Katalog

SAYFA 4= CUMHURİYET 23 EKİM 2001 SALI O L A Y L A R V E G O R U Ş L E R olay.gorus(acumhuriyet.com.tr Karadeniz'de Yaşayanlar -1 OktaySONMEZ Denizci-yazar E n ılkel, tek hiicreli canlı- ların oluşumu demek olanw yaşam"ın sularda, özellıkJe de bıleşıminde canlılar için kımyasal zenginlikkrbulunan de- nizlerde başladığuıı biliyoruz. Canlının \aroluşunuızleyene\rimzinciriüzerin- deki bır yerde "insaıTin gözükmesın- den sonra süregelen çağlar içinde de in- san topluluklarının. çeşıtlı şekillerdekı yerleşimlerinin keza deniz kıyılannda oluştuğu bir gerçek. Bu yerleşimlerin her birınin "u)garük"derulen o kıymetli tortmu yarattığı ve biriktirdiği. bu ola- ya geneliıkle denız kıyılannın. suya ya- kın bölgelerin mekân olduğu da kesin. Nil kıyılannda ve deltasında görkemli eski Mısır uygarlığı. ıki biiyük nehir arasındaki \ erimli topraklarda Mezopo- tamva uygarlıgı vs. gibi kıyılannda çok çeşitli etnik yerleşimlerin yeraJdığı Ak- denız çe\resi, zengin bır uygarlıklar mozaiğınin yıırdu olmuştur. Nedense haritadaki adeta bir yalnız kalmışlık görünümü ile Karadeniz. hep dikkatlerden de ırak kalmış gıbidir. O\ - sa uvgarlıklara en elverişli doğal orta- mı olan özel coğrafyası. jeolojik yapı- sı. iklimi \e çağlar boMi kıyılarındaki etnik çeşitlilikleri ile Karadeniz de önem- li yerleşımlerin, devletlerin ve nice uy- gariıklann parlavıp söndüğü. yenıden ye- ni görünümlerle ortaya çıktığı geruş bir tarih sahnesidir. Jeolojik formasyonu 10.000 yıl kadar geriiere uzanan Kara- denız'in. derinliği yer yer 2000 metre- yi bulan bu karanlık kuyunun toplam 4.340 km. uzunluğundaki kıyılan bovun- ca günümüze kadar nelerin olup bitti- ğı, kımlerin gelip geçtiği, bizler dahil, bu kıyılarda yaşamış nice kuşaklan bi- le nedense pek fazla ilgilendirmemiş- tır. Şimdilerde ayn kültürler \ e çok çe- şitli etnik gruptan 170 milyon insanın yaşadığı Karadeniz layılannın, anlaya- bildiğimiz kadan ile ilk sakinleri. MÖ. 850'lerde kıyıya yakın steplere Batı As- ya'dan gelip yerleşen Iskitler. M.0^750-700 arasında Batı Ege kı- yılanna Hellas'tan (bugünkü Yunanis- tan) gelen ton'Iann oralarda on iki kent kurduklan, böylece Anadolu Yanmada- sı "nın bu yöresinde bir kolonileşme ola- yının saptandığı da bir gerçek. Öyle ki bu yerleşimler. kent'devlet yapısındaki kentleşmelergiderek donanması ve or- dusunun desteğınde aktif ticari giiçler haline geliyorlar. Bu oluşum daha son- ra genişliyor ve MÖ. 700"de Karade- niz'deki ilk Yunan kenti kuruluyor. Kı- nm Yarımadasf nınbatısındabirırmak (nehir) ağzındaki Olbia. Aslında Karadeniz"deki kolonileşme- nin başlangıcı ve genişlemesi. ister is- temez meraklısı için çok daha eskı bir Bronz Çağı söylencesini. yan masal ya- rı tarih bir mit'i çağnştınyor; Argo- not'lann Altın Post Efsanesf nı. Milât- tan 1000 yıl kadar önceleri Mora Yan- madasrndagüçlü bir devlet \ar. Myce- nia Krallığı. Bu efsanenin kahramanı Ja- son. bugünkü Gürcistan sahillerinde bir yerde saklı altın postu aramak için yo- İa çıkar. Boğazlan. Propontıs'i (Marma- raj, bütün Karadeniz kıyılannı yelken \ e kürekle geçerek amacına ulaşır. Pös- tu bulur, aneakdönüs vohında Tunadel- tası açıkJarında bir yerde karşılaştığı. Karadeniz'in o deli karaveJ fırtınasında gemisiyle birükte batıp kaybolur. Ege kıyılanna yerleşen İon'lann da vüzyıl- lar sonra Karadeniz'e doğru uzanmala- nnın mitolojık altyapısı. aslında bir söy- lence (efsane) olmakJa beraber, asıl di- namiği Yunan karakterinde doğuştan var olan bu zenginlik ve ekonomik güç- lenme hırstır. M.Ö. 450"de Halıkamas- 1] gezgın tarihçi Herodotos. Olbia"dadır. Tarihin hep o gölgeli. karanlık sayfala- rında kalmış gizemli Amazon'lardan. Karadeniz bolgesinde yaşayan bu sav aş- çı kadınlardan ilk söz eden de o. Onun dilden dile söylenegelmiş anlattıkları- na göre bu söylence kadın savaşçılar Karadeniz'in güney kıyılannda. şimdi- ki Sinop ile Ereğli -O zamanki Sinope \ e Heraklia- arasındaki şentte yaşıyor- lardı. Ereğli adı da o eski admdan geli- yor. Ünlü kraliçelerinin ölümü Truva Savaşlan'nın sonuna rastlıvor. Sonra yer değiştiriyorlar. Yunanlılar Olbia'yı kurmadan önce o yörede yaşarlarmış. Herodot'un yalancısıyız. Sözde gelen- leronlan sahilden içerdekı steplere sür- müşler. daha sonra da işgalcilerle kanş- rruşlar. Böylece Amazonlar bir tür özüm- lemeye (asimilasyona) ugramış. M.Ö. 480'de tonyalı kolonistler Kı- nm Yanmadasrndadırlar. .-\zak Deni- zi girişinde Tarnan liman kenti kunılmuş- tur. Bunu M.Ö. 430"larda Kerch Boğa- zı'nın karşı yakasında Panticapeum (Kerch) limanının kuruJuşu izlevecek- tir. Sonra daha içerilerde A2ak Denizi 'nın kuzeyinde Don Nehn ağzında (şimdi- ki Azov) Tana \ e Tanais kuruluyor. Ar- tık kuzev batı Karadeniz kıyılan canlı bir ticaretin arenası. Tuna Deltası na kadar irili ufaklı liman kentlerinden oluşan geniş bir Yunan kolonisidir. Aynı zaman dilimi içinde Karadeniz'in güney kıyı- lannda iki güçlü devlet var. Batıda bo- ğazlan kontrolünde aıtan Bosphor. do- ğııda Pontus Krallığı. M.Ö. 107"dekrallanPeirisades'inölü- münden sonra Bosphor mülkü Pontus Krallığı idaresi altına alındı. Ancak M.Ö. 63 "te Karadeniz"de yeni bir rüz- gâr esmeye başladı. Roma tmparatoru Pompey.ordulan ile Kınm topraklarındaydı. Olbia yağma "Bu ruhu bize kaybettirdiler. Bu 1947'den ıtıbaren iktidara gelmiş tüm iktidarlann sorumluluğudur. Ba- na sorarsanız, hepsi Yüce Divan'lık- tır. Cumhuriyetkanunlan onların hep- sini Yüce Divan 'a sevk edip bunla- rtn hesabını sormalıdır." Attilâ ilhan, "lleri" dergisinde çı- kan "IntıbahBaşladı"yazısını busa- tırlarla bıtırmışti. Yani "uyanış" baş- lamış... Nerede, kimde? 'Cihet'lAs- keriye'de, yaniSilahlı Kuvvetler'de... 'Bu ruh' nedir? Önce kendine, kendi gücüne, ken- di kafana, kendi ulusuna, kendi de- ğerlerıne ınanmak!.. Bu ilkelerin baş- latıcısı, savunucusu olan Kemal Ata- türk'e... "Türk kimliği" denen şey, ışte bu ruh!.. Osmanlılıktan Türklüğe geçiş. "Ne mutlu Türkûm dıyene" sözünün gerçekleştirilmesı... "Türklerin kimli- ğini oluşturmak lazım, ortaya çıkar- mak lazım. Bunun için de tarihl çok ciddi birşekilde ınceleyeceksin. baş- ka çareyok." Attilâ (Ihan'ın bu yazısı çoğumuzun düşüncesini yansıtıyor... Türkiye'nin ekonomikkalkınması... "Gazi'yegö- re kamu öncülüğünde birkalkınma." IMasıl mı? "Sümerbank'tan Etıbank'a EVET/HAYIR OKTAY AKBAL Türk Kimliğini Yaşatmak... kadar biz kalkınmanm nasıl örgüt- lendiğini hepimiz biliyoruz... O dö- nemlerde TC'nin kalkınma hızı yüz- de 8 'lerde, 9 'larda seyreder. Beş ku- ruş borç almayız. Osmanlı borçları- nı ödeyip bitiririz. Türkiye 'de enflas- yon çok düşük, önemsiz bir seviye- dedlr. Kendine göre ithalatımız, ih- racatımızı dengelemiştir. Bu tablo çok açık bir Kemalist tablodur." ikinci Dünya Savaşı'dır değişme noktası... ABD'nin ağır basması, Sov- yet tehlikesinin abartılması, Atatürk dış politikasından vazgeçilmesi, ulu- salcılığın yozlaştırılması, eğitimde, sanayide gerileme, her şeyı belirli rant çevrelerine göre ayarlama, Ame- rikan egemenliğinin yenilmezliğine inanarak politikamızı o yönde yürüt- me... Attilâ llhan'ın şu dediklerine kim, na- sıl yanlıştır diyebilir: "Onlann bütün tarihl Osmanlı 'nın yıkılış tarihi kadar- dır. Onlardaha çokgenç, dünyadan habersizler. Dünya nedir bilmiyorlar. Dünya politikası nasıl yönetilir, onu da bilmiyorlar. Yalan yanlış düşleri- ne dayanarak işler yapıyorlar. Ken- dilehni çok güçlü gördükleri için her yeri de hallederiz sanıyorlar. Hayal." 'lleri' dergisinin son sayısında bir dünya haritası var. Bir upuzun liste: ABD'nin işe kanşıp ülkelerin yönetim- lerini karmakarışık hale soktuğu ül- keler... Zaman zaman baskıyla, ço- ğu kez silahla, askerle egemenliğini kabul ettirdiği, hiç değilse ettirmeye çalıştığı yerler: 1800'den bugünle- re... Afrika, Asya, Okyanusya... Kan- lı çarpışmalar, ihtilaller, isyanlar... Hep kendi çıkarına, kendi holdingleri, şir- ketleri, yandaşları hesabına... Hepsinde değilse pek çoğunda başansız kalmış, ama büyük zarar vermiş. Attilâ'nın, bu ilginç yazısın- da dediği gibi: "Vietnam'/ halledebil- diler mi? Kaddafi'y/, Saddam'/ dü- şürebildiler mi? Bu olmuyor. Hayal kuruyorlar, o kadar." Attilâ İlhan gerçek bir şairdir. Se- vilen, kırk yıldır ön yerde bir şair... Ayrıca bir düşünür... Kendine göre savları var. Kiminde tutarsızdır, ama içtenliklidir yanılgıfannda... Ben yarım yüzyıldırtanırım; romanlanyla. şiirle- riyle, denemeleriyle... Karşısında ol- duğum, yanlış bulduğum düşünce- leri vardır. Örneğin dil devrimine kar- şı oluşu, ille de Osmanlıcayı savun- masıJsmetPaşa 'düşmanlığı', Ha- san Âli Yücel, Ismail Hakkı Ton- guç'un Türk kimliğini bulmak, oluş- turmak, yaşatmak için işi köyden, köylüden tültürden başlatmak girişi- mi... Birkaç yıldır bunlan 'Cumhuriyet'te de okuyoruz. Kimi zaman beğenip ki- mi zaman karşı çıkarak... Ama doğrusu ya, 7/en'dergisinde- ki Intibah' yazısını tüm okurlarımın okumasını isterdim; uyanışın Türk Si- lahlı Kuvvetleri'nde başladığı, en bü- yük gücün de Türk kimliğini en içten- likle, inançlar savunanların Atatürk askerleri olduğu.... edildi. Eski Bosphore Krallığı bölgesi de artık Roma hükümranlıgına bağlan- dı. Yüz yılı aşkın bir süreç içinde bütün Karadeniz kı> ılan Roma împaratorlu- ğu'naaitti. M.S.240"takuzeyden gelen Gotlar Karadeniz kıyılanna indiler ve Roma'nın bu bölgedeki hegemonvası- na son \erdiler. M.S. 3"7O'te Karadeniz kıyılarından hemen içerde başlayan steplerde uzak- lardan kopup gelmiş yeni savaşçılar gö- züktü. Hunlardı bunlar. Önierine gelen her şeyi yakıp yıkıp batıya doğru iler- liyorlardı. Azak kıvılanndaki o eski. uygar güzel kentlen yerle bir ettiler. Asıl hedefleri bilindiği gibi Roma'yı yağmalamaktı. Öyle de oldu. Roma'yı çöküş süresi içinde bir sürü birilen >ak- tı yıktı. yağmaladı. En belalılan Vizi- gotlardı. Sonunda bilindiği gibi Roma ikiye bölündü. M.S. 527'de Justinianus. Constantinopoliste Doğu Roma ımpa- ratoruydu. Artık Karadeniz kıyılan Bi- zans sarav ından soruluvordu. M.S. 8. yüzyılda Karadeniz steplerin- de yeni ve güçlü bir konuk belirdı: Ha- zarlar. Kuze\ Karadeniz'in tamamı ar- tık Bızansın da anlaşmak zorunda kal- dığı bu yeni güçle bırlikte kurulan Ha- zar Imparatorluğu'nun yönetimindey- di. Çok ilginçtır. 9. vüz\ılın ortalann- da Yikinglerin. daha doğrusu o zaman- ki Scandına\ ların bile önce gelip Kıe\ dolaylarına verleştikleri. \o\gorod'u ele geçirdikleri. daha sonraki yıllarda da Polon\ alılarla birlıkte Kınm Yanmada- sı'na inerek Helenler zamanından kal- ma eski (antik) bir kent olan Chersone- sus'u bir Hıristiyan kenti olarak vaftiz ettinp ele geçirdikleri. uzak kalınmış bilgi ve gerçeklerdendir. M.S. 1000'ler- den sonra doğudan > eni bir dalga. bu kez "... Akdeniz'e bir kısrak başı gibi uza- nan" Anadolu'ya doğru ilerlemektedır. lO55'te Bağdat'ı ele geçiren Selçuk Türkleri. 1071 'de de artık gerileme dö- neminde olan Bizans için sonun baş- langıcı olan Malazgirt Savaşı'nda Ro- men Dnojenus'un ordulannı darmada- ğınetmişlerdir. Bizans'ın bugüçsüzdö- nemi içinde Kuzey Karadeniz'de \ ine Kı- nm Yanmadasf nda zamanın en tüccar gemicilerini görüvoruz: \enedikliler, Güçlü denız tıcaret ve harp filosu olan \fenedik Dükalığı. Karadeniz'de Soldai (Sudak) liman kentinı merkezyaptıkla- rı bir koloni kurmuşlar. Karadeniz'le A\ rupa arasında deniz yolu ile yapılan eskıl (antik) çağlann zengin ve aktif ti- caretini yeniden parlak bir düzeye ge- tirmişlerdir. Konuyu geiecek yazımda sürdürecegım. PENCERE Bu Zillet' ile İllet'ten Kuptulmak Olanaksrz... Ne biçim bir devlet olduk?.. Afrika'nın kuytuluklarında veya Asya'nın uzak köşesinde bucağında, bizimki gibi hoptirinam bir devlete rastlamak olanağı var mı?.. Politika AB'nin iki dudağı arasında.. Ekonomi IMF'nin avucunda.. Aramızda üst-ast ilişkileri oluştu. Oturotur.. Kalk kalk.. -15 günde 15 yasa çıkaracaksın!.. - Başüstüne!.. IMF ekonomik programı yazıp hükümetin bur- nuna dayamış. istediği kanunları tıkır tıkır çıkar- tıyor, AB'nin emriyle anayasanın 37 maddesini şı- pın işi değiştiriyoruz.. Eloğlu yine burun kıvınyor!.. Ankara'da ülkeyi yöneten bir hükümet var mı, Meclis ne yapıyor, ne düşünüyor?.. IMF'nin veAB'nin istediği kanunlar, talimat üze- rine, hemen çıkarılıyor.. Ama Türkiye battıkça batıyor.. Yine yaranamıyoruz. • Peki, kurtuluş nasıl olacak?.. Cumhuriyet'in öteden beri vurguladığı çözüm yolu ağırlık kazanıyor: 1) Kriz ancak ulusal seferberlik ruhuyla aşıla- bilecek kadar ağırdır. 2) Iç ve dış borçlar yeniden düzenlenmeden bu işin altından kalkılamaz. 3) Ulusal bir ekonomik planlama yapılmaüan Türkiye kurtuluş yoluna giremez. 4) Kurtuluş dışarda değildir., 5) Türkiye 'dedir.. Içerdedir.. • Mustafa Kemal'in konuşmalannda 'Baf/'yada 'Avrupa'y\ hedef gösteren bir içerik var mı?.. Bu sözcükleri kullandığını anımsamıyorum. Atatürk'ün söylediği "çağdaş uygarlık"X\r. Der ki: "- Medeniyet (uygarfık) öyle birateştirki ken- disine bigâne kalanları (uzak duranlan) yakar!.." Uygar birtoplumun başı dik olur. Sürüngenler ne özgür olabilirler ne de Batı'da saygı görebilirler. 'Zillet' ile 'illet'ten kurtulamayız. Türkiye 70 milyonluk koskoca bir ülkedir; ye- tişmiş kadrolanyla, genç nüfusuyla, güçlü ordu- suyla, azımsanamayacak birikimleriyle kendi ba- şına varoluşunu yaşayabilecek bir toplum, nasıl oluyor da iradesini dış güçlere kayıtsız şartsız teslim ederek bu kadar aşağılanmaya katlanabi- liyor?.. TURKCELL VVAP'lı telefonla gezilir GPRS'litelefonla daha hızlı geziJir. GizliHayran^ Sizden hoşlanan tanıdıgınız biri var... Kimmiş tahmîrı edin! KentMobil^ İstanbul'da ne var, ne yok, kulturel olaylar restoranlar burda) ChatMeydanı'y Cep telefonuyfa cha! yapın. Hem do istedığiniz kadar kişiyle! Kiralık Yeni bır servis hazır/ayın. Siz de bir yer kıralayın! Parator^ Paranii ne durumda? Dolar kaç lira? Borsa kaça çıkmış? Hepsini öğrenin. KartMobJI- Cepten cebe kartpostal uçurun. Hatta müzik de ekleyin! HaberMobil'3 Haber başlıklarına bakın. Üzerine tıklayıp detayını okuyun. AjandaMobıT Cep telefonuyla e-maillerinizi okuyun, yanıtlayın. Ajandanızı guncelleyın. Akıllı ajandanız, ofiste, yemekte, takside, hep yanınızda! DevGözc Ne aradığınızı söyleyin, mesela balık restoranı! En yakındakiler listelensin. Adres, telefon ve harıtasıyla birlıkte! BüyükBaşkan® Büyük Baskan sfzsiniz! Şampiyonlar liginden ilk IVinizi seçin. Onlar oynasın siz kazanın! Ararım.'Çalarım!® Cep telefonunuz nasıl çalsın istersiniz? ArarımlÇalarıml'a g/rin, seçin, yükleyin, gönderin, hatta besteleyin! BJoritmiX® ^ Doğum gününüzü yazın. o günkü fiziksel, duygusal ve zihinsel durumunuzu öğrenin. Ayrıca gunluk falınızı da okuyun. DevSözlük® İngilizcesini sorun. Almancasını sorurt. Onları biliyorsanız Türkçesini sorun! YerKurdu® x Aradığınız yeri yazın. hem adresini hem telefonunu öğrenin. Yetmiyorsa, bir de haritasını isteyin! www.gprsland.com.tr GolMobil® 5 şut çekin, 5 kurtarış yapın. Karşı cebi kümeye yollayın! AsılacakAdam® Harfler yazarak kelimeyi bilin. yoksa adam asılacak! Cep telefonu ile gezilen İ3ilgi? eğlence ve barış dolu bir dünya.