Katalog

14 NİSAN 2001 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Gurtoetçflerin krtzyonımj • BERLİN (AA) - Alman Haber Ajansı (DPA) Türkiye'deki ekonomik kriz ile ilgili olarak Berlin'de yaşayan Türiderin görûşlerini aldı. DPA, Landwehrkanal adlı caddede kurulan Türk pazanndaki meyve, sebze, et ve balık satıcılannın, Tûıidye'deki ekonomik krizi yakından izlediklerini ve kriz ile ilgili olarak farklı görüşleri savunduklannı bildirdi. Ajans, adının açıklanmasını istemeyen bir satıcının Türidye'deki hûkümeti yeteneksiz bulduğunu, diğer bir satıcının ise "Yabancı ülkeler ve uluslararası şirketler ekonomimizi bozuyor" şeklinde konuştuğunu kaydetti. Çjttçide yüruyecek • KAYSERt (AA) - Esnaftan sonra çiftçiler de yürûyüş yapma hazırlığına başladı. Kayseri Ziraat Odası Başkanı Emin Yılmaz, esnafin, kredi faizlerini dûşûrmeyi başardığını hatırlatarak esnaf kadar çiftçilerin de zor günler geçirdiğini, artan göbre ve yem fıyatlan ile kredi faizlerinin yükselmesinin de kendilennı nefes alamaz duruma getirdiğini belirtti. Mudurmı taşmıyop • İSTANBUL (AA) - Mudurnu Tavukçuluk AŞ, merkezini Istanbul'a taşıyor. Mudurnu Tavukçuluk'tan Borsa'ya gönderilen açıklamada, Genel Kurul'da ana sözleşmenin merkez ve şubeler başlıklı maddenin tadili doğrultusunda, şırket merkezınin Mudurnu'dan tstanbul'a alınmasına karar verildiği bildirildi. Mudurnu Tavukçuluk, lsraılli yatınmcı bir grup ile yapılan görûşmelerin de henûz anlaşma aşamasına gelmediğini duyurdu. SPK'den 4 kişiye • tSTANBUL (AA) - Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), îsmail îlktan Bektaşoğlu, Lütfü Caca, Temel Erbek ve Alev Işgörür adlı kişiler hakkında, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda sürekli olarak işlem yapma yasağı getirdi. Üreticinin gübre isyan • ADANA (AA) - Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Cumali Doğru, bu yıl tanm ürûnleri fıyatlan ortalama yüzde 25 artarken, bu oranın verimde ve kalitede büyûk etken olan gûbrede yüzde 300^50 arasında değıştiğıni belirterek "Bir yandan parasal sıkıntımız artıyor, diğer yandan göz göre göre soyuluyoruz" dedi. Beksa ifçilerine ücretiHn • Ekonomi Servisi - Sabancı Holding bünyesinde yer alan Beksa'nın tzmit'te faaliyet gösteren fabrikasında, işçilere ücretli izin verildi. 226'sı mavi, 74'ü beyaz yakalı olmak ûzere fabrikada çalışan toplam 300 kişi, pazartesi gününden itibaren 15 gün ücretli izin yapacak. Benzin pompa fiyatlan iki ay içinde ortalama yüzde 57 oranında arttı Iııîıı ucu kaçtıEkonomi Servisi - Yeni ekonomik programın tartışmalan sürerken art arda gelen zamlar halkı çileden çıkanyor. Bir önceki gün akaryakıt ürünlerine gelen ortalama yüzde 11 'lik fiyat artışının ardından dün tüpgaza ortalama yüzde 16, otogaza da yüzde 12.6 oranında zam yapıldı. 6 kere zam gekti Dalgalı kur sistemine geçilen 21 Şubat tarihinden bu yana hemen hemen her gün yeni zam haberleriyle uyanan halk rekor fiyat artışlanyla karşı karşıya kaldı. Sözkonusu sisteme geçilmesinin ardından, yaklaşık 2 ay içinde benzin pompa fiyatlan ortalama yüzde 57 oranında arttı. Dalgalı kur sistemine geçilmeden önce benzin ürünlerinin fiyatlan her ayın 4'ünde, öngörülen aylık enflasyon oranında arttınlırken geçen 51 günlük sürede 6 kez yükseltildi. Bu arada tüpgaz ve otogaza Zamlar durmak bilmedi FiyatJarda rekor arbşlar Akaryakıt ürûnleri Ûrünadı Tarih 28 Şubat 4 Mart 14Mart 23 Mart 4 Nisan 13 Nisan Zamoranı (ortalama-%) Tarih 1 Mart 14 Mart 23 Mart 4 Nisan 13 Nisan Zsntfantan ZsmidfTİsn Artış or&re önce soctra (%) istanbul Av. yakaa Kurşunsuz benztn Süper benzin Nonnal benzin Mutfak tüpü (12kg.) Ankara Kurşunsuz benzin ^ Süper benzin yüzde "^ Nonnal benzin Mutfak tüfHJ(12kg.) tzmir Kurşunsuz benzin Süper benzin Nonnal benzin 610.300 611.300 585.700 6.340.000 608.800 609.800 584.200 6.400.000 607.500 608.600 583.000 958.000 959.000 917.000 11.800.000 956.000 957.000 915.000 11.940.000 954.000 955.000 913.000 57 58,9 56,6 86 57 56,9 56,6 86 57 56,9 56,6 Mutfak tüpu(12kg.) 6.310.000 11.760.000 86 • Dalgalı kur sistemine geçilmesinden bu yana geçen 51 günlük sürede akaryakıta toplam yüzde 57 oranında, tüpgaza ise yüzde 86 oranında zam geldi. Dolann yükselmesi halinde uluslararası piyasada petrol fîyatının sabit kalması halinde bile akaryakıt fiyatlannda artışın sürmesi bekleniyor. gelen zammm ardından otogazm litre fıyatı Istanbul'da 594.900, Ankara'da ve Izmir'de de 563.500 liraya çıktı. Halk, sürekli yeni zam haberleri ile kriz tartışmalanndan bunalırken bütün ürünlerde fiyat artışlannı zorunlu kılan akaryakıttaki fiyat artışının sürmesi bekleniyor. Türkiye'de tüketilen petrolün yüzde 90'ının ithal olduğunu belirten Akaryakıt Ana Dağıtmı Şirketleri Derneği Başkanı Fikret Oztürk, bundan sonra fiyatlann tamamen uluslararası petrol fiyatı ve dolar kuruna bağlı olarak değısecegini söyledi. Öztürk, aslmda, uluslararası petrol fıyatlanmn sabit kalması durumunda bile dolann yükselmesine bağlı olarak fiyatlann sürekli artacağını ifade ederek "Dolar düşerse akaryakıt fiyat] düşer mi derseniz; akaryakıt pompa fryatian, dolar yüzde 10-20 oranında düşse de düşmeyecektir sanıyorum. Çünkü özeDikle benzinlerden afanan akaryakıt tüketim vergpsi 1 yıJda yûzde 300'lerden yüzde 120'lere düştü. Dolayısryla petrol fiyatı ile dolar kunı düşerse vergi arüşı ile aradaİd fark kapatdacakbr. Kısacası pompa frvatiannda herhangi bir düşme beklemek yanhş olur" değerlendirmesini yaptı. 11.30da liderterin de kattlımıyla yapılacak basın topiantısında, genel hedefler anlatılacak, rafcam verilmeyecek Program bugün açıklanacakANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Krizin üzerinden 53 gün geçmesinin ar- dından programa ilişkin açıklama bu- gün yapılacak. Ancak programda bazı hedeflenn rakamsal olarak açıklanma- yacağı, genel olarak yapılacaldann an- İatılacağı belirtildi. Seçenekli çalışmalann yürütüldüğü program çerçevesinde kur için ydlık or- talama ile yılsonu için yapılacak belir- lemelerle bu aralıklarda dalgalanmaya izin verileceği "bant sistemi" uygula- masının yürürlüğe konulacağı söylendi. Büyüme hedefinin eksi yüzde 4'e çı- kanlması, enflasyon hedeflerinin de yüzde 45-50 'den yukan çekilmesi bek- leniyor. Programın ikinci ayağının ise G-7'lerin 18 Nisan Çarşamba günü ya- pacaklan toplantının ardından açıklana- cağı bildirildi. Ekonomiden sorumlu • Genel açıklamalar yapılacak, asıl program IMF onayından sonra ortaya konulacak. Ancak bütçe açığı, faiz ödeneği, kur politikası gibi uygulamalara ilişkin açıklamalann bu toplantıda yapılması beklenmiyor. Devlet Bakanı Kemal Derviş, asü IM- F'nin 28 Nisan'da yapacağı görüşme- den sonra kesinleşecek programa ilişkin bugün saat 11.30'da basın toplannsı ya- pacak. Beklentilerin tersine ekonomi ba- kanlan toplantıya katılmayacak. Hazıne Müsteşan Faik Oztrak ile Merkez Bankası Başkanı Süreyya Ser- dengeçti'nın yer alacağı basın topiantı- sında, programa ilişkin genel hedefler anlatılacak. Programın 100 sayfanın üzennde bir kitapçık olarak basılacağı, basına ve ilgili kuruluşlara dağıtılacağı belirtildi. Program çerçevesinde, daha önce acil önlemler paketi çerçevesinde yer alan düzenlemelerin de yeT alacağı ifade edildı. Kamuoyunun asıl bekledi- ği temel ekonomik büyüklüklerden bü- yüme, faızdışı fazla, enflasyon gibi ba- zı hedeflerin açıklanabileceği belirtili- yor. Ancak bütçe açığı, faiz ödeneği, kur politikası gibi uygulamalara ılışkın açık- lamalann bu toplantıda yapılması bek- lenmiyor. ÖzelÛkle buvenlerin, dış kay- nağa göre değişeceğine dikkat çeküiyor. Bu nedenle de şimdi yapılacak açıİda- manın sağhklı olamayacağı belirtiliyor. Programın bankacüık ve finans kesimi- ni düzenleyen bölümlerinin de IMF'nin onayından sonrasına bırakılacagı ifade ediliyor. Program çerçevesinde, seçe- nekli çalışmalar yürütüldü. Büyüme he- definin eksi yüzde 2'den eksi yüzde 4'e kadar çıkanlması bekleniyor. Seçenek- li çahşmalarda da büyüme hedefinin ek- si yüzde 2 ile eksi yüzde 4 arasında ol- duğu kaydedildi. Basm toplantaayla birtik mesajı Bakan Derviş, bugün acıklayacağı ye- ni ekonomik program ve son gelişmeler hakkında dün akşam saatlerinde Başba- kan Bulent Ecevit, yardımcılan Devlet Bahceti, Hüsamettin Özkan ve Mesut Yıhnaz'a bilgi verdi. Yapılan toplantıda, Derviş'in bugün programı açüdaması- nın ardından liderlerin birlik ve progra- mın arkasında olduklan mesajını kamu- oyuna vermek amacıyla birlikte bir basın toplantısı yapmalan kararlaştınldı. DİE'nin anketine göre eğitimli gençler arasında iş bulamayanlann oranı yüzde 21.7 işsiz ordusu Türkiye genelinde toplam resmi işsiz sayısı 1 milyon 451 bin ve işsizlik oranı da yüzde 6.6 oldu. Ekonomi Servisi - Devlet tstatistik Enstitüsü (DtE), Hane Halkı 2000 Yılı fşgücü Anketi sonuçlannı açıklandı. Türkiye genelinde toplam resmi işsiz sayısı 1 milyon 451 bin kişi ve işsizlik oranı da yüzde 6.6 olarak tahmin edildi. Anket, işsizliğin yılın son çeyreğinde tırmanışa geçtiğini de ortaya koydu. Türkiye genelinde eğitimli gençlerde işsizlik oranı yüz- de 21.7, bunun en yüksek ol- duğu bölge ise yüzde 30.2 ile Akdeniz Bölgesi olarak tespit edildi. Kentsel yerlerde işsizlik oranı toplamda yüzde 8.9, er- keklerde yüzde 7.9, kadınlar- da ise yüzde 13.1 olarak ger- çekleşti. Ankete göre işgücü- ne katılma oranı Türkiye ge- Güney Afrika şapın üstesinden geldi Ekonomi Servisi - Güney Afrika Cumhuriyeti, şap has- tahğım kontrol altma aldı. Şap krizinden yaklaşık 1.5 milyon dolar zarar gören Gü- ney Afrika'da karantina ve aşılama önlemleriyle hastah- ğın kontrol altınaahnması so- nucu Avrupa Birliği (AB) de bu ülkeye yönelik ihracat ya- sağını kaldırdı. Güney Afrika Et Sanayi Şirketi Dış Ticaret Müdürü Rkky Chatburo, "AB'nin bi- zim gibi üçüncü dünya ülfce- krinden öğreneceği çok şey var" derken bu firsatı değer- lendirip ABD pazanna yöne- lik ihracatlannı arttırmak is- tediklerini kaydetti. Güney Afrika'da en son 1956'da görülen şap hastalı- ğı salgıru, geçen yü bir do- muz çiftüğinde başgöster- miş, bir limanda depolanan kaç saat içinde gerçekleşmiş- ti. Hastalık kontrol akına alı- nıp karantina bölgeleri belir- lendikten sonra bütün hay- vanlar aşılandı. Güney Afri- kalı yetkililer, AB'nin aşıla- • Güney Afrika Et Sanayi Şirketi Dış Ticaret Müdürü Ricky Chatburn, "AB'nin bizim gibi üçüncü dünya ülkelerinden öğreneceği çok şey var" dedi. domuz yeminin hastahğa kaynaklık ettiği ortaya çık- rmştı. Hasta olduğu saptanan hayvanlann aynlarak bölge- nin karantinaya alınması bir- ma çahşmalanna neden kar- şı olduğunu anlamadıklannı belirtiyorlar. Hastalığın görüldüğü böl- ge olan KwaZulu-Natal Ta- nm Müdürlüğü, bölgede ye- ni bir salgın tehlikesine karşı acil durum planını şu sıralar- da hazırlıyor. Güney Afri- ka'da şap hastalığının kolay- ca kontrol altına alınabilme- sinin bir nedeninin de polis ve yerel yöneticilerin, halkı işbirligine ikna etmek için yerel liderlerden yardım iste- mesi olduğuna dikkat çekili- yor. Güney Afrika Et Sanayi Şirketi, şimdi uzun bir süre- dir yüksek vergiler ve hor- monlu ete uygulanan yasak nedeniyle ihracatlanna çeşit- li engeller çıkaran Avrupa pazannda atılım yapmayı planlıyor. nelinde ortalama yüzde 46 olurken erkeklerde yüzde 73.1 ve kadmlarda yüzde 25.5 olarak gerçekleşti. Bölgelere göre işgücüne katılma oranına bakıldığında ise katılma oranı en yüksek yüzde 62.1 ile Karadeniz ve en düşük yüzde 45.2 ile Ak- deniz ve lç Anadolu bölgele- rinde gerçekleşti. Erkeklerde işgücüne katılma oranı en yüksek yüzde 77.9 ile Kara- deniz Bölgesi'nde, en düşük, yüzde 69.1 ile Iç Anadolu Bölgesi'nde tespit edildi. 20 mflyon çahşan 2000 yılı somıçlanna göre Türkiye genelinde toplam is- tihdam 20 milyon 578 bin ki- şi olarak tahmin edildi. Istih- dam edilenlerin 15 milyon 223 bini erkek, 5 milyon 355 bini ise kadın nüfustan oluş- tu. Türkiye genelinde istih- dam edilenlerin yüzde 27'si Marmara Bölgesi'nde, yüz- de 16.1 'i ise Iç Anadolu Böl- gesi'nde bulunuyor. Istihdam edilenlerin çalışma çağında- ki nüfus içindeki oranı en yüksek yüzde 59.7 ile Kara- deniz bölgesınde, en düşük ise yüzde 41 ile Akdeniz Böl- gesi'nde gerçekleşti. 11 bazında en yüksek istih- damın 2 milyon 581 bin kişi ile istanbul'da, en düşük istih- damın ise Erzurum'da ger- çekleştiği gözlendi. Istihdam edilenlerin çalışma çağında- ki nüfus içindeki oranının se- çibniş iller arasındaki dağılı- mına bakıldığında ise en yük- sek il yüzde 42.3 ile Bursa, en düşük olduğu il ise yüzde 30.5 ile Erzurum olarak ger- çekleşti. İŞÇMN EVRENİNDEN ŞUKRAN SONER Sapla Saman Başımız sıkışınca sapla samanı her zamankinden daha fazla kanştırmaya başladık. Medya da, bilinçli- bilinçsiz, kanşık kafamızı bulandırmakta bire bir.. Haberlerde önce provokasyona konu olan esnaf eylemlerinin görüntüleri. Bir daha bir daha beynimize kazınıyor. 12 Eylül'den beynimize işlenmiş anarşi-te- rör korkusu iyice hortiuyor. Hemen arkasından, vali- likterin provokasyona meydan vermemek gerekçesi iie eylem yasaklama kararian açıklanıyor. En demok- rat geçinenlerimizin bile itiraz sesleri kısılıyor. Yaşam boyu örgütlenmemiş, laf aramızda, çoğun- luğu ile vatandaşlık gorevlerinden uzak kalrmş, vergi- sini ödememiş, genellikle kayrt dışı, kural dışı kazan- mış esnafimız ucu çok fazla kendilerine dokunduğun- da ancak kazan kaldırmış. Eylemlenne provokatörle- rin kanşması önlenememiş. Bu arada da oy potansiyelinin hızla MHP'den DYP'ye kaymakta olduğu kaygısı ile, knzden çıkış için tartışılmaz, tek model, paketin de içine okuna- cak biçimde ödünler koparmayı başarmışlar. Kriz- den çıkışın olmazsa olmaz koşulu olarak sayılan ban- ka görev zararlannı bir kalemde sıçratan esnafin borç faizlerinin düşürülmesi, vergi borçlannın ertelenme- si.. kararlan çıkmış. Bütün bunlaryaşanırken de, aynı ekonomik krizden çıkış programı çerçevesinde, işçilere (kamudakilere) "sözleşmelerinizin altı ayından vazgeçin, (sıfırzam ol- sun), sonrası aylık enflasyona bağlansın" deniyor. Me- murlara birkaç günde yaşanan enflasyonun bütünün attında 6 aylık ücret artışı öngörülüyor. Emek Platformu'nun ekonomik krize ilişkin görûş- lerini yansıtmak, emek karşıtı politikalan, IMF-Dünya Bankası bağımlılığı, borç eksenli kurtuluş reçetelerini protesto etmek üzere düzenlediği önceden izin alın- mış eylemlenne yasak koyacaksınız. Esnafin provo- kasyona bulaşmış eylem görüntüsünün yanında, ana- yasa, hukuk, insan haklan, demokrasiye aykın yasak- lamalan pazariayacaksınız. Insanın kendine, haklanna, çıkarianna yabancılaş- tınlması işte tam da böyle oluyor. "öcü geliyor"\a ço- cuklann korkutulması gibi, "Ânarşi- terör" geliyor kor- kutması, koşullandırılması ile toplumun, kitlelerin, emekçiterin yasal hak arayışlan susturulmak, bastınl- mak istenryor. Bu iş öylesine ustaca yapıbyor ki.. Bu yazının yazıl- dığı saatlere kadar, kelimenin tam anlamı ile demok- rasi, yasa ve hukuka aykın olarak Ankara'da Emek Platformu'nun eylemleri üzerindeki yasak kalkmamış- tı. 10 ayn ilde valilik yasaklan söz konusu idi. Dahası, İstanbul Valiliği'nin "izinsiz gösteriler yasağı" dahi, izinli yasal mitingler için de geçerii imişçesine haber- leştiriliyordu. Cahillik ya da bilinçli yönlendinme, bu- gün gerçekteşecek İstanbul ve diğer illerdekı yasal mi- tinglere katılımın en aza indirilmesi, "yasak" haberle- ri ile saölanmaya çalışılıyordu. TÜSlAD'tn hükümete resti "Ya kahraman ya da mevta olursunuz" tekmili birden canlı yayın ana ha- berlerde, gazete manşetlerinde. Elbette demokratik haklannı kullanacaklar. Hükümetin, TÜSlAD'ın kriz- den çıkışa ilişkin görûşlerini yok sayması söz konusu olabilir mi? lyi de, toplumun çoğunluğunu oluşturan emekçiler demokratik haklannı nasıl kullanacaklar? Hükümete seslerini nasıl duyracaklar? Onlann sermaye, para, bu aniamda siyaset, hükü- met, ekonomi üzerinde yaptınm güçleri olmadığına göre, demokrasilerde onlann sesinin en etkin ifade aracı olan şokaklan yasaklamak olabilir mi? Sokaklar demokrasilerde anarşi ve terör değil, tam tersi, kitle- lerin demokratik anlatım dilinin önemli bir aracıdıriar. Emek Platformu'nun mitinglerinin çok kalabalık ve etkili olabilmesinden korkmak değil, umutlanmak ge- rekir. Elbette provokasyon riski ve tehdidi de vardır. Bunun önlenmesi öncelikle polisin, aynı ölçülerde emekçilenn örgütlülüğünün sorumluluğundadır. Kitle gösterilerinde provokasyon her şeyden önce, kitlenin dile getirmek istediği sorunlann doğru yansıtılmasına engel oluşturur. Bu nedenle toplantı ve gösterilerde örgütterin amaç- ladığı sloganlar dışındaki sloganlar bile, yansıtılmak is- tenen sorunlar ve öncelikler anlamında en azından gündemi çarprtma gibi sonuçlar getirir. Protestolan- nı, rstemlerini dile getirmek için sokaklara çıkanlar ne kadar çok kalabalık, disiplinli ve örgütlü olurlarsa o öl- çüde amaçlanna ulaşmış olurlar. Elbette işçilerin, kamu çalışanlannın, meslek ör- gütlerinin, tüm emekçilenn sorunlannı dile getirmek üzere hükümetle, paketin sorumlusu sayılan Der- viş'le ikili görüşmeler doğru oluşturulup doğru işleti- tebılse Ekonomik Sosyal Konsey, kamuoyu açıklama- lan türünden araçlan da vardır. Ne yazık ki bugüne kadar ne kadar ciddiye alındıklan, sayısız deneyim- lerte sabit. Krizden çıkış paketinde emekçiterin üzerinden si- lindir gibi geçilmesi nasıl önlenecek? Yok sayılanla- nn, örgüt, siyaset ağırlığı ile seslerini duyuramayan- lann, yüzbinler, milyonlar olduklannı göstermelerin- den başka.. izmir 'îsimsiz' vergi rekortmeni IZMtR (Cumhuri- yet Ege Bürosu) - Iz- mir'de 2000 yılı içinde 269 trilyon 544 milyar lira vergi geliri elde edildiği bildirildi. Bir önceki yıla göre yüzde 42 artış sağlandığmı belirten tzmir Deftar- dan MeteGönenç, "lz- mir'de toplanan vergi- ler kâr paylanndan oluşuyor. Diğer kent- lerde faiz kazancının azahnasryla düşen ver- gi gelirierinin İzmir'de artmasının nedeni, kent ekonomisinin ti- caret üzerine kurulu olması" dedi. İzmir'de gelir vergi- si su^lamasmda ilk 3 'e giren rekortmenler isimlerinin açıklanma- smı istemezken, birin- ci olan mükellefin 1 trilyon 250 milyar 930 milyon, ikincinin 655 milyar 579 milyon ve üçüncünün de 437 mil- yar 156 milyon lira vergi ödeyeceği bildi- rildi. Vergi sıralamasında 4. olan Sevinç tzmirü- oğlu 315 milyar 298 milyon, 5. Yıkhz tz- mirhoğlu da 273 mil- yar 427 milyon lira ödeyecek. SelçukYaşarll. Izmir'in tanmmış işadamlanndan Selçuk Yaşar, vergi geliri sıra- lamasında 207 milyar 268 milyon lirayla 11. olurken, Erdoğan Öz- görkey 105 milyar 253 milyon lirayla 28. sıra- da yer aldı. Kemal Zorhı 61 milyar 370 milyon lirayla 62., Sa- ime Filiz Sarper de 58 milyar 366 milyon li- rayla 69. oldu.