Katalog

1 EKİM 2001 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA KULTUR kultur@cumhuriyetcom.tr 15 ^^İ Dünya Çocuk Günü... Sistemin çıkarlan ve küreselleşme çocuk yazınını da yönlendiriyor ocuk kitaplan üzerinebirkaçsöz• Çocuğa snnulan yapıtın gerçekten bir yazın yapıtı olması gerekir. Dil ve anlatım çok önemlidir. Eğer çeviri ise her iki dili de iyi bilen, çocuklann dünyasına seslenebilen bir çevirmen tarafindan çevrilmiş olmalıdır. Aynca, çocuk kitaplannda görsellik de çok önemlidir. GtLSÜMCENGtZ Çocuk, içinde yaşadığımız dünyadan, yaşa- dığı ülke ve toplumdan soyutlanamaz. Dünya Çocuk Günü'nde, ülkemiz ve dünya çocukla- nnın durumunu, gazete sayfalanndan, TV ek- ranJanndan bir kez daha göreceğiz. Dünya halldan, küreselleşme söylemiyle, her geçen gün daha fazla yoksulluğa itilmektedir. Savaş- lar sonucunda yakınlannı yitırme, yoksulluğun artması, ilaç yokluğu, mayınlı topraklar, 12-13 yaşındaki çocuklann eline sılah verip savaşa gönderme, çalışan çocuklar, çocuk istisman vb. dünya çocuklannın karşı karşıya olduğu koşul- lardan yalnızca bazılandır. Ülkemizde de kapi- talist sistem egemendir. Ülkemiz çocuklannın azımsanamayacak bir bölümü, oldukça olum- suz koşullarda eğitimden kopuk yaşamaktadır. Çocuklar için yazarken, bu gerçeklerin de göz önüne alınması gerektiğini düşünüyorum. öte yandan, dünyanın her yerinde bir "tek tipleştirme" gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Bu tek tipleştirme izlenen fılmlerden, edinilen beslenme alışkanlığından giyim eşyalanna, oyuncak seçimınden konuşma ve davranış biçimlerine dek bireyleri etkilemekte ve yön- lendirmektedir. Bu etkileme ve yönlendirde, çocuklar için üretilen kitaplarda da kendini göstermektedir. Çocuk kitaplannda, konu ve kavramlar, toplumdaki egemen ideolojinin ışığı altında işlenmektedir. Bu kitaplann içeriğinde genellikle çıkar iliş- kisi egemendir. Sevgi bile çıkara dayalıdır. Yar- dımlaşma, dostluk, arkadaşlık, iyi-kötü kavram- lan egemen ideolojinin ışığı altında izlenmek- tedir. Kim kime göre iyi, kim kime göre kötü so- rusu sorulmaz, sordurulmaz. Sistem için iyi olan iyidir, sistemin çıkarlanna karşı olan da kötü- dür. Güzel-çirkin, zengin-yoksul, iyi-kötü kav- ramlan hep iç içe girmiştir. Bireysel kahramanlık ve bireysel kurtuluş bu kitaplarda en sık işlenen konu ve kavramlardır. Şimdi bu uygulama, artık çizgi fılmlerde ve yi- ne ABD yapımı sinema filmlerinde sürdürülü- yor. O çizgi kahramanlarda ve şimdilerde ya- pılan filmlerde; insanlann, Kızılderililerin ya da öteki halklardan insanlann ne kadar kötü ol- duğu anlatılıyor. Bir tek iyi kişi -Tommiks ya da Rambo- bütün o kötülerin dersini veriyor. Çocuk kitaplannda karşımıza çıkan öğeler- den biri de şiddet olgusudur. 80'li yıllarda radikal Islamcılığın etkisini art- ırması sonucunda, çocuklan bu yönde yönlen- dirme amaçlı çocuk kitaplannın ve dergilerinin sayısı artmıştır. Bazı çocuk romanlannda, ço- cuklan cihada çağıran -roman kişilerinin ağzın- dan- cümleler bile yer almaktadır. Batı 'dan çev- rilen çocuk kitaplannda bile dinsel mekânlar, din adamlannın adlan bilerek değiştirilmekte- dir. Oysa aynı yıllarda, yani 12 Eylül 1980'le ge- len cunta döneminde, öteki yaşam alanlan gi- bi çocuk kitaplan da baskı altına alınmıştır. Dinci gericiliğin bu alandaki etkisini arttırma- sına göz yumulurken; çocuklara yalnız gökyü- zünden ve yeraltından masal anlatmayıp yaşa- dığı dünya ve toplumdan kesitler sunan ger- çekçi çocuk kitaplan yasaklanmış, bazılanrun satış ve dağıtımma tahdit getirilmiştir. Çocuk yazınımızın önüne geçen olumsuz et- kenlerden biri de çağdaş yazarlann ders kitap- lanna sokulmamasıdır. Aynca bu alanda eleş- tirmenlerin yok denecek kadar az oluşu, çocuk kitaplan yayımlayan birçok yayınevinin bu ala- nm bilgisine sahip bir yayın damşmanı ya da editörünün olmaması da ayn bir sorundur. Çocuk kitaplannda bulunması gereken nite- likler: Öncelikle; çocuğa sunulan yapıtın gerçekten bir edebiyat yapıtı olması gerekır. Dil ve anla- tım çok önemlidir. Eğer çeviri ise her iki dili de iyi bilen, çocuklann dünyasına seslenebilen bir çevirmen tarafindan çevrilmiş olmahdır. Anla- tım temiz ve akıcı olmah; cümle, paragraf uzun- luklan çocuğun yaşına uygun olmahdır... Gör- seljik de çok önemlidir. Ülkemizde, Tanzimat döneminden itibaren zayıf da olsa bir çocuk edebiyatı geleneği oluş- maya başlamıştır. Ancak, asıl 1970'ten sonra bu alanda üretilen yerli yapıt sayısı artmıştır. Gü- nümüzde ise özellikle 80'li yıllarda yazın ya- şamına giren birçok yazar, çocuklar için yaz- mayı sürdürmektedir. Bunun yanı sıra Tevfik Fikret, Nâzını Hikmet, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Rıfat Ilgaz, Hasan Hüseyin, Mehmet Başaran, Cengiz Bektaş, Kemal Özer, Muzaffer tzgü, Ad- nan Ozyalçmer. Oktay Akbal ve öteki edebiyat ustalannın, çocuğun dünyasını gözeterek yaz- dıklan birçok önemli ve güzel çocuk kitabı var- dır. Bana gelince; çocuklara yazarken yaşamdan yola çıkarak: yaşamda var olan her şeyin, olay- lann, çelişki ve çatışmalann, doğadaki ilişkile- rin, güzelliklerin ya da öteki gerçeklerin anla- tılması gerektiğine inanıyorum. Çünkü çocuk- lar bunu görüyor ve bu gerçeklerin içinde ya- şıyorlar. Ancak gerçekçiliği; estetikten, fante- ziden ve mizah duygusundan uzak, kaba ger- çekçilik olarak algılamıyorum. Yapıtlann ede- bi değer taşıması çok önemli, verilmek istenen iletiler öğretmen tutumuyla, zorlayıcı bir bi- çimde değil, yaşamda olduğu gibi olaylann akı- şı içinde verilmelidir. Aradığımız her şey ya- şamda vardır; serüven de, fantezi de, umut da, direnç de... Yayın dünyası ve çocuklar... Türkiye'de çocuklara yönelik kitap basan az sayıda yayınevi, yazar ve sanatçılarm görüşlerini aldık: AYSEL CÜRMEN (Uçan Bahk Yayınlan) "Çocuk YayınlarT çok geniş bir üretim alanıdır. Ders khaplann- dan, bilgisayar oyunlanndan tutun da çerez pa- ketlerinden çıkan oyun kartlanna kadar uzanır. Bu geniş alanın küçük bir bölümünde Çocuk Edebiyatı yer alır. Çocuk Edebiyatı, okuryazarlık serüveninin ilk adnnıdır ve çok önemlidir. Her çocuğun erken yaşlarda edebiyatla tanışmaya hakkı vardır. Günümüzde yazılı edebiyatı olmayan bir kül- türün yaşaması olanaksız gibi duruyor. Bu ne- denle her kültür, özellikle dil ve edebiyatıyla kendini yaşatmak zorundadır. Uçanbahk Yayınlan, 1995 yıhnda, bu amaçla yola çıktı ve ilköğretim çağı çocuklan için zevk- le okuyacaklan kitaplar yayımladı. AYTÜLAKAL (Yazar) - Gözlemlerime dayanarak, çocuk ede- biyannın günden güne geüştığını, çocuklara her geçen gün daha iyi kitaplar hazırlandıgını ve ço- cuk yayıncılığı bilincinin yerleşmeye başladığı- nı söyleyebilirim. Bu gelişme, yayıncılann ço- cuk edebiyatının önemini bilerek ve çocuk de- ğerlerini gözeterek yayın yapmalanna bağlana- bilir. Ama asıl neden, okuyan kitlenin seçme bi- lincinin gelişmiş olmasıdır. Yani yayımcılan yönlendiren de okurlardır bir bakıma. Yayıncılar, dosyayı geriren yazann kitabını ba- sıp basmamayı, şarkıcının kaç masa getireceği- ne göre iş alabilmesi gibi kaç 'ahcı' getireceğini hesaplayarak karar vermek yerine, dosyayı oku- yup çocuklara edebiyat açısından bir getirisi ola- cak mı diye sorgulayarak karar vermeye başla- dılar. Gelişmeler çok olumlu ve umut vericidir. Tek korkum, mükemmele ulaşmak için zamanın yetersiz kalmasıdır. CENCİZ BEKTAŞ (Yazar - Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Başkanı) - Gösterme parmağı havada, öğretmen gibi yazılanlann basılrnalannı üzücü buluyorum. 'Ceza'larbiçerek yazılıp yayımlananlara yalnız- ca üzülmüyorum, kızıyorum da... Hele hele böy- lelerine bir de ödül mödül verilmiyor mu? Ge- lın de çıkın işin içinden... Çocuklar için basılan dergilerin, betiklerin kâ- ğıt, baskı, resim niteüksizliğini bugün de aşabil- miş değiliz. Böylesi kötü şeylerin çocuklara ve- rilmesi onlan niteliksizhğe itelemek, alıştırmak oluyor. Kendi geleceğimizi kararnyoruz kısaca- sı... FERDA BÜYÜKKOYUNCU (Bu Yayınlan ) - Tanzimatla birlikte başlayan yeni çocuk ve çocukluk anlayışı beraberinde ço- cuk yayıncıhğını da getirmiştir. Modernleşme- nin gereği ve sonucu olan yeni çocuk anlayışı Cumhuriyet döneminde daha fazla önemsenmiş ve yeni toplumu oluşturmada önemli bir işlev yüklenmiştir. Yayıncılıktaki gelişmeler biçimle birhkte içeriğe de yansımış ve farklı içerikteki kitaplar çocuk okurla buluşmuştur. Özellikle son yirmi yılda çocuk paradigmasında meydana ge- İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ 1 9 1 4 www.ibst.gov.tr ÜMRANİYE SAHNEMİZ (İSTAN&UL BÜrÜKŞEHİR 8ELED/YE BAŞKANI ALİ MÜFİT GÛRTUNANIN HUZURLARIYLA) AÇILIYOOOR... 03 EKİM 2001 ÇARŞAMBA SAAT 19:30 ÜMRANİYE HALDUN ALAGAŞ SPOR KOMPLEKSİ YANİ "HER TİUTRO ÇABASl, İNSANl İNSANLA TANIMANIN KAPISINI ARALAR, UŞAMAMN DEĞERİN/ YÜCELTİR." Ali Müfit GÜRTUNA İSTANBUL BELEDİYE BAŞKANI FAZLA BİLGİ İÇİN: (0212) 232 53 21- (0212) 219 10 78 Reşat Nuri GÜNTEKİN / Turgut ÖZAKMAN SARIPINAR 1914 (MÜZİKLİ OYUN) Yöneten Özgün Mûzlk Koreografi Dekor Tasarımı Kostûm Tasarımı Dramaturg Orkestrasyon Orkestra Şefl Şarkı Sözlerl Işık Tasarımı Hakan ALTINER len değişmeler yayıncı ve yazar anlayışını değiş- tirmeyi gerekli kılmaktadır. lletişim hızla geliş- tiği ve görsel medyanın yoğun biçimde etkiledi- ği çocuğa dönük edebiyatın da bunu göz önüne alması gerekmektedir. Yayınevimiz yukanda beürttiğimiz tüm bu gö- rüşlerden yola çıkarak çocuğun gerçekliğini da- ha bir öne çıkaran, onu edebiyatın da öznesi ola- rak ele alan yayınlan gündeme getirmekte ve bu çabasını arttırarak sürdürmektedir. Bir başka gerçek de, artık çocuk okurun, ki- taplannı kendisinin seçebilme özgürlüğünü ka- zanmasıdır. Biz de bunu göz önüne alarak yayın- lanrruzda onlara ulaşmaya çalışmakta ve çağdaş hayatın içinde sağlıklı durabilen, edebiyat tadıy- la buluşmuş okurlar yaratma çabası göstermek- teyiz. MİNE SOYSAL (Gümşığı Kitaphğı Yayın Yönetmeni) - Kitap okuyan nüfusun yüzde 10'lann çok altında kal- dığı ülkemizde, çocuklanmızın kitapla buluş- masını sağlamak, yayın- cıhğımız için neredeyse bir zorunluluk. Henüz ye- ni bir alan olma kimliği- ni koruyan çocuk yayın- cdığı, bu noktada daha da önemli bir sorumluluk üstlenmek durumunda. Hangi yaş grubundan olursa olsun çocuk için hazırlanan her kitap, ge- rek içerik ve dil, gerekse biçim açısından uzun so- luklu, titiz bir çalışma ge- rektiriyor. Çocuklara ve gençlere kitap sunan ya- yınevleri, onlann gele- cekte birer kitap okuyu- cusu olup ohnayacaklan- nı belirleyebileceklerini unutmamalı. (0212) 293 89 78 Cenk TAŞKAN Selçuk BORAK Barış DİNÇEL Nihal Kaplangı KAYA Tarık GÛNERSEL Selim ATAKAN Önder BALİ İpek ALTINER Cengiz ÖZDEMİR OYUN GÜN VE SAATLERİ 3 - 4 - 5 - 1 7 - 1 8 - 1 9 E K İ M SAAT 20:30 6 ve 20 EKİM SAAT 15:00 - 20.30 7 ve 21 EKİM SAAT 18:30 NAZAN ERKMEN (M. Ü. Güzel Sanatlar Fakültesi Dekan Yardım- cısıj - Yayınevleri çocuk kitaplanna son yıllarda önem veriyor. Yine de ge- rek format olsun, gerek resimleme açısından ol- sun, ortaya çıkan sonuç- larda bir doyuruculuk yok. Baskı kalitesine de özen gösterilmiyor. Önü- ne gelen kitap resimliyor. Kültür Bakanlığı'nda bile resimleri onaylayan kurul, yazarlardan oluşu- yor. Oysa resimler bu alanda yetkili olan kişiler tarafindan incelenip onaylanmalı. TfYATRO SEZONU BAŞLIYOR- Büyûkkent- krdcki tiyatro seven çocuklar çok daha şansh. Çocuklar... Perde açılıyor! t/ îstanbul Büyükşehir Belediyesi Tiyatrosu bu yıl, Benim Küçük Yıkhznn, Diişler Sirki Başhyor, Haycfi Mars'a Gkkfim, Kedi Palyaço, Oyuncaktaki Sır. Sihirti Flüt, Tembei Memiş, Çöp Canavan (gölge oyunu) adlı çocuk oyunlannı sahneliyor. Tiyatro bünyesinde aynca 'Çocuk ve Gençlik Birimi'nde atölye çahşmalan, masal dramatizasyonlan yapılıyor. Birim içinde 'farkh geüşenler içintiyatro'adı altında özürlü çocuklar için özel tiyatro çahşmalan yapılıyor. (240 77 20) • Maya Sanat Merkezi'nde 20 Ekim'den itibaren Ayşe Sekn'in yazdığı tasvir ve kukla tasanmmı Şeyhsnvar Aktaş'ın yaptığı, Selen ve Aktaş'ın birlikte oynadıklan 'Lahana Sarma' adlı oyun küçük ızkyıcılenn karştsında olacak. (261 69 95) çocuk Atölyelerl • Borusan Kültür ve Sanat Merkezı'nin ücretsiz olarak hazırladığı 'Çocuk Atölyekrf prograrru bu yıl da devam ediyor. Pınar Başbuğ'un yönetımindeki 'Çocuklarla Müzik' ve Gazi Sdçuk- N'iyazi Selçuk ve Soaya Tannsever'in yönetimindeki 'Müziğin Rengi', kayıt yapnran 5H5, 7-9,8-10 yaşındaki çocuklara açık. İDOB'dan bir müzikal: Masalcı Îstanbul Devlet Opera ve Balesi'nin 2000 - 2001 sezonu programında 'Masalcı' adlı bir çocuk müzikali de yer ahyor. Provalan devam eden iki perdelik müzikal Sümeray Arunan tarafindan sahneye konuluyor. Alman, Fransız, Italyan ve Rus bestecilerin yapıtlanndan seçmelerin yer aldığı müzikalin müzik sorumlusu ise Aydın Karbbd. 'Masaka' (Çağn Köktekin / Ercümerrt Serpfl), 'Sağır Sultan' (Ercüment Serpil / Tülay Taniş), 'Aptal Vezir' (Şahan Gürkan / Cemil Özfirat), 'Akılh Kız' (Çiğdem Ener / Deniz Erdoğan) gibi karakterlerle çocuklann ilgisini çekeceği düşünülen müzikal, 6 Ekim'den itibaren Konser Salonu'nda sahnelenmeye başlayacak.