Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12 KASIM 2000 PAZAR 14 KULTUR kultur© cumhuriyet.com.tr 'Sanatçınınülkesi sanattır' Luan Starova, Balkan dünyasının trajedisinişiirsel, ironik veyergili bir dille aktanyor MELTEM KERRAR 'Yitik cenneti ölümsüzleştirebile- cek bir imge, bir düşünce bulamadım onlarcayıîboyunca. Dahasonra, çok daha sonra, Paris 'te Chagall 'ın ser- gisinde, köklerinden kopanlmış aile- mizin bağnndaki çocukluk cennetinin uçucu dönemi büyük bir tuvalin üze- rinde karşıma çıhverdi. Chagall 'ın tu- vallerinin sonsuz maviliklerinde, yer- yüzüyle gökyüzünün birbirine kanş- tığı bu mavi gölgeler içinde, gökle yer arasında keçileriyle çevrelenmiş ailelerfark ettim. Aslında, onlan bir yere koymak imkânsızdı, çünkü yer- yüzüne olduğu kadargökyüzüne de ait- tiler.' Arnavut asıllı, Makedonyalı yazar Luan Starova 1941 Amavutluİc do- ğumlu. 1945'ten bu yana Makedon- ya'da yaşıyor. Babaannesi Türk, baba- sı Kait Starova Tûrkiye'nin ilk başba- kanlanndan Fethi Okyar'ın kuzeni, Atatûrk'letanışmışbirOsmanlıcau - manı. Üskûp Ünıversitesi'nde karşı- laştırmalı Fransız Edebiyatı profesö- rü olan Starova, 1997'de Makedonya Cumhuriyeti'nin UNESCO sûrekli temsilciliğini üstlendi. Halen Make- donya'nın Fransa büyükelçisi. 'Keçiler Dönemi'nde yan fabl, yan söylence bir dille, kendine özgû bir 'Balkan Tarihi' yazıyor. Yazann 'yok- sul aiklerin en büyük zenginKği' ola- rak tanımladığı çocuklann gözünden vermeye çalıştığı 'kayıp cennet' te- ması, kalbinin bir yanını tstanbul'da bırakmış ve yaşamı kitaplan olan ba- ba fıgûrû ile birleşerek anlatının ma- sal/söylence yanını güçlendiriyor. Sta- rova, Balkanlar'ın yitik yazgısını, ba- banın kitaplara dayanmış iflah olmaz kaderciliğiyle birleştirirken kişilerin, şehirlerin, mekânlann isimlerini yok sayarak hikâyesini evrensele taşıyor. tkinci Dünya Savaşı sonundaki yıl- larda Balkanlar'ın Staiin ve Tito ara- sındakı anlaşmazlıklar ve gel gitlerle yaşadığı uzun, sancılı sosyalizm de- neyimini, ironik bir dille keçilerin coş- kulu hikâyesiyle anlatıyor. Yalnızca isimlerini bildiğimiz keçilerin hikâ- yesi, bir çocuğun en mutlu anyı veyüz-^ lerce ailenin ortak dramı olarak 'K (Fotoğraf: SENEM ÖZTÜRK) armaşık olmak Balkanlann tek özelliği aslında. Bir sürü dil, bir sürü din... lyi bir yemek yapmak için, bütün kokulardan ve tatlardan katmak gerekir. Ben, bütün bu karmaşıklığı öğütmeye çalıştım. Amavut kökenliyim, Bulgarca anlıyor, Makedonca yazıyorum, kökenimde Türk var. Herkes keçiye ne olduğunu soruyor. Açık bir kitap bu. Herkes farklı okuyabilir. Keçilere ne olduğu herkese göre değişir.' çilerdöneminde' bir masal/tarih oluş- turuyor. - Khabınızda ne tam olarak fabl ne de söylence olan bir dil kullanıyorsu- nuz. Keçilerin tarihi üzerinden, bir Balkan tarihi yazarken bu özel bir se- çim miydi? LUAN STAROVA- Keçiler Döne- mi, ılkkitabım 'Babamın Kitaplan' ıle bir bütünlük ıçenyor. Bu kitapta ço- cuğun babası her şeyinı kaybeder ve yalmzca kitaplan kalır. Her şey kitap- t larla şürer daha soar^A^çiî^'a^-- rhının çök büyük bır parçası olan İti-' taplarda anlatılanlar bir söylence ha- vası oluşturdu. Ama bunun dışında, ba- basını arayan ve onu tanımak isteyen çocuk ekseninde, geçmişe dönüşü sim- geleyen -Proust'a göndermelerle yük- lü- bir taraf da vardır kitaplanmda. Evet belki fabl ama hem mitolojik, hem tarihsel, hem lirik bir bir fabl... 'Gelecek de tarihte aranıyor' - Neden özelfikle keçiyi seçtiniz? STAROVA- Keçi ilk evcilleştirilen (t Ij#y,van]ar/lan bindir. Sütü, anne sütü- he en yakın hayvan. Keçiyi özellikle seçmemin sebebi her zaman bu tür çağnşımlara açık olması aslında. - Kitapta sürekli. kişiler, aileler, isün- ler gibi belirsiz olan gelecek aranıyor. Kitap paradoksal olarak hem tarih, hem gelecek anlanu mı taşıyor? STAROVA- Evet. gelecek de tarih- te aranıyor. Tarih karşısında tüm bi- reyler gibi yazar da yalnız. Ama bu- rada, onun enstrümanı kitaplar olu- yor. Kitaplarla dergeyi sağlamak zo- runda. - Kitaptakiyoğunsistem eleştirisinL firizm ve çocuk saflığıyla iç içe vererek YAYINEVLERİNDEN YENİ KİTAPLAR (8) Pessoa 6 20. YüzyJın Yahnzı'SEL YAYINCIUK Edgar Alian Foe'nun 'Garabet Meleği' başlıklı kitapta derlenen öyküleri ilk kez Türk okuruna su- nuluyor. Enis Barur deneme kitabı'Yazboz'da bir yazann yazı dünyasmı oluşturan bütün aynntılan marazi bir biçimde elden geçiriyor. 'Cüz(kıpkısametinler)', 'Frenhoferolmak' ile Fat- ma Tülin 'Bir (iki) Sergi Öncesinden Tablolar' ise öteki yeni kitaplan. JaleSancak 'Aşkla Dayanmak' adlı öykü kitabı, tbrahim Yıkhnm'ın 'Kuşevüıin Efendisi' adlı ro- manı, Caroline Bongrad'ın romanı 'Maximum' (Çeviren: Banu Karadağ), Yıhnaz Erdoğan'ın ye- ni şürleri 'Anladun', OrhanTürker'm 'Galata-Bir Liman Hikâyesi' adlı semt monografısi yeni yayın- lardan. Çeviribilimsel dizisi Işm Bengi-Oner'in 'Çeviri Terimleri Sözlüğü' ve 'Çeviri Kuramı, Çeviri Eleş- tirisi, Çeviri Eğitimi ve ötesi' adlı kitaplanyla sü- rüyor. Enis Batur'un editörlüğünde sürdürülen 'Gece- yansıKitaplan'ndaGıriDertnoCabreralnfantenın 'Orson Welles: Bir Amerikan Mitosu' (Çeviri: Se- lahattinÖzpalabıyıklar), HarryMathevvs'ın 'Eşsiz Hazlar-Mastürbasyon Külliyati' (Çevın: Cem Akaş) ve Cem Akaş'ın erotik aşkın alfabesi niteliğinde- ki kitabı 'Aşkın Zembereği' yer alıyor. EVEREST YAYINLARI Mehmet Eroğhı'nun uzun bir aradan sonra yaz- dığı altıncı romanı 'Yüz: 1981', Nedlm Gürsel'in incelemesi 'Yaşar Kemal: Bir Geçiş Dönemi Ro- mancısı', TankAH'nin 'îslam Dörtlemesi'nin üçün- cü kitabı 'Taş Kadın' adlı romanı, Anar'ın 'Sıra- sel\ilerdeBkOtelOdası\Elçm'in'Şıısa'yaSisÇök- tü' adlı romanı, Mehmet L'ğur'un incelemesi 'Av- rupa Biriiği ve Türkiye' -ve Adnan Özer ile Rüs- ten Aslan'tn deneme- seçkisi '20. Yüzyılın Yalnı- a: Fernando Pessoa' kitaplannın yanı sıra Aposto- tos Doriadisin 'Petros Amca ve Golbach Sanısı' adlı romanı yayınevinin yeni yayınlan arasında yer alıyor. SAY YAY1NLARI DerekGjertsen, 'Bilim ve Felsefe'de bilim ve fel- sefe arasındaki bağlantıları, 2500 \ ıllık ortak serü- vende sorguluyor. (Çeviren: Feride KurtuJmuş) Idris Shah, 'Doğu Büyüsü'nde yaşam ve öteki dünya tasanmlanna, kutsal ayinlerine, kutsal söz- cüklerine,büyüsel tılsım ve reçetelerine tamklık edi- yor. (Çeviren: Osman Yener) Alfred Adler'in yaşamm aniammdan yola çıkan bireysel ruhbilime ilişkin yorumlannı somut ve canlı olaylar üzerinde dile getiriyor' Yaşamın An- lamı ve Amaa'nda. (Çeviren: Kamuran Şipal) VVaMervonLncadou, 'Ruh ve Kaos-Teori ve Mo- • Adnan Özer ile Rüstem Aslan'ın deneme- seçkisi '20. Yüzyılın Yalnızı: Fernando Pessoa', Pablo Neruda'nın 'Canto General', Edgar Allan Poe'nun 'Garabet Meleği' başlıklı derleme öyküleri dikkat çeken yayınlar arasında yer alıyor. deller Arayışmda Parapsikoloji' adlı kitabuıda ör- nek olaylardan yola çıkıyot (Çeviren: Veysel Atay- man) Sanat tarihçisi George Hersey "Cazibenin Evri- mi-Medici Venüsü'nden İnanılmaz Halka, Cinsel Seçme' adlı kitabmda cinsel seçmeyle ilgili modern Darvmıst teorilen ilk kez sanat tarihine kazandın- yor. (Çeviren: Neşenur Domaniç) Başvuru dizisinde ise, Aam Bezira'nin iki cilt- ten oluşan yapıh 'Türk Halk Şiiri 1-2' yer alıyor. Asım Bezirci'nin iki ciltten oluşan 71. yapıtı olan 'Türk Halk Şiiri'nde büyük ustalann, ozanlann ve âşıklann seçme yapıtlannı tüm tarihsel kökleriyle birlikte günümüze taşıyor. İMCE KİTABEVİ YAYINLARI Pablo Neruda'nın 'Canto General'. Afeksandros Adamopulos'un '12-1 Yalan', TanerTinıur'un 'Sü- rüden Aynlanlar Aydm Tarihve özgürlük', CanDun- dar'm 'Köy Enstitüleri', Erdmute HeJler'ın 'Ara- beskler ve Tılsımlar', tlhan Tekeü nm 'Modernite Aşılırken Kent Planlaması, Mahmut Tezcan'ın 'Türk Aile Antropolojisi Araşnrmalan', Jacop Fafl- merayer'in 'Doğu'dan Fragmanlar', Oktaj- Özel, MehmetÖz'ün 'Söğüt'ten Fstanbul'a', Beldr Srtkı Baykal'ın 'Tarih Terimleri Sözlüğü", Henrik İb- sen'in 'Hortlaklar',SevkuthanKarakaş'ın 'Bir 12 Eylül Masalı', BanşTunanın, 'Düşbılımı', Güner Ener'in 'Eylül Yorgunu', GerhardtHauptman'm, 'Dokumacılar', MehmetAfiKibçbay'ın 'Doğu'nun Devleti Batı'nın Cumhunyeti', Çikr Dursun'un 'TV Haberlerinde Ideoloji'. Norman Davies'm 'Av- rupa Tarihi', Pauüne MeKilfc"ın İnsanlık Tarihi'- UNESCO 'Biçim Değiştıren", Joseph MasceUTnın 'Sinemanm Beş Temel Öğesı'. Rifaat A. Abou El- Haj'in 'Modern Devletin Doğası", GiIBanRose'un 'Aşk Yapıtı', Dominkjue ValbeUe'ın 'Kentlerin Do- ğuşu' ve Marc Ferro'nun 'Sömürgecıliğin Tarihi', 'Tarihçinin Toplumsal Sorumluluğu' ile 'Ayaklan- malarve Devrimler' yayınevinin yeni yayınlan ara- sında bulunuyor. bir denge unsunı mu sağbTOrsunuz? STAROVA- Kitaptakı çocuk bir an- da ölümün varolduğunu anlayınca, ke- çı ortaya çıkıyor. Keçilerin ölümü, in- sanın ölümü aslında. Keçiler Dönemi bittiğinde, cennet de bitiyor çocuk için ve bir kayıp cennet haline geliyor her şey. Her roman benım için de bir me- tafor. Çocuk, tarihin önünde giden bir unsur olarak dengeyi sağhyor. Çünkü tarihin hafızası çok kuru. Canlı ve ha- tırlatıcı olan ise çocuk. Chagall, sürgünün ve ait olmamanın ressamı - Chagall'ın tablosundaki gibi ne yerde, ne gökte anlatılanlar... STAROVA- Kök salmak için bir yer bulmaya çalışan çocuk ve ailenin ko- numunu en iyi anlatan. Chagall'ın tab- losu. Ait olduklan bir yer yok çünkü. O resimdeki gibi bir bulutun üstünde uçuyorlar işte! Chagall sürgünün ve ait olmamanın ressamıdır aslında. - Kitaptaki baba karakteri de sizin babanız gibi. 1910'lu yülann Osman- h tmparatorluğundan. İtahan faşist- lerce istila edilen Arnavutluk'a, oradan da Makedonya'va geçiwr. Babanın bu geçmişi, 'yabancı olma' ve bir yere ait obnama durumunu daha da vurgulu- yor. STAROVA- Sanat size yol göster- mezse edebıyatta tuzaklara düşebili- riz. Babam çok karmaşık bir hayat ya- şadı. Babaannem Türk kökenli. Ben babamın izinden buralara geldun, bel- ki de onun rüyasını gerçekleştirmek için. Rüyalara gerçekten ulaşabilir mi- yiz bilmiyorum ama, ben ulaştım sa- nınm. 1924'te tstanbul'u terk etmek zorunda kaldığında tekrar o kafese dönmüş. Bu çok karmaşık bir düş ama ben bunu gerçekleştirdim. - Biranlamda bu kitap sizin yaşanu- nızia da çok paraleüik taşıyor. STAROVA- Proust'un 'Kayıp Za- manın Peşinde' kıtabında dediğı gibi, sanat; eğer yaşama etki ederse, arala- nnda bir denge sağlanırsa ancak o şe- kılde, zaman yenıden bulunabilir. Sa- natın yaşamla kurduğu denge, onun için en önemlı şeydir. Ailenin biyog- rafisinde, bır4abırefltle.karj yız \e çıkış yok aslında. - Çüaşı ounayan labirent, insanhğm ortak yazgısının da bir işareti mi? STAROVA-Arnavut olsun, Türk ol- sun, Makedonyalı olsun arkadaşlan- mın hepsi bana aynı şeyi soruyorlar. Neden kendı şehrini anlatmadın, ne- den isımleri kullanmadın? Çünkü ben e\Tensel olmak istıyorum, çünkü sa- nat evrensel! Sanatçımn ülkesi olmaz, sanat zaten onun ülkesidır. Bu kitap, Güney Kore'de çevrildi ve Balkan- lar'daki durum. Kore'ye de çok uyu- yor. Ama Üsküp'ü ya da başka şehir- lerin isimlerini koysaydım. bu şansım olmazdı. Kitap çıktığı zaman, o kadar çok insan bana, 'bu benim babam!' de- di ki; ama o benim babam bile değil! 4 Acı çekenin umudu aşktır' - Bu kadar ortak bir şeyi anlabrken evrensel vedoğru birdiM buhnakdako- lay ohnasa gerek. STAROVA- Balkan kişısi zaten ye- tennce karmaşık. Karmaşık olmak Balkanlar'ın tek özellligı aslmda. Bir sürü dil, bir sürü din... lyi bir yemek yapmak için, bütün kokulardan ve tat- lardan katmak gerekir. Ben, bütün bu karmaşıklığı öğütmeye çaüştım. Ar- navut kökenliyim, Bulgarca anlıyor, Makedonca yazıyorum. kökenimde Türk var. Ama hepsi bir yana yazar- ken çok sade bir dil kullanmak gere- kir. Yazarken gerçek bir cevap bula- mazsam, bu da bir işe yaramaz. Her- kes keçiye ne olduğunu soruyor. Bal- kanlarda 'kurban'a dair bir balad var- dır. 'Kurban', Balkan ve Türk yazının- da da var olan bir olgu aslında. Kitap- ta çoban Çanga ıle, şatoda yaşamını sür- düren keçilerin hikâyesi bu gelenek- le çok bağlantılı. Sonunda açık bir ki- tap bu. Herkes farklı okuyabilir. Ke- çilere ne olduğu. herkese göre değişir. - Kitapta yaşananyoğun açhkve acı- lara karşm, ironiyle kanşık bir şiirsel- likvar. STAROVA- troni, groteks, misti- sizm dışında aşk da var bu kitapta. Bu aşk, bir taraftan da acı çeken bir aşk. Acı çeken bir insanın tek umudu aşk- tır. - Kitaplar uzak dünyalan getiriyor insana. baba geride bıraktığı her şeyi ve geleceği kitaplannda anyor, anne onun gerisinden geliyor. STAROVA-' Babainın Kitaplan'nda ve bu kitapta da, babadan söz ederken anne ön plana çıktı. O kitapta babamm kürüphanesıni, annemın de kitaplan- nı anlattım. Annemin kutsal kitapla- nn yam sıra, bır de babamla birlikte 1939'da gıttıği Italya seyahatinden al- dığı bir elbise kataloğu vardı. O kata- log ona başka bır dünyayı gösteriyor- du ve o dünyayı çocuklanna anlatı- yordu. Çok önemlı bir denge unsuru- dur o katalog benım için. Bir tarafa ba- bamm kütüphanesinı, bir tarafa da an- nemin kataloğunu koyarsamz eşitlenir terazi. Bu, annemın büyüklüğüdür! Y A P I Y O R L A R ? Stephen King yine tiyatroda stephen . yeniden tiyatroda şansım deniyor. 1988'de Carrie'ye sekiz milyon dolar yannp Broadvvay'de sahneye konulmasını sağlayan King, ıslıklanan yapıtım beş temsilden sonra geri çekmişti. King bu kez, birbirinden nefret eden iki kardeşın öyküsünü anlattığı bir müzikal hazırladı, yapıtın müziklerini de John Mellencamp yazdı. • Cher, yeni albümü Not Commercial'm hazn-lıklannı sürdürüyor. Interaet aracıhğıyla satılacak albümde Nirvana'nın efsanevi lideri için bir şarkı seslendirdi Cher: The Fall. • Rainer Werner Fassbinder sıradışı sınemasıyla, Marlene Dietrich de ilginç kişiligiyle 19-25 Nisan 2001 tarihlerinde düzenlenecek Torino Eşcinseller Festivali'nin bu yılki ana bölümlerini oluşturacaklar. Festivalin sloganı ise 'Sodom'dan Hollywood'a'. • Mariah carey. Vondie Curtis-HaU'un yönettiği All That Glitters adlı fdmle Hollyvvood'da da şansuıı deneyecek. ABD'de martta, gösterime girecek fılmde genç yaşta başanya ulaşmış bir şarkıcıyı canlandınyor Carey. Sinema için yeni bir projesi daha var ünlü şarkıcının: Kış aylannda çizgi roman kahramanı Wonder Woman'ı beyazperdede canlandıracak. • Depeche Mode ABD'de yeni albümün kayıtlan için stüdyoda. Solist Dave Grahan'ın söylediğine göre albümün yansı bitmiş. Adı henüz konulmayan albüm, en geç ılkbaharda piyasaya sürülecekmiş. • Pierce Brosnan Amerikalı film dağıtımcılanyla kapıştı. Son füîniGrey Owl'u ABD'de sinemalarda gösterime sokmadan doğrudan video piyasasına veren dağıtuncılan bir basın toplantısıyla protesto eden Brosnan'a ilk destek, yönetmen Attenborough'dan geldi. Ünlü yönetmen, tüm alışkanlıklanm bırakıp Kanada'da Kızılderili gibi yaşayan bir tngilizin öyküsünü anlatan fihnin, şiddet ve seks içermediği için dağınmcılar tarafmdan küçümsendiğinı söyledi. • YOUSSOU N'DOUr, çocuk işçi çalıştınlmasına karşı dünya çapında başlattığı kampanya . dolayısıyla The International Labour Organization (1LO) tarafmdan ilk 'fahri temsilci' olarak seçildi. • Monserrat Caballe, Moskova'da engelli çocuklar yaranna bir konser verdi. Konsere, Rusya'nın First Lady'si Lyudmilla Putin, hükümet üyelerinin yanı su^ Rusya'nm ileri gelenleri katıldı. 'World Stars for Childrenof2000' olarak adlandınlan konserde aynı zamanda UNESCO'nun dünya korosu, Caballe'nin kızı Monserrat Marti ve çeşitli şarkıcılar yer aldı. • Kahire Uluslararası Fllm Festivall'nde Filistinlilerin oynadığı çeşith' belgesel nitelikli fümler ^ ı. gösterilecek. Bu yıl24.'sü-- .-,-»., düzenlenen " festival, babasının kollannda vurularak ölen Fılistinli çocuk Mohammad al- Durra'nın anısına adandı. Kudüs'ün tarihini içeren bir fıhnle açılan festivalde Filistinliler için banşı temsil eden 'Zeytin Ağacı' ve Filistinli şair Fadwa Tugan hakkmdaki filmler de yer alacak. • İtalya, 2000 Akademi Ödülleri'nde 'En tyi Yabancı Film' dalında yanşması için, Marco Tullio Giordiana'mn en son filmi 'I cento passi'yi (Yüz Adım) seçti. Giordiana'mn bu fılmi Venedik Fihn Festivali'nde en iyi senaryo ödülü alrmştı. • Paul Simon, uzun bır aradan sonra yine Afrika temalan ağırlıklı yeni albümü 'You're the One'ı çıkardı. • Vanessa ParadİS'in yeni albümü 'Bliss' (Büyük Mutluluk) piyasaya çıktı. 'Bliss'te, Mathieu Chedid, Franck Langolff, Didier Golemanas ve Johnny Deep'in de imzalan yer alıyor. Paradis, albümünün söz, müzik ve aranjmanlannın büyük bölümünü de kendisi • "tı.