Katalog

SAYFA 10 CUMHURİYET 25 MART 2000 CUMARTE HABERLER dishab@cumhuriyetcom.tr Rusya 21. yüzyılmfidernıiseçiyor MİNEESEN Ruslar 20001i yıllara yön verecek yeni liderierini belirlemek için yann sandık başına gidiyor. Sovyetler Birliği 'nin dağılması ile birlikle kan kaybeden Rusya için, yann yapılacak devlet başkanlığı seçimleri tekrâr bölgesel ve uluslararası guç olabilme hesaplan açısından buyük önem taşıyor. Seçimlere, kayıtlı J08 milyon seçmen katılacak. Son kamuoyu yoklamalan, Devlet Başkanvekili VtadimirPutiıı'ınRushaJkjtarafindan, Rusya'yı eski gucune kavuşturacak liderolarak görulduğünü octaya koyuyor. Çeçenistan operasyonunun başlangıcından beri gösterdiği kararlı tutum da, Putin'in, zaman zaman "diktatörce" bulunan güçlü lider imajını pekiştirmesine yardımcı oldu. Putin, dun devlet televizyonunda yaptığı açıkJamada, halka seçime katılma çağnsı yaptı. Son yıllarda toplumsal, siyasal ve ekonomik sorunlarla boğuşan Rus halkı artık politikacılardan bu sorunlan acilen çözüme kavuşturmalannı bekliyor. Yaşam standartlannm yükseitilmesi, yeni iş olanaklannın yaratılması, suç ve rüşvetle savaş için bir an önce gerekli önlemlerin ahnDOn/anmenbufvk ipetmlüretiasi Kamuoyu yoklamalanna göre yann yapılacak devlet başkanlığı seçimleri öncesinde Vladimir Putin önde gidiyor eçimlere bir gün kala, Çeçenistan operasyonu ile halkın desteğini arkasına alan Putin'in zaferi kesin görünüyor. Ancak seçimlerin ikinci tura kalması durumunda Çeçenistan'ın bu kez Vladimir Putin'in aleyhine işleyebileceği belirtiliyor. tanı Aleksi PbdberezkİB, Stanislav Gororukhia ve eski başsavcı Yori Skuratov. Seçimlere, Rus siyasetine uzun yıllar damgastnı vurmuş Moskova Belediye Başkanı Yuri Lujkov, eski başbakanlardan Yfevgeni Primakov, Afcksander Lebed gibi isimlerin katılmaması, bu deneyimli politikacılann Putin karşısmda başan elde edememekten çekindikleri şeklinde yorumlanıyor. lideri Yavl/nski'nin "PntBiiyenigiyeııgnttmayı dusnnmek aptalhk oJur" sözlen Putin'in her kesimden bellı oranlarda destek bulduğunun bir göstergesi. Turk kamuoyunun ani çikışlan ve saldırgan üslubu ile tanıdığı aşın milliyetçi Jırinovski'nin, Putin ve Züganov arasında geçecek gibi görünen seçim yanşında variık göstermesi mümkün görünmüyor. Rus seçmenin kendisine verdigi destegın fârkında olan Putin, sessiz ama derinden yüruttüğü seçim kampanyasını yann yapılacak ilk tur seçimlerde yüzde 50'nın üzerinde oy alarak kapatma hesaplan yapıyor. tlk turda adayIann hiçbınsinın yüzde 50 barajını aşamaması durumunda ikinci tura gidJİecek. 16 Nisan'da yapılacak ikinci tur seçimleri, ilk turda en çok oy alan ikı aday arasında yapılacak. Geçen haftaya kadar ilk tur seçimlerinde Putin'in devlet başkanlığını ilan edeceğine kesin gözuyle bakılırken, yapılan bazı kamuoyu yoklamalan Putin'in oylannda düşüş oldugu ve ikinci tur olasılığuun göz ardı edilmemesı gerektıgırun afnnı çizdi. Bölgesel Siyasi Çaiışmalar Ajansı'nın 22 maıtta yayunladıgı son kamuoyu yoklaması sonuçlanna göre Putin şubat başına göre 14.6'lık bir kayba ugradı ve desteği yüzde 48.4'e düştü. ROMIR'e göreyse Putin'in destegı yüzde 57. K.RONOLOJİ ması, Rus halkının yeni lıderden başlıca beklentileri. Başkanlık sistemi ile yönetilen Rusya'da seçimlere bir gün kala, Putin en güçlü aday olarak ortaya çıkıyor. Putin'in yüzde 50'nin üzerinde oy alarak ezici bir zafer kazanacağını göstereo son kamuoyu yoklamalanna göre, en yakın takipçisi Komünist Parti lideri Gennadi Züganov'un oy oranı yüzde 20 de kaiacak. Züganov Yettsin'e yenflmişti Züganov, 1996'da yapılan devlet başkanlığı seçıminde Boris Yeltsin'e meydan okumuş, ancak yenilgiye uğramıştı. Yannki seçimlere ciddi bir şekılde hazırlanan Züganov. baa çevreler tarafindan Putin'in sahip oldugu güçlu lıder imajı karşısında lideri ik karizmasından yoksun oldugu, hatta adeta kazanmaktan korktuğu gerekçesiyle eleştiriliyor. Federal Güvenlik Servisi FSB'nin (eski KGB) eski başkanı Yevgeni Savnstvanov' un adaylıktan son anda çekılmesınin ardından seçimlerde yanşacak aday sayısı 11 'e düştü. Putin ve KP lideri Gennadi Züganov'un dışında seçimlere katılan diğer adaylar şöyle: Liberal Parti lideri Grigori Yavtiaski, Rusya devlet başkanlığı seçimlenne katılan ilk kadın aday olarak tarihe geçen Elb Pamfitova. aşın mıllıvetçi YTadnnir Jrrinovski, Çeçen asıllı işadamı Ömer Cebrailov, Kemerova Valisi Aman Tuleyev, Samara Valısi Konstantin Thnv. Züganov'un eski asis Yeltsin'den Putin'e Rusya Sovyetler Biriiği'nin Aralık 1991 'de dagılmasının ardından kurulan Rusya Federasyonu nun tarihindeki önemli kilometre taşlan şöyle: Ocak 1992: Başbakanvekili YegorGaydar'mfıyat denetimlerini kaldırması enflasyonun fırlamasına yol açtı. Denetimden yoksun özelleştirme programı sonucunda, Sovyetler Biriiği'nin malvarlıklan da bir avuç oligarkın eline geçti. Arafak: Komünistlerin çoğunlukta oldugu parlamentonun ısteğine boyun eğen Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Gaydar'ın yerine Vlktor Çernomırdin'i atadı. Ocak 1993: ABD ve Rusya arasında, nükieer silahsızlanmayla ilgili STARTII anlaşması imzalandı. Anlaşma, Soğuk Savaş sırasında edinilen stratejik silahlann sayısının 10 yıl içinde üçte iki oranında indiriimesini öngörüyOTthı. 34 Ekim: Yeltsin, Duma'nın askıya alınmasını protesto eden milletvekillerinin başlattığı ayaklanmaya karşı Rusya pariamentosunun önüne tank yığdı. Milletvekillerinin taraftarlannın Moskova'daki kilit binalan ele geçirmeye çalışması üzerine çıkan catışmalarda resmi rakamlara göre 148 kişı öldü. Bu sayının daha yüksek oldugu sanılıyor. 13 Ocak 1994: ABD Başkanı Bfl d n t o n ' ı n ziyareti sırasında, Rusya ve ABD, nükieer fuzelerin birbirlerine yöneltilmemesi konusunda anlaşmaya vardı. 22 Haziran: Rusya, NATO'nun Banş için Ortakiik pTogramma katıldı 2 Eylul: Gang Zenun'ın ziyaretınde iki ülke nükieer fuzelerin birbirlenne yöneltilmemesi konusunda anlaştılar. 11 Aralric Yeltsin, Çeçenistan'daki bağımsızlık hareketini bastırmak için bölgeye asker gönderdi. 3 Temmuz 1996: Yeltsin tekrar devlet başkanlığma seçildi. 31 Ağustos: Ateşkes anlaşması ile Çeçenistan savaşı sona erdi. Ancak bölgenin nihai statüsü sorunu çözüme kavuşmadı. Ekim: Yeltsin, Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Akksandr Lebed'i görevden aldı. 27 MayB 1997: Rusya ve NATO arasında işbirliği öngören Kurucu Senet Anlaşması Paris'te imzalandı. 9 Ekim: Yeltsin, üçüncü dönem başkanlığa aday olmayacagını açıkladı. 23 Mart 1998: Yeltsin ani bir kararla Çernomınh'n'i görevden aldı. Yerine bir ay sonra "lasa ömürlü başbakanlann" ilki olan Sergey Kiriyenko'yu getirdi. 17A^ıstos:Ruble'nüı devalüasyonu sonucu banka sektörü krize girdi. 10 Eylul: Kiriyenko'nun yerine göreve getirilen Primakov da birkaç ay sonra görevden alındı. MartNBan 1999: Rusya, NATO'nun Yugoslavya operasyonuna sert tepki gösterdi. 7 Ağustos: Çeçen milislerin komşu Dağıstan'a girmesi sonucu Rus biriikleri ile milisler arasında çatışmalar çıktı. 9 Ağustos: Yeltsin, V b d n n r Putin'i başbakanlığa atadı ve halefi ilan etti. 13 Eyifil: Moskova'da bir apartmana düzenlenen bombalı saldında 118 kişi öldü. Ikı hafta içinde düzenlenen benzer saldınlarda hayatmı kaybedenlerin sayısı 300'e ulaştı. 1 Ekan: Putin, "terörie •nücadde" için Çeçenistan'a operasyon başlattı. 19 Arafak: Putin'in yeni kurulan Birlik Partisi, genel seçimlerden, Komünist Parti'nin ardından ikinci sırada çıktı. 31 Arafak: Yeltsin görevinden istifa etti ve Putin'i devlet başkanvekilliğine getirdi. 13 Ocak 2000: Putin, 26 Mart'taki başkanlık seçimlerinde aday olacagını açıkladı. 6 Şubat: Rus biriikleri, Çeçenistan'ın başkenti Grozni'yi ele geçirdi. Gorbaçov'dan PırtnTe destek Eski devlet başkaru MihaflGorbacov'un geçen kasım ayında kurduğu Sosyâl Demokrat Parti 'nin başkanı olarak, 26 Mart 'takı seçimlere katılmayacağını ve kampanya dönemi boyunca Putin'in hararetli bir destekçisi olacagını açıklaması, Liberal Parti PuTÎNFAVORİ Başkanı bekleyen sorunlar... Çeçenistan Çeçenistan operasyonıımın arkasındaki isim olan Vbdunir Putin, kararn w sert tavnyb Rus halkmdan büyük destek atayor. Ancak Putin'in bu ayın başında Çecenisfan'da zafer eJde ettikJerini ilan etmesine karşın Rus biıükleri i e Çeçen direnişçiler arasındaki savaş dağbrda hâlâ devam ecfyor. Bölgedelrî şiddetin bir türiü sona ennrüememesi hem Rus hem de Çeçen halkmın çektjği a a l a n artnnyor. Operasyon uzadıkça çoculdannı, eslerinu banalannı askere uğurbıyan Ruslann tepkisi de büyfiyor. Rus halkı, veriien kayıplann, "Çeçenlerin a s b yenüemeyeceği'' gerçeğini bir kez dana kanıtiamak dışında boşuna obnasından korkuvor. Rus yetküfler. Çeçenistan'da 6 aychr suren operasyonda 1.628 askerin öidüğiinü ve 4308 kişinİD de yandaodığını açikiadıiar. Ancak Asker Anneieri Derneği ölü veyarah sayısının çok daha fazia oMuğunu öne sürüyor ve Ruslann Çeçenistan'a girdiğinden bu yana en az 4 bin Rus askerinin öMüğunü, 8 bin askerin de yaralandığuıı befirtiyoriar. 'tkmci tur mumkfln' Siyaset bilimci Yurki Korgunynk'un ikinci tur için "çok mümk â n " ifadesini kullanması Putin'in ilk turdan tek galip olarak aynlamayacağı kuşkusu doğuruyor. Seçimlerin ikinci tura kalması diğer adaylann aksine Putin için bir dezavantaj olabilir. Putin'in surekli u Kazamyoruz n dedıği ama bir türlü sonuçlandıramadıgı Çeçenistan operasyonunun daha da uzaması oy oranmın düşmesine neden olabilir. Başbakanlık görevini yüruttüğü geçen ekim ayında Çeçenistan'a yönelik operasyonun başlamasına onay vererek birçok Rusun gözünde adeta bir kahraman haline gelen Putin, Çeçenistan'daki çabşmalarm sona erdirilememesi ve iki tarafın agır kayıplar vermesi nedeniyle, halkın ve muhaliflerinin önünde güç durumda kalıyor. Putin, Rusya'yı eski güçlü, kudretli günlerinc kavuşturacağı vaadiyle secmenden oy bekliyor. Seçim kampanyasında ülke genelinde yargı, bürokrasi ve siyasette koklü reformlara gidileceği, ekonomik alanda ise ilk aşamada eşit ve mantıkJı bir vergilendirme sisteminin oluşturulacagı mesajmı veren Putin, muhalıflen tarafindan aynntılı bir hükümet programı sunmadığı gerekçesi ile eleştiriliyor. NATO'ya bir gün kablabileceklerini bile söyleyen Putin, Batılı yannmcılan ülkeye çekmekten de söz ediyor. Sevodnya gazetesinin köşe yazarlanndan Leonid RadzniknovsId ise Putin'in ülkeyi düze çıkarma konusundaki sözierine, u Birçok Ras poütikacı kariyerine Bab'nra çekid Bberaizmi i e başfaKU; ancak yasadridan t i m başansBkklarm ardmdan mağaralarma geri döndüier'' şeklinde yanıt veriyor. Kahraman korkutucu ve maço • Diğer Rus liderlerinden farklı bir görunum sunan Putin'in "diktatörce" eğilimleri de gözden "î w kaçmıyor. Kalp rahatsızlığı ve alkol gibi ciddi sorunlan yüzünden sık sık ölum tehlikesi atlatan Boris YeU»'in uluslararası siyaset arenasında çizdiği renkli ve farklı görüntüsünun tersine Putin'in soğuk ve disiplinli yapısının, son yıllarda iç ve dış politikada eski itibannı kazanmaya cahşan Rus halkına çekici geldiği bir gerçek. Kimi onu "korkutucu, maco, düdatör p b f bulurken, kimileri de onun bir kahraman oldugu görüşündeler. Eski KGB ajanı ve judoda kara kuşak sahibi 47 yaşuıdaki Putin, Kremlin'e ilk geldiğinde Yeltsin'e yakm olarak tanındığı için halktan destek görmemişti. Yeltsin'in 31 Aralık 1999'da istifasının ardından haziraoda yapılacak başkanlık seçimleri öne çekildi.Yeltsin'in halefi olarak tanımladığı Putin, devlet başkanvekili olduktan kısa bir sure sonra arkasuıa ciddi bir destek almayı basardı. Putin'in yıldıziDin pariamasında en büyük etken, Çeçenistan savaşındaki karariı tutumu. Yeltsin'in Putin'edesteğinin ana nedenlerden birinin, Putin'in, hakkmda pek çok yolsuzluk savi bulunan Yeltsin ve yakın çevresini adalet önune çıkarmama sözü vennesi oldugu belirtiliyor. Ekonomitoplum Rus gençJeri arasında uyuşturucu knEananı son yıllarda yaygmlaşu. Yobuduklar ve vetersizlikler arasında »kışan gençierin uyusturucuva başvurmalaruun en btryük nedenkrinden birisi, getecekten nerhangi bir beklentüerinin, umattonnın kabıuuıuş ofanasL Ekonomik sakuıtüar, halkmböyfik kesimini yoksuluğa iterken. ayııı koşuDann birdenbire aşın zengin birsuufturetınesi, Rusya \laki toplumsal adaletsizfiğin bir örneği obırakgözecarpıyor. (Fotoğraf: REUTERS) ÇEÇENADAYDANOPERASYONA DESTEK n ı n~e K onomı K* KAFKASLAR OLUMLU BAKIYOR Cebrailov 'dünyayı' istiyor HAKANAKSAY MOSKOVA Ömer Cebrailov genç bir işadamı. Moskova'da büyük ticari başanlara imza atmış ve üstelik belediye ile iyi ilişkikr kurmuş olan az sayıda Çeçen'den biri. Çocukluğunda Rus okulunda okudugu için mükemmel Rusça biliyor ve Çeçen olduğunu vurgulamaktan pek hoşlanmıyor. Seçim kampanyası sırasında kendisine yönelık sorulann çoğunlukla Çeçen sorunuyla ilişkili olması onu biraz bunahmışa benzıyor. Cebraılov'un basın toplan&smda ona sorduğumuz soru, Çeçen bunalımının çözümü yolunda bir programı olup olmadığı üzerineydi. Cebrailov sorumuzu yanıtlarken, <taWaktan,ekoio|ikteniB:ükten" bahsetti, ama doğrusu az şey söyledi. Söylediklerinden akılda kalan ve Rus televizyonlannın haber olarak kullandığı şuydu: "Jsiıı savaşa vardınnnaa efceöe hataydı; ama arük terörisnenekarsı ancak siahtamöcadefecdfcİMfaf lşte böyle! Yani seçimlerin tek Müslüman adayı, tek Çeçen adayı, aslında Rusya'nın Çeçenistan'da kullandığı askeri çözüm yöntemine karşı çıkmayan, hatta lafi dolandırarak da olsa savaşı destckleyen bir lider. Basın toplantısı sotırasında Cebrailov'la söyleşiyoruz. Oy oranınm yüzde 1 'e ulaşmasının bile hiçbir garantisi yokken neden aday oldugu konusunda iki yanıtı varCebrailov'un. Önce danışmanlannın kendisine tembih ettikleri gibi, başkanlık seçimlerini kazanacagından hiç kuşkusu olmadığmı söylüyor. Sonra ayaklan bir parça yere basıyor "Ben aruk ölene kadar polhıkavfaı uğraşmaya kararv«nlim. ^m nniî y lere kaofanm. Ama mutlaka devlet başkanı oiurum. Hatta daha sonra >alnızca Rusya i e smıriı de^L dfinya çapmda bir göre* atmak jsterim." Genç Çeçen işadarrunın hırsı neredeyse gezegenden taşıyor ve uzaya yayılıyor. Ona "Nedea önümüzdeki yıllarda yapdması genken Çeçen devlet başkanhğı seçiınlerine aday oünakh yetinmeyecepM" sordugumuzda biraz kızıyor "Hepuniz tek bir ülkede, Rusya Federasyonu 'nda yaşryoruz. Dunnadan sordoğunuz savas da asknda bâtun Rusya'da sürüyor. Benim hedeffan buyfik. Rusya'nm basma eeçerek bötün temd sonmlan ç^zmekistiv«nını.lnsanlanıdoğnıinğuveguzdKği öğretmek jstiyonım." Bölge ülkeleri Putin'e sıcak, Batı temkinli \?m!L* Rusya Devlet Başkanvekili Vbdânir Putin. eski Sovyetler Biriiği cumhuriyetleri ile tekraryakınlaşarak Orta Asya va Kafkaslar'da Rusya'yı bölgenin tek gücü haline getinnek istiyor. Orta Asya üderleri genelde Putin ismine sıcak bakarlarken Kaikas cumhuriyetleri de olumlu bir yaklaşım sergiliyorlar. Rusya'nın en kalabahk nüfuslu komşu ulkesi Ukrayna ise Rusya ile ilişkileri konusunda bazı kaygılan olduğunu gizlemiyor. Ocak ayında Putin'e destek veren Özbekistan Cumhurbaşkanı İsbm Kerimov, Orta Asya'daki lslamcılann bastınhnası için Moskova'yla işbirliği yapabilecegini söylerken, Tacikistan ve Kırgızistan da bölgedeki aşın lslami hareketlerden dolayı sıkıntı çekiyor. Ancak, baa çevreler Putin lideriiğinde yoluna devam eden Rusya'nin daha sert, baskıcı ve milliyetçi iç ve dış politika izleyeceği kaygısını taşıyor. Azertaycan Cumhurbaşkanlığı danışmanlanndan Vefa Golizade, gelecekte de Putin yönetımindeki Rusya'nm, Sovyetler Biriiği'ni tekrar yaratma stratejisini sürdüreceğini söyleyerek aslında tüm BDT liderlerinin Putin'den korktuğunu, ancak bunu dile getirrnediklerini öne sürüyor. Sovyetler Biriiği'nin dağılmasının ardından Rusya, güçsüz bir devlet haline gelmişti. Para bulma umuduyla Batı'ya yönelen Rusya, bir zamanlar en büyük düşmanı saydığı ABD'yle yakın ilişki içine girdi. Batı'nin bölgesel istikrarm sağlanması amacıyla Rusya'ya akıttığı miryonlarca dolariık krediler ne yazık ki gitmesi gereken yere gitmedı. Kamu borcu m^ardbfar m Kararian ahlaki tlkelere dayanıypr Cebrailov, siyasi ve ideolojik yaklaşımı bulunmadığını. kararlannı ahlaki ilkelere dayandırdığmı söylüyor. Cebrailov'un 500 bin seçmen desteğini nasıl sağladığinı ve pahalı bir seçim kampanyasını nasıl düzenlediğini hiç sormuyoruz. Çünkü onun oldukça zengin bir işadamı olduğunu biliyoruz. Son yıllarda Rusya'da işadamiannın ticari ve ekonomik başanlarla yetinmemesi ve siyasete atılması neredeyse moda oldu. Rus, Ukrayna ve Yahudi kökenli patronlar siyasete atılıyorlarsa, bu adımı neden bir Çeçen işadamı da atmasın? O kendisinin Çeçen olduğunun haürlatılmasından ve Çeçen savaşı konusunda görüşünün sorulmasından pek hoşlaomasa bile. 'Bekkgör' politikası Batı, Putin'i dıkkatle izliyor. NATO'nun Yugoslavya'ya karşı düzenlediği operasyon yüzünden ilişkilergergınleşti. Putin'in Çeçenistan'a asker göndennesine de BaU buyük tepki gösterdi. Ancak operasyonun devam etmesine karşın Batı, Rusya 'ya ilk günkü kadar tepkili davranmıyor. ABD, Putin konusunda "beldegör" politikası izliyor. Çeçenistan'da alanıı Rus güçleri, seçimler öncesinde Çeçenistan'a seyahat yasagı getirdi. Pazartesi gününe kadar srvillerin seyahat etmesi, özel araçlann trafığe çıkması yasaklandı. Yasak karannın. Çeçenlerin seçimler sırasında gerçekleştirebilecekleri olası saldınlara karşı alındığı belirtiliyor.