Katalog

SAYFA CUMHURtYET 30 NİSAN 2001 PAZARTESİ*1 8 ROPORTAJ İstanbul Boğazı'mn en daryerindekiAııadolııhisarı terk edildiğikaderiyle zamana karşı direniyor Göksu Deresi'nin kıyısından bakıldığında bir bibJo gibi duruyor Güzelce Hisar._ Fakat yıuanhr kapısına kiKt vurulmuş "bibk)w kınlmak ûzere™ (Fotoğraflar: DOGA SOM) Anadohı'nım'gariphisan oğazıçı'nde baha- nn rengi erguvani- dır... Betonlaşma- rmşyamaçlardaha- yatın filizlenmesi- nı haber veren envai çeşit yeşi- lin arasında eflatunla kanşmış kırmızının ayncalığıdır ve ba- har yağmurlanna yenik düşûp dahndan düşünceye dek Boğa- ziçi'ninsüsüdürerguvan... Ana- doluhisan da Boğaziçi'nin sü- südür ve fakat taşlar çiçek aç- madığı için bakımsızlıktan ge- çip giden her anda kendı kendi- nitüketmektedir... Göksu Deresi'nin kıyısında, derenin yüzyıllar boyu taşıdığı alüvyonlarla Boğaz'ın kıyısına yerleşmiş yalılann berisinde, ortasından geçirilmiş Boğaz yo- lunun iki yanında, duvanna yas- lanmış restoranın arkasında, ço- cuk parkının önündedir Anado- luhisan... O kadar güzeldir ki Güzel Hi- sar'dır, Güzelce Hisar'dır, Akça Hısar'dır, Yeni Hisar'dır, Yenice Hisar'dır... Bugün ne yazık ki bir anıt müze olarak kaderine terk edü- mıştir ve kapısındaki Kültür Ba- kanlığı'nın tabelasına göre 'ge- çki olarak kapah'dır... Tabela- nın yanında durup da 'Ne za- mandır kapata?' diye soruldu- ğunda, ızgarasından çıkan du- manlarburçlara doğru savrulur- ken Anadoluhisarlı seyyar köf- tecinin vereceği yanıt, elini ha- vada birkaç kez çevirmek ola- caktır... Epeyce zamanın yıla çevrilmesi kolay değildir: - Kaç yıldır kapalı, 10 yıl mı? - Hiç açılmadı ki! Muhteşem ve korkunç Sanki ezelden beri geçici ola- rak kapatılmış Anadoluhisa- n'nın ne zaman açüacağını sor- manın gereği yoktur ve bayrak çekilmiş kaledeki çocuklara ba- kılırsa hisara girmenin bir yolu olmalıdır... Çocuklann bildiğı büyüklerden saklanmaz; Ana- doluhisan'na çocuk parkının yan duvanndan giriliyor! Bir zamanlar müze iken ya- pılmış demir korkuluklann gü- vencesinde, duvann tepesinde yürüyüp köşe bucak dolaşıyöf- sunuz hisan... Tablo muhteşem; iki burcun arasına Rumelihisan'nı yerleş- tirip Boğaziçı'nı seyrediyorsu- nuz, dönüp eskiden kalma ve yeniden yapılma ahşap evleri erguvanlann arasına serpiştin- yorsunuz, iki yakayı ikinci kez birleştiren köprünün gri ayağı- nı kale duvanna eşitliyorsunuz, aşağıya inip ortaçagın karanlı- ğını yaşıyorsunuz... Tablo korkunç; her yanı ot bü- rümüş, burçlardaki kesme taşla- nn arası yabanincirlerinin tarla- sı obnuş, hisann avlusu burçla- nnda içilip yerçekimine bırakıl- mış şarap şişelennin kırmızı ve yeşil cam kınklan ile çöplüğe dönmüş, taşlar ve fi tarihindeki son restorasyonun harçlan bile dökülmeye başlamış... Ortaçafldan öyküler Yıldmm Bayezit duymasın, Anadoluhısan gözden çıkanl- mış, elden de çıkar olmuş... Hisann yapımı sırasında taş- larla birlikte kesilip duvann içi- ne yerleştirilmiş, ama artık lime lime olmuş kalasın ucundan or- taçağa gidiliyor... Osmanlı bü- yümekle birlikte henüz bir bey- lik, Bizans ise ıktıdar kavgala- nndan giderek küçühnekte... 1390'da VIL Ioannes, Baye- zit'in desteğini alarak Konstan- tinopolis'e girip yaşlı amcası imparator V. Ioannes'ın tahtına oturuyor... Yaşlı imparator, kısa bir süre sonra zoraki imparato- rukovahyor, ama Bayezit'e kar- şı bütün dünyası surlarla sınırlı kalıyor... Üç kiliseyi yıkhnp, çı- kan mermer bloklarla surlan güçlendiriyor; Altınkapı'da, sonradan Yedikule olacak iki kule yaptınyor. Osmanlı Beyı Bayezit, "Yık onlan, yoksa oğ- hınun gözkrini oyanmT> diye ha- ber salıyor... V Ioannes'in oğlu Manueİ Bursa'datutsak... Oyar mı oyar... Yaşlı ımparatorun kal- bi daha fazla dayanamıyor... Manueİ de bir firsatını bulup Bursa'dan kaçıyor... Bayezit'in tutsağı, Bizans'm imparatoru oluyor... Yıl 1391... Araştırma- cı Nkoias Vakin'e göre Bizans tahtmdaki II. Manueİ, 'Basfleus da oba, askeri hizmet ve vergi ödemekle yükümlü bir va- sal'dır... Vasal bir basileus; hi- maye alnnda bir büyük kral!.. Bayezit, Konstantinopolis'in •'tıw.. • Kapısına kOn vurulsa da Anadohıhisan'na duvardan ada>ıp giriliyor... Biraz tehükefi ama hisan gezmeye değer_ Dış katenin kemerK kapısından çocuk bahçesine geçfliyor_ içinde Muslümanlar ıçın bir ma- halle kurulmasını, Müslüman- lann davalanna bir kadının bak- masını ve yıllık vergisini alıp, üstüne bir de yedi yıl sürecek kuşatmayı başlahyor... Bayezit, Istanbul'u niye ku- şatıyor? Bayezit'in gündemi Doğu Roma değil, Bah Roma... 1391-1396 arası I396'da Papa'nın Haçlı Or- dusu'na karşı Niğbolu'da ka- zandığı zaferden sonra Anna'ya gırdığinde, "Anm, yemini Ro- ma'daki Sen Piyer Kiüsesi'nin sunağında yiyecek!" dememiş mıydi? Osmanoğullannın Bayezit 'le ilk kez 'sultan' olduğu tarihte tarihin kaydı tutulmadığı için Anadoluhisan'nın ne zaman ya- pıldığı bilinmiyor.. Varsayılan i- ki tarihten bin 1391, ötekı 1396... Boğaz'ın 780 metreyle en dar yenndeki hisar ıçın tarih- çi Hammer. "Konstantiniyye'yi dahaşjddetii bir baskı dairesiiçi- ne ahnak amacı De meydana ge- tirihniştir " yorumunu yapıyor... O sıra top yok; olsa da Kan- dilli ile Arnavutköy burnu Konstantinopolis'i kapatıyor; kapatmasa bile menzil yetmez. Bayezit'in amacı Boğaz yolunu kapatmak ise Bizans'a yardım getiren gemiler karşı kıyıya yaklaşmadan tam ortadan geç- se, pazısı en güçlü kemankeşın fırlatacağı okun menzili 300 metre... Bir yandan Rumeh'de, bir yandan Anadolu'da cenk pe- şinde koşan Bayezit'in Anado- luhisan'nı yaptırma amacı Bi- zans'ı diken üstünde tutmak ol- sa gerek... Bayezit, kazandığı yeni zafer- lerden nrsat buldukça kuşatma- yı şiddetlendiriyor... II. Manueİ, yardım bulma umuduyla I399'da Fransa'ya gıderken üç yıllığma yerine eski düşmanı ve yeğeni ve Beyazit'in adamı VII. Ioannes'i bırakıyor... Ne ki VII. Ioannes, kentın anahtannı çıka- np venniyor, 1402 yılma kadar direniyor... İmparator naıbinin Bayezit'e son teklifi, Tîmur'u yenip geldiğinde Konstantino- polis'i teslim edecegi oluyor... Bizans'ın ömrünü belki de bu önen uzatıyor... Bayezit, bir hı- şımgittiğiÇubuk Ovası'nda,bahar yağmurunatutul- muş erguvanın dahndan düşme- si gibi Timur'un karşısında tutu- namıyor... Bizans duru- yor, Osmanlı yı- kılıyor... Baye- zit'in iktidar sa- vaşına düşen oğullanndan Sö- leyman Çetebi de gehp Anadoluhi- san'nda oturu- yor... Osmanlı yeniden kuruldu- ğunda Bayezit'in Taşlarm dfli oka da aniatsa. si, her taşı tarih kokuyor... Bir de kuytu köşelerde yapılmış olan- lar... Kemerli dış kale duvarlan, iç kale duvarlan ve kat kat kulele- n ile bir savaş mekânı ohnasına karşın biblo gibidir Anadoluhi- san... Pek de öyle küçük değil- dir hanı... Evtiya Çekbi saymış, çevresi 20 bin adım tutmuş... Şimdi admılansa iki ayn he- sap yapmak gerekecek, çunkü hisann ortasından yol geçiyor... Baionazsan dağ olurf Güzel Hisar olmuş Yol Geçen Hisan! Güzelce Hisar olmuş Çöplük Hisan! Yeni Hisar ol- muş Bakımsız Hisar! Yenice Hisar olmuş Geçici Olarak Ka- palı Hisar! Akça Hisar olmuş Karanlık Hisar! Karşı kıyıda Rumelihisan... Konserlere monserlere sah- ne görevi üstlen- diği için el üstün- de tutuluyor... Bakımlı... Ana- doluhisan ga- rip... Geceleri ay- dınlatmıyorlar bile... Son bakı- mı, 1950'lerde Rumelihisan'yla birlikte yapılrnış olmalı; onanlmış burçlardaki kır- mızı tuğlalann üzennde 'Ghıs- gurradi&O' ya- zıyor,tuğlalarLi- vomo'dangetiril- miş... Dış duvar- la iç duvar ara- smdaki bahçede torunu IL Murat, orduyu Var- na'ya gönderirken Anadoluhi- san'ndanyararlanıyor... Anado- luhisan'nda asıl telaş Osman- lı'mn yıkılışından 50 yıl sonra yaşanıyor... Bayezit'in torunu- nun oğlu IL Mehmet, bir yandan Rumelihisan'nı yapünrken bir yandan da Anadoluhisan'nı el- den geçirtip içine de toplan yer- leştiriyor... Anadoluhisan'nın her köşe- yıkılıp bırakıbnış uyduruk hela- mn briketlerinde ise marka yok... Boğaziçi'nde bahann rengi erguvanidir... Yağmurlar- la dökülen çiçekler yeniden bo- yanmak için ertesi bahan bek- ler... Doğa kendini yeniler... Anadoluhisan ise her mevsim parça parça "dökülüyor ve geçi- ci olarak kapatılmış kapısı bu gidışin sonunda bir daha açıla- mayacağa benzer... ENTERNET SlJCıLJ mehmet@cumhuriyet.com.tr İnternet Bağımlılığı Internet bağımlılığı konusunda yapı- lan araştırmalar, bağımlı sayılabilecek kişilerin ortalama haftada 38.5 saat in- temette kaldığını ortaya koyuyor. Ba- ğımlı olmayanlann internette kalış sü- releri ise haftada ortalama 4.9 saat ola- rak nitelendırihyor. Bağımlılann akade- mik, sosyal ve mali alanlarda olum- suzluklar yaşadıklan da saptanmıştır. Brenner (1997) araştırmasında bağım- lılann yüzde 73'ünün erkek, yaş orta- lamasının 34 olduğunu, haftada orta- lama 19 saat internette kaldıklannı, bu durumun zamanı etkili kullanamama- lanna, uyku sürelerinin azalmasına, ye- mek öğünlerini kaçırmalanna yol açtı- ğını belirtmiş. 1997'de 277 kolej öğ- rencisi üzennde yapılan araştırmalar- da "Patolojik Intemet Kullanımr ora- nı yüzde 81 olarak saptanmıştır. Bu çalışmada erkek/kız oranı: 4/1 olarak bulunmuş; en çok "on-line oyunlar" oynandığı, haftada 8.48 saat ortala- masında internette kalındığı, kullanım amacının ise "yeni insanlarla tanış- mak, duygusal destek amacıyla ko- nuşmak, etkileşimli oyunlaroynamak, kumaroynamak" olduğu anlaşılmıştır. Doç. Dr. Çelebi, internetteki ai- lem.com sitesindeki *'IntemetBağım- lılığı Tanı Kriteheri" konulu yazısında bağımlılara, ıntemet için ayırdıklan sü- renin yeteriı gelmediğini ve doyuma u- laşmak için internete daha fazla za- man ayırma ihtiyacı duyduklannı kay- detti. Intemet bağımlılannda kullanımın bı- rakılması ya da azaltılmasının sıkıntı- ya yol açacağına dıkkati çeken Doç. Dr. Arif Çelebi, "Psikomotorajitasyon, anksiyete gelişır. Kişinin zihni, inter- nette ne olup bittiğine takılıp kalır, in- temetle ilgili fantezi ve hayallerkurar" dedi. Intemet kullanımının bırakılmasıyia ortaya çıkan şikâyetlerin, sosyal ve mesleki yaşantıyı olumsuz etkilediğini ifade eden Doç. Dr. Çelebi, yeniden internet kullanımıyla şikâyetlerin azal- dığını kaydettı. Doç. Dr. Çelebi'ye gö- re, internet bağımlılan, internete plan- ladığından daha sık giriyor ve daha" uzun süre kalıyor. Sürekli olarak, inter-'* net kullanımını sınıriamak ya da bırak- mak ısteğıni duyuyor ve bu konuda başansız girişimler yapıyor. Internetle ilgili değişik aktivrtelere çok zaman ve para harcıyor. Aşın internet kullanımı nedeniyle kişide sosyal, mesleki, aile- vi ilişkiler aksıyor; bedensel ve ruhsal bozukluklar ortaya çıkıyor. İnternet bağımlılığı konusunda bilim insanlan belırli bir standart tanımlama yapamıyor. Ancak yıne de kısaca ken- dini fazlaca internet ve bılgısayara kaptıran çocuklann iletişım sorunlan yaşadıklan biliniyor. Hattabelirtı bir yaş döneminde internet ve bılgısayar^ oyunlanyla çok fazla haşır neşir olan, * ailesinden ve arkadaşlanndan kopan r çocuklann yaşıtlanna oranla beden koordinasyonlannın daha zayıf olduğu da söyleniyor. Her zaman söylediğimiz gibi bu, iki 1 ' ucu keskin bir kılıç. Bir yanda böylesi bir sorun, diğer yanda çocuklann doğ- - ru kullandıklan zaman inanılmaz yarar- v> lar sağlayabileceği internet. Anlaşılan o ki gorev her zaman olduğu gibi ailelere düşüyor. ^ 3 Yeni Kitap Arkadaş Yayınlan 3 yeni kitap daha piyasaya sürdü. Adım Adım In- temet Exp4orer 5, Microsoft'un gözde internet tarayıcısı İnternet Exp- torer'ın en son sürumünü kullanmayı adım adım ve hızla oğretecek bir kaynaktır. Kitap, hem Intemet Explorer'ı kullanmaya yeni başlayanlar hem de internet Exptorer'a geçiş yapan deneyimli kullanıcılar için tasar* - - lanmış. Kitabın ekinde yer alan CD-ROM, alıştırmalan yaparken kulla- ' nacağınız hazır uygulama dosyalannı içeriyor. Adım Adım Microsoft Project 2000, Microsoft'un güçlü proje yöne- timi programı Project'in son sürümünü kullanmayı adım adım ve hızla oğretecek bir kaynak. Kitap, hem Project'i kullanmaya yeni başlayanlar hem de Project 2000'e geçiş yapan deneyimi kullanıcılar için tasarlan- rrnş. Bu kitabın da ekinde bir CD-ROM var. Adım Adım XML, açıltmı Genişletitebilir Işaretleme Dili olan XML'in kullanımını anlatryor. XMl_ iyi yapılandınlmış bikjıleri web üzerinde de- polamak ve dağıtmak için kullanılan geleceği paıiak bir dildir. Kitabın ekinde yer alan uygulama CD-ROM'unda, örnek dosyalar ve uygulamalı alıştırmalar; geniş bilgi ve kaynaklar için bağlantılar ve Microsoft İnter- net Exptorer 5.01 yazılımı bulunuyor. 3 A a .! l A ,1 Gereksiz Bîlgiler Zürafalann ses telleri yoktur. Ünlü satranç ustası Kaspa- rov saniyede 120 hamle dü- şünebilmektedir. Bir mayıs sineğinin ömrü sa- dece birkaç saattir. Dünyada en derine dalan kuş türü, imparator penguenleri- dir. Bu kuşlaryiyecek aradık- lan sırada tam 255 metre de- rine dalarlar, yani yaklaşık 18 dk. nefessiz kalıyorlartü Tüm dünyada yılda tam 16 milyon tane firtına çıkar. Bir yılda gözümüzü tam 4.200.000 kez kırpıyoruz. Sinekkuşları, saniyede tam 60 kere kanat çırpariaıi.. Beethoven beste yapmadan önce kafasını soğuk suya sokardı. Kaptan Cook, Antartika hariç tüm kı- talara ilk ayak basan kışidir. Günümüzdeki evliliklerin yüzde 50'si boşanmayla sona ermektedir. Bir okyanusun en derin yerinde, demir bir topun dibe çökmesi bir saatten uzun sürer... Geçen 3500 yılın, sade- ce 230 yılı banş içinde yaşanmıştır. Hipopotamlar insanlardan daha hızlı koşarlar. Türkiye'de Mehmet adında 1 milyon 229 bin kişi var. 7 Bir okaliptuste yaklaşık 3 ton -x su var. 0 Dünyada krtalar her yıl bir- birlerine yaklaşık 1 cm. yak- j laşırlar. J Kırkayaklılann aslında hiçbir türünde kırk adet ayak bu-^ lunmaz. c Kurbağalann zehirti bir bö- u cek yuttuklarında (an gibi) > midelerini ağızlanndan çıka- î np temizledıklerinı biliyor • muydunuz? t Sümüklüböceklerin dörtii bumu vardır. « Kedilerin beyninde 32 adett kas vardır. * Havvaii alfabesinde sadece 12 harf bu- î lunmaktadır. Güney Kore'nin başkenti Seul, Kore dilinde "baş/cenfanlamınagelmekte-: dir. Kanada, Kızılderili dilinde "büyükköy" anlamına gelmektedir. Ortalama bir erkek, hayatının 3350 sa- atini tıraş olmak için harcar. Insan saçı, üç kilo ağırlık kaldırabilecek esnekliktedir. Dünyadakı hayvanlann yüzde sekse- ni attı ayaklıdır. Gezginîn Adras Detteri http://www.eureptr.org.trimsdn- Ihtml Avrupa KomisyonuTürkiye Temsilci- Bği'nin internet srtesi. Burada bulabi- leceğiniz bazı bölümlerin başlıklan şöyie: Avrupa Komisyonu'nun, Tür- kiye'ye Kabtım Öncesi Malî Yardım İçin Yeni Yönetmelik Teklifi, Türki- ye'nin Ihracat ve Kalite Altyapısı Pro- jesine AB Desteği, Yeni Jean Monnet Burs Programı, Bölgesel Projeler, http://www.hassas.org/ Libertererkek hareketinin sttesi. İna- nılmaz güze) bölümteri var. Ağır Pos- ta'da fikrfyat âteminin ağır abilerin- den Adorno'nun kadın ve aile çö- zümlemeleriyte karşılaşacaksınız. Feyz alınacak yazılar. Eli öpütesi Kadınlar'da, hem kapita- list hem de komünist düzende bur- juva ahlakına vurduğu ağır darbeter- le kalbimizi kazanan Alexandra Kol- lontai'ın hayatına ve sözlerine yer vermişler. Ama her şey bu iki bölüm- den ibaret değil; görülesi bir site. http://www.womenforces. com Işte hassas dengeler sitesinin nere- deyse tam karşıtı sayılabilecek bir yer. teminden her şey anlaşılıyor. Ben size sadece bazı bölüm başlıkla- nnı veriyorum; Neden Kadın Kuvvet- ieri, Dünya Kadınlar Günü Gerçeği, Dünya Su Konseyinde Bir Türk Kadı- nı- Ceyhan Orhun, Vedat Türkali - "Herkes Sussa da Tarih Susmaz" di- yor, NobeJ'li Siyah Savaşçı, Sanat Odülleri'nde Kadınlann Zaferi, İlk Kadm Bienali, Aile Mahkemeleri Kurul- mafc, Türioye'deki Kadınlann Yansı Eşi- ni Seçemiyor, Türk Kadını Üniversiteyi Seviyor, ABD Şkktete Uğrayan Kadın- lara Kucak Açtı.