıyor ama.. bır yandan da antik çağın çoktan- nh J\.onstantinopolis 'te 527'detahtaçıkan imparator İustinianos'un kansı Thedora, antik çağın tapmaklardan bozma bazilikaları bir kenara bıkanp ilk kez merkezi plamyla kubbeli bir kilise yapünyor... II. Bayezit 1507'de kiliseyi Babüssaade ağalanndan Küçük Hüseyin diye birine veriyor camiye dönüştürsün diye... Ayasofya'yı andırdığı için eski kilisenin yeni adı Küçûkayasofya oluyor... kültürü devam ediyor... Istanbul'da henüz, kubbesiy- le merkezi planda bir kilise yapıima- mış... 527 yıhnda Iustinianos tahta çı- kınca, kansı Thedora, büyük sarayın uzantısı Hormisdas Sarayrnı manastı- ra dönüştürüyor ve yanındaki AzizPet- rus'la Aziz PauJus'a adanmış bazili- kanın bitişiğine eski tapmaklardan bozma mimariyi reddederek dörtgen içine yerleştirilmiş sekızgen plamyla kubbeli bir bina, bir kilise yaptınyor. Yapımı 536 yılında biten kiliseye Su- riye'deki Resafa kentınin koruyucusu Aziz Sergios'la ardıh Aziz Bakhos'un adı veriliyor... Inanç dflnyasında devıim Zamanın yerli yerine oturması için anımsamakta yarar var; Tann'mn son elçisi Muhammed'in doğumundan 35 yıl öncesindeyiz ve Istanbul'da antik çağın çoktannlı kültüründen farklı bir mabette Isa'nın öğretisiyle Tann'ya ta- pılıyor... Inanç dünyasında büyük bir devrim oJmah... Yüzyıllar su gibi akıp giderken sa- raydan bozma manastır ve bazilika ta- rihe kanşıyor, Sergios ve Bakhos Ki- lisesi ise yapımından 926 yıl sonra, Os- manlı Sultanı n.Mehmet'ın fstanbul'a girişine tanıklık ediyor. Konstantiniy- ye'yi fetheden mutlu kumandan, Ser- gios ve Bakhos Kilisesi'ni kilise ola- rakbırakıyor. Oğlu ILBayezit saltana- tının 16. yılı olan 1507'de eski Babüs- saade Ağası Küçük Hüseyin Ağa'nın isteği ile 980 yıllık kiliseyi camiye çe- virtiyor; adına da Küçûkayasofya de- niyor... Sıradan birtümce gibi gelmesin, ge- ride kalan yıllar birçırpıda yazılıp oku- nuyor ama, 980 yıl kilise olarak kulla- nıldıktan sonra 494 yıl da cami olarak kullamlagelen ve içinde hep aynı Tan- n'ya dua edilen mabedin ömrütam ta- mına 1474 yıl... Amerikalılar, Los Angeles'ın kuru- luşundan kalma 200 yıllık ahşap bir yapıyı pamuklara sanp saJdıyor! Hadım aflanın kellesl Küçûkayasofya Camisi'ni isebugün ancak, çevresindeki ağaçlar sanp sar- malıyor... Baharda gökyüzüne doğru uzanan yeşilliğin içinde tuğlalann kır- mızısı daha birkendini gösteriyor... Ne ki, yapraklann arkasına saklanan bina- yı görebihnek için demiryoluna çık- mak gerekiyor. Demiryolu biraz yuka- nda; raylar ikinci kat hizasından geçi- yor. Geçtiği yer, surla arasındaki eski bahçe... 1850 yılında böyle uygun gö- rülmüş... Dönemin uygarlıktan nasip- lenme dûşüncesi, tarihi mirası koruma düşüncesine baskın çıkmış... Bugün de öyle değil mi? — — — — — Geriye dönersek; II. Bayezit, kiliseyi eski Babüssaade Ağası'na cami yapması için ver- dikten bir süre sonra 1510'da kellesini al- mayı uygun görmüş... Uygarlığa giden yol- larda insanlann alın te- ri kadar kanı da olma- Iı... Yaban otlannın fiş- kırdığı ve bir hazireye dönüşmüş arka bahçe- deki kûçük türbesinde yatıyor Küçük Hüse- yin Ağa... Yaşamı hep ayakta geçmiş olma- lı... Topkapı Sara- yı'nın üçüncü kapısın- ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ da muhafizların başı — • ^ — ^ — ve aynı zamanda Ha- rem dahil sarayın en büyük şefi olmak kolay değil... Sarayın dışında sadra- zam ne ise sarayuı içinde de Babüssa- ade Ağası o... Küçük Hüseyin Ağa, ak ağalardan mı yoksa zenci ağalardan mı bilinmez ama hadım olduğu kesin... Yoksa, hareme nasıl girecek... Acıya dayanıkh olmalı ki, caminin ön bahçe- sinde celladın önünde boynunu eğdik- ten sonra kafasını yerden almış, arka bahçede yaptırdığı türbesine kadarge- lip ruhunu öyle teslimetmiş... Kapıda- ki panoda yazıyor... Bir adı da Kesikbaş Hüseyin Ağa~ Kilise bozulup camiye çevrilirken minare, yapının için- den değil yanından çı- kartılmış... O sıra sad- razam başka bir ha- dım; HadnnAKPaşa... 1648 ve 1763 deprem- lerini de gören Küçü- kayasofya'ya yüzyıl- lar içinde birkaç sad- razamın eli değmiş... Minare birkaç kez ya- pılmış; son yapıhşı 1955... Caminin bah- çesine kuruian 36 hüc- reli zaviyenin onanlıp tarihi ve ruristik bir çarşıya dönüştürülme- si ise 1996... Yani istenirse, za- manın aşındırdığı taş- mcedepremlerden sonra Tarih, 1850'de uygarhğa yenik düşüyon- Küçükayasofya'nın dibine ray döşeniyor_ Kapı, 1474 yılkktarihe açüıyor. lara yeniden hayat kazandınlabiliyor... Caminin karşı bahçesindeki eski za- viyenin onanmını Hoca Ahmet Yese- vi Vakfı yapmış... Kutlamak gerek.. ancak tarih dolu mekânın bir köşesin- de ve salt bu mekâm görmeye gelen tu- ristlerin önünde Doğu Türkistan'a öz- gürlük istemek ne kadaranlamsız... Si- yaset başka mekânlarda yapılmalı... Caminin kapısı kapalı... Namaza doğru açılıyor... Beş vakit namazdan ikindide nama- za gelen birkişi... Bir de bendeniz, na- maza durmadığı için gûya bir araştırma gö- revlisi... Çünkü artık gazetecilerin namaz kılmayacaklarsa tarihi camilere girmesi ya- sak... Son depremin ona- nlmayan çatlakian, patlaİdan ortaya çık- masın diye böyle buy- rulmuş, Vali Bey'den izin alınacakmış... Küçükayasofya'nm kubbesi çatır çatır çat- lamış... Duvarlarçatlak için- de... Kimi çatlaklardan kalıp halinde parçalar kopmuş... Küçûkayasofya hemen şimdi onan- ma alınmalı... İlk önlem olarak trenler, birkaç met- re ötesinden geçerken hız kesmeli... Mutlaka bir şeyler yapılmalı... Mermersütunlann oya gibi işlenmiş başlanna ve sütundan sûtuna binanın içini dolaşarak iki karı ayıran frize vak- ti zamanında badana yapılmış; frizde- ki kabartma yazılar yine de okunuyor. Okuyanlann aktardığına göre impa- rator Iustinianos ve ımparatonçe The- dora övülüyor... 15 yüzyHlık marlcal Yazıt, 6. yüzyıl Bizans hat sanatuun güzel bir ömeği sayılıyor... Duvarlar ise sıvalı; mozaikler bilinmiyor... Du- varlan artık kalem işi nakışlar süslu- yor... Alt katın orta yerinde bir su tulum- bası ve yanında taş yalak... Üstkatboş... Yan ardiye... Üst katın zemini irice altıgen tuğla döşeli... Bazı tuğlalann herhangi bir köşesi- ne bir ya da birden fazla damga bası- lı... Bir madalyonu andıran damgalar tuğla ustasının markası olmalı... Nere- deyse 15 yüzyıllık birmarka... Dünya- da böylesi var mı? Bu dünyada 1474 yıldır ayakta dur- makta olan, fakat bugünkü uygar dün- yada yıkılmaya bırakıhnış, göz göre göre çöken başka bir yer var mı? Üstelik burası, kurulduğundan beri hep Tann'nın evi ohnuşken... ENTERNET S l J C l J mehmet@cumhuriyet.com.tr Bilgi Hıpsızlarına Kolaylık Son deprem kubbeyi birkaç yerinden çatlatmif». Çatlaklar duvariara da nfrattıi}^ Bir bahar gûnü avhıdan baknca yapraklann arkftsma la Almanya'da bilgisayar aracılığryla hırsızlık yapan, bilgi ve belge çalarak casus- luk yapanlann işi kolaylaştı. Dünyada her geçen gün da- ha çok firma bigisayar ağını, kablo bağlantısını en aza in- diren yerel ağlar aracılığıyla çalışanlannın hizmetine su- nuyor. Muhasebetutanakla- n,firmanınsahip olduğu bil- gisayar programlan, çıkış ci- hazlan (printer), fotoğraf ta- rama cihazlan (scanner) in- temetin de aralannda bulun- duğu birçok bilgisayar hiz- metinden yararlanmak iste- yen çalışanlann ağa bağlan- mak için özel bir bağlantı kartını bilgisayara sokmala- n yeterli oluyor. "WirelessLan"yada"W- Lan" olarak adlandınlan bu bağlantılar ışyerierıni kablo- lardan kurtanrken firmalar- da bilgisayar bağlantılan için ödenen para ve vakit kaybı- nı da onlüyor. Yerel ağa giriş kartının fiyat 300 mark, da- ha sonra kullanılan birim ba- şına beiirli miktar para öde- niyor. Ancak ilk baktşta kâriı gibi görünen bu sistem firmayı bilgisayar ustası ca- sus ya da hırsızlar olarak tanımlanabi- lecek "hacker"lara karşı korumasız bı- rakıyor. Sistem, şirketin kapısına kadar geten profesyonel hırsızlara cam kır- malanna ya da kapıyı maymuncukla açmalanna gerek kalmadan hırsızlık yapma olanağını veriyor. Spiegel der- gisinde yayımlanan bir habere göre fir- manın kapısına gelen hırsızlar ellerin- deki küçük bilgisayarlarla dışandan iş- lerini hallediyorlar. Firmanın muhase- besine ya da başka bölümlerine giren, "hacker'lar dışandan verdikleri komut- laria şirket kasasından para hareaya- bildikleri gibi çok önemli bilgi ve belge- leri de ele geçirebiliyortar. Böylece, 30-100 metreyi kapsayan bir alanda kuruian yerel ağlan deterek şirketin verilerine ulaşan hırsızlar inter- nette geziniyorlar. En önemlisi şirketle- re ait datalan çalabiliyorlar, şirketle ilgili bazı sırlan öğrenebıliyorlar. Gereksiz Bilgiler - Gün ışığından daha fazla yararlanmak için saat uygulamasmı Ben- jamin Franklin başlatmıştır. - Bugüne kadar ölçülmüş en büyük buz dağı, 200 mil uzunluğunda ve - Charies Dickens, uykusuzluk hastalığına yakalanmıştı. Sadece yüzünü kuzeye dönerse uyuyabileceğine inanıyordu. - Bugüne kadar kaydedilmiş en buyuk dalga, 1971 yılında Japonya'nın Ishigaki Adası'nda 85 metre yuksekliğine ulaşmıştır. - Açık bır gecede, çıplak gözle ikı bin ayn yıldızı görmek mümkündür. - Kış aylannda, Moskova'daki buz pateni pistleri 250 bin metrekarefik bir alanı kaplar. - Fareler kusamaz. - Hapşırdığınız zaman, kalbiniz de dahil olmak üzere bütün vücut fbnksiyonlannız bir an için durur. - Gözlerimiz hiçbir zaman büyümez. Ama burnumuz ve kulaklanmızın büyümesi asla sona ermez. - Kediler utfrason seslerini duyarlar. - Ingiltere'deki bütun kuğular kraliçenin malıdır. - Kutup ayılan solaktır. - Bir kannca kendi ağırlığının elli katı ağırlığı kaldırabilir. - Timsahlar dillerini dışan çıkaramazlar. - Zürafa 35 cm. uzunlukta siyah bir dile sahiptir. - Yunuslar bir gözteri açık uyuriar. - Kangurular geri geri yürüyemezler. - Buckingham Sarayı'nda 602 oda bulunuyor. - Dünyada insan başına düşen kannca sayısı bir milyon. - Sağ elini kullanan ınsanlar sol elini kullananlara göre ortalama dokuz yıl daha fazla yaşıyorlar. E-mail ile Üniversite linkleni para transferi Mtcrosoft, online pa- ra hizmeti vereceğini açıkladı. Yakın bir gele- cekte Microsoft kulla- rtıcıian Outlook Eksp- ress adlı e-mail yazılımı ile havaie işlemieri ya- pabilecek. Crtigroup'la anlaşma imzalayan Microsoft, MSN (Mic- rosoft NetVVork) kulla- nıcılannın e-posta ile para gönderip-aiması- rv sağlayacak. Mtcro- soft, Citigroup'un "c2it" olarak bilinenki- şkten kişiye ödeme sis- temini MSN kuflanıcıla- rmm hizmetine sokmak için bu firmayla anlaş- maya vardı. Bu anlaş- mayla birlikte e-posta aracılığıyla para gön- derip aian kişi sayısı 200 milyonu btılacak. Citigroup, daha önce de dünyanın en büyük intemet servis sağlayı- ctsı America Online'la da (AOL) aynı hizmeti sunma konusunda an- laşmışt]. Kişiden kişiye ödeme sisteminde kul- lanıcılar e-posta ile bmkalanna ödeme ta- Ifmatı vererek herhangi bir hesabındaki para- dan bir başka hesaba para aktanlmasmı sağ- layabiliyor. Talimatı alan banka, aiıcıya yfrıe e- postaite bir uyan gön- dererek kendilerine gönderilen parayı çe- kebileceklerini belirti- yor. Alıa bu parayı ister çek olarak isterse de efektronik hesabına ak- tararak aJâbiliyor. Akdeniz Üniversitesi www. akdeniz.edu.tr Anadolu Üniversitesi www. anadolu.edu.tr Ankara Üniversitesi www. ankara.edu.tr Atatürk Üniversitesi www. ata.edu.tr Atılım Üniversitesi www.atilim.edu.tr Bahçeşehir Üniversitesi www.bahcesehir.edu.tr Balıkesir Üniversitesi www.balikesir.edu.tr Başkent Üniversitesi www. basent.edu.tr Beykent Ünrversitesi www. beyu.edu.tr Bilgi Üniversitesi www. bilgi.edu.tr Bilkent Üniversitesi www. bilkent.edu.tr Boğaziçı Üniversitesi www. boun.edu.tr Cumhuriyet Üniversitesi www.cumhuriyet.edu.tr ÇanakkaJe 18 Mart Ün/versitesi www.comu.edu.tr Çankaya Üniversitesi www. cankaya.edu.tr Çukurova Üniversrtesi www.cu.edu.tr Dicle Üniversitesi www. dicle.edu.tr Dokuz Eylül Üniversitesi ww.deu.edu.tr Dumlupınar Üniversitesi www.dpu.edu.tr Ege Üniversitesi www.ege. edu.tr Erciyes Üniversitesi www. erciyes.edu.tr Galatasaray Üniversitesi www.gsu.edu.tr Gazi Üniversitesi www. gazi.edu.tr Gaziantep Üniversitesi www.gantep.edu.tr Gaziosmanpaşa Üniversitesi www.gop.edu.tr Hacettepe Üniversitesi www.hun.edu.tr Harran Üniversitesi www. harran.edu.tr Işık Üniversrtesi www.isikun.edu.tr Istanbul Kültür Üniversrtesi www.kultur.edu.tr Istanbul Teknik Ünrversrtesı www.itu.edu.tr Istanbul Üniversitesi www. istanbul.edu.tr Karadenız Teknik Üniversitesi www.ktu.edu.tr Kınkkale Üniversitesi www. kku.edu.tr Kocaeli Üniversitesi www. kou.edu.tr Koç Üniversitesi www.ku. edu.tr Maltepe Üniversitesi www. maltepe.edu.tr Marmara Üniversrtesi www.marun.edu.tr Mersin Üniversrtesi www. mersin.edu.tr Mimar Sinan Üniversitesi www.msu.edu.tr Muğla Üniversrtesi www. mu.edu.tr Mustafa Kemal Üniversitesi www.mku.edu.tr Niğde Ünrversitesi www. nigde.edu.tr Orta Doğu Teknik Üniversitesi www.metu.edu.tr Pamukkale Üniversftesi www.pamukkale.edu.tr Süleyman Demirel Üniversrtesi www.adu.edu.tr Sakarya Üniversrtesi www. sau.edu.tr Selçuk Üniversitesi www. aelcuk.edu-tr v Trakya Üniversitesi www. trakya.edu.tr Uludağ Üniversitesi www. uludag.edu.tr Inönü Ünıyersitesi www. inofiu.edu.tr Yedrtepe Üniversitesi www.yedrtepe.edu.tr Yıldız Teknik Üniversitesi www.yildlz.edu.tr Yüzüncü Yıl Üniversites/ www.yyu.edu.tr Zonguldak Karaelmas Üniversitesi www.karaelmas. edu.tr